Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego

art. 1. więcej [Sprawa cywilna] Art. 1. Kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe
w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego
oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz
w innych sprawach, do których przepisy tego Kodeksu stosuje się z mocy ustaw
szczególnych (sprawy cywilne).

art. 2. więcej [Droga sądowa] Art. 2. § 1. Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne,
o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy.
§ 1a. (uchylony)
§ 2. (uchylony)
§ 3. Nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli
przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów.

art. 3. więcej [Obowiązki stron i uczestników postępowania] Art. 3. Strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dokonywać czynności
procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności
sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody.

art. 4. więcej [Nadużycie prawa procesowego] Art. 4. (uchylony).

Art. 4¹. Z uprawnienia przewidzianego w przepisach postępowania stronom
i uczestnikom postępowania nie wolno czynić użytku niezgodnego z celem, dla
którego je ustanowiono (nadużycie prawa procesowego).

art. 5. więcej [Pouczanie stron] Art. 5. W razie uzasadnionej potrzeby sąd może udzielić stronom i uczestnikom
postępowania występującym w sprawie bez adwokata, radcy prawnego, rzecznika
patentowego lub radcy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej
niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych.

art. 6. więcej [Zasada szybkości postępowania] Art. 6. § 1. Sąd powinien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do
tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu, jeżeli jest to możliwe
bez szkody dla wyjaśnienia sprawy.
§ 2. Strony i uczestnicy postępowania obowiązani są przytaczać wszystkie fakty
i dowody bez zwłoki, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie
i szybko.

art. 7. więcej [Udział prokuratora] Art. 7. Prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak
również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu, jeżeli według jego
oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu
społecznego. W sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego prokurator
może wytaczać powództwa tylko w wypadkach wskazanych w ustawie.

art. 8. więcej [Udział organizacji pozarządowych w procesie cywilnym] Art. 8. Organizacje pozarządowe, których zadanie statutowe nie polega na
prowadzeniu działalności gospodarczej, mogą dla ochrony praw obywateli,
w wypadkach przewidzianych w ustawie, wszcząć postępowanie oraz wziąć udział
w toczącym się postępowaniu.

art. 9. więcej [Zasada jawności postępowania] Art. 9. § 1. Rozpoznawanie spraw odbywa się jawnie, chyba że przepis
szczególny stanowi inaczej. Strony i uczestnicy postępowania mają prawo przeglądać
akta sprawy i otrzymywać odpisy, kopie lub wyciągi z tych akt. Treść protokołów
i pism może być także udostępniana w postaci elektronicznej za pośrednictwem
systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe (system teleinformatyczny) albo innego systemu teleinformatycznego służącego udostępnianiu
tych protokołów lub pism.
§ 2. Strony i uczestnicy postępowania mają prawo do otrzymania z akt sprawy
zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku, chyba że protokół został sporządzony
wyłącznie pisemnie. Przewodniczący wydaje z akt sprawy zapis dźwięku, jeżeli
wydaniu zapisu obrazu i dźwięku sprzeciwia się ważny interes publiczny lub
prywatny.
§ 3. Jeżeli posiedzenie odbyło się przy drzwiach zamkniętych strony i uczestnicy
postępowania mają prawo do otrzymania z akt sprawy jedynie zapisu dźwięku.

Art. 9¹. § 1. Nie jest wymagane zezwolenie sądu na utrwalanie przez strony lub
uczestników postępowania przebiegu posiedzeń i innych czynności sądowych, przy
których są obecni, za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk.
§ 2. Strony i uczestnicy postępowania uprzedzają sąd o zamiarze utrwalenia
przebiegu posiedzenia lub innej czynności sądowej za pomocą urządzenia
rejestrującego dźwięk.
§ 3. Sąd zakazuje stronie lub uczestnikowi postępowania utrwalenia przebiegu
posiedzenia lub innej czynności sądowej za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk,
jeżeli posiedzenie lub jego część odbywa się przy drzwiach zamkniętych lub
sprzeciwia się temu wzgląd na prawidłowość postępowania.

art. 10. więcej [Ugoda sądowa] Art. 10. W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd dąży
w każdym stanie postępowania do ich ugodowego załatwienia, w szczególności przez
nakłanianie stron do mediacji.

art. 11. więcej [Wiążąca moc wyroków karnych] Art. 11. Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku
skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym.
Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może powoływać się w postępowaniu
cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej
odpowiedzialność cywilną.

art. 12. więcej [Roszczenia z przestępstwa] Art. 12. Roszczenia majątkowe wynikające z przestępstwa mogą być
dochodzone w postępowaniu cywilnym albo w wypadkach w ustawie przewidzianych
w postępowaniu karnym.

art. 13. więcej [Tryb postepowań sądowych] Art. 13. § 1. Sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi
inaczej. W wypadkach przewidzianych w ustawie sąd rozpoznaje sprawy według
przepisów o postępowaniach odrębnych.
§ 2. Przepisy o procesie stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań
unormowanych w niniejszym kodeksie, chyba że przepisy szczególne stanowią
inaczej.

art. 14. więcej [Uchylony] Art. 14. (uchylony).

art. 15. więcej [Czas orzekania o właściwości] Art. 15. § 1. Sąd właściwy w chwili wniesienia pozwu pozostaje właściwy aż do
ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy.
§ 2. Sąd nie może uznać, że jest niewłaściwy, jeżeli w toku postępowania stał się
właściwy.

art. 16. więcej [Właściwość sądu rejonowego] Art. 16. Sądy rejonowe rozpoznają wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw, dla
których zastrzeżona jest właściwość sądów okręgowych.
§ 2. (uchylony)

art. 17. więcej [Właściwość sądu okręgowego] Art. 17. Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy:
1) o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz
spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie
bezskuteczności uznania ojcostwa oraz o rozwiązanie przysposobienia;
2) (uchylony)
3) o roszczenia wynikające z Prawa prasowego;
4) o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa
siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, oprócz spraw o alimenty, o naruszenie
posiadania, o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami, o
uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oraz
spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym;
4¹) o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni;
4²) o uchylenie, stwierdzenie nieważności albo o ustalenie istnienia lub nieistnienia uchwał organów osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niebędących
osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną;
4³) (uchylony)
4⁴) o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego
orzeczenia niezgodnego z prawem;
4⁵) o roszczenia wynikające z naruszenia praw przysługujących na mocy przepisów
o ochronie danych osobowych.
5) (uchylony)
6) (uchylony)

art. 18. więcej [Przekazanie sprawy sądowi okręgowemu] Art. 18. § 1. Jeżeli przy rozpoznawaniu sprawy w sądzie rejonowym powstanie
zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd ten może przekazać sprawę do
rozpoznania sądowi okręgowemu. Postanowienie o przekazaniu sprawy wymaga
uzasadnienia.
§ 2. Przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę sąd okręgowy
może odmówić przyjęcia sprawy do rozpoznania i zwrócić ją sądowi rejonowemu,
jeżeli uzna, że poważne wątpliwości nie zachodzą. Postanowienie zapada w składzie
trzech sędziów i wymaga uzasadnienia. Ponowne przekazanie tej samej sprawy przez
sąd rejonowy nie jest dopuszczalne.

art. 19. więcej [Wartość przedmiotu sporu w sprawach majątkowych] Art. 19. § 1. W sprawach o roszczenia pieniężne, zgłoszone choćby w zamian
innego przedmiotu, podana kwota pieniężna stanowi wartość przedmiotu sporu.
§ 2. W innych sprawach majątkowych powód obowiązany jest oznaczyć
w pozwie kwotą pieniężną wartość przedmiotu sporu, uwzględniając postanowienia
zawarte w artykułach poniższych.

art. 20. więcej [Roszczenia akcesoryjne] Art. 20. Do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków
i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego.

art. 21. więcej [Kumulacja roszczeń] Art. 21. Jeżeli powód dochodzi pozwem kilku roszczeń, zlicza się ich wartość.

art. 22. więcej [Świadczenia powtarzające się] Art. 22. W sprawach o prawo do świadczeń powtarzających się wartość
przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli świadczenia trwają
krócej niż rok – za cały czas ich trwania.

art. 23. więcej [Wartość przedmiotu sporu w sprawach najmu; pracowniczych; nieruchomości] Art. 23. W sprawach o istnienie, unieważnienie albo rozwiązanie umowy najmu
lub dzierżawy, o wydanie albo odebranie przedmiotu najmu lub dzierżawy, wartość
przedmiotu sporu stanowi przy umowach zawartych na czas oznaczony – suma
czynszu za czas sporny, lecz nie więcej niż za rok; przy umowach zawartych na czas
nieoznaczony – suma czynszu za okres trzech miesięcy.

Art. 23¹. W sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania,
istnienia lub rozwiązania stosunku pracy wartość przedmiotu sporu stanowi, przy
umowach na czas określony – suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie
więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony – za okres jednego roku.

Art. 23². W sprawach o wydanie nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego
lub na podstawie tytułu innego niż najem lub dzierżawa wartość przedmiotu sporu
oblicza się przyjmując, stosownie do rodzaju nieruchomości i sposobu korzystania
z niej, podaną przez powoda sumę odpowiadającą trzymiesięcznemu czynszowi
najmu lub dzierżawy należnemu od danego rodzaju nieruchomości.

art. 24. więcej [[Wartość przedmiotu sporu w sprawach o zabezpieczenie, zastaw, hipotekę] Art. 24. W sprawach o zabezpieczenie, zastaw lub hipotekę wartość przedmiotu
sporu stanowi suma wierzytelności. Jeżeli jednak przedmiot zabezpieczenia lub
zastawu ma mniejszą wartość niż wierzytelność, rozstrzyga wartość mniejsza.

art. 25. więcej [Sprawdzenie przez sąd wartości przedmiotu sporu] Art. 25. § 1. Sąd może sprawdzić wartość przedmiotu sporu oznaczoną przez
powoda i zarządzić w tym celu dochodzenie.
§ 2. Po doręczeniu pozwu sprawdzenie nastąpić może jedynie na zarzut
pozwanego, zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.
§ 3. Jeżeli sąd w wyniku sprawdzenia wartości przedmiotu sporu uzna się za
niewłaściwy, przekaże sprawę sądowi właściwemu; jeżeli jest kilka sądów
właściwych – przekaże temu z nich, który wskaże powód.

art. 26. więcej [Reguła utrwalenia wartości przedmiotu sporu] Art. 26. Po ustaleniu w myśl artykułu poprzedzającego, wartość przedmiotu
sporu nie podlega ponownemu badaniu w dalszym toku postępowania.

art. 27. więcej [Właściwość według miejsca pobytu pozwanego] Art. 27. § 1. Powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego
okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania.
§ 2. Miejsce zamieszkania określa się według przepisów kodeksu cywilnego.

art. 28. więcej [Brak miejsca zamieszkania] Art. 28. Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną
właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane
lub nie leży w Polsce – według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce.

art. 29. więcej [Skarb Państwa] Art. 29. Powództwo przeciwko Skarbowi Państwa wytacza się według siedziby
państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone
roszczenie.

art. 30. więcej [Siedziba] Art. 30. Powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi
niebędącemu osobą fizyczną wytacza się według miejsca ich siedziby.

art. 31. więcej [Właściwość przemienna] Art. 31. § 1. Powództwo w sprawach objętych przepisami oddziału niniejszego
wytoczyć można bądź według przepisów o właściwości ogólnej, bądź przed sąd
oznaczony w przepisach poniższych.
§ 2. Przepisów niniejszego oddziału nie stosuje się w sprawach przeciwko
konsumentom.

art. 32. więcej [Właściwość w sprawach o alimenty, ustalenie ojcostwa] Art. 32. Powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie pochodzenia
dziecka i związane z tym roszczenia wytoczyć można według miejsca zamieszkania
osoby uprawnionej.

art. 33. więcej [Roszczenia przeciwko przedsiębiorcy] Art. 33. Powództwo o roszczenie majątkowe przeciwko przedsiębiorcy można
wytoczyć przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli
roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału.

art. 34. więcej [Roszczenia z umów] Art. 34. § 1. Powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę
umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub
unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego
wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania.
§ 2. Za miejsce wykonania umowy uważa się miejsce spełnienia świadczenia
charakterystycznego dla umów danego rodzaju, w szczególności w przypadku:
1) sprzedaży rzeczy ruchomych – miejsce, do którego rzeczy te zgodnie z umową
zostały lub miały zostać dostarczone;
2) świadczenia usług – miejsce, w którym usługi zgodnie z umową były lub miały
być świadczone.
§ 3. W przypadku wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być
stwierdzone dokumentem.

art. 35. więcej [Właściwość w sprawach z deliktów] Art. 35. Powództwo o roszczenie z czynu niedozwolonego wytoczyć można
przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Art. 35¹. Powództwo o ochronę dóbr osobistych naruszonych przy
wykorzystaniu środków masowego przekazu można wytoczyć przed sąd właściwy dla
miejsca zamieszkania albo siedziby powoda.

art. 36. więcej [Wynagrodzenie pełnomocnika] Art. 36. Powództwo o zapłatę należności za prowadzenie sprawy wytoczyć
można przed sąd miejsca, gdzie pełnomocnik procesowy sprawę prowadził.

art. 37. więcej [Roszczenie z najmu lub dzierżawy; czynności bankowej] Art. 37. Powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy
nieruchomości wytoczyć można przed sąd miejsca położenia nieruchomości.

Art. 37¹. § 1. Powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku można
wytoczyć przed sąd miejsca płatności.
§ 2. Kilku zobowiązanych z weksla lub czeku można łącznie pozwać przed sąd
miejsca płatności lub sąd właściwości ogólnej dla akceptanta albo wystawcy weksla
własnego lub czeku.

Art. 37². § 1. Powództwo o roszczenie wynikające z czynności bankowej
przeciwko bankowi, innej jednostce organizacyjnej uprawnionej do wykonywania
czynności bankowych lub ich następcom prawnym można wytoczyć przed sąd
właściwy dla miejsca zamieszkania albo siedziby powoda.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się także do powództwa przeciwko bankowi
hipotecznemu lub jego następcy prawnemu o roszczenie wynikające z czynności
banku hipotecznego.

art. 38. więcej [Prawa rzeczowe na nieruchomości] Art. 38. § 1. Powództwo o:
1) własność lub inne prawa rzeczowe na nieruchomości,
2) posiadanie nieruchomości,
3) roszczenia wynikające z art. 231 Kodeksu cywilnego,
4) roszczenia wynikające z art. 224–228 i art. 230 Kodeksu cywilnego, o ile są
związane z nieruchomością
– wytacza się wyłącznie przed sąd miejsca położenia nieruchomości, przy czym jeżeli
przedmiotem sporu jest służebność gruntowa, właściwość oznacza się według
położenia nieruchomości obciążonej.
§ 2. Właściwość powyższa rozciąga się na roszczenia osobiste związane
z prawami rzeczowymi i dochodzone łącznie z nimi przeciwko temu samemu
pozwanemu.
§ 3. Sąd właściwy może na zgodny wniosek stron przekazać sprawę innemu
sądowi równorzędnemu, jeżeli przemawiają za tym względy celowości.

art. 39. więcej [Właściwość w sprawach spadkowych] Art. 39. Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu
zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie
przed sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego
zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się
majątek spadkowy lub jego część.

art. 40. więcej [Członkostwo spółdzielni] Art. 40. Powództwo ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub
stowarzyszenia wytacza się wyłącznie według miejsca ich siedziby.

art. 41. więcej [Małżeństwo] Art. 41. Powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd,
w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno
z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku
takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej,
a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.

art. 42. więcej [Rodzice a dzieci] Art. 42. Powództwo ze stosunku między rodzicami a dziećmi oraz między
przysposabiającym a przysposobionym wytacza się wyłącznie przed sąd miejsca
zamieszkania powoda, jeżeli brak jest podstaw do wytoczenia powództwa według
przepisów o właściwości ogólnej.

art. 43. więcej [Wybór sądu] Art. 43. § 1. Jeżeli uzasadniona jest właściwość kilku sądów albo jeżeli
powództwo wytacza się przeciwko kilku osobom, dla których według przepisów
o właściwości ogólnej właściwe są różne sądy, wybór między tymi sądami należy do
powoda.
§ 2. To samo dotyczy wypadku, gdy nieruchomość, której położenie jest
podstawą oznaczenia właściwości sądu, jest położona w kilku okręgach sądowych.

art. 44. więcej [Wyznaczenie sądu przez sąd przełożony] Art. 44. § 1. Jeżeli sąd właściwy nie może z powodu przeszkody rozpoznać
sprawy lub podjąć innej czynności, sąd nad nim przełożony wyznaczy inny sąd
równorzędny.
§ 2. O wyznaczenie innego sądu równorzędnego występuje sąd właściwy.

Art. 44¹. § 1. Sąd Najwyższy może przekazać sprawę do rozpoznania innemu
sądowi równorzędnemu z sądem występującym, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru
sprawiedliwości, w szczególności wzgląd na społeczne postrzeganie sądu jako organu
bezstronnego.
§ 2. O przekazanie sprawy może wystąpić sąd właściwy.

Art. 44². Jeżeli stroną jest Skarb Państwa, a państwową jednostką organizacyjną,
z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, jest sąd:
1) właściwy do rozpoznania sprawy – sąd ten z urzędu przedstawia akta sprawy
sądowi nad nim przełożonemu, który przekazuje sprawę innemu sądowi
równorzędnemu z sądem przedstawiającym;
2) przełożony nad sądem właściwym do rozpoznania sprawy – sąd właściwy do
rozpoznania sprawy z urzędu przedstawia akta sprawy temu sądowi
przełożonemu, który przekazuje sprawę innemu sądowi równorzędnemu z sądem
przedstawiającym, mającemu siedzibę poza obszarem właściwości sądu
przekazującego.

art. 45. więcej [Oznaczenie sądu właściwego przez Sąd Najwyższy] Art. 45. § 1. Jeżeli na podstawie przepisów kodeksu nie można w świetle
okoliczności sprawy ustalić właściwości miejscowej, Sąd Najwyższy oznaczy sąd,
przed który należy wytoczyć powództwo.
§ 2. O oznaczenie sądu, przed który należy wytoczyć powództwo, występuje sąd,
do którego wpłynął pozew

art. 46. więcej [Właściwość umowna] Art. 46. § 1. Strony mogą umówić się na piśmie o poddanie sądowi pierwszej
instancji, który według ustawy nie jest miejscowo właściwy, sporu już wynikłego lub
sporów mogących w przyszłości wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego. Sąd
ten będzie wówczas wyłącznie właściwy, jeżeli strony nie postanowiły inaczej lub
jeżeli powód nie złożył pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym.
Strony mogą również ograniczyć umową pisemną prawo wyboru powoda pomiędzy
kilku sądami właściwymi dla takich sporów.
§ 2. Strony nie mogą jednak zmieniać właściwości wyłącznej.

art. 47. więcej [Skład sądu pierwszej instancji] Art. 47. § 1. W pierwszej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego
sędziego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
§ 2. W pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako
przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy:
1) z zakresu prawa pracy o:
a) ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, o uznanie
bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy
i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi
dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku
pracy,
b) naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu i o roszczenia z tym
związane,
c) odszkodowanie lub zadośćuczynienie w wyniku stosowania mobbingu;
2) ze stosunków rodzinnych o:
a) rozwód,
b) separację,
c) ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa,
d) rozwiązanie przysposobienia.
§ 3. Postanowienia poza rozprawą wydaje sąd w składzie jednego sędziego.
§ 3¹. Zarządzenia wydaje przewodniczący.
§ 3². W sprawach rozpoznawanych w składzie jednego sędziego sędzia ten ma
prawa i obowiązki przewodniczącego.
§ 4. Prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów,
jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy
charakter sprawy.

Art. 47¹. Referendarz sądowy może wykonywać czynności w postępowaniu
cywilnym w przypadkach wskazanych w ustawie. W zakresie powierzonych mu
czynności referendarz sądowy ma, zależnie od rodzaju podejmowanej czynności,
prawa i obowiązki sądu albo przewodniczącego.

Art. 47². § 1. W zakresie czynności przewodniczącego zarządzenia może
również wydawać asystent sędziego, z wyjątkiem zarządzenia o zwrocie pisma
procesowego, w tym pozwu. W każdym przypadku przewodniczący może uchylić lub
zmienić zarządzenie asystenta.
§ 2. W terminie tygodnia od dnia doręczenia stronie zarządzenia asystenta
sędziego o wezwaniu do uiszczenia opłaty, z pouczeniem o terminie i sposobie
wniesienia zastrzeżenia, strona może wnieść zastrzeżenie do zarządzenia asystenta
sędziego o wezwaniu do uiszczenia opłaty. Zastrzeżenie powinno zawierać wskazanie
zaskarżonego zarządzenia. Zastrzeżenie nie wymaga uzasadnienia.
§ 3. W razie wniesienia zastrzeżenia zarządzenie asystenta sędziego o wezwaniu
do uiszczenia opłaty traci moc. Zastrzeżenie wniesione po upływie terminu lub niespełniające warunków formalnych pisma procesowego nie wywołuje skutków
i pozostawia się je bez rozpoznania, bez wzywania do jego poprawienia lub
uzupełnienia. W takim przypadku przewodniczący z urzędu bada prawidłowość
zarządzenia asystenta sędziego.

art. 48. więcej [Wyłączenie sędziego z mocy ustawy] Art. 48. § 1. Sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy:
1) w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim
stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki;
2) w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej,
krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego
stopnia;
3) w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
4) w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą
prawnym jednej ze stron;
5) w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego
orzeczenia, jako też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem
sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których
występował jako prokurator;
6) w sprawach o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie
prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, jeżeli brał udział w wydaniu
tego orzeczenia.
§ 2. Powody wyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa,
przysposobienia, opieki lub kurateli.
§ 3. Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą
o wznowienie lub skargą nadzwyczajną, nie może orzekać co do tej skargi.

Art. 48¹. W przypadku wyłączenia sędziego na podstawie art. 48 § 1 pkt 1–4 sąd
występuje do sądu nad nim przełożonego o wyznaczenie innego sądu do rozpoznania
sprawy, a sąd przełożony wyznacza inny równorzędny sąd.

art. 49. więcej [Wyłączenie sędziego na wniosek] Art. 49. § 1. Niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 48, sąd wyłącza
sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego
rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego
w danej sprawie.
§ 2. Za okoliczność, o której mowa w § 1, nie uważa się wyrażenia przez
sędziego poglądu co do prawa i faktów przy wyjaśnianiu stronom czynności sądu lub
nakłanianiu do ugody.

art. 50. więcej [Wniosek o wyłączenie sędziego] Art. 50. § 1. Wniosek o wyłączenie sędziego strona zgłasza na piśmie lub ustnie
do protokołu w sądzie, w którym sprawa się toczy, uprawdopodabniając przyczyny
wyłączenia.
§ 2. Strona, która przystąpiła do rozprawy, powinna uprawdopodobnić ponadto,
że przyczyna wyłączenia dopiero później powstała lub stała się jej znana.
§ 3. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o wyłączenie sędziego:
1) sędzia, którego dotyczy wniosek, może podejmować dalsze czynności;
2) nie może zostać wydane orzeczenie lub zarządzenie kończące postępowanie
w sprawie.

art. 51. więcej [Zawiadomienie o podstawie wyłączenia sędziego] Art. 51. Sędzia zawiadamia sąd o zachodzącej podstawie swojego wyłączenia.

art. 52. więcej [Rozpoznanie wniosku o wyłączenie sędziego] Art. 52. § 1. O wyłączeniu sędziego rozstrzyga sąd, w którym sprawa się toczy,
a gdyby sąd ten nie mógł wydać postanowienia z powodu braku dostatecznej liczby
sędziów – sąd nad nim przełożony.
§ 2. Postanowienie wydaje się po złożeniu wyjaśnienia przez sędziego, którego
wniosek dotyczy. W przypadku niezłożenia wyjaśnienia w terminie dwóch tygodni od
dnia wpływu wniosku do sądu właściwego, a jeśli był dotknięty brakami – od dnia ich
usunięcia, wniosek podlega rozpoznaniu bez wyjaśnienia, chyba że sąd uzna złożenie
wyjaśnienia za konieczne.
§ 3. Uwzględniając wniosek o wyłączenie sędziego, sąd znosi postępowanie
w zakresie obejmującym udział tego sędziego w sprawie po złożeniu wniosku, chyba
że czynności przez niego podejmowane były czynnościami niecierpiącymi zwłoki.

art. 53. więcej [Niedopuszczalność wniosku] Art. 53. (utracił moc).

Art. 53¹. . § 1. Niedopuszczalny jest wniosek o wyłączenie sędziego:
1) oparty wyłącznie na okolicznościach związanych z rozstrzygnięciem przez sąd
o dowodach;
2) złożony po raz kolejny co do tego samego sędziego z powołaniem tych samych
okoliczności.
§ 2. Wniosek, o którym mowa w § 1, pozostawia się w aktach sprawy bez
żadnych dalszych czynności. To samo dotyczy pism związanych z jego wniesieniem.
O pozostawieniu wniosku i pism związanych z jego wniesieniem zawiadamia się
stronę wnoszącą tylko raz – przy złożeniu pierwszego pisma.
§ 3. W przypadku złożenia ustnie wniosku, o którym mowa w § 1,
przewodniczący zawiadamia stronę o jego bezskuteczności.

art. 54. więcej [Wyłączenie ławników, innych organów i prokuratora] Art. 54. Przepisy niniejszego działu, z wyłączeniem przepisu art. 48¹, stosuje się
odpowiednio do wyłączenia referendarza sądowego, ławnika, jak również innych
organów sądowych oraz prokuratora. Wniosek o wyłączenie referendarza sądowego
oraz ławnika sąd rozstrzyga zgodnie z przepisami niniejszego działu, a w pozostałych
przypadkach przekazuje odpowiedniemu organowi nadrzędnemu.

art. 55. więcej [Powództwo na rzecz oznaczonej osoby] Art. 55. Prokurator, wytaczając powództwo na rzecz oznaczonej osoby,
powinien ją wskazać w pozwie. Nie dotyczy to spraw niemajątkowych z zakresu
prawa rodzinnego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

art. 56. więcej [Pozycja prokuratora] Art. 56. § 1. Osobę, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo, sąd
zawiadamia o tym, doręczając jej odpis pozwu. Osoba ta może wstąpić do sprawy w każdym jej stanie w charakterze
powoda; w tym wypadku do udziału prokuratora w sprawie stosuje się odpowiednio
przepisy o współuczestnictwie jednolitym.
§ 2. Prokurator nie może samodzielnie rozporządzać przedmiotem sporu.

art. 57. więcej [Pozew przeciwko wszystkim stronom] Art. 57. Jeżeli prokurator, wytaczając powództwo, nie działa na rzecz
oznaczonej osoby, wnosi on pozew przeciwko wszystkim osobom będącym stronami
stosunku prawnego, którego dotyczy powództwo.

art. 58. więcej [Powaga rzeczy osądzonej] Art. 58. Wyrok prawomocny zapadły w sprawie wytoczonej przez prokuratora
ma powagę rzeczy osądzonej pomiędzy stroną, na rzecz której prokurator wytoczył
powództwo, a stroną przeciwną. Jednakże w sprawach o roszczenia majątkowe
prawomocne rozstrzygnięcie sprawy nie pozbawia strony zainteresowanej, która nie
brała udziału w sporze, możności dochodzenia swoich roszczeń w całości lub w tej
części, w której nie zostały zasądzone.

art. 59. więcej [Zawiadomienie prokuratora] Art. 59. Sąd zawiadamia prokuratora o każdej sprawie, w której udział jego
uważa za potrzebny.

art. 60. więcej [Przystąpienie do sprawy] Art. 60. § 1. Prokurator może wstąpić do postępowania w każdym jego stadium.
Prokurator nie jest związany z żadną ze stron. Może on składać oświadczenia
i zgłaszać wnioski, jakie uzna za celowe, oraz przytaczać fakty i dowody na ich
potwierdzenie. Od chwili, kiedy prokurator zgłosił udział w postępowaniu, należy mu
doręczać pisma procesowe, zawiadomienia o terminach i posiedzeniach oraz
orzeczenia sądowe.
§ 2. Prokurator może zaskarżyć każde orzeczenie sądowe, od którego służy
środek odwoławczy. Terminy do zaskarżenia orzeczeń sądowych, ustanowione dla
stron, wiążą również prokuratora.

art. 61. więcej [Zakres działania organizacji] Art. 61. § 1. Organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych
mogą, za zgodą osoby fizycznej wyrażoną na piśmie, wytaczać powództwa na jej rzecz
w sprawach o:
1) alimenty;
2) ochronę środowiska;
3) ochronę konsumentów;
4) ochronę praw własności przemysłowej;
5) ochronę równości oraz niedyskryminacji przez bezpodstawne bezpośrednie lub
pośrednie zróżnicowanie praw i obowiązków obywateli.
§ 2. W sprawach wymienionych w § 1 organizacje pozarządowe w zakresie
swoich zadań statutowych mogą, za zgodą osoby fizycznej wyrażoną na piśmie,
przystąpić do niej w toczącym się postępowaniu.
§ 3. Za zgodą przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, wyrażoną na piśmie,
organizacja pozarządowa, której jest on członkiem, może na jego rzecz wytoczyć
powództwo lub przystąpić do niego w toczącym się postępowaniu w sporze z innym
przedsiębiorcą o roszczenia wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej.
§ 4. Do pozwu lub pisma obejmującego przystąpienie organizacja pozarządowa
dołącza wyrażoną na piśmie zgodę osoby fizycznej.

art. 62. więcej [Odpowiednie stosowanie przepisów o prokuratorze] Art. 62. § 1. Do organizacji pozarządowych wytaczających powództwa na rzecz
osób fizycznych stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze wytaczającym
powództwo na rzecz oznaczonej osoby, z wyjątkiem art. 58 zdanie drugie.
§ 2. Do przystąpienia organizacji pozarządowych do strony w toczącym się
postępowaniu stosuje się odpowiednio przepisy o interwencji ubocznej, do której nie
mają odpowiedniego zastosowania przepisy o współuczestnictwie jednolitym.

art. 63. więcej [Przedstawienie poglądu] Art. 63. Organizacje pozarządowe wymienione w artykułach poprzedzających,
które nie uczestniczą w sprawie, mogą przedstawiać sądowi istotny dla sprawy pogląd
wyrażony w uchwale lub w oświadczeniu ich należycie umocowanych organów.

Art. 63¹.W sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy inspektorzy pracy
mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda,
do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium.

Art. 63². W sprawach wymienionych w artykule poprzedzającym do
inspektorów pracy stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze.

Art. 63³. W sprawach o ochronę konsumentów powiatowy (miejski) rzecznik
konsumentów może wytaczać powództwa na rzecz konsumentów, a także wstępować,
za ich zgodą, do postępowań w tych sprawach w każdym ich stadium.

Art. 63⁴. W sprawach, o których mowa w art. 63³, do powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze.

Art. 63⁵. § 1. Jeżeli przepisy odrębne przyznają określonym podmiotom, które
nie uczestniczą w sprawie, uprawnienie do przedstawiania sądowi istotnego dla
sprawy poglądu, do podmiotów tych stosuje się odpowiednio przepis art. 63. Jednak
na wniosek podmiotu uprawnionego sąd może zezwolić, aby pogląd został
przedstawiony także ustnie na rozprawie.
§ 2. Na wniosek podmiotu uprawnionego sąd udostępnia akta sprawy w zakresie
niezbędnym do przedstawienia poglądu.

art. 64. więcej [Zdolność sądowa] Art. 64. § 1. Każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność występowania
w procesie jako strona (zdolność sądowa).
§ 1¹. Zdolność sądową mają także jednostki organizacyjne niebędące osobami
prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.
§ 2. (uchylony)

art. 65. więcej [Zdolność procesowa] Art. 65. § 1. Zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają
osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne
oraz jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 64 § 1¹.
§ 2. Osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma
zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może
dokonywać samodzielnie.

art. 66. więcej [Działanie przez przedstawiciela ustawowego] Art. 66. Osoba fizyczna niemająca zdolności procesowej może podejmować
czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego.

art. 67. więcej [Działanie osób prawnych] Art. 67. § 1. Osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, o których mowa
w art. 64 § 1¹, dokonują czynności procesowych przez swoje organy albo przez osoby
uprawnione do działania w ich imieniu.
§ 1¹. W zakresie określonym odrębną ustawą za inne niż Skarb Państwa
państwowe osoby prawne, osoby z udziałem Skarbu Państwa i osoby prawne z
udziałem państwowych osób prawnych czynności procesowe może podejmować
Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 2. Za Skarb Państwa podejmuje czynności procesowe organ państwowej
jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub
organ jednostki nadrzędnej. W zakresie określonym odrębną ustawą za Skarb Państwa
czynności procesowe podejmuje Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 3. (uchylony)

art. 68. więcej [Udokumentowanie umocowania] Art. 68. § 1. Przedstawiciel ustawowy, organy oraz osoby wymienione
w art. 67 mają obowiązek wykazać swoje umocowanie dokumentem przy pierwszej
czynności procesowej.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, gdy stwierdzenie umocowania przez sąd jest
możliwe na podstawie wykazu lub innego rejestru, do którego sąd ma dostęp drogą
elektroniczną, a także gdy czynność procesowa jest dokonywana za pośrednictwem
systemu teleinformatycznego, w przypadku gdy przepis szczególny przewiduje, że czynności można dokonać wyłącznie za pośrednictwem tego systemu. Przedstawiciel
ustawowy, organy oraz osoby wymienione w art. 67 mają jednak obowiązek wskazać
podstawę swojego umocowania.

art. 69. więcej [Ustanowienie kuratora w sprawie] Art. 69. § 1. Sąd orzekający, na wniosek strony przeciwnej, ustanawia kuratora
dla strony niemającej zdolności procesowej, która nie ma przedstawiciela
ustawowego, dla strony będącej osobą prawną, gdy w jej organie zachodzą braki
uniemożliwiające jej reprezentację, albo dla strony będącej jednostką organizacyjną,
o której mowa w art. 64 § 1¹, gdy brak jest osób uprawnionych do jej reprezentowania. W toku postępowania sąd orzekający w uzasadnionych przypadkach może z urzędu ustanowić kuratora dla osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej, o której mowa
w art. 64 § 1¹.
§ 2. Sąd niezwłocznie zawiadamia właściwy sąd rejestrowy o ustanowieniu
kuratora dla strony wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego.
§ 3. Kurator ustanowiony na podstawie § 1 jest umocowany do dokonywania
wszystkich czynności łączących się ze sprawą.
§ 4. Po otrzymaniu zawiadomienia, o którym mowa w art. 603 § 5, sąd
orzekający odwołuje kuratora ustanowionego na podstawie § 1. W miejsce
odwołanego kuratora wstępuje kurator ustanowiony na podstawie art. 42 § 1 Kodeksu
cywilnego. Czynności odwołanego kuratora pozostają w mocy.
§ 5. Czynności, o których mowa w § 1 i 4, mogą być wykonywane przez
referendarza sądowego.

art. 70. więcej [Skutki braków zdolności] Art. 70. § 1. Jeżeli braki w zakresie zdolności sądowej lub procesowej albo
w składzie właściwych organów dają się uzupełnić, sąd wyznaczy w tym celu
odpowiedni termin. W wypadkach, w których ustanowienie przedstawiciela
ustawowego powinno nastąpić z urzędu, sąd zwraca się o to do właściwego sądu
opiekuńczego.
§ 2. Sąd może dopuścić tymczasowo do czynności stronę niemającą zdolności
sądowej lub procesowej albo osobę niemającą należytego ustawowego umocowania,
z zastrzeżeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu braki będą uzupełnione,
a czynności zatwierdzone przez powołaną do tego osobę.

art. 71. więcej [Zniesienie postępowania dotkniętego brakami] Art. 72. § 1. Kilka osób może w jednej sprawie występować w roli powodów lub
pozwanych, jeżeli przedmiot sporu stanowią:
1) prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej
i prawnej (współuczestnictwo materialne);
2) roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie
faktycznej i prawnej, jeżeli ponadto właściwość sądu jest uzasadniona dla
każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna, jako też dla wszystkich wspólnie
(współuczestnictwo formalne).
§ 2. Jeżeli przeciwko kilku osobom sprawa może toczyć się tylko łącznie
(współuczestnictwo konieczne), przepis paragrafu poprzedzającego stosuje się także
do osób, których udział w sprawie uzasadniałby jej rozpoznanie w postępowaniu
odrębnym.
§ 3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio w wypadku współuczestnictwa
materialnego, innego niż współuczestnictwo konieczne.

art. 72. więcej [Rodzaje współuczestnictwa] Art. 72. § 1. Kilka osób może w jednej sprawie występować w roli powodów lub pozwanych, jeżeli przedmiot sporu stanowią:
1) prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (współuczestnictwo materialne);
2) roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej, jeżeli ponadto właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna, jako też dla wszystkich wspólnie (współuczestnictwo formalne).
§ 2. Jeżeli przeciwko kilku osobom sprawa może toczyć się tylko łącznie (współuczestnictwo konieczne), przepis paragrafu poprzedzającego stosuje się także do osób, których udział w sprawie uzasadniałby jej rozpoznanie w postępowaniu odrębnym.
§ 3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio w wypadku współuczestnictwa materialnego, innego niż współuczestnictwo konieczne.

art. 73. więcej [Współuczestnictwo jednolite] Art. 73. § 1. Każdy współuczestnik działa w imieniu własnym.
§ 2. W wypadku jednak, gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu
ustawy wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich współuczestników
(współuczestnictwo jednolite), czynności procesowe współuczestników działających
są skuteczne wobec niedziałających. Do zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia
albo uznania powództwa potrzeba zgody wszystkich współuczestników.

art. 74. więcej [Samodzielne popieranie sprawy przez współuczestników] Art. 74. Każdy ze współuczestników sporu ma prawo samodzielnie popierać
sprawę. Na posiedzenie sądowe wzywa się wszystkich tych współuczestników, co do
których sprawa nie jest zakończona.

art. 75. więcej [Interwencja główna] Art. 75. Kto występuje z roszczeniem o rzecz lub prawo, o które sprawa toczy
się pomiędzy innymi osobami, może aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji
wytoczyć powództwo o tę rzecz lub prawo przeciwko obu stronom przed sąd,
w którym toczy się sprawa (interwencja główna).

art. 76. więcej [Interwencja uboczna] Art. 76. Kto ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na
korzyść jednej ze stron, może w każdym stanie sprawy aż do zamknięcia rozprawy
w drugiej instancji przystąpić do tej strony (interwencja uboczna).

art. 77. więcej [Wstąpienie interwenienta ubocznego] Art. 77. § 1. Interwenient uboczny składa oświadczenie o wstąpieniu do sprawy
w piśmie procesowym, w którym wskazuje, jaki ma interes prawny we wstąpieniu i do
której ze stron przystępuje. Pismo to doręcza się stronom.
§ 1¹. Do pisma procesowego niespełniającego wymogów, o których mowa
w § 1, przepis art. 130 stosuje się odpowiednio.
§ 2. Interwenient uboczny może ze wstąpieniem do sprawy połączyć dokonanie
innej czynności procesowej.

art. 78. więcej [Opozycja] Art. 78. § 1. Każda ze stron może zgłosić opozycję przeciwko wstąpieniu
interwenienta ubocznego w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia jej pisma
zawierającego oświadczenie o wstąpieniu, jednak nie później niż przy rozpoczęciu
najbliższego posiedzenia z jej udziałem.
§ 2. Sąd oddali opozycję, jeżeli interwenient uboczny uprawdopodobni, że ma
interes prawny we wstąpieniu do sprawy.
§ 3. Mimo wniesienia opozycji interwenient uboczny bierze udział w sprawie,
dopóki orzeczenie uwzględniające opozycję nie stanie się prawomocne. W razie
prawomocnego uwzględnienia opozycji czynności interwenienta ubocznego uważane
będą za niebyłe.

art. 79. więcej [Uprawnienia interwenienta ubocznego] Art. 79. Interwenient uboczny jest uprawniony do wszelkich czynności
procesowych dopuszczalnych według stanu sprawy. Nie mogą one jednak pozostawać
w sprzeczności z czynnościami i oświadczeniami strony, do której przystąpił.

art. 80. więcej [Doręczenia i zawiadomienia dla interwenienta ubocznego] Art. 80. Interwenientowi ubocznemu należy od chwili jego wstąpienia do
sprawy doręczać, tak jak stronie, zawiadomienia o terminach i posiedzeniach
sądowych, jako też orzeczenia sądu.

art. 81. więcej [Interwencja samoistna] Art. 81. Jeżeli z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy
wynika, że wyrok w sprawie ma odnieść bezpośredni skutek prawny w stosunku
między interwenientem a przeciwnikiem strony, do której interwenient przystąpił, do
stanowiska interwenienta w procesie stosuje się odpowiednio przepisy
o współuczestnictwie jednolitym

art. 82. więcej [Zarzut wadliwego procesu] Art. 82. Interwenient uboczny nie może w stosunku do strony, do której
przystąpił, podnieść zarzutu, że sprawa została rozstrzygnięta błędnie albo że strona ta
prowadziła proces wadliwie, chyba że stan sprawy w chwili przystąpienia
interwenienta uniemożliwił mu korzystanie ze środków obrony albo że strona
umyślnie lub przez niedbalstwo nie skorzystała ze środków, które nie były
interwenientowi znane.

art. 83. więcej [Wejście interwenienta do procesu] Art. 83. Za zgodą stron interwenient uboczny może wejść na miejsce strony, do
której przystąpił.

art. 84. więcej [Przypozwanie] Art. 84. § 1. Strona, której w razie niekorzystnego dla niej rozstrzygnięcia
przysługiwałoby roszczenie względem osoby trzeciej albo przeciwko której osoba
trzecia mogłaby wystąpić z roszczeniem, może zawiadomić taką osobę o toczącym się
procesie i wezwać ją do wzięcia w nim udziału.
§ 2. W tym celu strona wnosi do sądu pismo procesowe wskazujące przyczynę
wezwania i stan sprawy. Pismo to doręcza się niezwłocznie osobie trzeciej, która może
zgłosić swe przystąpienie do strony jako interwenient uboczny.

art. 85. więcej [Niedopuszczalność zarzutu przy pozywaniu] Art. 85. Skutki związane z interwencją uboczną określone w art. 82 powstają
w stosunku do wezwanego, który nie zgłosił przystąpienia, z chwilą, w której
przystąpienie było możliwe.

art. 86. więcej [Działanie osobiście lub przez pełnomocnika] Art. 86. Strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed
sądem osobiście lub przez pełnomocników.

art. 87. więcej [Pełnomocnicy stron] Art. 87. § 1. Pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, w sprawach
własności intelektualnej także rzecznik patentowy, a w sprawach restrukturyzacji
i upadłości także osoba posiadająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego, a ponadto
osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca
ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego
zlecenia, współuczestnik sporu, jak również małżonek, rodzeństwo, zstępni lub
wstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.
§ 2. Pełnomocnikiem osoby prawnej lub przedsiębiorcy, w tym nieposiadającego
osobowości prawnej, może być również pracownik tej jednostki albo jej organu
nadrzędnego. Osoba prawna prowadząca, na podstawie odrębnych przepisów, obsługę
prawną przedsiębiorcy, osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej może
udzielić pełnomocnictwa procesowego – w imieniu podmiotu, którego obsługę
prawną prowadzi – adwokatowi lub radcy prawnemu, jeżeli została do tego
upoważniona przez ten podmiot.
§ 3. W sprawach o ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka i o roszczenia
alimentacyjne pełnomocnikiem może być również przedstawiciel właściwego
w sprawach z zakresu pomocy społecznej organu jednostki samorządu terytorialnego
oraz organizacji społecznej, mającej na celu udzielanie pomocy rodzinie.
§ 4. W sprawach związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego
pełnomocnikiem rolnika może być również przedstawiciel organizacji zrzeszającej
rolników indywidualnych, której rolnik jest członkiem.
§ 5. W sprawach związanych z ochroną praw konsumentów pełnomocnikiem
może być przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należy ochrona
konsumentów.
§ 6. (uchylony)

Art. 87¹. . § 1. W postępowaniu przed Sądem Najwyższym obowiązuje
zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych, a w sprawach własności
intelektualnej także przez rzeczników patentowych. Zastępstwo to dotyczy także czynności procesowych związanych z postępowaniem przed Sądem Najwyższym,
podejmowanych przed sądem niższej instancji.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się w postępowaniu o zwolnienie od kosztów
sądowych oraz o ustanowienie adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego
oraz gdy stroną, jej organem, jej przedstawicielem ustawowym lub pełnomocnikiem
jest sędzia, prokurator, notariusz albo profesor lub doktor habilitowany nauk
prawnych, a także gdy stroną, jej organem lub jej przedstawicielem ustawowym jest
adwokat, radca prawny lub radca Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej,
a w sprawach własności intelektualnej rzecznik patentowy.
§ 3. Przepisu § 1 nie stosuje się także wtedy, gdy zastępstwo procesowe Skarbu
Państwa albo państwowej osoby prawnej jest wykonywane przez Prokuratorię
Generalną Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 87². § 1. W postępowaniu w sprawach własności intelektualnej obowiązuje
zastępstwo stron przez adwokatów, radców prawnych lub rzeczników patentowych.
Przepisy art. 871 § 2 i 3 stosuje się odpowiednio.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się w postępowaniu, w którym wartość przedmiotu
sporu nie przekracza dwudziestu tysięcy złotych.
§ 3. Sąd może zwolnić stronę, na wniosek lub z urzędu, z obowiązkowego
zastępstwa przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, jeżeli
okoliczności, w tym stopień zawiłości sprawy, nie uzasadniają obowiązkowego
zastępstwa. Zwolnienie może nastąpić w każdym stanie sprawy, w tym także na
wniosek strony złożony w piśmie procesowym.
§ 4. W sprawach związanych z ochroną praw własności przemysłowej
pełnomocnikiem twórcy projektu wynalazczego może być również przedstawiciel
organizacji, do której zadań statutowych należą sprawy popierania własności
przemysłowej i udzielania pomocy twórcom projektów wynalazczych.

art. 88. więcej [Rodzaje pełnomocnictw] Art. 88. Pełnomocnictwo może być albo procesowe – bądź to ogólne, bądź do
prowadzenia poszczególnych spraw – albo do niektórych tylko czynności
procesowych.

art. 89. więcej [Obowiązek dołączenia pełnomocnictwa; uwierzytelnianie dokumentów] Art. 89. § 1. Pełnomocnik jest obowiązany przy pierwszej czynności procesowej
dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny
odpis pełnomocnictwa wraz z odpisem dla strony przeciwnej. Adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, a także radca Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej
mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa oraz odpisy innych
dokumentów wykazujących ich umocowanie. Złożenie dokumentu wykazującego
umocowanie lub jego uwierzytelnionego odpisu nie jest wymagane, jeżeli
stwierdzenie przez sąd umocowania jest możliwe na podstawie wykazu lub innego
rejestru, do którego sąd ma dostęp drogą elektroniczną.
§ 1¹. Przepisu § 1 nie stosuje się do czynności procesowej dokonanej za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego, w przypadku gdy przepis szczególny
przewiduje, że czynności można dokonać wyłącznie za pośrednictwem tego systemu.
W takim przypadku pełnomocnik powołuje się na pełnomocnictwo, wskazując jego
zakres oraz okoliczności wymienione w art. 87.
§ 2. W toku sprawy pełnomocnictwo może być udzielone ustnie na posiedzeniu
sądu przez oświadczenie złożone przez stronę i wciągnięte do protokołu.
§ 3. (uchylony)

art. 90. więcej [Podpis zastępczy] Art. 90. Za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje pełnomocnictwo
osoba przez nią upoważniona, z wymienieniem przyczyny, dla której strona sama się
nie podpisała.

art. 91. więcej [Zakres pełnomocnictwa procesowego] Art. 91. Pełnomocnictwo procesowe obejmuje z samego prawa umocowanie do:
1) wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych, nie wyłączając
powództwa wzajemnego, skargi o wznowienie postępowania i postępowania
wywołanego ich wniesieniem, jako też wniesieniem interwencji głównej
przeciwko mocodawcy;
2) wszelkich czynności dotyczących zabezpieczenia i egzekucji;
3) udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi lub radcy
prawnemu;
4) zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa, jeżeli
czynności te nie zostały wyłączone w danym pełnomocnictwie;
5) odbioru kosztów procesu od strony przeciwnej.

art. 92. więcej [Kryteria oceny umocowania] Art. 92. Zakres, czas trwania i skutki umocowania szerszego niż
pełnomocnictwo procesowe, jak również umocowanie do poszczególnych czynności
procesowych, ocenia się według treści pełnomocnictwa oraz przepisów prawa
cywilnego.

art. 93. więcej [odwołanie oświadczeń pełnomocnika] Art. 93. Mocodawca stawający jednocześnie z pełnomocnikiem może
niezwłocznie prostować lub odwoływać oświadczenia pełnomocnika.

art. 94. więcej [Wypowiedzenie] Art. 94. § 1. Wypowiedzenie pełnomocnictwa procesowego przez mocodawcę
odnosi skutek prawny w stosunku do sądu z chwilą zawiadomienia go o tym,
w stosunku zaś do przeciwnika i innych uczestników – z chwilą doręczenia im tego
zawiadomienia przez sąd.
§ 2. Adwokat lub radca prawny, który wypowiedział pełnomocnictwo,
obowiązany jest działać za stronę jeszcze przez dwa tygodnie, chyba że mocodawca
zwolni go od tego obowiązku. Każdy inny pełnomocnik powinien, mimo
wypowiedzenia, działać za mocodawcę przez ten sam czas, jeżeli jest to konieczne do
uchronienia mocodawcy od niekorzystnych skutków prawnych.

art. 95. więcej [Zwolnienie adwokata lub radcy prawnego obowiązku zastępowania strony w procesie ] Art. 95. Przepis artykułu poprzedzającego stosuje się odpowiednio do adwokata
lub radcy prawnego ustanowionego przez sąd w przypadku zwolnienia go od
obowiązku zastępowania strony w procesie.

art. 96. więcej [Wygaśnięcie pełnomocnictwa] Art. 96. W razie śmierci strony albo utraty przez nią zdolności sądowej
pełnomocnictwo wygasa. Jednakże pełnomocnik procesowy działa aż do czasu
zawieszenia postępowania.

art. 97. więcej [Tymczasowe dopuszczenie pełnomocnika] Art. 97. § 1. Po wniesieniu pozwu sąd może dopuścić tymczasowo do podjęcia
naglącej czynności procesowej osobę niemogącą na razie przedstawić
pełnomocnictwa. Zarządzenie to sąd może uzależnić od zabezpieczenia kosztów.
§ 2. Sąd wyznaczy równocześnie termin, w ciągu którego osoba działająca bez
pełnomocnictwa powinna je złożyć albo przedstawić zatwierdzenie swej czynności
przez stronę. Jeżeli termin upłynął bezskutecznie, sąd pominie czynności procesowe
tej osoby. W tym wypadku przeciwnik może żądać od działającego bez umocowania
zwrotu kosztów spowodowanych jego tymczasowym dopuszczeniem.

art. 98. więcej [Koszty procesu; mediacji] Art. 98. § 1. Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić
przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw
i celowej obrony (koszty procesu).
§ 1¹. Od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki,
w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia
pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono,
do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą
się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli
orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu – za czas po upływie tygodnia od dnia
jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty.
§ 1². W szczególnie uzasadnionym przypadku, na wniosek strony, która w toku
procesu poniosła szczególnie wysoki wydatek podlegający zwrotowi, sąd może
przyznać jej odsetki przewidziane w § 1
1 od kwoty równej temu wydatkowi za czas od
dnia jego poniesienia przez stronę do dnia zapłaty.
§ 2. Do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub
przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem
patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do
sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek
stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego
zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego
zawód w siedzibie sądu procesowego.
§ 3. Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata
zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych
przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez
sąd osobistego stawiennictwa strony.
§ 4. Wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub
dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie
adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy.

Art. 98¹. § 1. Do niezbędnych kosztów procesu zalicza się koszty mediacji
prowadzonej na skutek skierowania przez sąd. Przysługujące mediatorowi
wynagrodzenie i zwrot wydatków związane z prowadzeniem mediacji nie mogą być
wyższe niż określone w przepisach wydanych na podstawie § 4.
§ 2. Jeżeli postępowanie cywilne zostało wszczęte w ciągu trzech miesięcy od
dnia zakończenia mediacji, która nie została zakończona ugodą albo w ciągu trzech
miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o odmowie zatwierdzenia
ugody przez sąd, do niezbędnych kosztów procesu zalicza się także koszty mediacji
w wysokości nieprzekraczającej czwartej części opłaty.
§ 3. Do określenia kosztów mediacji stosuje się odpowiednio art. 98 § 2 i 3.
§ 4. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wysokość
wynagrodzenia mediatora, w tym stałego mediatora, za prowadzenie postępowania
mediacyjnego wszczętego na podstawie skierowania sądu i wydatki mediatora, w tym
stałego mediatora, podlegające zwrotowi, biorąc pod uwagę rodzaj sprawy i wartość
przedmiotu sporu oraz sprawny przebieg postępowania mediacyjnego, a także
niezbędne wydatki związane z prowadzeniem mediacji.

art. 99. więcej [Koszty zastępstwa procesowego] Art. 99. Stronom reprezentowanym przez radcę prawnego, rzecznika
patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej zwraca się koszty
w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata.

art. 100. więcej [Stosunkowe rozdzielenie kosztów] Art. 100. W razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą
wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną
ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do
nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od
wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.

art. 101. więcej [Zwrot kosztów mimo uwzględnienia powództwa] Art. 101. Zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia
powództwa, jeżeli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej
czynności procesowej żądanie pozwu.

art. 102. więcej [Stosowanie przy zasądzeniu kosztów zasady słuszności] Art. 102. W wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony
przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

art. 103. więcej [Zasada zawinienia] Art. 103. § 1. Niezależnie od wyniku sprawy sąd może włożyć na stronę lub
interwenienta obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych ich niesumiennym lub
oczywiście niewłaściwym postępowaniem.
§ 2. Przepis § 1 dotyczy zwłaszcza kosztów powstałych wskutek uchylenia się
od wyjaśnień lub złożenia wyjaśnień niezgodnych z prawdą, zatajenia lub
opóźnionego powołania dowodów, a także oczywiście nieuzasadnionej odmowy
poddania się mediacji.
§ 3. Jeżeli strona:
1) pomimo wezwania do osobistego stawiennictwa nie stawiła się w celu udziału
w czynności sądu i nie usprawiedliwiła swego niestawiennictwa,
2) w toku postępowania bez usprawiedliwienia nie stawiła się na posiedzenie
mediacyjne pomimo wcześniejszego wyrażenia zgody na mediację
– sąd może, niezależnie od wyniku sprawy, włożyć na tę stronę obowiązek zwrotu
kosztów w części wyższej, niż nakazywałby to wynik sprawy, a nawet zwrotu kosztów
w całości.
§ 4. O możliwości tej sąd poucza strony przy wezwaniu do osobistego
stawiennictwa lub przy skierowaniu stron do mediacji.

art. 104. więcej [Ugoda sądowa] Art. 104. Koszty procesu, w którym zawarto ugodę, znosi się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej.

Art. 104¹. Koszty mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd i zakończonej ugodą znosi się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej.

art. 105. więcej [Współuczestnicy] Art. 105. § 1. Współuczestnicy sporu zwracają koszty procesu w częściach
równych. Sąd może jednak nakazać zwrot kosztów odpowiednio do udziału każdego
ze współuczestników w sprawie, jeżeli pod tym względem zachodzą znaczne różnice.
§ 2. Na współuczestników sporu odpowiadających solidarnie co do istoty sprawy
sąd włoży solidarny obowiązek zwrotu kosztów. Za koszty wynikłe z czynności
procesowych, podjętych przez poszczególnych współuczestników wyłącznie we
własnym interesie, inni współuczestnicy nie odpowiadają.

art. 106. więcej [Koszty związane z udziałem prokuratora] Art. 106. Udział prokuratora w sprawie nie uzasadnia zasądzenia zwrotu
kosztów na rzecz Skarbu Państwa ani od Skarbu Państwa.

art. 107. więcej [Udział prokuratora] Art. 107. Interwenient uboczny, do którego nie mają zastosowania przepisy
o współuczestnictwie jednolitym, nie zwraca kosztów przeciwnikowi strony, do której
przystąpił. Sąd może jednak przyznać od interwenienta na rzecz wygrywającego
sprawę przeciwnika strony, do której interwenient przystąpił, zwrot kosztów
wywołanych samoistnymi czynnościami procesowymi interwenienta. Sąd może także przyznać interwenientowi koszty interwencji od przeciwnika obowiązanego do zwrotu
kosztów.

art. 108. więcej [Rozstrzygnięcie o kosztach procesowych] Art. 108. § 1. Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym
sprawę w instancji. Sąd może jednak rozstrzygnąć jedynie o zasadach poniesienia
przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi
sądowemu; w tej sytuacji, po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego
postępowanie w sprawie, referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wydaje
postanowienie, w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów obciążających
strony.
§ 2. Sąd drugiej instancji, uchylając zaskarżone orzeczenie i przekazując sprawę
sądowi pierwszej instancji do rozpoznania, pozostawia temu sądowi rozstrzygnięcie
o kosztach instancji odwoławczej.

Art. 108¹. Jeżeli w toku postępowania sąd nie orzekł o obowiązku poniesienia
kosztów sądowych lub orzeczeniem nie objął całej kwoty należnej z tego tytułu,
postanowienie w tym przedmiocie wydaje sąd, przed którym sprawa toczyła się
w pierwszej instancji.

art. 109. więcej [Wygaśnięcie roszczenia ] Art. 109. § 1. Roszczenie o zwrot kosztów wygasa, jeśli strona najpóźniej przed
zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia nie złoży
sądowi spisu kosztów albo nie zgłosi wniosku o przyznanie kosztów według norm
przepisanych. Jednakże o kosztach należnych stronie działającej bez adwokata, radcy
prawnego lub rzecznika patentowego sąd orzeka z urzędu.
§ 2. Orzekając o wysokości przyznanych stronie kosztów procesu, sąd bierze pod
uwagę celowość poniesionych kosztów oraz niezbędność ich poniesienia z uwagi na
charakter sprawy. Przy ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez stronę
reprezentowaną przez pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym lub
rzecznikiem patentowym, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy
pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie, w tym czynności podjęte
w celu polubownego rozwiązania sporu, również przed wniesieniem pozwu, a także
charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia
i rozstrzygnięcia.

art. 110. więcej [Koszty od osób niebędących stroną] Art. 110. Sąd może zasądzić od świadka, biegłego, pełnomocnika lub
przedstawiciela ustawowego – po ich wysłuchaniu – zwrot kosztów wywołanych ich
rażącą winą.

art. 111. więcej [Uchylony] Art. 111. (uchylony).

art. 112. więcej [Uchylony] Art. 112. (uchylony).

art. 113. więcej [Uchylony] Art. 113. (uchylony).

art. 114. więcej [Uchylony] Art. 114. (uchylony).

art. 115. więcej [Uchylony] Art. 115. (uchylony).

art. 116. więcej [Uchylony] Art. 116. (uchylony).

art. 117. więcej [Ustanowienie pełnomocnika dla strony zwolnionej od kosztów sądowych ] Art. 117. § 1. Strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub
części, może domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego.
§ 2. Osoba fizyczna, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się
domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli złoży oświadczenie,
z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub
radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
§ 3. Osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje
zdolność sądową, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać
ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych
środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego.
§ 4. Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona zgłasza wraz
z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do
protokołu, w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Osoba
fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć
wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w sądzie rejonowym
właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania, który niezwłocznie przesyła
ten wniosek sądowi właściwemu.
§ 5. Sąd uwzględni wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego
w sprawie uzna za potrzebny. Podstawą oddalenia wniosku nie może być skorzystanie przez osobę fizyczną z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa
obywatelskiego, o których mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej
pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej
(Dz. U. z 2019 r. poz. 294 oraz z 2020 r. poz. 875 i 1086).
§ 6. Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego zgłoszony po raz
pierwszy w postępowaniu kasacyjnym lub postępowaniu ze skargi o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sąd przekazuje do rozpoznania
sądowi pierwszej instancji, chyba że uzna wniosek za oczywiście uzasadniony

Art. 117¹. § 1. Osoba fizyczna dołącza do wniosku o ustanowienie adwokata lub
radcy prawnego oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o swoim stanie
rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenie sporządza się
według ustalonego wzoru. Jeżeli wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy
prawnego składany jest łącznie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych,
osoba fizyczna dołącza tylko jedno oświadczenie.
§ 2. Sąd może odebrać od osoby fizycznej przyrzeczenie o treści: „Świadomy
znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożone
przeze mnie oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach
utrzymania jest prawdziwe i rzetelne”. Przed odebraniem przyrzeczenia poucza się
stronę ubiegającą się o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego o treści
art. 120 § 4.
§ 3. Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego złożony przez stronę
reprezentowaną przez adwokata lub radcę prawnego bez dołączenia oświadczenia,
o którym mowa w § 1, przewodniczący zwraca bez wzywania do uzupełnienia
braków.
§ 4. W razie złożenia wniosku ustnie do protokołu, oświadczenie, o którym
mowa w § 1, może być złożone także do protokołu.
§ 5. Przepisów § 1–4 nie stosuje się, jeżeli wniosek składa strona, o której mowa
w art. 117 § 1.
§ 6. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wzór
oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania,
o którym mowa w § 1, a także sposób udostępniania osobom fizycznym wzoru
druków tych oświadczeń, mając na względzie umożliwienie stronie złożenia jednego
oświadczenia w razie składania wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych i komunikatywność
niezbędnych pouczeń dla stron co do sposobu wypełnienia, skutków niezłożenia oraz
złożenia nieprawdziwego oświadczenia.


Art. 117². § 1. W razie oddalenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy
prawnego strona nie może ponownie domagać się ustanowienia adwokata lub radcy
prawnego, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie
oddalonego wniosku.
§ 2. Ponowny wniosek, o którym mowa w § 1, jest niedopuszczalny i pozostawia
się go w aktach sprawy bez żadnych dalszych czynności. To samo dotyczy pism
związanych z jego wniesieniem. O pozostawieniu wniosku i pism związanych z jego
wniesieniem zawiadamia się stronę wnoszącą tylko raz – przy złożeniu pierwszego
pisma.

Art. 117³.  § 1. O wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego sąd zwraca się do
właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych.
§ 2. Właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców
prawnych, wyznacza adwokata lub radcę prawnego niezwłocznie, nie później jednak
niż w terminie dwóch tygodni, zawiadamiając o tym sąd. W zawiadomieniu właściwa
okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych wskazuje imię
i nazwisko wyznaczonego adwokata lub radcy prawnego oraz jego adres do doręczeń.
§ 3. Jeżeli strona we wniosku wskazała adwokata lub radcę prawnego, właściwa
okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych, w miarę
możliwości i w porozumieniu ze wskazanym adwokatem lub radcą prawnym,
wyznaczy adwokata lub radcę prawnego wskazanego przez stronę.

art. 118. więcej [Pełnomocnictwo procesowe] Art. 118. § 1. Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego przez sąd jest
równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego.
§ 2. Adwokat lub radca prawny ustanowiony przez sąd jest obowiązany
zastępować stronę do prawomocnego zakończenia postępowania, chyba że
z postanowienia sądu wynika, iż obowiązek zastępowania strony ustaje wcześniej.
§ 3. Z ważnych przyczyn adwokat lub radca prawny może wnosić o zwolnienie
od obowiązku zastępowania strony w procesie. Sąd, zwalniając adwokata lub radcę
prawnego, zwraca się jednocześnie do właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych o wyznaczenie innego adwokata lub radcy
prawnego. Przepis art. 1173 § 2 stosuje się odpowiednio.
§ 4. Jeżeli adwokat lub radca prawny ustanowiony przez sąd ma podjąć
czynności poza siedzibą sądu orzekającego, sąd, na uzasadniony wniosek
ustanowionego adwokata lub radcy prawnego, zwróci się w razie potrzeby do
właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych
o wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego z innej miejscowości. Przepis
art. 1173 § 2 stosuje się odpowiednio.
§ 5. Jeżeli adwokat lub radca prawny ustanowiony w związku z postępowaniem
kasacyjnym lub postępowaniem ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia, nie stwierdza podstaw do wniesienia skargi, jest
obowiązany niezwłocznie zawiadomić na piśmie o tym stronę oraz sąd, nie później niż
w terminie dwóch tygodni od dnia zawiadomienia go o wyznaczeniu. Do
zawiadomienia adwokat lub radca prawny dołącza sporządzoną przez siebie opinię
o braku podstaw do wniesienia skargi. Opinia nie jest załączana do akt sprawy i nie
jest doręczana stronie przeciwnej.
§ 6. Jeżeli opinia, o której mowa w § 5, nie została sporządzona z zachowaniem
zasad należytej staranności, sąd zawiadamia o tym właściwy organ samorządu
zawodowego, do którego należy adwokat lub radca prawny. W takim przypadku
właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych
wyznaczy innego adwokata lub radcę prawnego. Przepis art. 1173 § 2 stosuje się
odpowiednio.

art. 119. więcej [Wygaśnięcie pełnomocnictwa urzędowego, zwolnienie pełnomocnika] Art. 119. Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego wygasa ze śmiercią
strony, która je uzyskała. Jednakże na zasadzie tego ustanowienia adwokat lub radca
prawny strony podejmuje czynności niecierpiące zwłoki.

Art. 119¹. Sąd może zarządzić stosowne dochodzenie, jeżeli na podstawie
okoliczności sprawy lub oświadczeń strony przeciwnej powziął wątpliwości co do
rzeczywistego stanu majątkowego strony domagającej się ustanowienia lub
zastępowanej przez ustanowionego adwokata lub radcę prawnego.

art. 120. więcej [Cofnięcie ustanowienia] Art. 120. § 1. Sąd cofnie ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, jeżeli
okaże się, że okoliczności, na których podstawie je przyznano, nie istniały lub
przestały istnieć.
§ 2. W wypadkach, o których mowa w § 1, strona obowiązana jest uiścić
wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego dla niej ustanowionego.
§ 3. Ponadto, w wypadku gdy okoliczności, na podstawie których przyznano
ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, przestały istnieć, sąd może obciążyć
stronę tym obowiązkiem tylko częściowo, stosownie do zmiany, jaka nastąpiła w jej
stosunkach.
§ 4. Stronę, która uzyskała ustanowienie adwokata lub radcy prawnego na
podstawie podania świadomie nieprawdziwych okoliczności, sąd skaże na grzywnę,
niezależnie od jej obowiązku uiszczenia wynagrodzenia adwokata lub radcy
prawnego.

art. 121. więcej [Uchylony] Art. 121. (uchylony).

art. 122. więcej [Koszty pełnomocnika z urzędu] Art. 122. § 1. Adwokat lub radca prawny ustanowiony zgodnie z przepisami
niniejszego działu ma prawo – z wyłączeniem strony – ściągnąć sumę należną mu
tytułem wynagrodzenia i zwrotu wydatków z kosztów zasądzonych na rzecz tej strony
od przeciwnika. Przeciwnik nie może czynić żadnych potrąceń, z wyjątkiem kosztów
nawzajem mu przyznanych od strony korzystającej z pomocy prawnej z urzędu.
§ 2. Na kosztach, przypadających od przeciwnika strony korzystającej z pomocy
prawnej z urzędu, należności adwokata lub radcy prawnego ustanowionego według
przepisów poprzedzających przysługuje pierwszeństwo przed roszczeniami osób
trzecich.

art. 123. więcej [Postanowienia w przedmiocie ustanowienia pełnomocnika z urzędu] Art. 123. § 1. Postanowienia, o których mowa w niniejszym dziale, doręcza się
tylko stronie, która złożyła wniosek o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy
prawnego.
§ 2. Postanowienie o ustanowieniu albo odmowie ustanowienia adwokata lub
radcy prawnego może wydać także referendarz sądowy.

art. 124. więcej [Wpływ wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu na tok sprawy] Art. 124. § 1. Zgłoszenie wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy
prawnego, jak również wniesienie środka odwoławczego od odmowy ich
ustanowienia nie wstrzymuje biegu toczącego się postępowania, chyba że chodzi o
ustanowienie adwokata lub radcy prawnego dla powoda na skutek wniosku
zgłoszonego w pozwie lub przed wytoczeniem powództwa. Sąd może jednak
wstrzymać rozpoznanie sprawy aż do prawomocnego rozstrzygnięcia wniosku i w związku z tym nie wyznaczać rozprawy, a wyznaczoną rozprawę odwołać lub
odroczyć.
§ 2. W razie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego na wniosek zgłoszony
przed upływem terminu do wniesienia zażalenia, dla którego sporządzenia ustawa
wymaga zastępstwa prawnego przez adwokata lub radcę prawnego, sąd doręcza
ustanowionemu adwokatowi lub radcy prawnemu odpis postanowienia z urzędu,
a termin do wniesienia zażalenia na postanowienie biegnie od dnia jego doręczenia
pełnomocnikowi. Jeżeli strona prawidłowo zażądała doręczenia postanowienia
z uzasadnieniem, odpis postanowienia doręcza się pełnomocnikowi z uzasadnieniem.
§ 3. W razie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego na wniosek zgłoszony
przed upływem terminu do wniesienia skargi kasacyjnej przez stronę, która
prawidłowo zażądała doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem, sąd doręcza
ustanowionemu adwokatowi lub radcy prawnemu orzeczenie z uzasadnieniem
z urzędu, a termin do wniesienia skargi kasacyjnej biegnie od dnia doręczenia
pełnomocnikowi orzeczenia z uzasadnieniem.
§ 4. W razie oddalenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego,
zgłoszonego w przypadkach, o których mowa w § 2 lub § 3, termin do wniesienia
środka zaskarżenia biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia, a jeżeli
postanowienie zostało wydane na posiedzeniu jawnym – od dnia jego ogłoszenia.
Jeżeli jednak strona wniosła zażalenie w przepisanym terminie, termin do złożenia
środka zaskarżenia biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia oddalającego
zażalenie, a jeżeli postanowienie sądu drugiej instancji zostało wydane na posiedzeniu
jawnym – od dnia jego ogłoszenia.
§ 5. Ponowny wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, oparty na
tych samych okolicznościach, nie ma wpływu na bieg terminu do wniesienia środka
zaskarżenia.

art. 125. więcej [Wnoszenie pism procesowych] Art. 125. § 1. Pisma procesowe obejmują wnioski i oświadczenia stron składane
poza rozprawą.
§ 2. Jeżeli przepis szczególny tak stanowi, pisma procesowe wnosi się na
urzędowych formularzach.
§ 2¹. Jeżeli przepis szczególny tak stanowi albo dokonano wyboru wnoszenia
pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, pisma procesowe
w tej sprawie wnosi się wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.
Pisma niewniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego nie wywołują
skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma do sądu, o czym sąd
poucza wnoszącego pismo.
§ 2^1a. Dokonanie wyboru wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem
systemu teleinformatycznego oraz dalsze wnoszenie tych pism za pośrednictwem tego
systemu jest dopuszczalne, jeżeli z przyczyn technicznych, leżących po stronie sądu,
jest to możliwe.
§ 2². W przypadku niewniesienia pisma za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego przewodniczący zawiadamia wnoszącego pismo
o bezskuteczności czynności.
§ 2³. Jeżeli z przyczyn technicznych leżących po stronie sądu nie jest możliwe
wniesienie pisma za pośrednictwem systemu teleinformatycznego w wymaganym
terminie, stosuje się przepisy art. 168–172.
§ 2⁴. Oświadczenie o wyborze lub rezygnacji z wyboru wnoszenia pism
procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego składa się za
pośrednictwem tego systemu. Oświadczenie to jest wiążące tylko w stosunku do
osoby, która je złożyła.
§ 3. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wzory i sposób
udostępniania stronom urzędowych formularzy, o których mowa w § 2,
odpowiadających wymaganiom przewidzianym dla pism procesowych, szczególnym
wymaganiom postępowania, w którym mają być stosowane, oraz zawierających
niezbędne pouczenia dla stron, co do sposobu ich wypełniania, wnoszenia i skutków
niedostosowania pisma do tych wymagań, uwzględniając, że urzędowe formularze
powinny być udostępniane w siedzibach sądów oraz bezpłatnie w sieci Internet
w formie pozwalającej na dogodną edycję treści formularza.
§ 3¹. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do
spraw informatyzacji określi, w drodze rozporządzenia, sposób wnoszenia pism
procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, mając na względzie
skuteczność wnoszenia pism, szczególne wymagania postępowań obsługiwanych
przez ten system oraz ochronę praw osób wnoszących pisma.
§ 4. (uchylony)

art. 126. więcej [Ogólne warunki pism procesowych] Art. 126. § 1. Każde pismo procesowe powinno zawierać:
1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane;
2) imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych
i pełnomocników;
3) oznaczenie rodzaju pisma;
4) osnowę wniosku lub oświadczenia;
5) w przypadku gdy jest to konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub
oświadczenia – wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub
oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów;
6) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
7) wymienienie załączników.
§ 1¹. Do pisma procesowego dołącza się załączniki wymienione w tym piśmie.
§ 2. Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto
zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz:
1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron albo, w przypadku
gdy strona jest przedsiębiorcą wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji
o Działalności Gospodarczej – adres do korespondencji wpisany do Centralnej
Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej;
1¹) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy przedstawicieli
ustawowych i pełnomocników stron;
2) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL)
lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną,
jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego
obowiązku lub
3) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer
w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą
fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji,
jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.
§ 2¹. Dalsze pisma procesowe, poza elementami określonymi w § 1, powinny
zawierać sygnaturę akt.
§ 3. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo albo uwierzytelniony odpis
pełnomocnictwa, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który wcześniej nie złożył
pełnomocnictwa. Jeżeli pełnomocnik dokonał wyboru wnoszenia pism za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego, uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa
wnosi się za pośrednictwem tego systemu.
§ 3¹. Przepisu § 3 nie stosuje się do pism wnoszonych w elektronicznym
postępowaniu upominawczym.
§ 4. Za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje pismo osoba przez nią
upoważniona, z wymienieniem przyczyny, dla której strona sama się nie podpisała.
§ 5. Pismo procesowe wniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego
opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo
podpisem osobistym.

Art. 126¹.  1. W każdym piśmie należy podać wartość przedmiotu sporu lub
wartość przedmiotu zaskarżenia, jeżeli od tej wartości zależy właściwość rzeczowa
sądu, wysokość opłaty lub dopuszczalność środka odwoławczego, a przedmiotem
sprawy nie jest oznaczona kwota pieniężna.
§ 2. Pisma dotyczące części przedmiotu sporu lub zaskarżenia podlegają opłacie
tylko w stosunku do wartości tej części.
§ 3. Wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia podaje się w złotych,
zaokrąglając w górę do pełnego złotego.

Art. 126². § 1. Sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego
nie została uiszczona należna opłata.
§ 2. Nie żąda się opłaty od pisma, jeżeli już z jego treści wynika, że podlega ono
odrzuceniu.

art. 127. więcej [Pismo przygotowawcze] Art. 127. § 1. W piśmie procesowym mającym na celu przygotowanie sprawy do
rozstrzygnięcia (pismo przygotowawcze) strona powinna zwięźle podać stan sprawy,
wyszczególnić, które fakty przyznaje, a którym zaprzecza, oraz wypowiedzieć się co
do twierdzeń i dowodów zgłoszonych przez stronę przeciwną.
§ 2. W piśmie przygotowawczym strona może także wskazać podstawy prawne
swoich żądań lub wniosków.

art. 128. więcej [Odpisy i załączniki do pism procesowych] Art. 128. § 1. Do pisma procesowego należy dołączyć jego odpisy i odpisy
załączników dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom, a ponadto, jeżeli
w sądzie nie złożono załączników w oryginale, po jednym odpisie każdego załącznika
do akt sądowych.
§ 2. Do pisma procesowego wnoszonego za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego dołącza się poświadczone elektronicznie odpisy załączników.

art. 129. więcej [Oryginał dokumentu; uwierzytelnianie dokumentów] Art. 129. § 1. Strona powołująca się w piśmie na dokument obowiązana jest na
żądanie przeciwnika złożyć oryginał dokumentu w sądzie jeszcze przed rozprawą.
§ 2. Zamiast oryginału dokumentu strona może złożyć odpis dokumentu, jeżeli
jego zgodność z oryginałem została poświadczona przez notariusza albo przez
występującego w sprawie pełnomocnika strony będącego adwokatem, radcą
prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej
Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 2¹. Elektroniczne poświadczenie odpisu dokumentu przez występującego
w sprawie pełnomocnika strony będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem
patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej następuje
z chwilą wprowadzenia przez tego pełnomocnika dokumentu do systemu
teleinformatycznego.
§ 3. Zawarte w odpisie dokumentu poświadczenie zgodności z oryginałem przez
występującego w sprawie pełnomocnika strony będącego adwokatem, radcą
prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej ma charakter dokumentu urzędowego.
§ 4. Jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy, sąd, na wniosek strony
albo z urzędu, zażąda od strony składającej odpis dokumentu, o którym mowa w § 2,
przedłożenia oryginału tego dokumentu.
§ 5. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, formaty,
w jakich odpisy pism, dokumentów i pełnomocnictw mogą być poświadczane
elektronicznie, mając na względzie minimalne wymagania dla rejestrów publicznych
i wymiany informacji w postaci elektronicznej.

art. 130. więcej [Braki formalne pisma procesowego] Art. 130. § 1. Jeżeli pismo procesowe nie może otrzymać prawidłowego biegu
wskutek niezachowania warunków formalnych lub jeżeli od pisma nie uiszczono
należnej opłaty, przewodniczący wzywa stronę, pod rygorem zwrócenia pisma, do
poprawienia, uzupełnienia lub opłacenia go w terminie tygodniowym. Mylne
oznaczenie pisma procesowego lub inne oczywiste niedokładności nie stanowią
przeszkody do nadania pismu biegu i rozpoznania go w trybie właściwym.
§ 1¹. Jeżeli pismo wniosła osoba zamieszkała lub mająca siedzibę za granicą,
która nie ma w kraju przedstawiciela, przewodniczący wyznacza termin do
poprawienia lub uzupełnienia pisma albo uiszczenia opłaty nie krótszy niż miesiąc,
przy czym gdyby doręczenie wezwania miało mieć miejsce poza terytorium Unii
Europejskiej, oznacza się termin nie krótszy niż trzy miesiące.
§ 2. Po bezskutecznym upływie terminu przewodniczący zwraca pismo stronie.
Pismo zwrócone nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem
pisma procesowego do sądu.
§ 3. Pismo poprawione lub uzupełnione w terminie wywołuje skutki od chwili
jego wniesienia.
§ 4. Zarządzenie przewodniczącego o zwrocie pozwu doręcza się tylko
powodowi.
§ 5. Pisma procesowe sporządzone z naruszeniem art. 87¹ podlegają zwrotowi
bez wzywania do usunięcia braków, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§ 6. Jeżeli przepis szczególny przewiduje, że pismo może być wniesione
wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, pismo wnosi się wraz z opłatą. Pismo wniesione bez opłaty nie wywołuje skutków, jakie ustawa wiąże
z wniesieniem pisma do sądu, o czym sąd poucza wnoszącego pismo. W razie
jednoczesnego wniesienia za pośrednictwem systemu teleinformatycznego więcej niż
jednego pisma podlegającego opłacie żadne z tych pism nie wywołuje skutków, jakie
ustawa wiąże z wniesieniem pisma do sądu, jeżeli nie uiszczono opłaty w wysokości
sumy opłat należnych od wszystkich pism.
§ 7. W przypadku wniesienia pisma podlegającego opłacie z naruszeniem
§ 6 przewodniczący zawiadamia wnoszącego pismo o bezskuteczności czynności.
§ 8. Przepisów § 6 i 7 nie stosuje się, jeżeli wnoszący pismo jest zwolniony
z mocy prawa od kosztów sądowych w zakresie opłaty sądowej należnej od tego
pisma, a także w razie zwolnienia od tych kosztów przyznanego przez sąd lub w razie
zgłoszenia wniosku o takie zwolnienie.

Art. 130¹. § 1. (utracił moc)
§ 1¹. Jeżeli pismo procesowe, które powinno być wniesione na urzędowym
formularzu, nie zostało wniesione na takim formularzu lub nie może otrzymać
prawidłowego biegu na skutek niezachowania innych warunków formalnych,
przewodniczący wzywa stronę do jego poprawienia lub uzupełnienia w terminie
tygodniowym, przesyłając złożone pismo. Wezwanie powinno wskazywać wszystkie
braki pisma oraz zawierać pouczenie o treści § 2.
§ 2. W razie bezskutecznego upływu terminu lub ponownego złożenia pisma
dotkniętego brakami przewodniczący zarządza zwrot pisma. Sprzeciw od wyroku
zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty oraz sprzeciw od nakazu zapłaty sąd odrzuca.
§ 3. (uchylony)
§ 4. (uchylony)

Art. 130^1a. § 1. Jeżeli pismo procesowe wniesione przez adwokata, radcę
prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej
Polskiej nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków
formalnych, przewodniczący zwraca pismo stronie bez wezwania do jego poprawienia
lub uzupełnienia. Mylne oznaczenie pisma procesowego lub inne oczywiste niedokładności nie stanowią przeszkody do nadania pismu biegu i rozpoznania go
w trybie właściwym.
§ 2. W zarządzeniu o zwrocie pisma wskazuje się braki, które stanowią podstawę
zwrotu.
§ 3. W terminie tygodnia od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie pisma strona
może je wnieść ponownie. Jeżeli pismo to nie jest dotknięte brakami, wywołuje skutek
od daty pierwotnego wniesienia. Skutek ten nie następuje w przypadku kolejnego
zwrotu pisma, chyba że zwrot nastąpił na skutek braków uprzednio niewskazanych.
§ 4. Zarządzenie o zwrocie pisma może wydać także referendarz sądowy.

Art. 130². § 1. Pismo wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika
patentowego, które nie zostało należycie opłacone, przewodniczący zwraca bez
wezwania o uiszczenie opłaty, jeżeli pismo podlega opłacie w wysokości stałej lub
stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu.
§ 2. W terminie tygodniowym od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie pisma
z przyczyn określonych w § 1 strona może uiścić brakującą opłatę. Jeżeli opłata
została wniesiona we właściwej wysokości, pismo wywołuje skutek od daty
pierwotnego wniesienia. Skutek taki nie następuje w razie kolejnego zwrotu pisma
z tej samej przyczyny.
§ 3. (uchylony)
§ 4. (uchylony)
§ 5. Przepisu § 1 nie stosuje się, gdy obowiązek uiszczenia opłaty stosunkowej
powstał na skutek sprawdzenia przez sąd wskazanej przez stronę wartości przedmiotu
sporu lub zaskarżenia.

Art. 130³. § 1. Przepisy art. 126¹, art. 126², art. 130 § 1 i § 1¹, art. 130² stosuje się odpowiednio, gdy przed wysłaniem odpisu pisma innym stronom, a w braku takich stron – przed wysłaniem zawiadomienia o terminie posiedzenia, powstał obowiązek uiszczenia lub uzupełnienia opłaty na skutek ustalenia przez sąd wyższej wartości przedmiotu sporu, cofnięcia zwolnienia od kosztów sądowych albo uchylenia kurateli.
§ 2. Jeżeli obowiązek uiszczenia lub uzupełnienia opłaty powstał z innych
przyczyn niż wymienione w § 1 albo po wysłaniu odpisu pisma innym stronom,
a w przypadku braku takich stron – po wysłaniu zawiadomienia o terminie
posiedzenia, przewodniczący wzywa zobowiązanego do uiszczenia należnej opłaty w terminie tygodnia. W przypadku bezskutecznego upływu terminu sąd prowadzi
sprawę bez wstrzymywania biegu postępowania, a o obowiązku uiszczenia opłaty
orzeka w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji, stosując odpowiednio zasady
obowiązujące przy zwrocie kosztów procesu.
§ 3. Jeżeli zobowiązany mieszka lub ma siedzibę za granicą i nie ma w kraju
przedstawiciela, termin, o którym mowa w § 2, wynosi miesiąc, przy czym gdyby
doręczenie wezwania miało mieć miejsce poza terytorium Unii Europejskiej, oznacza
się termin nie krótszy niż trzy miesiące.

Art. 130⁴. § 1. Strona, która wnosi o podjęcie czynności połączonej
z wydatkami, obowiązana jest uiścić zaliczkę na ich pokrycie w wysokości i terminie
oznaczonym przez sąd. Jeżeli więcej niż jedna strona wnosi o podjęcie czynności, sąd
zobowiązuje każdą stronę, która z czynności wywodzi skutki prawne, do uiszczenia
zaliczki w równych częściach lub w innym stosunku według swego uznania.
§ 2. Przewodniczący wzywa stronę zobowiązaną do wniesienia zaliczki, aby
w wyznaczonym terminie nie dłuższym niż dwa tygodnie zapłaciła oznaczoną kwotę.
Jeżeli strona zobowiązana mieszka lub ma siedzibę za granicą i nie ma w kraju
przedstawiciela, termin, o którym mowa w § 1, wynosi miesiąc, przy czym gdyby
doręczenie wezwania miało mieć miejsce poza terytorium Unii Europejskiej, oznacza
się termin nie krótszy niż trzy miesiące.
§ 3. Jeżeli okazuje się, że przewidywane lub rzeczywiste wydatki są większe od
wniesionej zaliczki, przewodniczący wzywa o jej uzupełnienie w trybie określonym
w § 2.
§ 4. Sąd podejmie czynność połączoną z wydatkami, jeżeli zaliczka zostanie
uiszczona w oznaczonej wysokości.
§ 5. W razie nieuiszczenia zaliczki sąd pominie czynność połączoną
z wydatkami.

Art. 130⁵. W przypadkach, o których mowa w art. 125 oraz art. 130–130⁴, czynności przewodniczącego może wykonywać referendarz sądowy.

art. 131. więcej [Sposoby dokonywania doręczeń przez sąd ] Art. 131. § 1. Sąd dokonuje doręczeń przez operatora pocztowego w rozumieniu
ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 1041), osoby zatrudnione w sądzie, lub sądową służbę doręczeniową. Sąd może również
dokonywać doręczeń za pośrednictwem komornika w sposób określony w ustawie
z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 121 i 288).
§ 1¹. W wypadkach wskazanych w ustawie sąd może dokonać doręczeń
przez Policję lub Żandarmerię Wojskową.
§ 2. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do
spraw łączności określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy tryb i sposób
doręczania pism sądowych przez podmioty, o których mowa w § 1 zdanie pierwsze,
mając na uwadze konieczność zapewnienia sprawnego toku postępowania, a także
realizacji gwarancji procesowych jego uczestników, ochronę praw osób, którym pisma
są doręczane, oraz ochronę ich danych osobowych.
§ 3. Minister Sprawiedliwości, na uzasadniony wniosek prezesa sądu, w drodze
zarządzenia, tworzy i znosi w tym sądzie sądową służbę doręczeniową.
§ 4. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, warunki
organizacji oraz strukturę sądowej służby doręczeniowej, mając na względzie
wielkość sądu, koszty oraz zapewnienie skuteczności doręczeń i zachowanie
wymogów postępowania sądowego.

Art. 131¹. . § 1. Sąd dokonuje doręczeń za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego (doręczenie elektroniczne), jeżeli adresat wniósł pismo za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego albo dokonał wyboru wnoszenia pism za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego.
§ 2. W przypadku doręczenia elektronicznego pismo uznaje się za doręczone
w chwili wskazanej w elektronicznym potwierdzeniu odbioru korespondencji.
Przepisu art. 134 § 1 nie stosuje się. W przypadku braku takiego potwierdzenia
doręczenie elektroniczne uznaje się za skuteczne po upływie 14 dni od daty
umieszczenia pisma w systemie teleinformatycznym.
§ 2¹. Adresat, który dokonał wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego, może zrezygnować z doręczenia elektronicznego.
§ 3. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do
spraw informatyzacji określi, w drodze rozporządzenia, tryb i sposób dokonywania
doręczeń elektronicznych, mając na względzie zapewnienie skuteczności doręczeń
oraz ochronę praw osób, którym pisma są doręczane.

art. 132. więcej [Doręczenia między pełnomocnikami profesjonalnymi] Art. 132. § 1. W toku sprawy adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy oraz
Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej doręczają sobie nawzajem
bezpośrednio odpisy pism procesowych z załącznikami. W treści pisma procesowego
wniesionego do sądu zamieszcza się oświadczenie o doręczeniu odpisu pisma drugiej
stronie albo o jego nadaniu przesyłką poleconą. Pismo niezawierające powyższego
oświadczenia podlega zwrotowi bez wzywania do usunięcia tego braku.
§ 1¹. Przepis § 1 nie dotyczy wniesienia pozwu wzajemnego, apelacji, skargi
kasacyjnej, zażalenia, sprzeciwu od wyroku zaocznego, sprzeciwu od nakazu zapłaty,
zarzutów od nakazu zapłaty, wniosku o zabezpieczenie powództwa, skargi
o wznowienie postępowania, skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia i skargi na orzeczenia referendarza sądowego, które należy
złożyć w sądzie z odpisami dla strony przeciwnej.
§ 1². Przepis § 1 nie dotyczy pism wnoszonych za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego, podlegających doręczeniu adwokatowi, radcy prawnemu,
rzecznikowi patentowemu lub Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej,
którzy dokonali wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego i nie zrezygnowali z doręczenia elektronicznego.
§ 1³. Pisma procesowe z załącznikami, z wyłączeniem pism wymienionych
w § 1¹, adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy oraz Prokuratoria Generalna
Rzeczypospolitej Polskiej doręczają sobie nawzajem bezpośrednio wyłącznie
w postaci elektronicznej, jeżeli złożą sądowi zgodne oświadczenia odpowiedniej treści
i podadzą do wiadomości sądu używane do tego dane kontaktowe, w szczególności
adres poczty elektronicznej lub numer faksu. Oświadczenia nie podlegają odwołaniu,
a zastrzeżenia warunku lub terminu uważa się za nieistniejące. Na zgodny wniosek
stron lub w innych uzasadnionych przypadkach sąd zarządza odstąpienie od takiego
sposobu doręczania.
§ 2. Doręczenie adresatowi może nastąpić także przez wręczenie mu pisma
bezpośrednio w sekretariacie sądu.

art. 133. więcej [Sposoby doręczania pism] Art. 133. § 1. Jeżeli stroną jest osoba fizyczna, doręczenia dokonuje się jej
osobiście, a gdy nie ma ona zdolności procesowej – jej przedstawicielowi
ustawowemu.
§ 2. Pisma procesowe lub orzeczenia dla osoby prawnej, jak również dla
organizacji, która nie ma osobowości prawnej, doręcza się organowi uprawnionemu do reprezentowania ich przed sądem lub do rąk pracownika upoważnionego do
odbioru pism.
§ 2¹. Pisma procesowe lub orzeczenia dla przedsiębiorcy wpisanego do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej doręcza się na adres
do doręczeń udostępniony w tej ewidencji, chyba że przedsiębiorca wskazał inny adres
do doręczeń.
§ 2². Pisma procesowe lub orzeczenia dla przedsiębiorcy wpisanego do rejestru
sądowego doręcza się na adres udostępniony w tym rejestrze, chyba że przedsiębiorca
wskazał inny adres do doręczeń. Jeżeli ostatni udostępniony adres został wykreślony
jako niezgodny z rzeczywistym stanem rzeczy i nie zgłoszono wniosku o wpis
nowego adresu, który podlegałby udostępnieniu, adres wykreślony jest uważany za
adres udostępniony w rejestrze.
§ 2a. (uchylony)
§ 2b. (uchylony)
§ 2³. Pisma procesowe lub orzeczenia dla osób reprezentujących podmiot wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego, likwidatorów, prokurentów, członków
organów lub osób uprawnionych do powołania zarządu doręcza się na adres do
doręczeń wskazany zgodnie z przepisami art. 19a ust. 5–5b i 5d ustawy z dnia
20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2019 r. poz. 1500, 1655
i 1798 oraz z 2020 r. poz. 288).
§ 3. Jeżeli ustanowiono pełnomocnika procesowego lub osobę upoważnioną do
odbioru pism sądowych, pisma sądowe doręcza się tym osobom. Pismo wzywające
stronę do osobistego stawiennictwa doręcza się tylko bezpośrednio tej stronie,
z wyjątkiem strony, o której mowa w art. 1135⁵ § 1.

art. 134. więcej [Doręczenia w dni wolne od pracy i w porze nocnej] Art. 134. § 1. W dni ustawowo uznane za wolne od pracy, jako też w porze
nocnej doręczać można tylko w wyjątkowych wypadkach za uprzednim zarządzeniem
prezesa sądu.
§ 2. Za porę nocną uważa się czas od godziny dwudziestej pierwszej do godziny
siódmej.

art. 135. więcej [Miejsca doręczenia pism] Art. 135. § 1. Doręczenia dokonuje się w mieszkaniu, w miejscu pracy lub tam,
gdzie się adresata zastanie.
§ 2. Na wniosek strony doręczenie może być dokonane na wskazany przez nią
adres skrytki pocztowej. W tym wypadku pismo sądowe przesłane za pośrednictwem
operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo
pocztowe składa się w placówce pocztowej tego operatora, umieszczając
zawiadomienie o tym w skrytce pocztowej adresata.

art. 136. więcej [Zawiadomienie o zmianie miejsca zamieszkania] Art. 136. § 1. Strony i ich przedstawiciele mają obowiązek zawiadamiać sąd
o każdej zmianie swego zamieszkania.
§ 2. W razie zaniedbania tego obowiązku pismo sądowe pozostawia się w aktach
sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że nowy adres jest sądowi znany.
O powyższym obowiązku i skutkach jego niedopełnienia sąd powinien pouczyć stronę
przy pierwszym doręczeniu.
§ 3. Przepisu § 2 nie stosuje się do doręczenia skargi o wznowienie
postępowania lub skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia.
§ 4. Strona, która zgłosiła wniosek o dokonywanie doręczeń na adres oznaczonej
skrytki pocztowej, ma obowiązek zawiadamiać sąd o każdej zmianie tego adresu.
Przepisy § 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

art. 137. więcej [Doręczenia żołnierzom, osobom pozbawionym wolności] Art. 137. § 1. Doręczenia żołnierzom zasadniczej służby wojskowej,
funkcjonariuszom Policji i Służby Więziennej dokonuje się przez ich organy
bezpośrednio przełożone.
§ 2. Doręczenia osobom pozbawionym wolności dokonuje się przez zarząd
odpowiedniego zakładu.

art. 138. więcej [Doręczenia zastępcze] Art. 138. § 1. Jeżeli doręczający nie zastanie adresata w mieszkaniu, może
doręczyć pismo sądowe dorosłemu domownikowi, a gdyby go nie było – administracji
domu, dozorcy domu lub sołtysowi, jeżeli osoby te nie są przeciwnikami adresata
w sprawie i podjęły się oddania mu pisma.
§ 2. Dla adresata, którego doręczający nie zastanie w miejscu pracy, można
doręczyć pismo osobie upoważnionej do odbioru pism.

art. 139. więcej [Niemożność doręczenia ] Art. 139. § 1. W razie niemożności doręczenia w sposób przewidziany
w artykułach poprzedzających, pismo przesłane za pośrednictwem operatora
pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe
należy złożyć w placówce pocztowej tego operatora, a doręczane w inny sposób – w urzędzie właściwej gminy, umieszczając zawiadomienie o tym w drzwiach
mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej ze wskazaniem gdzie
i kiedy pismo pozostawiono, oraz z pouczeniem, że należy je odebrać w terminie
siedmiu dni od dnia umieszczenia zawiadomienia. W przypadku bezskutecznego
upływu tego terminu, czynność zawiadomienia należy powtórzyć.
§ 1¹. Pismo złożone w placówce pocztowej w rozumieniu ustawy z dnia
23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe może zostać odebrane także przez osobę
upoważnioną na podstawie pełnomocnictwa pocztowego do odbioru przesyłek
pocztowych, w rozumieniu tej ustawy.
§ 2. Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma, doręczenie uważa się za dokonane.
W takim przypadku doręczający zwraca pismo do sądu z adnotacją o odmowie jego
przyjęcia.
§ 3. Jeżeli stronie podlegającej wpisowi do rejestru sądowego nie można
doręczyć pisma w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających ze względu na
nieujawnienie w tym rejestrze zmiany adresu, pismo to pozostawia się w aktach
sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że nowy adres jest sądowi znany.
§ 3¹. Pisma dla osób reprezentujących podmiot wpisany do Krajowego Rejestru
Sądowego, likwidatorów, prokurentów, członków organów lub osób uprawnionych do
powołania zarządu, w razie niemożności doręczenia ich w sposób przewidziany
w artykułach poprzedzających z uwagi na niezgłoszenie oświadczenia o zmianie
adresu do doręczeń, pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba
że inny adres do doręczeń lub miejsce zamieszkania i adres są sądowi znane.
§ 4. Sąd rejestrowy przy ogłoszeniu lub doręczeniu postanowienia o pierwszym
wpisie poucza wnioskodawcę o skutkach zaniedbania ujawnienia w rejestrze zmian
określonych w § 3.
§ 4¹. Sąd rejestrowy przy doręczeniu postanowienia w przedmiocie wpisu do
Krajowego Rejestru Sądowego osób reprezentujących podmiot, likwidatorów,
prokurentów, członków organów lub osób uprawnionych do powołania zarządu
poucza podmiot wpisany do rejestru o określonych w § 3¹
skutkach zaniedbania zgłoszenia oświadczenia o zmianie adresu do doręczeń. Pouczenie podmiotu wpisanego do Krajowego Rejestru Sądowego jest jednoznaczne z pouczeniem osób,
o których mowa w zdaniu pierwszym.
§ 5. Na wniosek strony wydaje się zaświadczenie, że wyrok zaoczny albo nakaz
zapłaty został uznany za doręczony na oznaczony adres w sposób przewidziany w § 1.
W zaświadczeniu stwierdza się z urzędu fakt uchylenia zarządzenia o uznaniu wyroku
albo nakazu za doręczony.

Art. 139¹. § 1. Jeżeli pozwany, pomimo powtórzenia zawiadomienia zgodnie
z art. 139 § 1 zdanie drugie, nie odebrał pozwu lub innego pisma procesowego
wywołującego potrzebę podjęcia obrony jego praw, a w sprawie nie doręczono mu
wcześniej żadnego pisma w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających i nie
ma zastosowania art. 139 § 2–3¹ lub inny przepis szczególny przewidujący skutek
doręczenia, przewodniczący zawiadamia o tym powoda, przesyłając mu przy tym
odpis pisma dla pozwanego i zobowiązując do doręczenia tego pisma pozwanemu za
pośrednictwem komornika.
§ 2. Powód w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia mu zobowiązania,
o którym mowa w § 1, składa do akt potwierdzenie doręczenia pisma pozwanemu za
pośrednictwem komornika albo zwraca pismo i wskazuje aktualny adres pozwanego
lub dowód, że pozwany przebywa pod adresem wskazanym w pozwie. Po
bezskutecznym upływie terminu stosuje się przepis art. 177 § 1 pkt 6.

art. 140. więcej [Doręczenie odpisów] Art. 140. § 1. Pisma i orzeczenia doręcza się w odpisach.
§ 2. Zamiast odpisu pisma lub orzeczenia może być doręczony dokument
uzyskany z systemu teleinformatycznego, o ile ma on cechy umożliwiające
weryfikację istnienia i treści pisma lub orzeczenia w tym systemie.
§ 3. W przypadku doręczenia elektronicznego pisma i orzeczenia mają postać
dokumentów zawierających dane z systemu teleinformatycznego.

art. 141. więcej [Doręczenie pełnomocnikowi] Art. 141. § 1. Pełnomocnikowi procesowemu kilku osób doręcza się jeden
egzemplarz pisma i załączników.
§ 2. Uprawnionemu przez kilku współuczestników sporu do odbioru pism
sądowych doręcza się po jednym egzemplarzu dla każdego współuczestnika.
§ 3. Jeżeli jest kilku pełnomocników jednej strony, sąd doręcza pismo tylko
jednemu z nich.

art. 142. więcej [Potwierdzenie odbioru] Art. 142. § 1. Doręczenie pisma jest potwierdzane pisemnie przez odbiorcę albo
za pośrednictwem systemu teleinformatycznego operatora pocztowego, o którym
mowa w art. 131 § 1, albo dokumentem uzyskanym z systemu teleinformatycznego.
§ 2. W przypadku potwierdzenia pisemnego odbiorca potwierdza odbiór i jego
datę własnoręcznym podpisem. Jeżeli tego nie może lub nie chce uczynić, doręczający
sam oznacza datę doręczenia oraz przyczyny braku podpisu.
§ 3. Doręczający stwierdza na potwierdzeniu odbioru sposób doręczenia, a na
doręczonym piśmie zaznacza dzień doręczenia i opatruje to stwierdzenie swoim
podpisem.

art. 143. więcej [Doręczenie kuratorowi] Art. 143. Jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony
pozew lub inne pismo procesowe wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw,
doręczenie może do chwili zgłoszenia się strony albo jej przedstawiciela lub
pełnomocnika nastąpić tylko do rąk kuratora ustanowionego na wniosek osoby
zainteresowanej przez sąd orzekający.

art. 144. więcej [Ustanowienie kuratora] Art. 144. § 1. Przewodniczący ustanowi kuratora, jeżeli wnioskodawca
uprawdopodobni, że miejsce pobytu strony nie jest znane. W sprawach o roszczenia
alimentacyjne, jak również w sprawach o ustalenie pochodzenia dziecka i o związane
z tym roszczenia, przewodniczący przed ustanowieniem kuratora przeprowadzi
stosowne dochodzenie w celu ustalenia miejsca zamieszkania lub pobytu pozwanego.
§ 2. O ustanowieniu kuratora przewodniczący ogłosi publicznie w budynku
sądowym i lokalu wójta (burmistrza, prezydenta miasta), w sprawach zaś większej
wagi, gdy uzna to za potrzebne, także w prasie.
§ 3. Z chwilą doręczenia pisma kuratorowi doręczenie staje się skuteczne. Sąd
może jednak uzależnić skuteczność doręczenia od upływu oznaczonego terminu od
chwili wywieszenia obwieszczenia w budynku sądowym.
§ 4. Czynności określone w § 1–3 może wykonywać także referendarz sądowy.

art. 145. więcej [Doręczenie przez wywieszenie w sądzie] Art. 145. W wypadkach, w których ustanowienie kuratora według przepisów
poprzedzających nie jest wymagane, pismo doręcza się stronie, której miejsce pobytu
nie jest znane, przez wywieszenie w budynku sądowym. Doręczenie takie staje się
skuteczne z upływem miesiąca od dnia wywieszenia.

art. 146. więcej [Kompetencje kuratora - odpowiednie stosowanie przepisów] Art. 146. Do kuratora ustanowionego zgodnie z art. 143 i art. 144 stosuje się
odpowiednio przepis art. 69 § 3.

art. 147. więcej [Nieuzasadnione stosowanie trybu szczególnego] Art. 147. Gdy okaże się, że żądanie ustanowienia kuratora lub wywieszenia
pisma nie było uzasadnione, sąd zarządzi doręczenie pisma w sposób właściwy, a w miarę potrzeby zniesie na wniosek strony zainteresowanej postępowanie
przeprowadzone z udziałem kuratora lub po wywieszeniu pisma w budynku sądowym.

art. 148. więcej [Zasada jawności posiedzeń sądowych] Art. 148. § 1. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, posiedzenia sądowe
są jawne, a sąd orzekający rozpoznaje sprawy na rozprawie.
§ 2. Sąd może skierować sprawę na posiedzenie jawne i wyznaczyć rozprawę
także wówczas, gdy sprawa podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym.
§ 3. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym.

Art. 148¹. § 1. Sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy
pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych
i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu
zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna – mając na względzie
całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że
przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne.
§ 2. (uchylony)
§ 3. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli
strona w pierwszym piśmie procesowym złożyła wniosek o przeprowadzenie
rozprawy, chyba że pozwany uznał powództwo.

art. 149. więcej [Wyznaczanie posiedzeń] Art. 149. § 1. Posiedzenia sądowe wyznacza przewodniczący z urzędu, ilekroć
wymaga tego stan sprawy.
§ 2. O posiedzeniach jawnych zawiadamia się strony i osoby zainteresowane
przez wezwanie lub ogłoszenie podczas posiedzenia. Stronie nieobecnej na
posiedzeniu jawnym należy zawsze doręczyć wezwanie na następne posiedzenie.
Wezwanie powinno być doręczone co najmniej na tydzień przed posiedzeniem.
W wypadkach pilnych termin ten może być skrócony do trzech dni.

Art. 149¹. Sąd może wzywać strony, świadków, biegłych lub inne osoby
w sposób, który uzna za najbardziej celowy, z pominięciem sposobów doręczeń
przewidzianych w rozdziale 2, jeżeli uzna to za niezbędne do przyspieszenia
rozpoznania sprawy. Wezwanie dokonane w ten sposób wywołuje skutki przewidziane w niniejszym kodeksie, jeżeli jest niewątpliwe, że doszło ono do
wiadomości adresata w terminach określonych w art. 149 § 2.

art. 150. więcej [Wezwanie na posiedzenie] Art. 150. W wezwaniu na posiedzenie oznacza się:
1) imię, nazwisko i miejsce zamieszkania wezwanego;
2) sąd oraz miejsce i czas posiedzenia;
3) strony i przedmiot sprawy;
4) cel posiedzenia;
5) skutki niestawiennictwa

art. 151. więcej [Miejsce powiedzenia sądowego] Art. 151. § 1. Posiedzenia sądowe odbywają się w budynku sądowym, a poza
tym budynkiem tylko wówczas, gdy czynności sądowe muszą być wykonane w innym
miejscu albo gdy odbycie posiedzenia poza budynkiem sądowym ułatwia
przeprowadzenie sprawy lub przyczynia się znacznie do zaoszczędzenia kosztów.
§ 2. Przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia jawnego przy
użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość.
W takim przypadku uczestnicy postępowania mogą brać udział w posiedzeniu
sądowym, gdy przebywają w budynku innego sądu, i dokonywać tam czynności
procesowych, a przebieg czynności procesowych transmituje się z sali sądowej sądu
prowadzącego postępowanie do miejsca pobytu uczestników postępowania oraz
z miejsca pobytu uczestników postępowania do sali sądowej sądu prowadzącego
postępowanie.

art. 152. więcej [Prawo wstępu na posiedzenie] Art. 152. § 1. Na posiedzenia jawne wstęp na salę sądową mają tylko osoby
nieuzbrojone i pełnoletnie. Wymóg pełnoletności nie dotyczy stron, interwenientów
ubocznych, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz osób wezwanych.
§ 2. Przewodniczący może zezwolić na obecność na posiedzeniu jawnym
osobom małoletnim oraz osobom obowiązanym do noszenia broni.
§ 3. Na posiedzenia niejawne mają wstęp tylko osoby wezwane.
§ 4. Przy czynnościach sądu nie mogą być obecne osoby w stanie nielicującym
z powagą sądu.

art. 153. więcej [Posiedzenie przy drzwiach zamkniętych] Art. 153. § 1. Sąd z urzędu zarządza odbycie całego posiedzenia lub jego części
przy drzwiach zamkniętych, jeżeli publiczne rozpoznanie sprawy zagraża porządkowi
publicznemu lub moralności lub jeżeli mogą być ujawnione okoliczności objęte
ochroną informacji niejawnych.
§ 1¹. Sąd na wniosek strony zarządza odbycie posiedzenia lub jego części przy
drzwiach zamkniętych, gdy mogą być ujawnione okoliczności stanowiące tajemnicę
jej przedsiębiorstwa.
§ 2. Sąd może ponadto zarządzić odbycie posiedzenia lub jego części przy
drzwiach zamkniętych na wniosek strony, jeżeli podane przez nią przyczyny uzna za
uzasadnione lub jeżeli roztrząsane być mają szczegóły życia rodzinnego.
Postępowanie dotyczące tego wniosku odbywa się przy drzwiach zamkniętych.
Postanowienie w tym przedmiocie sąd ogłasza publicznie.

art. 154. więcej [Podmioty obecne na posiedzeniu przy drzwiach zamkniętych] Art. 154. § 1. Podczas posiedzenia odbywającego się przy drzwiach
zamkniętych mogą być obecni na sali: strony, interwenienci uboczni, ich
przedstawiciele ustawowi i pełnomocnicy, prokurator oraz osoby zaufania po dwie
z każdej strony.
§ 2. Ogłoszenie orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie odbywa się
publicznie.

art. 155. więcej [Uprawnienia przewodniczącego] Art. 155. § 1. Przewodniczący otwiera, prowadzi i zamyka posiedzenia, udziela
głosu, zadaje pytania, upoważnia do zadawania pytań i ogłasza orzeczenia.
§ 2. Przewodniczący może odebrać głos, gdy przemawiający go nadużywa, jak
również uchylić pytanie, jeżeli uzna je za niewłaściwe lub zbyteczne.

art. 156. więcej [Odroczenia posiedzenia sądu] Art. 156. Sąd nawet na zgodny wniosek stron może odroczyć posiedzenie tylko
z ważnej przyczyny.

Art. 156¹. W miarę potrzeby na posiedzeniu przewodniczący może pouczyć
strony o prawdopodobnym wyniku sprawy w świetle zgłoszonych do tej chwili
twierdzeń i dowodów.

Art. 156². Jeżeli w toku posiedzenia okaże się, że o żądaniu lub wniosku strony
można rozstrzygnąć na innej podstawie prawnej, niż przez nią wskazana, uprzedza się
o tym strony obecne na posiedzeniu.

art. 157. więcej [Protokół z posiedzenia] Art. 157. § 1. Z przebiegu posiedzenia jawnego protokolant sporządza protokół.
Protokół sporządza się, utrwalając przebieg posiedzenia za pomocą urządzenia
rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk oraz pisemnie, pod kierunkiem
przewodniczącego, zgodnie z art. 158 § 1.
§ 1¹. Jeżeli ze względów technicznych utrwalenie przebiegu posiedzenia za
pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk nie jest możliwe,
protokół jest sporządzany wyłącznie pisemnie, pod kierunkiem przewodniczącego,
zgodnie z art. 158 § 2.
§ 2. Przy wydawaniu wyroków zaocznych wystarcza zaznaczenie w aktach, że
pozwany nie stawił się na posiedzenie, nie żądał przeprowadzenia rozprawy w swej
nieobecności i nie złożył żadnych wyjaśnień, oraz wzmianka co do ogłoszenia
wyroku.
§ 3. Z posiedzenia niejawnego sporządza się notatkę urzędową, jeżeli nie
wydano orzeczenia.

art. 158. więcej [Treść protokołu] Art. 158. § 1. Protokół sporządzony pisemnie zawiera oznaczenie sądu, miejsca
i daty posiedzenia, nazwiska
sędziów, protokolanta, prokuratora, stron, interwenientów, jak również obecnych
na posiedzeniu przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz oznaczenie sprawy
i wzmianki co do jawności. Ponadto protokół sporządzony pisemnie zawiera
wymienienie zarządzeń i orzeczeń wydanych na posiedzeniu oraz stwierdzenie, czy
zostały ogłoszone, streszczenie wyników postępowania dowodowego, a także
czynności stron wpływające na rozstrzygnięcie sądu (ugoda, zrzeczenie się roszczenia,
uznanie powództwa, cofnięcie, zmiana, rozszerzenie lub ograniczenie żądania pozwu)
oraz inne czynności stron, które według szczególnych przepisów ustawy powinny być
wciągnięte, wpisane, przyjęte, złożone, zgłoszone lub wniesione do protokołu. Jeżeli
sporządzenie odrębnej sentencji orzeczenia nie jest wymagane, wystarcza
zamieszczenie w protokole treści samego rozstrzygnięcia. Czynności wymagające
podpisu strony mogą być zamieszczane w odrębnym dokumencie stanowiącym część
protokołu.
§ 1¹. Protokół, o którym mowa w § 1, może zawierać wnioski i twierdzenia stron
oraz inne okoliczności istotne dla przebiegu posiedzenia; zamiast wniosków
i twierdzeń można w protokole powołać się na pisma przygotowawcze.
§ 2. Jeżeli przebiegu posiedzenia nie utrwala się za pomocą urządzenia
rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk, protokół sporządzony pisemnie zawiera,
oprócz danych i okoliczności określonych w § 1, wnioski oraz twierdzenia stron,
udzielone pouczenia, a także wyniki postępowania dowodowego oraz inne okoliczności istotne dla przebiegu posiedzenia; zamiast wniosków i twierdzeń można
w protokole powołać się na pisma przygotowawcze.
§ 3. Protokół sporządzony za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo
obraz i dźwięk protokolant podpisuje podpisem elektronicznym gwarantującym
identyfikację osoby protokolanta oraz rozpoznawalność jakiejkolwiek późniejszej
zmiany protokołu. Protokół sporządzony pisemnie podpisują przewodniczący
i protokolant.
§ 4. Jeżeli jest to niezbędne dla zapewnienia prawidłowego orzekania w sprawie,
przewodniczący może zarządzić sporządzenie transkrypcji odpowiedniej części
protokołu sporządzonego za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz
i dźwięk.
§ 5. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje
urządzeń i środków technicznych służących do utrwalania dźwięku albo obrazu
i dźwięku, sposób sporządzania zapisów dźwięku albo obrazu i dźwięku oraz sposób
identyfikacji osób je sporządzających, jak również sposób udostępniania oraz
przechowywania takich zapisów, mając na uwadze:
1) konieczność właściwego zabezpieczenia zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku
przed ich utratą, zniekształceniem, nieuprawnionym dostępem, usunięciem lub
inną nieuprawnioną zmianą, a także rozpoznawalność dokonania uprawnionej
zmiany lub usunięcia i identyfikacji osoby dokonującej tych czynności;
2) minimalne wymagania dla systemów teleinformatycznych używanych do
realizacji zadań publicznych, określone w odrębnych przepisach;
3) konieczność zmiany formatu zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku lub
przeniesienia na inny informatyczny nośnik danych w celu ponownego
odtworzenia zapisu;
4) konieczność zapewnienia możliwości zapoznania się z zapisem dźwięku albo
obrazu i dźwięku oraz uzyskania z akt sprawy zapisu dźwięku albo obrazu
i dźwięku.

art. 159. więcej [Uchylony] Art. 159. (uchylony).

art. 160. więcej [Sprostowanie lub uzupełnienie protokołu] Art. 160. § 1. Strony mogą żądać sprostowania lub uzupełnienia protokołu, nie
później jednak jak na następnym posiedzeniu, a jeśli idzie o protokół rozprawy, po
której zamknięciu nastąpiło wydanie wyroku – dopóki akta sprawy znajdują się w sądzie. Od zarządzenia przewodniczącego strony mogą odwołać się do sądu
w terminie tygodniowym od doręczenia im zarządzenia.
§ 2. Zapis dźwięku albo obrazu i dźwięku nie podlega sprostowaniu.

art. 161. więcej [Załącznik do protokołu] Art. 161. W toku posiedzenia wnioski, oświadczenia, uzupełnienia
i sprostowania wniosków i oświadczeń można zamieścić w załączniku do protokołu.
Jeżeli stronę zastępuje adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy lub Prokuratoria
Generalna Rzeczypospolitej Polskiej, przewodniczący może zażądać złożenia takiego
załącznika w wyznaczonym terminie.

art. 162. więcej [Wpisanie zastrzeżeń do protokołu] Art. 162. § 1. Strona powinna zwrócić uwagę sądu na uchybienie przepisom
postępowania, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Zastrzeżenie można
zgłosić najpóźniej na kolejnym posiedzeniu.
§ 2. Stronie zastępowanej przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika
patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, która zastrzeżenia
nie zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na to uchybienie w dalszym toku
postępowania. Skutku tego nie niweczy wypowiedzenie lub cofnięcie
pełnomocnictwa.
§ 3. Przepisu § 2 nie stosuje się, gdy chodzi o przepisy postępowania, których
naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu lub gdy strona uprawdopodobni,
iż nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy.

Art. 162¹. (uchylony).

art. 163. więcej [Środki przymusu] Art. 163. § 1. Jeżeli kodeks przewiduje grzywnę bez określenia jej wysokości,
grzywnę wymierza się w kwocie do trzech tysięcy złotych. Grzywny ściąga się
w drodze egzekucji sądowej na rzecz Skarbu Państwa.
§ 2. Ilekroć kodeks dopuszcza zarządzenie przymusowego sprowadzenia lub
aresztowania, stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania karnego.
§ 3. O przymusowe sprowadzenie żołnierza w czynnej służbie wojskowej, z
wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie, sąd zwraca się do
dowódcy jednostki wojskowej, w której pełni on służbę, lub do Żandarmerii
Wojskowej, a o przymusowe sprowadzenie funkcjonariusza Policji, Służby Ochrony
Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby
Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura
Antykorupcyjnego lub Straży Granicznej – do jego przełożonego.
§ 4. O ukaranie żołnierza w czynnej służbie wojskowej, z wyjątkiem terytorialnej
służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie, sąd występuje do dowódcy jednostki
wojskowej, w której pełni on służbę, a o ukaranie funkcjonariusza Policji, Służby
Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu,
Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego
Biura Antykorupcyjnego, Straży Marszałkowskiej lub Straży Granicznej – do jego
przełożonego.

art. 164. więcej [Początek biegu terminu sądowego] Art. 164. Bieg terminu wyznaczonego przez sąd lub przewodniczącego (termin
sądowy) rozpoczyna się od ogłoszenia w tym przedmiocie postanowienia lub
zarządzenia, a gdy kodeks przewiduje doręczenie z urzędu – od jego doręczenia.

art. 165. więcej [Obliczanie terminów] Art. 165. § 1. Terminy oblicza się według przepisów prawa cywilnego.
§ 2. Oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora
wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe
lub w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne
w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej jest równoznaczne z wniesieniem
go do sądu.
§ 3. To samo dotyczy złożenia pisma przez żołnierza w dowództwie jednostki
wojskowej albo przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego
oraz przez członka załogi polskiego statku morskiego u kapitana statku.
§ 4. Wprowadzenie pisma do systemu teleinformatycznego jest równoznaczne
z wniesieniem pisma do sądu.

art. 166. więcej [Przedłużenie lub skrócenie terminu] Art. 166. Przewodniczący może z ważnej przyczyny przedłużyć lub skrócić
termin sądowy na wniosek zgłoszony przed upływem terminu, nawet bez wysłuchania
strony przeciwnej.

art. 167. więcej [Bezskuteczność czynności procesowej] Art. 167. Czynność procesowa podjęta przez stronę po upływie terminu jest
bezskuteczna.

art. 168. więcej [Przywrócenie terminu] Art. 168. § 1. Jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności procesowej bez
swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi przywrócenie terminu.
§ 2. Przywrócenie nie jest dopuszczalne, jeżeli uchybienie terminu nie pociąga
za sobą ujemnych dla strony skutków procesowych.

art. 169. więcej [Wniosek o przywrócenie terminu] Art. 169. § 1. Pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się do sądu,
w którym czynność miała być dokonana, w ciągu tygodnia od czasu ustania przyczyny
uchybienia terminu.
§ 2. W piśmie tym należy uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające
wniosek.
§ 3. Równocześnie z wnioskiem strona powinna dokonać czynności procesowej.
§ 4. Po upływie roku od uchybionego terminu, jego przywrócenie jest
dopuszczalne tylko w wypadkach wyjątkowych.
§ 5. (uchylony)

art. 170. więcej [Niedopuszczalność przywrócenia terminu] Art. 170. Niedopuszczalne jest przywrócenie terminu do złożenia środka
odwoławczego od wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa lub rozwód albo
ustalającego nieistnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron zawarła po
uprawomocnieniu się wyroku nowy związek małżeński.

art. 171. więcej [Odrzucenie wniosku] Art. 171. Spóźniony lub z mocy ustawy niedopuszczalny wniosek
o przywrócenie terminu sąd odrzuca.

art. 172. więcej [Wpływ wniosku na postępowanie] Art. 172. Zgłoszenie wniosku o przywrócenie terminu nie wstrzymuje
postępowania w sprawie ani wykonania orzeczenia. Sąd może jednak, stosownie do
okoliczności, wstrzymać postępowanie lub wykonanie orzeczenia. W przypadku
uwzględnienia wniosku sąd może natychmiast przystąpić do rozpoznania sprawy.

art. 173. więcej [Zawieszenie postępowania cywilnego z mocy prawa] Art. 173. Postępowanie ulega zawieszeniu z mocy prawa w razie zaprzestania
czynności przez sąd wskutek siły wyższej.

art. 174. więcej [Zawieszenie postępowanie z urzędu] Art. 174. § 1. Sąd zawiesza postępowanie z urzędu:
1) w razie śmierci strony lub jej przedstawiciela ustawowego, utraty przez nich
zdolności procesowej, utraty przez stronę zdolności sądowej lub utraty przez
przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela;
2) jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą
braki uniemożliwiające jej działanie, chyba że ustanowiono kuratora na
podstawie art. 69 § 1 lub art. 42 § 1 Kodeksu cywilnego;
3) jeżeli strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajduje się w miejscowości
pozbawionej wskutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą sądu;
4) jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości, masy układowej lub masy
sanacyjnej i ogłoszono upadłość lub wszczęto wtórne postępowanie
upadłościowe albo ustanowiono zarządcę w postępowaniu restrukturyzacyjnym;
5) jeżeli ustanowiono zarządcę przymusowego w postępowaniu w przedmiocie
ogłoszenia upadłości lub zarządcę tymczasowego w postępowaniu o otwarcie
postępowania sanacyjnego, a postępowanie dotyczy majątku objętego
zabezpieczeniem;
6) jeżeli zarządca sukcesyjny przestał pełnić tę funkcję albo zarząd sukcesyjny
wygasł, w przypadku gdy postępowanie toczyło się z udziałem zarządcy
sukcesyjnego.
§ 2. W przypadkach wymienionych w § 1 pkt 1, 4 i 6 zawieszenie ma skutek od
chwili zdarzeń, które je spowodowały. Zawieszając postępowanie, sąd z urzędu uchyla
orzeczenia wydane po nastąpieniu tych zdarzeń, chyba że nastąpiły one po zamknięciu
rozprawy.
§ 3. W przypadkach, o których mowa w § 1 pkt 4 i 5, sąd wezwie syndyka,
zarządcę przymusowego, zarządcę tymczasowego albo zarządcę do udziału
w sprawie.

art. 175. więcej [Zawieszenie ze względu na śmierć pełnomocnika] Art. 175. W razie śmierci pełnomocnika procesowego postępowanie może
toczyć się dalej dopiero po wezwaniu strony niestawającej. Wezwanie doręcza się
stronie w miejscu jej rzeczywistego zamieszkania, zawiadamiając ją równocześnie
o śmierci pełnomocnika procesowego. W wypadku tym nie stosuje się art. 136 § 2.

Art. 175¹. Jeżeli zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych jest
obowiązkowe, w razie śmierci adwokata lub radcy prawnego, skreślenia z listy
adwokatów lub radców prawnych, utraty możliwości wykonywania zawodu albo
utraty zdolności procesowej, sąd zawiesza postępowanie z urzędu, wyznaczając
odpowiedni termin do wskazania innego adwokata lub radcy prawnego, i po upływie
tego terminu podejmuje postępowanie. Przepis art. 175 stosuje się odpowiednio.

art. 176. więcej [Zawieszenie postępowania na wniosek spadkobiercy] Art. 176. § 1. Sąd zawiesi postępowanie na wniosek spadkobiercy, jeżeli powód
dochodzi przeciwko niemu wykonania obowiązku, należącego do długów
spadkowych, a spadkobierca nie złożył jeszcze oświadczenia o przyjęciu spadku
i termin do złożenia takiego oświadczenia jeszcze nie upłynął.
§ 2. Sąd zawiesi na wniosek Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
postępowanie, w którym podmiot w restrukturyzacji, o którym mowa w art. 2 pkt 44
ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie
gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (Dz. U. z 2020 r. poz.
842), jest stroną.

art. 177. więcej [Zawieszenie fakultatywne] Art. 177. § 1. Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu:
1) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się
postępowania cywilnego;
2) jeżeli osoba trzecia wystąpiła przeciwko obu stronom z interwencją główną;
3) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji
publicznej;
3¹) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się
przed Trybunałem Konstytucyjnym albo Trybunałem Sprawiedliwości Unii
Europejskiej;
4) jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej
mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej;
5) w razie niestawiennictwa obu stron na rozprawie, jeżeli ustawa nie stanowi
inaczej, oraz w razie niestawiennictwa powoda, gdy powód nie żądał
rozpoznania sprawy w jego nieobecności, a pozwany nie zgłosił wniosku o
rozpoznanie sprawy;
6) jeżeli na skutek braku lub wskazania złego adresu powoda albo niewskazania
przez powoda w wyznaczonym terminie adresu pozwanego lub danych
pozwalających sądowi na ustalenie numerów, o których mowa w art. 208¹ , lub niewykonania przez powoda innych zarządzeń nie można nadać sprawie
dalszego biegu.
§ 2. Jeżeli postępowanie karne, dyscyplinarne lub administracyjne nie jest
jeszcze rozpoczęte, a jego rozpoczęcie zależy od wniosku strony, sąd wyznaczy termin
do wszczęcia postępowania, w innych wypadkach może zwrócić się do właściwego
organu.

art. 178. więcej [Zawieszenie postępowania] Art. 178. Sąd może również zawiesić postępowanie na zgodny wniosek stron.

Art. 178¹. W postanowieniu o zawieszeniu postępowania wskazuje się przepis
stanowiący podstawę prawną rozstrzygnięcia.

art. 179. więcej [Bieg terminów] Art. 179. § 1. W wypadku zawieszenia postępowania na zgodny wniosek stron
albo wskutek ich niestawiennictwa lub niemożności nadania sprawie dalszego biegu,
zawieszenie wstrzymuje tylko bieg terminów sądowych, które biegną dalej dopiero
z chwilą podjęcia postępowania.
§ 2. We wszystkich innych wypadkach zawieszenia żadne terminy nie biegną
i zaczynają biec dopiero od początku z chwilą podjęcia postępowania. Terminy
sądowe należy w miarę potrzeby wyznaczać na nowo.
§ 3. Podczas zawieszenia sąd nie podejmuje żadnych czynności z wyjątkiem
tych, które mają na celu podjęcie postępowania albo zabezpieczenie powództwa lub
dowodu. Czynności podejmowane przez strony, a niedotyczące tych przedmiotów,
wywołują skutki dopiero z chwilą podjęcia postępowania.

art. 180. więcej [Podjęcie postępowanie z urzędu] Art. 180. § 1. Sąd postanowi podjąć postępowanie z urzędu, gdy ustanie
przyczyna zawieszenia, w szczególności:
1) w razie śmierci strony – z chwilą zgłoszenia się lub wskazania następców
prawnych zmarłego albo z chwilą ustanowienia we właściwej drodze kuratora
spadku;
2) w razie utraty zdolności sądowej – z chwilą ustalenia ogólnego następcy
prawnego;
3) w razie braku przedstawiciela ustawowego – z chwilą jego ustanowienia;
3¹) w razie braku w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną –
z chwilą wyboru albo powołania tego organu, a w przypadku gdy dla strony
ustanowiono kuratora umocowanego do podejmowania czynności za stronę –
z chwilą jego ustanowienia;
4) gdy rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego postępowania – z chwilą
uprawomocnienia się orzeczenia kończącego to postępowanie; sąd może jednak
i przedtem, stosownie do okoliczności, podjąć dalsze postępowanie;
5) w przypadku:
a) ustanowienia zarządcy przymusowego w postępowaniu w przedmiocie
ogłoszenia upadłości – z chwilą ustalenia osoby pełniącej funkcję zarządcy
przymusowego,
b) ogłoszenia upadłości strony lub wszczęcia wtórnego postępowania
upadłościowego, z wyjątkiem określonym w art. 145 ust. 1 ustawy z dnia
28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 1228) –
z chwilą ustalenia osoby pełniącej funkcję syndyka,
c) ustanowienia zarządcy tymczasowego w postępowaniu o otwarcie
postępowania sanacyjnego – z chwilą ustalenia osoby pełniącej funkcję
zarządcy tymczasowego,
d) ustanowienia zarządcy w postępowaniu restrukturyzacyjnym – z chwilą
ustalenia osoby pełniącej funkcję zarządcy;
6) jeżeli zarządca sukcesyjny, z którego udziałem toczyło się postępowanie,
przestał pełnić tę funkcję – z dniem zgłoszenia się lub wskazania kolejnego
zarządcy sukcesyjnego;
7) w przypadku wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego – z dniem zgłoszenia się lub
wskazania następców prawnych zmarłego.
§ 2. Jeżeli w ciągu roku od dnia postanowienia o zawieszeniu postępowania nie
zgłoszą się lub nie zostaną wskazani następcy prawni zmarłego, a postępowanie nie
zostanie podjęte z udziałem zarządcy sukcesyjnego, sąd może z urzędu zwrócić się do
sądu spadku o ustanowienie kuratora spadku, chyba że kurator taki już wcześniej
został ustanowiony.

art. 181. więcej [Podjęcie zawieszonego postępowania na wniosek] Art. 181. § 1. Sąd postanowi podjąć postępowanie na wniosek którejkolwiek ze
stron:
1) gdy postępowanie zostało zawieszone na wniosek spadkobiercy – po złożeniu
oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku albo po upływie terminu do
złożenia takiego oświadczenia;
2) w wypadku zawieszenia na wniosek obu stron albo wskutek niestawiennictwa –
nie wcześniej niż po upływie trzech miesięcy od zawieszenia, jeżeli strony we
wniosku o zawieszenie nie oznaczyły dłuższego terminu.
§ 2. Sąd, na wniosek Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, podejmie
postępowanie, o którym mowa w art. 176 § 2.

Art. 181¹. Na wniosek zarządcy sukcesyjnego lub drugiej strony sąd postanowi
podjąć postępowanie z udziałem zarządcy sukcesyjnego, jeżeli postępowanie dotyczy
spraw wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa zmarłej strony objętego
zarządem sukcesyjnym.

art. 182. więcej [Umorzenie zawieszonego postępowania] Art. 182. § 1. Sąd umarza postępowanie:
1) zawieszone z przyczyn wskazanych w art. 177 § 1 pkt 5 i 6, jeżeli wniosek
o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu trzech miesięcy od daty
postanowienia o zawieszeniu postępowania;
2) zawieszone na zgodny wniosek stron lub na wniosek spadkobiercy, jeżeli
wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu sześciu miesięcy
od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania;
3) w przypadku stwierdzenia braku następcy prawnego strony, która utraciła
zdolność sądową, a w każdym razie po upływie roku od daty postanowienia
o zawieszeniu postępowania z tej przyczyny;
4) zawieszone z przyczyny wskazanej w art. 174 § 1 pkt 2 po upływie dwóch lat od
daty postanowienia o zawieszeniu postępowania z tej przyczyny;
5) zawieszone z powodu śmierci strony po upływie pięciu lat od daty postanowienia
o zawieszeniu postępowania z tej przyczyny.
§ 2. Umorzenie postępowania zawieszonego w pierwszej instancji nie pozbawia
powoda prawa ponownego wytoczenia powództwa, jednakże poprzedni pozew nie
wywołuje żadnych skutków, które ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Skutki te
wywołuje jednak pozew wniesiony w sprawie, w której postępowanie umorzono na
podstawie § 1 pkt 4.
§ 3. Umorzenie zawieszonego postępowania przez sąd wyższej instancji
powoduje uprawomocnienie się zaskarżonego orzeczenia, z wyjątkiem spraw
o unieważnienie małżeństwa lub o rozwód oraz o ustalenie nieistnienia małżeństwa,
w których postępowanie umarza się wówczas w całości.
§ 4. Z umorzeniem postępowania umarzają się nawzajem także koszty stron
w danej instancji.

Art. 182¹. (uchylony).

art. 183. więcej [Mediacja w postępowaniu cywilnym] Art. 183. (uchylony).

Art. 183¹. . § 1. Mediacja jest dobrowolna.
§ 2. Mediację prowadzi się na podstawie umowy o mediację albo postanowienia
sądu kierującego strony do mediacji. Umowa może być zawarta także przez wyrażenie
przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złożyła wniosek, o którym mowa
w art. 183⁶ § 1.
§ 3. W umowie o mediację strony określają w szczególności przedmiot mediacji,
osobę mediatora albo sposób wyboru mediatora.
§ 4. Mediację prowadzi się przed wszczęciem postępowania, a za zgodą stron
także w toku sprawy.

Art. 183².  § 1. Mediatorem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do
czynności prawnych, korzystająca w pełni z praw publicznych.
§ 2. Mediatorem nie może być sędzia. Nie dotyczy to sędziów w stanie
spoczynku.
§ 3. Organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych oraz
uczelnie mogą prowadzić listy mediatorów oraz tworzyć ośrodki mediacyjne. Wpis na
listę wymaga wyrażonej na piśmie zgody mediatora. Informację o listach mediatorów
oraz ośrodkach mediacyjnych przekazuje się prezesowi sądu okręgowego.
§ 3¹. Ilekroć w dalszych przepisach niniejszego kodeksu jest mowa
o mediatorze, należy przez to rozumieć także stałego mediatora, chyba że przepisy
niniejszego kodeksu stanowią inaczej.
§ 4. Stały mediator może odmówić prowadzenia mediacji tylko z ważnych
powodów, o których jest obowiązany niezwłocznie powiadomić strony, a jeżeli strony
do mediacji skierował sąd – również sąd.

Art. 183³. § 1. Mediator powinien zachować bezstronność przy prowadzeniu
mediacji.
§ 2. Mediator niezwłocznie ujawnia stronom okoliczności, które mogłyby
wzbudzić wątpliwości co do jego bezstronności.


Art. 183^3a. Mediator prowadzi mediację, wykorzystując różne metody
zmierzające do polubownego rozwiązania sporu, w tym poprzez wspieranie stron
w formułowaniu przez nie propozycji ugodowych, lub na zgodny wniosek stron może
wskazać sposoby rozwiązania sporu, które nie są dla stron wiążące.

Art. 183⁴.§ 1. Postępowanie mediacyjne nie jest jawne.
§ 2. Mediator, strony i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym
są obowiązane zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedziały się w związku
z prowadzeniem mediacji. Strony mogą zwolnić mediatora i inne osoby biorące udział
w postępowaniu mediacyjnym z tego obowiązku.
§ 3. Bezskuteczne jest powoływanie się w toku postępowania przed sądem lub
sądem polubownym na propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub
inne oświadczenia składane w postępowaniu mediacyjnym.

Art. 183⁵. § 1. Mediator ma prawo do wynagrodzenia i zwrotu wydatków
związanych z przeprowadzeniem mediacji, chyba że wyraził zgodę na prowadzenie
mediacji bez wynagrodzenia. Wynagrodzenie i zwrot wydatków obciążają strony.
§ 2. Należności, o których mowa w § 1, mediator pobiera bezpośrednio od stron.
Sąd ustala je i przyznaje mediatorowi tylko wówczas, gdy przynajmniej jedna ze stron
skierowanych do mediacji przez sąd była zwolniona od kosztów sądowych w zakresie
obejmującym należności mediatora, a pozostałe strony nie wypłaciły mediatorowi
tych należności w całości.

Art. 183⁶. § 1. Wszczęcie mediacji przez stronę następuje z chwilą doręczenia
mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji, z dołączonym dowodem
doręczenia jego odpisu drugiej stronie.
§ 2. Mimo doręczenia wniosku, o którym mowa w § 1, mediacja nie zostaje
wszczęta, jeżeli:
1) stały mediator, w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu wniosku
o przeprowadzenie mediacji, odmówił przeprowadzenia mediacji;
2) strony zawarły umowę o mediację, w której wskazano jako mediatora osobę
niebędącą stałym mediatorem, a osoba ta, w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, odmówiła przeprowadzenia
mediacji;
3) strony zawarły umowę o mediację bez wskazania mediatora i osoba, do której
strona zwróciła się o przeprowadzenie mediacji, w terminie tygodnia od dnia
doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, nie wyraziła zgody na
przeprowadzenie mediacji albo druga strona w terminie tygodnia nie wyraziła
zgody na osobę mediatora;
4) strony nie zawarły umowy o mediację, a druga strona nie wyraziła zgody na
mediację.
§ 3. Jeżeli w przypadkach, o których mowa w § 2 pkt 1–3, strona wytoczy
powództwo o roszczenie, które było objęte wnioskiem o przeprowadzenie mediacji,
w terminie trzech miesięcy od dnia:
1) w którym mediator lub druga strona złożyli oświadczenie powodujące, że
mediacja nie została wszczęta albo
2) następnego po upływie tygodnia od dnia doręczenia wniosku o przeprowadzenie
mediacji, gdy mediator lub druga strona nie złożyli oświadczenia, o którym
mowa w pkt 1
– w odniesieniu do tego roszczenia zostają zachowane skutki przewidziane dla
wszczęcia mediacji.

Art. 183⁷. Wniosek o przeprowadzenie mediacji zawiera oznaczenie stron, dokładnie określone żądanie, przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie, podpis strony oraz wymienienie załączników. Jeżeli strony zawarły umowę o mediację na piśmie, do wniosku dołącza się odpis tej umowy.

Art. 183⁸.  § 1. Sąd może skierować strony do mediacji na każdym etapie
postępowania.
§ 2. Mediacji nie prowadzi się, jeżeli strona w terminie tygodnia od dnia
ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia kierującego strony do mediacji nie
wyraziła zgody na mediację.
§ 3. Przepisu § 1 nie stosuje się w sprawach rozpoznawanych w postępowaniach
upominawczym oraz nakazowym, chyba że doszło do skutecznego wniesienia
zarzutów.
§ 4. Przewodniczący może wezwać strony do udziału w spotkaniu
informacyjnym dotyczącym polubownych metod rozwiązywania sporów,
w szczególności mediacji. Spotkanie informacyjne może prowadzić sędzia,
referendarz sądowy, urzędnik sądowy, asystent sędziego lub stały mediator.
§ 5. Przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę przewodniczący
dokonuje oceny, czy skierować strony do mediacji. W tym celu przewodniczący, jeżeli
zachodzi potrzeba wysłuchania stron, może wezwać je do osobistego stawiennictwa
na posiedzeniu niejawnym.
§ 6. Jeżeli strona bez uzasadnienia nie stawi się na spotkanie informacyjne lub
posiedzenie niejawne, sąd może obciążyć ją kosztami nakazanego stawiennictwa
poniesionymi przez stronę przeciwną.

Art. 183⁹. § 1. Jeżeli strony nie dokonały wyboru osoby mediatora, sąd, kierując
strony do mediacji, wyznacza mediatora mającego odpowiednią wiedzę i umiejętności
w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach danego rodzaju, biorąc pod uwagę
w pierwszej kolejności stałych mediatorów.
§ 2. Mediator ma prawo do zapoznania się z aktami sprawy, chyba że strona
w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia postanowienia kierującego
strony do mediacji nie wyrazi zgody na zapoznanie się mediatora z aktami.
§ 3. Po skierowaniu stron do mediacji, przewodniczący niezwłocznie przekazuje
mediatorowi dane kontaktowe stron oraz ich pełnomocników, w szczególności
numery telefonów i adresy poczty elektronicznej, o ile je posiadają.

Art. 183¹⁰. § 1. Kierując strony do mediacji, sąd wyznacza czas jej trwania na
okres do trzech miesięcy. Na zgodny wniosek stron lub z innych ważnych powodów
termin na przeprowadzenie mediacji może zostać przedłużony, jeżeli będzie to
sprzyjać ugodowemu załatwieniu sprawy. Czasu trwania mediacji nie wlicza się do
czasu trwania postępowania sądowego.
§ 2. Przewodniczący wyznacza rozprawę po upływie terminu, o którym mowa
w § 1, a przed jego upływem, jeżeli choć jedna ze stron oświadczy, że nie wyraża
zgody na mediację.

Art. 183¹¹. Mediator niezwłocznie ustala termin i miejsce posiedzenia
mediacyjnego. Wyznaczenie posiedzenia mediacyjnego nie jest wymagane, jeżeli
strony zgodzą się na przeprowadzenie mediacji bez posiedzenia mediacyjnego.

Art. 183¹². § 1. Z przebiegu mediacji sporządza się protokół, w którym oznacza
się miejsce i czas przeprowadzenia mediacji, a także imię, nazwisko (nazwę) i adresy
stron, imię i nazwisko oraz adres mediatora, a ponadto wynik mediacji. Protokół
podpisuje mediator.
§ 2. Jeżeli strony zawarły ugodę przed mediatorem, ugodę zamieszcza się
w protokole albo załącza się do niego. Strony podpisują ugodę. Niemożność
podpisania ugody mediator stwierdza w protokole.
§ 2¹. Przez podpisanie ugody strony wyrażają zgodę na wystąpienie do sądu
z wnioskiem o jej zatwierdzenie, o czym mediator informuje strony.
§ 3. Mediator doręcza stronom odpis protokołu.

Art. 183¹³. § 1. W przypadku gdy strona, po zawarciu ugody, w ramach mediacji
prowadzonej na podstawie umowy o mediację, wystąpi do sądu z wnioskiem
o zatwierdzenie ugody mediator składa protokół w sądzie, który byłby właściwy do
rozpoznania sprawy według właściwości ogólnej lub wyłącznej.
§ 2. W razie skierowania przez sąd sprawy do mediacji mediator składa protokół
w sądzie rozpoznającym sprawę

Art. 183¹⁴. § 1. Jeżeli zawarto ugodę przed mediatorem, sąd, o którym mowa
w art. 183¹³, na wniosek strony niezwłocznie przeprowadza postępowanie co do
zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem.
§ 2. Jeżeli ugoda podlega wykonaniu w drodze egzekucji, sąd zatwierdza ją przez
nadanie jej klauzuli wykonalności; w przeciwnym przypadku sąd zatwierdza ugodę
postanowieniem.
§ 3. Sąd odmawia nadania klauzuli wykonalności albo zatwierdzenia ugody
zawartej przed mediatorem, w całości lub części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem
lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także gdy jest
niezrozumiała lub zawiera sprzeczności.

Art. 183¹⁵.§ 1. Ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez
sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Ugoda zawarta przed mediatorem,
którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, jest tytułem
wykonawczym.
§ 2. Przepis § 1 nie uchybia przepisom o szczególnej formie czynności prawnej.

art. 184. więcej [Dopuszczalność ugody] Art. 184. Sprawy cywilne, których charakter na to zezwala, mogą być
uregulowane drogą ugody zawartej przed wniesieniem pozwu. Sąd uzna ugodę za
niedopuszczalną, jeżeli jej treść jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia
społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

art. 185. więcej [Postępowanie pojednawcze] Art. 185. § 1. O zawezwanie do próby ugodowej – bez względu na właściwość
rzeczową – można zwrócić się do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla
przeciwnika, a w braku podstaw do ustalenia tej właściwości – do sądu rejonowego
właściwego dla miejsca zamieszkania albo siedziby wzywającego.
§ 1¹. W wezwaniu należy zwięźle oznaczyć sprawę i przedstawić propozycje
ugodowe. Do wezwania niespełniającego tych wymogów przepis art. 130 stosuje się
odpowiednio.
§ 2. Postępowanie pojednawcze przeprowadza sąd w składzie jednego sędziego.
§ 3. Z posiedzenia sporządza się protokół. Jeżeli doszło do ugody, jej osnowę
wciąga się do protokołu albo zamieszcza się w odrębnym dokumencie stanowiącym
załącznik do protokołu i stwierdza podpisami stron. Niemożność podpisania ugody
stwierdza się w protokole.

art. 186. więcej [Koszty postępowania pojednawczego] Art. 186. § 1. Jeżeli wzywający nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie
przeciwnika włoży na niego obowiązek zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową.
§ 2. Jeżeli przeciwnik bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie, sąd na
żądanie wzywającego, który wniósł następnie w tej sprawie pozew, odpowiedź na
pozew, sprzeciw lub zarzuty od nakazu zapłaty, uwzględni koszty wywołane próbą
ugodową w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Art. 186¹. Pismo, które zostało wniesione jako pozew, a z którego nie wynika
żądanie rozstrzygnięcia sporu o charakterze sprawy cywilnej, przewodniczący zwraca
wnoszącemu bez żadnych dalszych czynności, chyba że wyjątkowe okoliczności
uzasadniają nadanie mu biegu.

art. 187. więcej [Wymogi formalne pozwu] Art. 187. . § 1. Pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego,
a nadto zawierać:
1) dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie
wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota
pieniężna;
1¹) oznaczenie daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia;
2) wskazanie faktów, na których powód opiera swoje żądanie, a w miarę potrzeby
uzasadniających również właściwość sądu;
3) informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu
rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie
przyczyn ich niepodjęcia.
§ 2. Pozew może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie
wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy
w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy,
a w szczególności wnioski o:
1) wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych;
2) dokonanie oględzin;
3) polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego
posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu
oględzin;
4) zażądanie dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich,
wraz z uprawdopodobnieniem, że strona sama nie może ich uzyskać.

Art. 187¹. (uchylony).

Art. 187². (uchylony).

art. 188. więcej [Uchylony] Art. 188. (uchylony).

art. 189. więcej [Powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa] Art. 189. Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Art. 189¹.  Uprawnienie, o którym mowa w art. 189, przysługuje również, w toku
prowadzonego postępowania, organowi podatkowemu, jeżeli ustalenie istnienia lub
nieistnienia stosunku prawnego lub prawa jest niezbędne dla oceny skutków
podatkowych.

art. 190. więcej [Świadczenia przyszłe powtarzające się] Art. 190. Można dochodzić przyszłych powtarzających się świadczeń, jeżeli nie
sprzeciwia się temu treść łączącego strony stosunku prawnego.

art. 191. więcej [Kumulacja roszczeń w jednym pozwie] Art. 191. Powód może dochodzić jednym pozwem kilku roszczeń przeciwko
temu samemu pozwanemu, jeżeli nadają się one do tego samego trybu postępowania
oraz jeżeli sąd jest właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń, a ponadto – gdy
roszczenia są różnego rodzaju – o tyle tylko, o ile dla któregokolwiek z tych roszczeń
nie jest przewidziane postępowanie odrębne ani też nie zachodzi niewłaściwość sądu
według przepisów o właściwości bez względu na wartość przedmiotu sporu.

Art. 191¹. § 1. Jeżeli z treści pozwu i załączników oraz okoliczności
dotyczących sprawy, a także faktów, o których mowa w art. 228, wynika oczywista
bezzasadność powództwa, stosuje się przepisy § 2–4.
§ 2. Gdyby czynności, które ustawa nakazuje podjąć w następstwie wniesienia
pozwu, miały być oczywiście niecelowe, można je pominąć. W szczególności można
nie wzywać powoda do usunięcia braków, uiszczenia opłaty, nie sprawdzać wartości
przedmiotu sporu ani nie przekazywać sprawy.
§ 3. Sąd może oddalić powództwo na posiedzeniu niejawnym, nie doręczając
pozwu osobie wskazanej jako pozwany ani nie rozpoznając wniosków złożonych wraz
z pozwem.
§ 4. Uzasadnienie wyroku sporządza się na piśmie z urzędu. Powinno ono
zawierać jedynie wyjaśnienie, dlaczego powództwo zostało uznane za oczywiście
bezzasadne. Wyrok z uzasadnieniem sąd z urzędu doręcza tylko powodowi
z pouczeniem o sposobie i terminie wniesienia środka zaskarżenia.

art. 192. więcej [Skutki doręczenia pozwu] Art. 192. Z chwilą doręczenia pozwu:
1) nie można w toku sprawy wszcząć pomiędzy tymi samymi stronami nowego
postępowania o to samo roszczenie;
2) pozwany może wytoczyć przeciw powodowi powództwo wzajemne;
3) zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na
dalszy bieg sprawy; nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za
zezwoleniem strony przeciwnej.

art. 193. więcej [Dopuszczalność zmiany powództwa] Art. 193. § 1. Zmiana powództwa jest dopuszczalna, jeżeli nie wpływa na
właściwość sądu.
§ 2. Jeżeli w myśl przepisu poprzedzającego zmiana nie jest dopuszczalna,
a powód zmienia powództwo w ten sposób, że występuje z nowym roszczeniem obok
pierwotnego, sąd rozpoznaje nowe roszczenie jako sprawę oddzielną, jeżeli jest dla
niej rzeczowo i miejscowo właściwy, w przeciwnym zaś razie przekazuje sprawę
sądowi właściwemu. Gdy jednak zmiana taka następuje w sądzie rejonowym, należy
przekazać całe zmienione powództwo sądowi okręgowemu, który dla zmienionego
powództwa jest rzeczowo i miejscowo właściwy.
§ 2¹. Z wyjątkiem spraw o roszczenia alimentacyjne zmiana powództwa może
być dokonana jedynie w piśmie procesowym. Przepis art. 187 stosuje się
odpowiednio.
§ 3. Jeżeli powód występuje z nowym roszczeniem zamiast lub obok roszczenia
pierwotnego, skutki przewidziane w artykule poprzedzającym rozpoczynają się
z chwilą, w której roszczenie to powód zgłosił na rozprawie w obecności pozwanego,
w innych zaś wypadkach – z chwilą doręczenia pozwanemu pisma zawierającego
zmianę i odpowiadającego wymaganiom pozwu.
§ 4. (uchylony)

art. 194. więcej [Wezwanie do udziały w postępowaniu] Art. 194. § 1. Jeżeli okaże się, że powództwo nie zostało wniesione przeciwko
osobie, która powinna być w sprawie stroną pozwaną, sąd na wniosek powoda lub
pozwanego wezwie tę osobę do wzięcia udziału w sprawie. Osoba wezwana do
udziału w sprawie na wniosek pozwanego może domagać się zwrotu kosztów
wyłącznie od pozwanego, jeżeli okaże się, że wniosek był bezzasadny.
§ 2. Osoba wezwana do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanego
może za zgodą obu stron wstąpić w miejsce pozwanego, który wówczas będzie
zwolniony od udziału w sprawie. W razie wyrażenia zgody na zmianę strony
pozwanej, pozwany może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek
o przyznanie kosztów od strony powodowej, niezależnie od późniejszego wyniku
sprawy.
§ 3. Jeżeli okaże się, że powództwo o to samo roszczenie może być wytoczone
przeciwko innym jeszcze osobom, które nie występują w sprawie w charakterze
pozwanych, sąd na wniosek powoda może wezwać te osoby do wzięcia udziału
w sprawie.
§ 4. (uchylony)

art. 195. więcej [Wezwanie lub zawiadomienie współuczestników koniecznych; zapozwanie] Art. 195. § 1. Jeżeli okaże się, że nie występują w charakterze powodów lub
pozwanych wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie jest konieczny, sąd
wezwie stronę powodową, aby oznaczyła w wyznaczonym terminie osoby niebiorące
udziału w taki sposób, by ich wezwanie lub zawiadomienie było możliwe, a w razie
potrzeby, aby wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie kuratora.
§ 2. Sąd wezwie osoby niezapozwane do wzięcia udziału w sprawie
w charakterze pozwanych. Osoby, których udział w sprawie w charakterze powodów
jest konieczny, sąd zawiadomi o toczącym się procesie. Osoby te mogą w ciągu dwóch
tygodni od doręczenia zawiadomienia przystąpić do sprawy w charakterze powodów.

art. 196. więcej [Wniesienie powództwa przez niewłaściwa osobę] Art. 196. § 1. Jeżeli okaże się, że powództwo zostało wniesione nie przez osobę,
która powinna występować w sprawie w charakterze powoda, sąd na wniosek powoda
zawiadomi o toczącym się procesie osobę przez niego wskazaną. Osoba ta może
w ciągu dwóch tygodni od doręczenia zawiadomienia wstąpić do sprawy
w charakterze powoda.
§ 2. Osoba zawiadomiona, która zgłosiła przystąpienie do sprawy w charakterze
powoda, może za zgodą obu stron wstąpić na miejsce strony powodowej, która
wówczas będzie od udziału w sprawie zwolniona. W razie wyrażenia zgody na zmianę
strony powodowej pozwany może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi
wniosek o przyznanie dotychczasowych kosztów od osoby, która poprzednio
występowała jako powód.

art. 197. więcej [Uchylony] Art. 197. (uchylony).

art. 198. więcej [Skutki wezwania i zawiodomienia] Art. 198. § 1. Wezwanie do wzięcia udziału w sprawie w charakterze
pozwanego, dokonane przez sąd zgodnie z artykułami poprzedzającymi, zastępuje
pozwanie. Osobom wezwanym sąd doręczy odpisy pism procesowych i załączników.
§ 2. Skutki prawne, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa, w stosunku
do osób zawiadomionych w myśl artykułów poprzedzających następują z chwilą
przystąpienia tych osób do sprawy w charakterze powodów.
§ 3. Osoby wezwane do wzięcia udziału w sprawie, a także osoby zawiadomione
w myśl artykułów poprzedzających o toczącym się procesie, które w terminie zgłosiły
swe przystąpienie do sprawy w charakterze powodów, mogą przy pierwszej czynności
procesowej żądać powtórzenia dotychczasowego postępowania w całości lub
w części, stosownie do okoliczności sprawy.
§ 4. W stosunku do osób wezwanych do wzięcia udziału w sprawie i osób
zawiadomionych, które zgłosiły przystąpienie do sprawy, stosuje się odpowiednio
przepisy o współuczestnictwie.

art. 199. więcej [Odrzucenie pozwu] Art. 199. § 1. Sąd odrzuci pozew:
1) jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna;
2) jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku
albo została już prawomocnie osądzona;
3) jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli powód nie ma zdolności
procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie
organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki
uniemożliwiające jej działanie.
4) (uchylony)
§ 2. Z powodu braku zdolności sądowej jednej ze stron albo zdolności
procesowej powoda i niedziałania przedstawiciela ustawowego lub braku w składzie
organów jednostki organizacyjnej będącej powodem, uniemożliwiającego jej
działanie, sąd odrzuci pozew dopiero wówczas, gdy brak nie będzie uzupełniony
zgodnie z przepisami kodeksu.
§ 3. (uchylony)

Art. 199¹. Sąd nie może odrzucić pozwu z tego powodu, że do rozpoznania
sprawy właściwy jest organ administracji publicznej lub sąd administracyjny, jeżeli
organ administracji publicznej lub sąd administracyjny uznały się w tej sprawie za
niewłaściwe.

art. 200. więcej [Niewłaściwość sądu] Art. 200. § 1. (uchylony)
§ 1¹. Swoją właściwość sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie
sprawy.
§ 1². Niewłaściwość dającą się usunąć za pomocą umowy stron sąd bierze pod
rozwagę z urzędu tylko do czasu doręczenia pozwu. Po doręczeniu pozwu sąd bierze
tę niewłaściwość pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie
uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.
§ 1³. Przepisy § 1¹ i 1² nie uchybiają przepisowi art. 15.
§ 1⁴. Sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekaże sprawę sądowi
właściwemu.
§ 2. Sąd, któremu sprawa została przekazana, jest związany postanowieniem
o przekazaniu sprawy. Nie dotyczy to wypadku przekazania sprawy sądowi wyższego
rzędu. Sąd ten w razie stwierdzenia swej niewłaściwości przekaże sprawę innemu
sądowi, który uzna za właściwy, nie wyłączając sądu przekazującego.
§ 3. Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy.

art. 201. więcej [Badanie trybu postępowania] Art. 201. § 1. Przewodniczący bada, w jakim trybie sprawa powinna być
rozpoznana oraz czy podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu
odrębnym, i wydaje odpowiednie zarządzenia. W wypadkach przewidzianych
w ustawie przewodniczący wyznacza posiedzenie niejawne w celu wydania nakazu
zapłaty w postępowaniu upominawczym.
§ 2. Jeżeli sprawę wszczęto lub prowadzono w trybie niewłaściwym, sąd
rozpozna ją w trybie właściwym lub przekaże właściwemu sądowi do rozpoznania
w takim trybie. W wypadku przekazania stosuje się odpowiednio przepisy § 2 i 3
artykułu poprzedzającego. Każda jednak strona może żądać powtórzenia czynności
sądu dokonanych bez jej udziału.

art. 202. więcej [Zarzuty procesowy] Art. 202. Okoliczności, które uzasadniają odrzucenie pozwu, jak również
niewłaściwy tryb postępowania, brak należytego umocowania pełnomocnika, brak
zdolności procesowej pozwanego, brak w składzie jego organów lub niedziałanie jego
przedstawiciela ustawowego sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie
sprawy.

Art. 202¹. Jeżeli strony przed wszczęciem postępowania sądowego zawarły
umowę o mediację, sąd kieruje strony do mediacji na zarzut pozwanego zgłoszony
przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.

art. 203. więcej [Cofnięcie pozwu] Art. 203. § 1. Pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do
rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia
– aż do wydania wyroku.
§ 2. Pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże
z wytoczeniem powództwa. Na żądanie pozwanego powód zwraca mu koszty, jeżeli
sąd już przedtem nie orzekł prawomocnie o obowiązku ich uiszczenia przez
pozwanego.
§ 3. W razie cofnięcia pozwu poza rozprawą przewodniczący odwołuje
wyznaczoną rozprawę i o cofnięciu zawiadamia pozwanego, który może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów. Gdy skuteczność
cofnięcia pozwu zależy od zgody pozwanego, niezłożenie przez niego oświadczenia
w tym przedmiocie w powyższym terminie uważa się za wyrażenie zgody.
§ 4. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub
ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że
wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego
albo zmierzają do obejścia prawa.

Art. 203¹. § 1. Podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność
pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez
powoda, chyba że wierzytelność pozwanego jest niesporna lub uprawdopodobniona
dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanego.
§ 2. Pozwany może podnieść zarzut potrącenia nie później niż przy wdaniu się
w spór co do istoty sprawy albo w terminie dwóch tygodni od dnia, gdy jego
wierzytelność stała się wymagalna.
§ 3. Zarzut potrącenia może zostać podniesiony tylko w piśmie procesowym. Do
pisma tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące pozwu, z wyjątkiem przepisów
dotyczących opłat.

art. 204. więcej [Powództwo wzajemne] Art. 204. § 1. Powództwo wzajemne jest dopuszczalne, jeżeli roszczenie
wzajemne jest w związku z roszczeniem powoda lub nadaje się do potrącenia.
Powództwo wzajemne można wytoczyć nie później niż w odpowiedzi na pozew,
a jeżeli jej nie złożono – w sprzeciwie od wyroku zaocznego albo przy rozpoczęciu
pierwszego posiedzenia, o którym zawiadomiono albo na które wezwano pozwanego.
§ 2. Pozew wzajemny wnosi się do sądu pozwu głównego. Jeżeli jednak pozew
wzajemny podlega rozpoznaniu przez sąd okręgowy, a sprawa wszczęta była w sądzie
rejonowym, sąd ten przekazuje całą sprawę sądowi właściwemu do rozpoznania
powództwa wzajemnego.
§ 3. Przepisy dotyczące pozwu stosuje się odpowiednio do pozwu wzajemnego.

art. 205. więcej [Przekazanie sprawy sądowi okręgowemu na wniosek pozwanego] Art. 205. Sąd rejonowymoże na wniosek pozwanego, złożony aż do zamknięcia
rozprawy, przekazać sprawę sądowi okręgowemu, jeżeli pozwany wytoczył
przeciwko powodowi przed tym sądem powództwo wpływające na roszczenie powoda
bądź dlatego, że ma z nim związek, bądź dlatego, że roszczenia stron nadają się do
potrącenia.

Art. 205¹. § 1. Przewodniczący zarządza doręczenie pozwu pozwanemu
i wzywa go do złożenia odpowiedzi na pozew w wyznaczonym terminie nie krótszym
niż dwa tygodnie. O zarządzeniu doręczenia pozwu zawiadamia się powoda.
§ 2. Przewodniczący zarządza zwrot odpowiedzi na pozew złożonej
z uchybieniem terminu.

Art. 205². § 1. Równocześnie z doręczeniem pism, o których mowa
w art. 205¹ § 1, poucza się strony o:
1) możliwości rozwiązania sporu w drodze ugody zawartej przed sądem lub
mediatorem;
2) obowiązku udziału w posiedzeniu przygotowawczym i przedstawienia
wszystkich twierdzeń i dowodów na tym posiedzeniu;
3) skutkach niedopełnienia obowiązków, o których mowa w pkt 2, w szczególności
możliwości wydania przez sąd wyroku zaocznego na posiedzeniu niejawnym
i warunkach jego wykonalności, obciążenia kosztami postępowania, a także
możliwości umorzenia postępowania oraz pominięcia spóźnionych twierdzeń
i dowodów;
4) możliwości ustanowienia pełnomocnika procesowego oraz o tym, że zastępstwo
adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego nie jest obowiązkowe;
5) obowiązku złożenia pisma przygotowawczego na zarządzenie
przewodniczącego, wymogach co do jego treści i skutkach ich niedochowania;
6) zwrocie pisma przygotowawczego złożonego bez zarządzenia
przewodniczącego.
§ 2. Pozwanego poucza się także o czynnościach procesowych, które może lub
powinien podjąć, jeśli nie uznaje żądania pozwu w całości lub części, w szczególności
obowiązku złożenia odpowiedzi na pozew, w tym obowiązujących w tym zakresie
wymaganiach co do terminu i formy.
§ 3. Pouczenia, o których mowa w § 1 i 2, doręcza się bezpośrednio stronie,
z wyjątkiem strony, o której mowa w art. 11355 § 1. Nie doręcza się ich Prokuratorii
Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej ani pełnomocnikowi, który jest adwokatem,
radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym.

Art. 205³. § 1. W uzasadnionych przypadkach, w szczególności w sprawach
zawiłych lub obrachunkowych, przewodniczący może zarządzić wymianę przez
strony pism przygotowawczych, oznaczając porządek składania pism, terminy,
w których pisma należy złożyć, i okoliczności, które mają być wyjaśnione.
§ 2. Przewodniczący może zobowiązać stronę, by w piśmie przygotowawczym
podała wszystkie twierdzenia i dowody istotne dla rozstrzygnięcia sprawy pod
rygorem utraty prawa do ich powoływania w toku dalszego postępowania. W takim
przypadku twierdzenia i dowody zgłoszone z naruszeniem tego obowiązku podlegają
pominięciu, chyba że strona uprawdopodobni, iż ich powołanie w piśmie
przygotowawczym nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później.
§ 3. Późniejsze wyznaczenie posiedzenia przygotowawczego nie powoduje
otwarcia terminu do zgłaszania nowych twierdzeń i dowodów.
§ 4. Stronę zastępowaną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika
patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej przewodniczący
może zobowiązać do wskazania w piśmie przygotowawczym także podstaw prawnych
jej żądań i wniosków, w miarę potrzeby ograniczając zakres tego wskazania.
§ 5. Przewodniczący zarządza zwrot pisma przygotowawczego złożonego
z uchybieniem terminu albo bez zarządzenia.
Art. 205⁴. § 1. Po złożeniu odpowiedzi na pozew, a także gdy odpowiedź na
pozew nie została złożona, ale wyrok zaoczny nie został wydany, przewodniczący
wyznacza posiedzenie przygotowawcze i wzywa na nie strony.
§ 2. Przewodniczący i sąd są obowiązani podejmować czynności tak, by termin
pierwszego posiedzenia przygotowawczego przypadł nie później niż dwa miesiące po
dniu złożenia odpowiedzi na pozew albo ostatniego pisma przygotowawczego
złożonego w wykonaniu zarządzenia przewodniczącego, a jeżeli odpowiedź na pozew
albo pismo przygotowawcze nie zostaną złożone – nie później niż dwa miesiące po
upływie terminu do złożenia tych pism.
§ 3. Jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że przeprowadzenie posiedzenia
przygotowawczego nie przyczyni się do sprawniejszego rozpoznania sprawy,
przewodniczący może jej nadać inny właściwy bieg, w szczególności skierować ją do
rozpoznania, także na rozprawie.

Art. 205⁵. § 1. Posiedzenie przygotowawcze służy rozwiązaniu sporu bez
potrzeby prowadzenia dalszych posiedzeń, zwłaszcza rozprawy. Jeżeli nie uda się
rozwiązać sporu, na posiedzeniu przygotowawczym sporządza się z udziałem stron
plan rozprawy.
§ 2. Posiedzenie przygotowawcze odbywa się według przepisów o posiedzeniu
niejawnym. W toku posiedzenia przygotowawczego zachowanie szczegółowych
przepisów postępowania nie jest konieczne, jeżeli przyczyni się to do osiągnięcia
celów tego posiedzenia.
§ 3. Do udziału w posiedzeniu przygotowawczym są obowiązani strony i ich
pełnomocnicy. Przewodniczący może zwolnić stronę od obowiązku stawienia się na
posiedzenie przygotowawcze, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że udział
pełnomocnika będzie wystarczający.
§ 4. Przed rozpoczęciem posiedzenia przygotowawczego powód może wnieść
o jego przeprowadzenie bez swego udziału. Wniosek nie podlega cofnięciu,
a zastrzeżenie warunku lub terminu uważa się za nieistniejące. W takim przypadku
niestawiennictwo powoda lub jego pełnomocnika na posiedzeniu przygotowawczym
nie prowadzi do umorzenia postępowania, plan rozprawy sporządza się bez udziału
powoda, a ustalenia zawarte w planie rozprawy wiążą powoda w dalszym toku
postępowania.
§ 5. Jeżeli powód bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie
przygotowawcze, sąd umarza postępowanie, rozstrzygając o kosztach jak przy
cofnięciu pozwu, chyba że sprzeciwi się temu obecny na tym posiedzeniu pozwany.
Jeżeli powód w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu postanowienia o umorzeniu
postępowania usprawiedliwi swe niestawiennictwo, sąd uchyli to postanowienie
i nada sprawie właściwy bieg. Przepisu tego nie stosuje się w przypadku kolejnego
nieusprawiedliwionego niestawiennictwa.
§ 6. Jeżeli pozwany nie stawi się na posiedzenie przygotowawcze, plan rozprawy
sporządza się bez jego udziału. Ustalenia zawarte w planie rozprawy wiążą pozwanego
w dalszym toku postępowania. W przypadku nieusprawiedliwionego
niestawiennictwa przepis art. 103 § 3 stosuje się.
§ 7. Jeżeli strona, która stawiła się na posiedzenie przygotowawcze, nie bierze
w nim udziału, plan rozprawy sporządza się bez jej udziału. Ustalenia zawarte w planie rozprawy wiążą tę stronę w dalszym toku postępowania. Przepis
art. 103 § 3 stosuje się odpowiednio.

Art. 205⁶. § 1. Na posiedzeniu przygotowawczym przewodniczący ustala ze
stronami przedmiot sporu i wyjaśnia stanowiska stron, także w zakresie prawnych
aspektów sporu.
§ 2. Przewodniczący powinien skłaniać strony do pojednania oraz dążyć do
ugodowego rozwiązania sporu, w szczególności w drodze mediacji. W tym celu
przewodniczący może poszukiwać ze stronami ugodowych sposobów rozwiązania
sporu, wspierać je w formułowaniu propozycji ugodowych oraz wskazywać sposoby
i skutki rozwiązania sporu, w tym skutki finansowe.

Art. 205⁷. § 1. Jeżeli na posiedzeniu przygotowawczym sąd skierował strony do
mediacji, posiedzenie odracza się do czasu zakończenia mediacji.
§ 2. W razie potrzeby, zwłaszcza gdy istnieją widoki ugodowego rozwiązania
sporu lub gdy zajdzie potrzeba wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia
sprawy albo w przypadku usprawiedliwionego niestawiennictwa strony, a także na
zgodny wniosek stron, posiedzenie przygotowawcze można odroczyć na czas
oznaczony, nie dłuższy niż trzy miesiące.
§ 3. Na zgodny wniosek stron posiedzenie przygotowawcze można odroczyć po
raz drugi – na czas oznaczony, nie dłuższy niż trzy miesiące.
§ 4. Poza przypadkami, o których mowa w § 1–3, odraczanie posiedzenia
przygotowawczego jest niedopuszczalne.

Art. 205⁸. § 1. Z przebiegu posiedzenia przygotowawczego protokół sporządza
się pisemnie. W protokole tym nie zamieszcza się oświadczeń stron złożonych
w ramach prób ugodowego rozwiązania sporu; przepis art. 1834 § 3 stosuje się
odpowiednio. Przewodniczący może również odstąpić od zamieszczenia innych
wzmianek, jeżeli może to ułatwić rozwiązanie sporu bez rozprawy. Przebieg
posiedzenia przygotowawczego w części obejmującej próbę ugodowego rozwiązania
sporu nie podlega utrwaleniu w sposób przewidziany w art. 9¹.
§ 2. Jeżeli zawarto ugodę, jej osnowę wciąga się do protokołu albo zamieszcza
w odrębnym dokumencie, podpisanym przez strony, stanowiącym załącznik do
protokołu.

Art. 205⁹. § 1. Plan rozprawy zawiera rozstrzygnięcia co do wniosków
dowodowych stron, zastępując w tym zakresie postanowienie dowodowe. Przepisy
art. 236 i art. 2432 stosuje się odpowiednio.
§ 2. W miarę potrzeby plan rozprawy może zawierać:
1) dokładne określenie przedmiotów żądań stron, w tym rozmiar dochodzonych
świadczeń wraz z należnościami ubocznymi;
2) dokładnie określone zarzuty, w tym formalne;
3) ustalenie, które fakty i oceny prawne pozostają między stronami sporne;
4) terminy posiedzeń i innych czynności w sprawie;
5) kolejność i termin przeprowadzenia dowodów oraz roztrząsania wyników
postępowania dowodowego;
6) termin zamknięcia rozprawy lub ogłoszenia wyroku;
7) rozstrzygnięcia innych zagadnień, o ile są niezbędne do prowadzenia
postępowania.
§ 3. W planie rozprawy można się odwoływać do pism procesowych stron.
§ 4. Przepisy art. 206 i art. 206¹ stosuje się odpowiednio.

Art. 205¹⁰. § 1. Spory co do poszczególnych zagadnień objętych planem
rozprawy rozstrzyga przewodniczący.
§ 2. Plan rozprawy podpisują strony. Odmowę złożenia podpisu przez stronę
odnotowuje się w planie.
§ 3. Przewodniczący zatwierdza plan rozprawy.
§ 4. Plan rozprawy stanowi załącznik do protokołu posiedzenia
przygotowawczego. Do planu rozprawy stosuje się odpowiednio przepisy
o zarządzeniu.
§ 5. Plan rozprawy z urzędu doręcza się stronom. Doręczenie stronie planu
rozprawy zastępuje zawiadomienie jej o terminach posiedzeń i innych czynności
objętych planem. Jeżeli plan obejmuje obowiązki, które strona musi wykonać
osobiście, w szczególności stawienie się w celu udziału w czynnościach
wymagających jej osobistego stawiennictwa, doręcza się go także bezpośrednio
stronie, z wyjątkiem strony, o której mowa w art. 1135⁵ § 1. W takim przypadku
doręczenie planu zastępuje także wezwanie strony do wykonania tych obowiązków.
O skutkach tych należy stronę pouczyć.

Art. 205¹¹. § 1. Jeżeli plan rozprawy stał się nieaktualny, sąd może w drodze
postanowienia dokonać w nim zmiany. Przed wydaniem postanowienia sąd wysłucha
stron, informując je jednocześnie o zakresie zamierzonej zmiany.
§ 2. Jeżeli choć jedna ze stron sprzeciwi się zamierzonej przez sąd zmianie,
przeprowadza się kolejne posiedzenie przygotowawcze. Nie dotyczy to przypadku,
w którym zmiana planu rozprawy obejmuje jedynie wyznaczenie dodatkowych
terminów przesłuchania objętych planem świadków, biegłych lub stron.
§ 3. W razie istotnej potrzeby można sporządzić nowy plan rozprawy. W takim
przypadku przeprowadzenie kolejnego posiedzenia przygotowawczego jest
obowiązkowe. Pierwotny plan rozprawy traci moc w części, w której nowy plan jest
odmienny.
§ 4. Zmiana planu rozprawy lub wyznaczenie kolejnego posiedzenia
przygotowawczego nie powoduje otwarcia terminu do zgłaszania nowych twierdzeń
i dowodów.

Art. 205¹². § 1. Jeżeli wyznaczono posiedzenie przygotowawcze, strona może
przytaczać twierdzenia i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia
wniosków i twierdzeń strony przeciwnej do chwili zatwierdzenia planu rozprawy.
Twierdzenia i dowody zgłoszone po zatwierdzeniu planu rozprawy podlegają
pominięciu, chyba że strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo
potrzeba ich powołania wynikła później.
§ 2. Jeżeli nie zarządzono przeprowadzenia posiedzenia przygotowawczego,
strona może przytaczać twierdzenia i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub
dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej aż do zamknięcia rozprawy,
z zastrzeżeniem niekorzystnych skutków, które według przepisów kodeksu mogą dla
niej wyniknąć z działania na zwłokę lub niezastosowania się do zarządzeń
przewodniczącego i postanowień sądu.

art. 206. więcej [Wyznaczenie terminów posiedzeń w sprawie] Art. 206. § 1. Przewodniczący i sąd podejmują czynności w sprawie tak, aby
przebiegła zgodnie z planem rozprawy, a jeżeli planu nie sporządzono –
w najwcześniejszych możliwych terminach.
§ 2. Przewodniczący wyznacza terminy posiedzeń w sprawie zgodnie z planem
rozprawy, a jeżeli planu nie sporządzono – najwcześniejsze możliwe terminy.

Art. 206¹. Rozprawę należy przygotować tak, aby nie było przeszkód do
rozstrzygnięcia sprawy na pierwszym posiedzeniu na nią wyznaczonym. Więcej
posiedzeń niż jedno wyznacza się tylko w razie konieczności, zwłaszcza gdy
przeprowadzenie wszystkich dowodów na jednym posiedzeniu nie jest możliwe.
W takim przypadku posiedzenia powinny odbywać się w kolejnych dniach, a jeżeli
nie jest to możliwe – tak, aby upływ czasu pomiędzy kolejnymi posiedzeniami nie był
nadmierny.

art. 207. więcej [Uchylony] Art. 207. (uchylony).

art. 208. więcej [Zarządzenia przewodniczącego wydawane w celu przygotowania rozprawy] Art. 208. § 1. Na podstawie planu rozprawy przewodniczący wydaje
zarządzenia mające na celu przygotowanie rozprawy. Przewodniczący może
w szczególności:
1) wezwać strony do stawienia się na rozprawę osobiście lub przez pełnomocnika;
2) zażądać od państwowej jednostki organizacyjnej lub jednostki organizacyjnej
samorządu terytorialnego znajdujących się u niej dowodów, jeżeli strona sama
dowodów tych otrzymać nie może;
3) wezwać na rozprawę wskazanych przez strony świadków lub biegłych;
4) zarządzić przedstawienie przedmiotów oględzin lub dokumentów,
w szczególności ksiąg i planów.
5) (uchylony)
§ 2. Przewodniczący może ponadto zarządzić oględziny jeszcze przed rozprawą.
§ 3. Jeżeli planu rozprawy nie sporządzono, zarządzenia mające na celu
przygotowanie rozprawy wydaje się na podstawie pozwu i innych pism procesowych.

Art. 208¹. Sąd z urzędu ustala numer PESEL pozwanego będącego osobą
fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając
takiego obowiązku, lub numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego
braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP pozwanego
niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze
lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.

art. 209. więcej [Nieobecność stron] Art. 209. Każda ze stron może w piśmie procesowym żądać przeprowadzenia
rozprawy w jej nieobecności.

art. 210. więcej [Przebieg rozprawy] Art. 210. § 1. Rozprawa odbywa się w ten sposób, że po wywołaniu sprawy
strony – najpierw powód, a potem pozwany – zgłaszają ustnie swe żądania i wnioski
oraz przedstawiają twierdzenia i dowody na ich poparcie. Strony mogą ponadto
wskazywać podstawy prawne swych żądań i wniosków. Na żądanie prokuratora sąd
udziela mu głosu w każdym stanie rozprawy; art. 62 nie stosuje się.
§ 2. Każda ze stron jest obowiązana do złożenia oświadczenia co do twierdzeń
strony przeciwnej dotyczących faktów. Strona jest przy tym obowiązana
wyszczególnić fakty, którym zaprzecza.
§ 2¹. Sąd poucza stronę niezastępowaną przez adwokata, radcę prawnego,
rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej o treści
art. 162 § 1, art. 205¹² § 2, art. 229 i art. 230.
§ 2². Sąd poucza strony o możliwości ugodowego załatwienia sporu,
w szczególności w drodze mediacji.
§ 3. Ponadto rozprawa obejmuje, stosownie do okoliczności, postępowanie
dowodowe i roztrząsanie jego wyników.

art. 211. więcej [Rozprawa w razie nieobecności strony] Art. 211. W razie nieobecności strony na rozprawie przewodniczący lub
wyznaczony przez niego sędzia sprawozdawca przedstawia jej wnioski, twierdzenia
i dowody znajdujące się w aktach sprawy.

art. 212. więcej [Ustalanie okoliczności spornych] Art. 212. § 1. Na rozprawie prowadzonej bez planu rozprawy sąd przez
zadawanie pytań stronom dąży do tego, aby strony przytoczyły lub uzupełniły
twierdzenia lub dowody na ich poparcie oraz udzieliły wyjaśnień koniecznych do
zgodnego z prawdą ustalenia podstawy faktycznej dochodzonych przez nie praw lub
roszczeń. W ten sam sposób sąd dąży do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy,
które są sporne.
§ 2. W razie uzasadnionej potrzeby przewodniczący może udzielić stronom
niezbędnych pouczeń, a stosownie do okoliczności zwraca uwagę na celowość
ustanowienia pełnomocnika procesowego.

art. 213. więcej [Związanie sądu uznaniem powództwa] Art. 213. § 1. (uchylony)
§ 2. Sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że uznanie jest sprzeczne
z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

art. 214. więcej [Przyczyny odroczenia] Art. 214. § 1. Rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd stwierdzi nieprawidłowość
w doręczeniu wezwania albo jeżeli nieobecność strony jest wywołana nadzwyczajnym
wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć.
§ 2. Sąd może skazać na grzywnę stronę, jeżeli powołała się w złej wierze na
nieprawdziwe okoliczności, które skutkowały odroczeniem rozprawy.
§ 3. Jeżeli nieprawdziwe okoliczności, które skutkowały odroczeniem rozprawy,
zostały powołane w złej wierze przez pełnomocnika strony, sąd może go skazać na
grzywnę.

Art. 214¹. § 1. Usprawiedliwienie niestawiennictwa z powodu choroby stron, ich
przedstawicieli ustawowych, pełnomocników, świadków i innych uczestników
postępowania, wymaga przedstawienia zaświadczenia potwierdzającego niemożność
stawienia się na wezwanie lub zawiadomienie sądu, wystawionego przez lekarza
sądowego.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do osób pozbawionych wolności, których
usprawiedliwianie niestawiennictwa z powodu choroby regulują odrębne przepisy.

art. 215. więcej [Inne przyczyny odroczenia] Art. 215. Rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd postanowi wezwać do wzięcia
udziału w sprawie lub zawiadomić o toczącym się procesie osoby, które dotychczas
w postępowaniu nie występowały w charakterze powodów lub pozwanych.

art. 216. więcej [Osobiste stawiennictwo strony] Art. 216. Sąd może w celu dokładniejszego wyjaśnienia stanu sprawy zarządzić
stawienie się stron lub jednej z nich osobiście albo przez pełnomocnika.

Art. 216¹. § 1. Sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka
wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to
pozwala. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych.
§ 2. Sąd stosownie do okoliczności, rozwoju umysłowego, stanu zdrowia
i stopnia dojrzałości dziecka uwzględni jego zdanie i rozsądne życzenia.

art. 217. więcej [Uchylony] Art. 217. (uchylony).

art. 218. więcej [Rozprawa oddzielna] Art. 218. Sąd może zarządzić oddzielną rozprawę co do pozwu głównego
i wzajemnego, jako też co do jednego z kilku roszczeń połączonych w jednym pozwie,
bądź to głównym, bądź wzajemnym, albo w stosunku do poszczególnych
współuczestników.

art. 219. więcej [Połączenie spraw] Art. 219. Sąd może zarządzić połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się
przed nim w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli są one ze
sobą w związku lub mogły być objęte jednym pozwem.

art. 220. więcej [Ograniczenie rozprawy] Art. 220. Sąd może ograniczyć rozprawę do poszczególnych zarzutów lub
zagadnień wstępnych.

art. 221. więcej [Wdanie się w spór] Art. 221. Pozwany nie może odmówić wdania się w spór co do istoty sprawy,
chociaż wniósł zarzuty formalne.

art. 222. więcej [Oddalenie zarzutów formalnych] Art. 222. Oddalając zarzuty, których uwzględnienie uzasadniałoby odrzucenie
pozwu, sąd wyda oddzielne postanowienie i może wstrzymać dalsze rozpoznanie
sprawy, aż do uprawomocnienia się tego postanowienia. Oddalenie innych zarzutów
formalnych sąd stwierdza w uzasadnieniu orzeczenia kończącego postępowanie,
przytaczając powody rozstrzygnięcia.

art. 223. więcej [Nakłanianie do pojednania] Art. 223. § 1. Przewodniczący powinien we właściwej chwili skłaniać strony do
pojednania, zwłaszcza na pierwszym posiedzeniu, po wstępnym wyjaśnieniu
stanowiska stron. Osnowę ugody zawartej przed sądem wciąga się do protokołu
rozprawy albo zamieszcza w odrębnym dokumencie stanowiącym część protokołu
i stwierdza podpisami stron. Niemożność podpisania ugody sąd stwierdza
w protokole.
§ 2. Przepis art. 203 § 4 stosuje się odpowiednio.

art. 224. więcej [Zamkniecie rozprawy] Art. 224. § 1. Przewodniczący zamyka rozprawę po przeprowadzeniu dowodów
i udzieleniu głosu stronom.
§ 2. Można zamknąć rozprawę również w przypadku, gdy ma jeszcze zostać
przeprowadzony dowód przez sędziego wyznaczonego lub przez sąd wezwany, dowód
z dokumentu sporządzonego przez organ administracji publicznej lub znajdującego się
w jego aktach albo dowód z dokumentu znajdującego się w aktach sądowych lub
komorniczych, a rozprawę co do tych dowodów sąd uzna za zbyteczną.

art. 225. więcej [Ponowne otwarcie] Art. 225. Sąd może zamkniętą rozprawę otworzyć na nowo.

art. 226. więcej [Odwołanie od zarządzeń przewodniczącego] Art. 226. Od zarządzeń przewodniczącego wydanych w toku rozprawy strony
mogą odwołać się do sądu.

Art. 226¹. Ilekroć ustawa przewiduje wysłuchanie stron lub innych osób,
stosownie do okoliczności może się to odbyć przez wezwanie stron do złożenia odpowiednich oświadczeń na posiedzeniu albo wyznaczenie terminu do zajęcia
stanowiska w piśmie procesowym lub za pomocą środków porozumiewania się na
odległość, o ile dają one pewność co do osoby składającej oświadczenie.

Art. 226². § 1. Ilekroć zachowanie strony w świetle okoliczności sprawy
wskazuje na nadużycie przez nią prawa procesowego, sąd poucza ją o możliwości
zastosowania wobec niej środków, o których mowa w § 2.
§ 2. W przypadku gdy sąd stwierdzi nadużycie przez stronę prawa procesowego,
może w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie:
1) stronę nadużywającą skazać na grzywnę;
2) niezależnie od wyniku sprawy, odpowiednio do spowodowanej tym nadużyciem
prawa procesowego zwłoki w jej rozpoznaniu, włożyć na stronę nadużywającą
obowiązek zwrotu kosztów w części większej, niż wskazywałby wynik sprawy,
a nawet zwrotu kosztów w całości;
3) na wniosek strony przeciwnej:
a) przyznać od strony nadużywającej koszty procesu podwyższone
odpowiednio do spowodowanego tym nadużyciem zwiększenia nakładu
pracy strony przeciwnej na prowadzenie sprawy, nie więcej jednak niż
dwukrotnie,
b) podwyższyć stopę odsetek zasądzonych od strony, której nadużycie
spowodowało zwłokę w rozpoznaniu sprawy, za czas odpowiadający tej
zwłoce, z tym że stopa może zostać podwyższona nie więcej niż
dwukrotnie; przepisów o maksymalnej dopuszczalnej wysokości odsetek
ustawowych za opóźnienie nie stosuje się.

art. 227. więcej [Przedmiot dowodu] Art. 227. Przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy
istotne znaczenie.

art. 228. więcej [Fakty nie wymagające dowodu] Art. 228. § 1. Fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu. Sąd bierze je pod
rozwagę nawet bez powołania się na nie przez strony.
§ 2. Nie wymagają dowodu również fakty, o których informacja jest
powszechnie dostępna oraz fakty znane sądowi z urzędu, jednakże sąd powinien
zwrócić na nie uwagę stron.

art. 229. więcej [Fakty przyznane przez stronę przeciwną] Art. 229. Nie wymagają również dowodu fakty przyznane w toku postępowania
przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości.

art. 230. więcej [Domniemanie przyznania faktów] Art. 230. Gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej
o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za
przyznane.

art. 231. więcej [Domniemanie faktyczne] Art. 231. Sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych
faktów (domniemanie faktyczne).

art. 232. więcej [Obowiązek wskazania dowodów] Art. 232. Strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów,
z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód niewskazany przez
stronę.

art. 233. więcej [Zasada swobodnej oceny dowodów] Art. 233. § 1. Sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego
przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.
§ 2. Sąd oceni na tej samej podstawie, jakie znaczenie nadać odmowie
przedstawienia przez stronę dowodu lub przeszkodom stawianym przez nią w jego
przeprowadzeniu wbrew postanowieniu sądu.

art. 234. więcej [Domniemania prawne] Art. 234. Domniemania ustanowione przez prawo (domniemania prawne) wiążą
sąd; mogą być jednak obalone, ilekroć ustawa tego nie wyłącza.

art. 235. więcej [Postępowanie dowodowe przed sądem] Art. 235. § 1. Postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym,
chyba że sprzeciwia się temu charakter dowodu albo wzgląd na poważne
niedogodności lub niewspółmierność kosztów w stosunku do przedmiotu sporu.
W takich wypadkach sąd orzekający zleci przeprowadzenie dowodu jednemu ze
swych członków (sędzia wyznaczony) albo innemu sądowi (sąd wezwany).
§ 2. Jeżeli charakter dowodu się temu nie sprzeciwia, sąd orzekający może
postanowić, że jego przeprowadzenie nastąpi przy użyciu urządzeń technicznych
umożliwiających dokonanie tej czynności na odległość.
§ 3. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje
urządzeń i środków technicznych umożliwiających przeprowadzenie dowodu na
odległość, sposób korzystania z tego rodzaju urządzeń i środków, jak również sposób
przechowywania, odtwarzania i kopiowania zapisów dokonanych podczas jego
przeprowadzenia, mając na względzie konieczność właściwego zabezpieczenia
utrwalonego obrazu lub dźwięku przed utratą dowodu, jego zniekształceniem lub
nieuprawnionym ujawnieniem.

Art. 235¹. We wniosku o przeprowadzenie dowodu strona jest obowiązana
oznaczyć dowód w sposób umożliwiający przeprowadzenie go oraz wyszczególnić
fakty, które mają zostać wykazane tym dowodem

Art. 235². § 1. Sąd może w szczególności pominąć dowód:
1) którego przeprowadzenie wyłącza przepis kodeksu;
2) mający wykazać fakt bezsporny, nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy lub
udowodniony zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy;
3) nieprzydatny do wykazania danego faktu;
4) niemożliwy do przeprowadzenia;
5) zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania;
6) gdy wniosek strony nie odpowiada wymogom art. 235¹, a strona mimo wezwania
nie usunęła tego braku.
§ 2. Pomijając dowód, sąd wydaje postanowienie, w którym wskazuje podstawę
prawną tego rozstrzygnięcia.

art. 236. więcej [Postanowienie dowodowe] Art. 236. § 1. W postanowieniu o dopuszczeniu dowodu sąd oznaczy środek
dowodowy i fakty, które mają nim zostać wykazane, a w miarę potrzeby i możliwości
– także termin i miejsce przeprowadzenia dowodu.
§ 2. Jeżeli o wydanie postanowienia w przedmiocie dopuszczenia dowodu
wnosiła strona, w postanowieniu wystarczy powołać się na treść jej wniosku.
§ 3. Zlecając przeprowadzenie dowodu sędziemu wyznaczonemu albo sądowi
wezwanemu, sąd oznaczy tego sędziego albo ten sąd. Jeżeli nie oznaczono terminu lub
miejsca przeprowadzenia dowodu, oznaczy je sędzia wyznaczony albo sąd wezwany.

art. 237. więcej [Niestawiennictwo stron] Art. 237. Niestawiennictwo stron na termin nie wstrzymuje przeprowadzenia
dowodu, chyba że obecność stron lub jednej z nich okaże się konieczna.

art. 238. więcej [Protokół pomocy prawnej] Art. 238. § 1. Protokół sporządzony zgodnie z art. 157 § 1¹, zawierający przebieg postępowania dowodowego przed sędzią wyznaczonym lub przed sądem wezwanym, podpisują, oprócz sędziego i protokolanta, także osoby przesłuchane oraz strony, jeżeli są obecne.
§ 2. Odmowę lub niemożność podpisania stwierdza się w protokole.

art. 239. więcej [Prawa sędziego wyznaczonego i sądu wezwanego] Art. 239. Sędzia wyznaczony i sąd wezwany mają w zakresie zleconego im
postępowania dowodowego prawa przewodniczącego i prawa sądu orzekającego. Na
ich uchybienia strony mogą zwrócić uwagę sądu nie później niż na najbliższej
rozprawie.

art. 240. więcej [Zmienność postanowienia] Art. 240. § 1. Sąd nie jest związany swym postanowieniem dowodowym i może
je stosownie do okoliczności uchylić lub zmienić.
§ 2. Sędzia wyznaczony i sąd wezwany mogą uzupełnić na wniosek strony
postanowienie sądu orzekającego przez przesłuchanie nowych świadków na fakty
wskazane w tym postanowieniu.

art. 241. więcej [Powtórzenie i uzupełnienia postępowania dowodowego] Art. 241. Sąd orzekający może zarządzić powtórzenie lub uzupełnienie
postępowania dowodowego.

art. 242. więcej [Oznaczenie terminu na przeprowadzenie dowodu] Art. 242. Jeżeli postępowanie dowodowe napotyka przeszkody o nieokreślonym
czasie trwania, sąd może oznaczyć termin, po którego upływie dowód może być
przeprowadzony tylko wówczas, gdy nie spowoduje to zwłoki w postępowaniu.

Art. 242¹. Strona, która wnosiła o wezwanie na rozprawę świadka, biegłego lub
innej osoby, powinna dołożyć starań, by osoba ta stawiła się w wyznaczonym czasie
i miejscu, w szczególności zawiadomić ją o obowiązku, czasie i miejscu
stawiennictwa.

Art. 242². § 1. Ilekroć ustawa przewiduje odebranie przyrzeczenia od osoby
stawającej przed sądem, może je odebrać tylko sąd lub sędzia wyznaczony.
§ 2. Osobie, która w danej sprawie składała już przyrzeczenie, przypomina się je
przy czynności z jej udziałem, chyba że będzie potrzebne ponowne odebranie
przyrzeczenia.

art. 243. więcej [Uprawdopodobnienie] Art. 243. Zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym
nie jest konieczne, ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu.

Art. 243¹. Przepisy niniejszego oddziału stosuje się do dokumentów
zawierających tekst, umożliwiających ustalenie ich wystawców.

Art. 243². Dokumenty znajdujące się w aktach sprawy lub do nich dołączone
stanowią dowody bez wydawania odrębnego postanowienia. Pomijając dowód
z takiego dokumentu, sąd wydaje postanowienie.

art. 244. więcej [Dokument urzędowy] Art. 244. § 1. Dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez
powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich
działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do dokumentów urzędowych
sporządzonych przez podmioty, inne niż wymienione w § 1, w zakresie zleconych im
przez ustawę zadań z dziedziny administracji publicznej.

art. 245. więcej [Dokument prywatny] Art. 245. Dokument prywatny sporządzony w formie pisemnej albo
elektronicznej stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie
zawarte w dokumencie.

art. 246. więcej [Forma przedstawionych sądowi dokumentów] Art. 246. Jeżeli ustawa lub umowa stron wymaga dla czynności prawnej
zachowania formy pisemnej, dowód ze świadków lub z przesłuchania stron w sprawie
między uczestnikami tej czynności na fakt jej dokonania jest dopuszczalny
w wypadku, gdy dokument obejmujący czynność został zagubiony, zniszczony lub
zabrany przez osobę trzecią, a jeżeli forma pisemna była zastrzeżona tylko dla celów
dowodowych, także w wypadkach określonych w kodeksie cywilnym.

art. 247. więcej [Dowód przeciwko lub ponad osnowę dokumentu] Art. 247. Dowód ze świadków lub z przesłuchania stron przeciwko osnowie lub
ponad osnowę dokumentu obejmującego czynność prawną może być dopuszczony
między uczestnikami tej czynności tylko w wypadkach, gdy nie doprowadzi to do
obejścia przepisów o formie zastrzeżonej pod rygorem nieważności i gdy ze względu
na szczególne okoliczności sprawy sąd uzna to za konieczne.

art. 248. więcej [Obowiązek przedstawienia dokumentu] Art. 248. § 1. Każdy obowiązany jest przedstawić na zarządzenie sądu
w oznaczonym terminie i miejscu dokument znajdujący się w jego posiadaniu
i stanowiący dowód faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że dokument
zawiera informacje niejawne.
§ 2. Od powyższego obowiązku może uchylić się ten, kto co do okoliczności
objętych treścią dokumentu mógłby jako świadek odmówić zeznania albo kto posiada
dokument w imieniu osoby trzeciej, która mogłaby z takich samych przyczyn
sprzeciwić się przedstawieniu dokumentu. Jednakże i wówczas nie można odmówić
przedstawienia dokumentu, gdy jego posiadacz lub osoba trzecia obowiązani są do
tego względem chociażby jednej ze stron albo gdy dokument wystawiony jest
w interesie strony, która żąda przeprowadzenia dowodu. Strona nie może ponadto
odmówić przedstawienia dokumentu, jeżeli szkoda, na którą byłaby przez to narażona,
polega na przegraniu procesu.

art. 249. więcej [Sposób przeprowadzenia dowodu z ksiąg i dokumentów] Art. 249. § 1. W sprawach dotyczących przedsiębiorstwa handlowego lub
przemysłowego, w razie powołania się jednej ze stron na księgi i dokumenty
przedsiębiorstwa, należy je przedstawić sądowi, jeżeli sąd uzna wyciąg za
niewystarczający.
§ 2. Gdy zachodzi istotna trudność w dostarczeniu ksiąg do sądu, sąd może
przejrzeć je na miejscu lub zlecić sędziemu wyznaczonemu ich przejrzenie
i sporządzenie niezbędnych wyciągów.

art. 250. więcej [Odpis lub wyciąg z dokumentu] Art. 250. § 1. Jeżeli dokument znajduje się w aktach organów lub podmiotów,
o których mowa w art. 244 § 1 i 2, wystarczy przedstawić urzędowo poświadczony
przez ten organ lub podmiot odpis lub wyciąg z dokumentu. Sąd zażąda wydania
odpisu lub wyciągu, jeżeli strona sama nie może go uzyskać.
§ 2. Gdy sąd uzna za konieczne przejrzenie oryginału dokumentu, może
zarządzić, by go dostarczono na rozprawę, albo przejrzeć go na miejscu przez sędziego
wyznaczonego lub przez cały skład sądu.

art. 251. więcej [Odmowa przedstawienia dokumentu] Art. 251. Za nieuzasadnioną odmowę przedstawienia dokumentu przez osobę
trzecią sąd, po wysłuchaniu jej oraz stron co do zasadności odmowy, skaże osobę
trzecią na grzywnę. Osoba trzecia ma prawo żądać zwrotu wydatków połączonych
z przedstawieniem dokumentu.

art. 252. więcej [Zaprzeczenie prawdziwości] Art. 252. Strona, która zaprzecza prawdziwości dokumentu urzędowego albo
twierdzi, że zawarte w nim oświadczenia organu, od którego dokument ten pochodzi,
są niezgodne z prawdą, powinna okoliczności te udowodnić.

art. 253. więcej [Zaprzeczanie prawdziwości dokumentu prywatnego] Art. 253. Jeżeli strona zaprzecza prawdziwości dokumentu prywatnego albo
twierdzi, że zawarte w nim oświadczenie osoby, która je podpisała, od niej nie
pochodzi, obowiązana jest okoliczności te udowodnić. Jeżeli jednak spór dotyczy
dokumentu prywatnego pochodzącego od innej osoby niż strona zaprzeczająca,
prawdziwość dokumentu powinna udowodnić strona, która chce z niego skorzystać.

art. 254. więcej [Badanie prawdziwości dokumentu] Art. 254. § 1. Badania prawdziwości dokumentu można dokonać z udziałem
biegłego.
§ 1¹. Badanie prawdziwości pisma może nastąpić przez porównanie pisma na
zakwestionowanym dokumencie z pismem tej samej osoby na innych dokumentach
niewątpliwie prawdziwych. Sąd w razie potrzeby może wezwać osobę, od której
pismo pochodzi, w celu napisania podyktowanych jej wyrazów.
§ 2. Od obowiązku złożenia próby pisma zwolniony jest ten, kto na zapytanie,
czy pismo na dokumencie jest prawdziwe, mógłby jako świadek odmówić zeznania.
§ 2¹. Sąd w razie potrzeby może wezwać wystawcę dokumentu sporządzonego
w postaci elektronicznej do udostępnienia informatycznego nośnika danych, na
którym ten dokument został zapisany.
§ 2². Od obowiązku udostępnienia informatycznego nośnika danych zwolniony
jest ten, kto na pytanie, czy dokument sporządzono na tym informatycznym nośniku
danych lub czy pochodzi on od niego, mógłby jako świadek odmówić zeznań.
§ 3. Sąd może zastosować do osoby trzeciej, która nie wykonała zarządzeń sądu
wydanych w myśl paragrafów poprzedzających, takie same środki przymusowe, jak
wobec świadków.
§ 4. Osoba trzecia może na równi ze świadkiem żądać zwrotu wydatków
koniecznych związanych ze stawiennictwem do sądu lub udostępnieniem
informatycznego nośnika danych, a ponadto wynagrodzenia za utratę zarobku.

art. 255. więcej [Grzywna] Art. 255. Strona, która w złej wierze lub lekkomyślnie zgłosiła zarzuty
przewidziane w art. 252 i 253, podlega karze grzywny.

art. 256. więcej [Dokument w języku obcym] Art. 256. Sąd może zażądać, aby dokument w języku obcym był przełożony
przez tłumacza przysięgłego.

art. 257. więcej [Uszkodzenia dokumentu] Art. 257. Sąd oceni na podstawie okoliczności poszczególnego wypadku, czy
i o ile dokument zachowuje moc dowodową pomimo przekreśleń, podskrobań lub
innych uszkodzeń.

art. 258. więcej [Uchylony] Art. 258. (uchylony).

art. 259. więcej [Bezwzględne zakazy dowodowe] Art. 259. Świadkami nie mogą być:
1) osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
2) wojskowi i urzędnicy niezwolnieni od zachowania w tajemnicy informacji
niejawnych o klauzuli „zastrzeżone” lub „poufne” oraz osoby zobowiązane do
zachowania tajemnicy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli
ich zeznanie miałoby być połączone z jej naruszeniem;
3) przedstawiciele ustawowi stron oraz osoby, które mogą być przesłuchane
w charakterze strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacji mającej
zdolność sądową;
4) współuczestnicy jednolici.

Art. 259¹.Mediator nie może być świadkiem co do faktów, o których dowiedział
się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z obowiązku
zachowania tajemnicy mediacji.

art. 260. więcej [Współuczestnik sporu] Art. 260. Współuczestnik sporu, niebędący współuczestnikiem jednolitym,
może być świadkiem co do faktów dotyczących wyłącznie innego współuczestnika.

art. 261. więcej [Prawo odmowy zeznań] Art. 261. § 1. Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka,
z wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz
powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających ze
stronami w stosunku przysposobienia. Prawo odmowy zeznań trwa po ustaniu
małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia. Jednakże odmowa zeznań nie
jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód.
§ 2. Świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie
mogłoby narazić jego lub jego bliskich, wymienionych w paragrafie poprzedzającym,
na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.
Duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.

art. 262. więcej [Treść wezwania] Art. 262. Sąd, wzywając świadka, wymieni w wezwaniu imię, nazwisko
i zamieszkanie wezwanego, miejsce i czas przesłuchania, nazwiska stron i przedmiot
sprawy oraz zwięzłą osnowę przepisów o karach za pogwałcenie obowiązków
świadka, a ponadto o zwrocie wydatków koniecznych, związanych ze stawiennictwem
do sądu, oraz o wynagrodzeniu za utratę zarobku.

art. 263. więcej [Przesłuchanie świadka w miejscu jego pobytu] Art. 263. Świadka, który nie może się stawić na wezwanie z powodu choroby,
niepełnosprawności lub innej niedającej się usunąć przeszkody, przesłuchuje się
w miejscu jego pobytu.

art. 264. więcej [Kolejność przesłuchiwania ] Art. 264. Kolejność przesłuchania świadków oznacza przewodniczący.
Świadkowie, którzy nie złożyli jeszcze zeznań, nie mogą być obecni przy
przesłuchaniu innych świadków.

art. 265. więcej [Tłumaczenie zeznań] Art. 265. § 1. Do przesłuchania świadka niewładającego dostatecznie językiem
polskim sąd może przybrać tłumacza.
§ 2. Do tłumaczy stosuje się odpowiednio przepisy o biegłych. Pracownik
organów wymiaru sprawiedliwości może pełnić obowiązki tłumacza bez składania
przyrzeczenia, lecz z powołaniem się na ślubowanie służbowe.

art. 266. więcej [Przesłuchanie świadka] Art. 266. § 1. Przed przesłuchaniem świadka uprzedza się go o prawie odmowy
zeznań i odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań.
§ 2. Przesłuchanie rozpoczyna się od zadania świadkowi pytań dotyczących jego
osoby oraz stosunku do stron.
§ 3. Jeżeli świadek ma składać zeznania, odbiera się od niego przyrzeczenie, po
pouczeniu go o znaczeniu tego aktu.

art. 267. więcej [Zwolnienie świadka od przyrzeczenia] Art. 267. Nie składają przyrzeczenia świadkowie małoletni, którzy nie ukończyli
lat siedemnastu, oraz osoby skazane wyrokiem prawomocnym za fałszywe zeznania.
Inni świadkowie mogą być za zgodą stron zwolnieni przez sąd od złożenia
przyrzeczenia.

art. 268. więcej [Treść przyrzeczenia] Art. 268. Brzmienie przyrzeczenia jest następujące: „Świadomy znaczenia mych
słów i odpowiedzialności przed prawem przyrzekam uroczyście, że będę mówił
szczerą prawdę, niczego nie ukrywając z tego, co mi jest wiadome”.

art. 269. więcej [Sposób składania przyrzeczenia] Art. 269. § 1. Świadek składa przyrzeczenie, powtarzając za sędzią lub
odczytując na głos tekst przyrzeczenia, przy czym wszyscy – z wyjątkiem sędziów –
stoją.
§ 2. Niemi i głusi składają przyrzeczenie przez podpisanie jego tekstu lub przy
pomocy biegłego.

art. 270. więcej [Uchylony] Art. 270. (uchylony).

art. 271. więcej [Zeznanie świadka] Art. 271. § 1. Świadek składa zeznanie ustnie, zaczynając od odpowiedzi na
pytania przewodniczącego, co i z jakiego źródła wiadomo mu w sprawie, po czym
sędziowie i strony mogą w tymże przedmiocie zadawać mu pytania.
§ 2. Niemi i głusi składają zeznania na piśmie lub przy pomocy biegłego.

Art. 271¹. Świadek składa zeznanie na piśmie, jeżeli sąd tak postanowi. W takim
przypadku świadek składa przyrzeczenie przez podpisanie tekstu przyrzeczenia.
Świadek jest obowiązany złożyć tekst zeznania w sądzie w terminie wyznaczonym
przez sąd. Przepisy art. 165 § 2, art. 274 § 1 i art. 276 stosuje się odpowiednio.

art. 272. więcej [Zeznania świadka na piśmie] Art. 272. Świadkowie, których zeznania przeczą sobie wzajemnie, mogą być
konfrontowani.

Art. 272¹. Jeżeli sąd poweźmie wątpliwość co do zdolności spostrzegania lub
komunikowania spostrzeżeń przez świadka, może zarządzić przesłuchanie go
z udziałem biegłego lekarza lub psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić.

art. 273. więcej [Odczytanie, uzupełnienie lub sprostowanie zeznań] Art. 273. § 1. Zeznanie świadka, po zapisaniu do protokołu, sporządzonego
zgodnie z art. 157 § 1¹, będzie mu odczytane i stosownie do okoliczności na podstawie jego uwag uzupełnione i sprostowane.
§ 2. Świadek może oddalić się z sądu nie wcześniej niż po uzyskaniu na to
zezwolenia przewodniczącego.

art. 274. więcej [Procesowa kara porządkowa] Art. 274. § 1. Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo sąd skaże świadka na
grzywnę, po czym wezwie go powtórnie, a w razie ponownego niestawiennictwa
skaże go na ponowną grzywnę i może zarządzić jego przymusowe sprowadzenie.
§ 2. Przepis paragrafu poprzedzającego stosuje się odpowiednio do świadka,
który oddalił się bez zezwolenia przewodniczącego.

art. 275. więcej [Usprawiedliwienie niestawiennictwa] Art. 275. Świadek w ciągu tygodnia od dnia doręczenia mu postanowienia
skazującego go na grzywnę lub na pierwszym posiedzeniu, na które zostanie wezwany, może usprawiedliwić swe niestawiennictwo. W przypadku usprawiedliwienia niestawiennictwa sąd zwolni świadka od grzywny i przymusowego sprowadzenia.

art. 276. więcej [Nieuzasadniona odmowa zeznań lub przyrzeczenia] Art. 276. § 1. Za nieuzasadnioną odmowę zeznań lub przyrzeczenia sąd, po
wysłuchaniu obecnych stron co do zasadności odmowy, skaże świadka na grzywnę.
§ 2. Niezależnie od powyższej grzywny sąd może nakazać aresztowanie świadka
na czas nieprzekraczający tygodnia. Sąd uchyli areszt, jeżeli świadek złoży zeznanie
lub przyrzeczenie albo jeżeli sprawę ukończono w instancji, w której dowód z tego
świadka został dopuszczony.

Art. 276¹ . W razie uchybienia przez żołnierza w czynnej służbie wojskowej, z
wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie, obowiązkom, o
których mowa w art. 274 i art. 276, sąd, zamiast skazać żołnierza na grzywnę,
występuje do dowódcy jednostki wojskowej, w której żołnierz ten pełni służbę, z
wnioskiem o pociągnięcie go do odpowiedzialności dyscyplinarnej.

art. 277. więcej [Zwrot wydatków] Art. 277. Świadek ma prawo żądać zwrotu wydatków koniecznych, związanych
ze stawiennictwem do sądu, a ponadto wynagrodzenia za utratę zarobku.
Przewodniczący może przyznać świadkowi zaliczkę na koszty podróży i na
utrzymanie w miejscu przesłuchania.

art. 278. więcej [Wezwanie biegłych] Art. 278. § 1. W wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po
wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać
jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii.
§ 2. Sąd orzekający może pozostawić prawo wyboru biegłego sędziemu
wyznaczonemu lub sądowi wezwanemu.
§ 3. Sąd oznaczy, czy opinia ma być przedstawiona ustnie, czy na piśmie.

Art. 278¹. Sąd może dopuścić dowód z opinii sporządzonej na zlecenie organu
władzy publicznej w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę.

art. 279. więcej [Uchylony] Art. 279. (uchylony).

art. 280. więcej [Odmowa przyjęcia obowiązku przez biegłego] Art. 280. Osoba wyznaczona na biegłego może nie przyjąć włożonego na nią
obowiązku z przyczyn, jakie uprawniają świadka do odmowy zeznań, a ponadto
z powodu przeszkody, która uniemożliwia jej wydanie opinii.

art. 281. więcej [Wyłączenie biegłego] Art. 281. § 1. Aż do ukończenia czynności biegłego strona może żądać jego
wyłączenia z przyczyn, z jakich można żądać wyłączenia sędziego. Gdy strona zgłasza
wniosek o wyłączenie biegłego po rozpoczęciu przez niego czynności, obowiązana
jest uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała później lub że przedtem nie
była jej znana.
§ 2. O wyłączeniu biegłego rozstrzyga sąd prowadzący sprawę po wysłuchaniu
stron i biegłego. Od wysłuchania stron lub biegłego można odstąpić, gdyby miało to
doprowadzić do nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

art. 282. więcej [Przyrzeczenie biegłego] Art. 282. § 1. Biegły składa przed rozpoczęciem czynności przyrzeczenie
w następującym brzmieniu: „Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności
przed prawem przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki biegłego
wykonam z całą sumiennością i bezstronnością”.
§ 1¹. Biegły, któremu zlecono sporządzenie opinii na piśmie, może złożyć
przyrzeczenie przez podpisanie tekstu przyrzeczenia, który załącza do opinii.
§ 1². Od biegłego wpisanego na listę biegłych sądowych nie odbiera się
przyrzeczenia. Biegły taki powołuje się na przyrzeczenie złożone przy ustanowieniu
go w tym charakterze.
§ 2. Poza tym do przyrzeczenia biegłych stosuje się odpowiednio przepisy
dotyczące przyrzeczenia świadków.

art. 283. więcej [Uchylony] Art. 283. (uchylony).

art. 284. więcej [Zarządzenia sądu] Art. 284. Sąd może zarządzić przedstawienie biegłemu w niezbędnym zakresie
akt sprawy lub przedmiotu oględzin oraz zarządzić, by był obecny lub brał udział
w przeprowadzeniu dowodu.

art. 285. więcej [Opinia biegłego] Art. 285. § 1. Opinia biegłego powinna zawierać uzasadnienie.
§ 2. Biegli mogą złożyć opinię łączną.
§ 3. Jeżeli biegły nie może na razie udzielić wyczerpującej opinii, sąd wyznaczy
termin dodatkowy do jej przedstawienia.

art. 286. więcej [Opinia dodatkowa] Art. 286. Sąd może zażądać ustnego lub pisemnego uzupełnienia opinii lub jej
wyjaśnienia, a także dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych.

art. 287. więcej [Karanie biegłych] Art. 287. Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo, za nieuzasadnioną odmowę
złożenia przyrzeczenia lub opinii albo za nieusprawiedliwione opóźnienie złożenia
opinii sąd skaże biegłego na grzywnę.

art. 288. więcej [Wynagrodzenie biegłego] Art. 288. § 1. Biegły ma prawo żądać wynagrodzenia za stawiennictwo w sądzie
i wykonaną pracę oraz zwrotu wydatków.
§ 2. Przewodniczący może przyznać biegłemu zaliczkę na poczet wydatków.
§ 3. Jeżeli opinia jest niepełna lub niejasna, o przyznaniu wynagrodzenia
i zwrotu wydatków rozstrzyga się po jej uzupełnieniu lub wyjaśnieniu.

art. 289. więcej [Odpowiednie stosowanie przepisów] Art. 289. Do wezwania i przesłuchania biegłych stosuje się ponadto
odpowiednio przepisy o świadkach, z wyjątkiem przepisów o przymusowym
sprowadzeniu.

art. 290. więcej [Opinia instytutu] Art. 290. § 1. Sąd może zażądać opinii odpowiedniego instytutu naukowego lub
naukowo-badawczego. Sąd może zażądać od instytutu dodatkowych wyjaśnień bądź
pisemnych, bądź ustnych przez wyznaczoną do tego osobę, może też zarządzić
złożenie dodatkowej opinii przez ten sam lub inny instytut.
§ 2. W opinii instytutu należy wskazać osoby, które przeprowadziły badanie
i wydały opinię.
§ 3. Sąd może zażądać ustnego lub pisemnego uzupełnienia opinii lub jej
wyjaśnienia, a także dodatkowej opinii od tego samego lub innego instytutu
naukowego lub naukowo-badawczego.
§ 4. Jeżeli opinia została sporządzona przez instytut naukowy lub naukowo-
-badawczy, ustne jej uzupełnienie lub wyjaśnienie albo dodatkową opinię składa osoba
wyznaczona do tego przez ten instytut. Sąd może jednak zarządzić stawienie się na
rozprawie i złożenie ustnego uzupełnienia lub wyjaśnienia opinii albo dodatkowej
opinii także przez osoby, które sporządziły opinię w imieniu tego instytutu.
§ 5. Strona może żądać wyłączenia osoby wyznaczonej do sporządzenia opinii
przez instytut naukowy lub naukowo-badawczy. Przepis art. 281 stosuje się
odpowiednio.

Art. 290¹. W sprawach rodzinnych i opiekuńczych sąd może zażądać opinii
opiniodawczego zespołu sądowych specjalistów. Do opinii zespołu stosuje się
odpowiednio przepisy o opinii instytutu naukowego lub naukowo-badawczego.

art. 291. więcej [Wynagrodzenie instytutu] Art. 291. Instytut naukowy lub naukowo-badawczy może żądać wynagrodzenia
za wykonaną pracę i za stawiennictwo swoich przedstawicieli.

art. 292. więcej [Zarządzenie oględzin] Art. 292. Sąd może zarządzić oględziny bez udziału lub z udziałem biegłych,
a stosownie do okoliczności – również w połączeniu z przesłuchaniem świadków.

art. 293. więcej [Przedstawienie przedmiotu] Art. 293. Przepisy o obowiązku przedstawienia dokumentu stosuje się
odpowiednio do przedstawienia przedmiotu oględzin. Jeżeli rodzaj przedmiotu na to
pozwala i nie jest to połączone ze znacznymi kosztami, należy przedmiot oględzin
dostarczyć do sądu.

art. 294. więcej [Udostępnienie przedmiotu oględzin] Art. 294. Jeżeli przedmiot oględzin jest w posiadaniu osoby trzeciej, a oględziny
mają być dokonane w miejscu, gdzie przedmiot znajduje się, osoba ta powinna być
wezwana na termin oględzin i obowiązana jest ułatwić dostęp do przedmiotu.

art. 295. więcej [Zaniechanie oględzin] Art. 295. § 1. Osoba trzecia w ciągu dni trzech od doręczenia jej wezwania może
z ważnych przyczyn żądać od sądu wzywającego zaniechania oględzin.
§ 2. Przed rozpoznaniem żądania osoby trzeciej sąd nie przystąpi do oględzin.

art. 296. więcej [Kara grzywny za niezastosowanie się do zarządzeń] Art. 296. Osobę trzecią, która bez uzasadnionych przyczyn nie zastosowała się
do zarządzeń w przedmiocie oględzin, sąd skaże na grzywnę.

art. 297. więcej [Zwrot wydatków] Art. 297. Osoba trzecia wezwana na termin oględzin ma prawo żądać zwrotu
wydatków koniecznych, związanych ze stawiennictwem do sądu, oraz wynagrodzenia
za utratę zarobku na równi ze świadkiem, a ponadto zwrotu wydatków połączonych
z dostarczeniem przedmiotu oględzin.

art. 298. więcej [Oględziny osoby] Art. 298. Oględziny osoby mogą odbyć się tylko za jej zgodą.

art. 299. więcej [Dopuszczenie dowodu] Art. 299.Jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku
pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, sąd dla wyjaśnienia
tych faktów może dopuścić dowód z przesłuchania stron.

art. 300. więcej [Reprezentacja osoby prawnej i Skarbu Państwa] Art. 300. § 1. Za osobę prawną sąd przesłuchuje osoby wchodzące w skład
organu uprawnionego do jej reprezentowania, przy czym sąd decyduje, czy
przesłuchać wszystkie te osoby, czy też tylko niektóre z nich.
§ 2. Za Skarb Państwa sąd może przesłuchać w charakterze strony osoby
powołane do reprezentowania państwowej jednostki organizacyjnej, z której
działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub inne wskazane osoby.

art. 301. więcej [Powództwo na rzecz oznaczonej osoby] Art. 301. Jeżeli powództwo jest wytoczone przez prokuratora lub organizację
pozarządową na rzecz oznaczonej osoby, przesłuchuje się w charakterze strony
powodowej tę osobę, chociażby nie przystąpiła ona do sprawy.

art. 302. więcej [Przesłuchanie tylko jednej strony] Art. 302. § 1. Gdy z przyczyn natury faktycznej lub prawnej przesłuchać można
co do okoliczności spornych jedną tylko stronę, sąd oceni, czy mimo to należy
przesłuchać tę stronę, czy też dowód ten pominąć w zupełności. Sąd postąpi tak samo,
gdy druga strona lub niektórzy ze współuczestników nie stawili się na przesłuchanie
stron lub odmówili zeznań.
§ 2. W sprawach osób znajdujących się pod władzą rodzicielską, opieką lub
kuratelą od uznania sądu zależy przesłuchanie bądź samej strony, bądź jej
przedstawiciela ustawowego, bądź też obojga.

art. 303. więcej [Przeprowadzenie przesłuchania] Art. 303. Sąd przesłucha najpierw strony bez odbierania przyrzeczenia. Jeżeli
przesłuchanie to nie wyświetli dostatecznie faktów, sąd może przesłuchać według
swego wyboru jedną ze stron ponownie, po uprzednim odebraniu od niej
przyrzeczenia. Przesłuchanie jednej ze stron co do pewnego faktu z odebraniem od
niej przyrzeczenia nie wyłącza takiego przesłuchania drugiej strony co do innego
faktu.

art. 304. więcej [Uprzedzenie o odpowiedzialności karnej] Art. 304. Przed przystąpieniem do przesłuchania sąd uprzedza strony, że
obowiązane są zeznawać prawdę i że stosownie do okoliczności mogą być
przesłuchane ponownie po odebraniu od nich przyrzeczenia. Przed odebraniem przyrzeczenia sąd uprzedza stronę o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych
zeznań. Poza tym do przesłuchania stron i składania przyrzeczenia stosuje się
odpowiednio przepisy dotyczące świadków, z wyjątkiem przepisów o środkach
przymusowych.

art. 305. więcej [Grupowe badanie krwi] Art. 305. Sąd może dopuścić dowód z grupowego badania krwi.

art. 306. więcej [Zgoda na badanie] Art. 306. Pobranie krwi w celu jej badania może nastąpić tylko za zgodą osoby,
której krew ma być pobrana, a jeżeli osoba ta nie ukończyła trzynastu lat lub jest
ubezwłasnowolniona całkowicie – za zgodą jej przedstawiciela ustawowego.

art. 307. więcej [Sprawozdanie z grupowego badania krwi] Art. 307. § 1. W celu przeprowadzenia dowodu z grupowego badania krwi sąd
zwraca się do biegłego o pobranie krwi, zbadanie jej i złożenie sprawozdania
o wynikach badania łącznie z końcową opinią.
§ 2. Sprawozdanie z grupowego badania krwi powinno zawierać stwierdzenie,
czy sprawdzono należycie tożsamość osób, których krew pobrano, oraz wskazanie
sposobu przeprowadzenia badania. Sprawozdanie powinno być podpisane przez
osobę, która przeprowadziła badanie, a jeżeli krew została pobrana przez inną osobę,
pobranie krwi powinno być stwierdzone jej podpisem.
§ 3. Pobranie krwi i przesłanie jej do instytutu, o jakim mowa w art. 290, można
zlecić biegłemu miejsca zamieszkania stron lub siedziby sądu.

art. 308. więcej [Urządzenia utrwalające] Art. 308. Dowody z innych dokumentów niż wymienione w art. 243¹,
w szczególności zawierających zapis obrazu, dźwięku albo obrazu i dźwięku, sąd
przeprowadza, stosując odpowiednio przepisy o dowodzie z oględzin oraz o dowodzie
z dokumentów.

art. 309. więcej [Odpowiednie stosowanie przepisów o dowodach] Art. 309. Sposób przeprowadzenia dowodu innymi środkami dowodowymi niż
wymienione w artykułach poprzedzających określi sąd zgodnie z ich charakterem,
stosując odpowiednio przepisy o dowodach.

art. 310. więcej [Przesłanki zabezpieczenia dowodu] Art. 310. Przed wszczęciem postępowania na wniosek, a w toku postępowania
również z urzędu, można zabezpieczyć dowód, gdy zachodzi obawa, że jego
przeprowadzenie stanie się niewykonalne lub zbyt utrudnione, albo gdy z innych
przyczyn zachodzi potrzeba stwierdzenia istniejącego stanu rzeczy.

art. 311. więcej [Właściwość sądu] Art. 311. Wniosek o zabezpieczenie dowodu składa się w sądzie właściwym do
rozpoznania sprawy, a w wypadkach niecierpiących zwłoki lub gdy postępowanie nie
zostało jeszcze wszczęte, w sądzie rejonowym, w którego okręgu dowód ma być
przeprowadzony.

art. 312. więcej [Elementy wniosku] Art. 312. Wniosek powinien zawierać:
1) oznaczenie wnioskodawcy i przeciwnika oraz innych osób zainteresowanych,
jeżeli są znane;
2) wskazanie faktów oraz dowodów;
3) przyczyny uzasadniające potrzebę zabezpieczenia dowodu.

art. 313. więcej [Wypadki niecierpiące zwłoki] Art. 313. Zabezpieczenie dowodu może być dopuszczone bez wezwania
przeciwnika tylko w wypadkach niecierpiących zwłoki albo gdy przeciwnik nie może
być wskazany lub gdy miejsce jego pobytu nie jest znane.

art. 314. więcej [Wezwanie osób zainteresowanych] Art. 314. Sąd wzywa zainteresowanych na termin wyznaczony do
przeprowadzenia dowodu; jednakże w wypadkach niecierpiących zwłoki
przeprowadzenie dowodu może być rozpoczęte nawet przed doręczeniem wezwania
przeciwnikowi.

art. 315. więcej [Wskazywanie uchybień] Art. 315. § 1. Strony mają prawo wskazywać przed sądem orzekającym
uchybienia popełnione przy zabezpieczeniu dowodu.
§ 2. (uchylony)

art. 316. więcej [Czas wyrokowania] Art. 316. § 1. Po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę
stan rzeczy istniejący w chwili
zamknięcia rozprawy; w szczególności zasądzeniu roszczenia nie stoi na
przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku sprawy.
§ 2. Rozprawa powinna być otwarta na nowo, jeżeli istotne okoliczności
ujawniły się dopiero po jej zamknięciu.

art. 317. więcej [Wyrok częściowy] Art. 317. § 1. Sąd może wydać wyrok częściowy, jeżeli nadaje się do
rozstrzygnięcia tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu; to samo dotyczy
powództwa wzajemnego.
§ 2. Na tej samej podstawie sąd może wydać wyrok częściowy, rozstrzygając
o całości żądania powództwa głównego lub wzajemnego.

art. 318. więcej [Wyrok wstępny] Art. 318. § 1. Sąd, uznając roszczenie za usprawiedliwione w zasadzie, może
wydać wyrok wstępny tylko co do samej zasady, co do spornej zaś wysokości żądania
– zarządzić bądź dalszą rozprawę, bądź jej odroczenie.
§ 2. W razie zarządzenia dalszej rozprawy, wyrok co do wysokości żądania, jak
również rozstrzygnięcie co do kosztów może zapaść dopiero po uprawomocnieniu się
wyroku wstępnego

art. 319. więcej [Ograniczenie odpowiedzialności pozwanego] Art. 319. Jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów
majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych
przedmiotów ani ich wartości, uwzględnić powództwo zastrzegając pozwanemu
prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie
odpowiedzialności.

Art. 319¹. Jeżeli z czynności prawnej, ustawy albo orzeczenia sądowego
będącego źródłem zobowiązania wynika, że świadczenie pieniężne może być spełnione wyłącznie w walucie obcej, sąd, uwzględniając powództwo, zastrzega, że
spełnienie tego świadczenia nastąpi wyłącznie w walucie obcej.

art. 320. więcej [Rozłożenie świadczenia na raty] Art. 320. W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku
rozłożyć na raty zasądzone świadczenie, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub
o opróżnienie pomieszczenia – wyznaczyć odpowiedni termin do spełnienia tego
świadczenia.

art. 321. więcej [Przedmiot orzekania] Art. 321. § 1. Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty
żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie.
§ 2. (uchylony)

art. 322. więcej [Zasądzenie odpowiedniej sumy] Art. 322. Jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, o zwrot
bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że
ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe, nader utrudnione lub
oczywiście niecelowe, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej
oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.

art. 323. więcej [Skład sądu wydającego wyrok] Art. 323. Wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła
się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku.

art. 324. więcej [Narada i wydanie wyroku] Art. 324. § 1. Sąd wydaje wyrok po niejawnej naradzie sędziów. Narada
obejmuje dyskusję, głosowanie nad mającym zapaść orzeczeniem i zasadniczymi
powodami rozstrzygnięcia albo uzasadnieniem, jeżeli ma być wygłoszone, oraz
spisanie sentencji wyroku.
§ 2. Przewodniczący zbiera głosy sędziów według ich starszeństwa służbowego,
a ławników według ich wieku, poczynając od najmłodszego, sam zaś głosuje ostatni.
Sprawozdawca, jeżeli jest wyznaczony, głosuje pierwszy. Wyrok zapada większością
głosów. Sędzia, który przy głosowaniu nie zgodził się z większością, może przy
podpisywaniu sentencji zgłosić zdanie odrębne i obowiązany jest uzasadnić je na
piśmie przed podpisaniem uzasadnienia. W razie zgłoszenia zdania odrębnego nie
wygłasza się uzasadnienia.
§ 3. Sentencję wyroku podpisuje cały skład sądu.
§ 4. W postępowaniu wszczętym za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego wyrok może być utrwalony w systemie teleinformatycznym
i opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

art. 325. więcej [Sentencja wyroku] Art. 325. Sentencja wyroku powinna zawierać wymienienie sądu, sędziów,
protokolanta oraz prokuratora, jeżeli brał udział w sprawie, datę i miejsce rozpoznania
sprawy i wydania wyroku, wymienienie stron i oznaczenie przedmiotu sprawy oraz
rozstrzygnięcie sądu o żądaniach stron.

art. 326. więcej [Ogłoszenie wyroku] Art. 326. § 1. Ogłoszenie wyroku powinno nastąpić na posiedzeniu, na którym
zamknięto rozprawę. Postanowieniem wydanym niezwłocznie po zamknięciu
rozprawy sąd może odroczyć ogłoszenie wyroku na oznaczony termin przypadający
nie później niż dwa tygodnie po dniu zamknięcia rozprawy. Jeżeli sprawa jest
szczególnie zawiła, materiał sprawy jest szczególnie obszerny lub sąd jest znacznie
obciążony czynnościami w innych sprawach, termin ten wyjątkowo może wynosić
miesiąc po dniu zamknięcia rozprawy.
§ 2. Ogłoszenie wyroku następuje na posiedzeniu jawnym i może go dokonać
sam przewodniczący lub sędzia sprawozdawca. Nieobecność stron nie wstrzymuje
ogłoszenia wyroku.
§ 3. Ogłoszenia wyroku dokonuje się przez odczytanie sentencji. Po ogłoszeniu
wyroku przewodniczący lub sędzia sprawozdawca podaje ustnie zasadnicze powody
rozstrzygnięcia albo wygłasza uzasadnienie, może jednak tego zaniechać, jeżeli
sprawa była rozpoznawana przy drzwiach zamkniętych.
§ 4. Jeżeli na ogłoszenie wyroku nikt się nie stawił, włączając publiczność,
przewodniczący lub sędzia sprawozdawca może zarządzić odstąpienie od odczytania
sentencji i podania zasadniczych powodów rozstrzygnięcia. W takim przypadku
wyrok uważa się za ogłoszony z chwilą zakończenia posiedzenia. Sentencję należy
jednak odczytać, jeżeli będzie wygłaszane uzasadnienie wyroku.

art. 327. więcej [Pouczenie stron] Art. 327. § 1. Stronę niezastępowaną przez adwokata, radcę prawnego,
rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, obecną
przy ogłoszeniu wyroku, przewodniczący pouczy o sposobie i terminie zgłoszenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem oraz warunkach, sposobie i terminie
wniesienia środka zaskarżenia.
§ 2. Sąd z urzędu doręcza wyrok stronie niezastępowanej przez adwokata, radcę
prawnego lub rzecznika patentowego, która na skutek pozbawienia wolności była
nieobecna przy ogłoszeniu wyroku.
§ 3. Sąd z urzędu doręcza stronom wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym.
§ 4. Stronie niezastępowanej przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika
patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej wraz z wyrokiem,
który podlega doręczeniu z urzędu, doręcza się pouczenie o sposobie i terminie
zgłoszenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem oraz warunkach, sposobie
i terminie wniesienia środka zaskarżenia.
§ 5. Jeżeli zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych jest
obowiązkowe, należy także pouczyć stronę o treści przepisów o obowiązkowym
zastępstwie oraz skutkach niezastosowania się do tych przepisów.

Art. 327¹. § 1. Uzasadnienie wyroku powinno zawierać:
1) wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, obejmującej ustalenie faktów,
które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla
których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej;
2) wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.
§ 2. Uzasadnienie wyroku sporządza się w sposób zwięzły.

art. 328. więcej [Wniosek odręczenie wyroku z uzasadnieniem] Art. 328. § 1. Pisemne uzasadnienie wyroku sporządza się na wniosek strony
o doręczenie wyroku z uzasadnieniem zgłoszony w terminie tygodnia od dnia
ogłoszenia wyroku.
§ 2. W przypadkach gdy wyrok doręcza się z urzędu, termin, o którym mowa
w § 1, liczy się od dnia doręczenia wyroku.
§ 3. We wniosku należy wskazać, czy pisemne uzasadnienie ma dotyczyć całości
wyroku czy jego części, w szczególności poszczególnych objętych nim rozstrzygnięć.
§ 4. Sąd odrzuca wniosek niedopuszczalny, spóźniony, nieopłacony lub
dotknięty brakami, których nie usunięto mimo wezwania.

art. 329. więcej [Pisemne uzasadnienie wyroku] Art. 329. § 1. Pisemne uzasadnienie wyroku sporządza się w zakresie
wynikającym z wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.
§ 2. Pisemne uzasadnienie wyroku sporządza się w terminie dwóch tygodni od
dnia wpływu do właściwego sądu wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem,
a jeżeli wniosek był dotknięty brakami – od dnia usunięcia tych braków.
§ 3. W przypadkach gdy pisemne uzasadnienie wyroku sporządza się z urzędu,
termin, o którym mowa w § 2, biegnie od dnia ogłoszenia wyroku.
§ 4. W przypadku niemożności sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku
w terminie prezes sądu może przedłużyć ten termin na czas oznaczony.

art. 330. więcej [Podpisanie uzasadnienia] Art. 330. § 1. W sprawach rozstrzyganych w składzie trzech sędziów
uzasadnienie wyroku podpisują sędziowie, którzy brali udział w jego wydaniu. Jeżeli
którykolwiek z sędziów nie może podpisać uzasadnienia, przewodniczący lub
najstarszy służbą sędzia zaznacza na uzasadnieniu przyczynę braku podpisu.
§ 2. Uzasadnienie wyroku w sprawie rozpoznawanej z udziałem ławników
podpisuje tylko przewodniczący. W razie złożenia zdania odrębnego uzasadnienie
wyroku podpisuje przewodniczący wraz z ławnikami.

art. 331. więcej [Doręczenie wyroku] Art. 331. § 1. Wyrok z pisemnym uzasadnieniem doręcza się tylko tej stronie,
która zgłosiła wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.
§ 2. Sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku z urzędu nie zwalnia strony
od obowiązku zgłoszenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.
§ 3. Stronie niezastępowanej przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika
patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej wraz z pisemnym
uzasadnieniem wyroku doręcza się pouczenie o sposobie i terminie wniesienia środka
zaskarżenia. Przepis art. 327 § 5 stosuje się.
§ 4. Jeżeli sporządzenie uzasadnienia okaże się niemożliwe, prezes sądu
zawiadamia o tym stronę. W takim przypadku termin do wniesienia środka
zaskarżenia biegnie od dnia doręczenia tego zawiadomienia, o czym należy pouczyć
stronę. Stronie niezastępowanej przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika
patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej wraz z tym
pouczeniem doręcza się pouczenie przewidziane w § 3. Przepis art. 327 § 5 stosuje
się.

Art. 331¹. § 1. Jeżeli przebieg posiedzenia jest utrwalany w sposób przewidziany
w art. 157 § 1, uzasadnienie może być wygłoszone po ogłoszeniu wyroku i utrwalone za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk, o czym
przewodniczący uprzedza przed wygłoszeniem uzasadnienia.
§ 2. W przypadku, o którym mowa w § 1, nie podaje się odrębnie zasadniczych
powodów rozstrzygnięcia, a zamiast pisemnego uzasadnienia wyroku sporządza się
transkrypcję wygłoszonego uzasadnienia.
§ 3. Do transkrypcji wygłoszonego uzasadnienia odpowiednio stosuje się
przepisy o pisemnym uzasadnieniu wyroku.

art. 332. więcej [Związanie sądu wyrokiem] Art. 332. § 1. Sąd jest związany wydanym wyrokiem od chwili jego ogłoszenia.
Wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym wiąże sąd od chwili podpisania sentencji.
§ 2. W przypadku cofnięcia pozwu przed uprawomocnieniem się wyroku albo
przedstawieniem akt z apelacją sądowi drugiej instancji, z jednoczesnym zrzeczeniem
się dochodzonego roszczenia, a za zgodą pozwanego również bez tego zrzeczenia, sąd
pierwszej instancji postanowieniem uchyli swój wyrok i umorzy postępowanie, jeżeli
uzna takie cofnięcie za dopuszczalne.

art. 333. więcej [Podstawy nadania] Art. 333. § 1. Sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor
natychmiastowej wykonalności, jeżeli:
1) zasądza alimenty – co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat
płatnych przed wniesieniem powództwa za okres nie dłuższy niż za trzy
miesiące;
2) zasądza roszczenie uznane przez pozwanego;
3) wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny.
§ 2. Sąd może nadać wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej
wykonalności, jeżeli zasądza należność z wekslu, czeku, warrantu, rewersu,
dokumentu urzędowego lub dokumentu prywatnego, którego prawdziwość nie została
zaprzeczona, oraz jeżeli uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania.
§ 3. Sąd może również na wniosek nadać wyrokowi nadającemu się do
wykonania w drodze egzekucji rygor natychmiastowej wykonalności, gdyby
opóźnienie uniemożliwiało lub znacznie utrudniało wykonanie wyroku albo narażało
powoda na szkodę.

art. 334. więcej [Zabezpieczenie] Art. 334. § 1. Sąd może uzależnić natychmiastową wykonalność wyroku od
złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia.
§ 2. Zabezpieczenie może polegać również na wstrzymaniu wydania powodowi
rzeczy odebranych pozwanemu lub sum pieniężnych po ich wyegzekwowaniu albo na
wstrzymaniu sprzedaży zajętego majątku ruchomego.
§ 3. Sprzedaż lub przejęcie na własność zajętej nieruchomości wstrzymuje się
z urzędu do czasu uprawomocnienia się wyroku.
§ 4. Zabezpieczenie nie może być zarządzone co do należności alimentacyjnych
w granicach, w jakich sąd nadaje wyrokowi zasądzającemu te należności rygor
natychmiastowej wykonalności z urzędu.

art. 335. więcej [Zakaz nadawania rygoru] Art. 335. § 1. Natychmiastowa wykonalność nie będzie orzeczona nawet za
zabezpieczeniem, jeżeli wskutek wykonania wyroku mogłaby wyniknąć dla
pozwanego niepowetowana szkoda. Przepisu tego nie stosuje się do wyroków
zasądzających alimenty w granicach, w jakich sąd nadaje wyrokowi rygor
natychmiastowej wykonalności z urzędu.
§ 2. Natychmiastowa wykonalność nie będzie również orzeczona nawet za
zabezpieczeniem w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa.

art. 336. więcej [Obowiązywanie rygoru natychmiastowej wykonalności] Art. 336. Rygor natychmiastowej wykonalności obowiązuje od chwili
ogłoszenia wyroku lub postanowienia, którym go nadano, a gdy ogłoszenia nie było –
od chwili podpisania sentencji orzeczenia.

art. 337. więcej [Wygaśnięcie natychmiastowej wykonalności wyroku] Art. 337. Natychmiastowa wykonalność wyroku wygasa z chwilą ogłoszenia,
a jeżeli nie było ogłoszenia, z chwilą podpisania sentencji orzeczenia zmieniającego
albo uchylającego wyrok lub postanowienie o natychmiastowej wykonalności wyroku
– w takim zakresie, w jakim nastąpiła zmiana lub uchylenie.

art. 338. więcej [Uchylenie lub zmiana wyroku] Art. 338. § 1. Uchylając lub zmieniając wyrok, któremu nadany został rygor
natychmiastowej wykonalności, sąd na wniosek pozwanego orzeka w orzeczeniu
kończącym postępowanie o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia
lub o przywróceniu poprzedniego stanu.
§ 2. Przepis paragrafu poprzedzającego nie wyłącza możliwości dochodzenia
w osobnym procesie naprawienia szkody poniesionej wskutek wykonania wyroku.

art. 339. więcej [Wydanie wyroku zaocznego] Art. 339. § 1. Sąd może wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym, gdy
pozwany w wyznaczonym terminie nie złożył odpowiedzi na pozew.
§ 2. W przypadku, o którym mowa w § 1, przyjmuje się za prawdziwe
twierdzenia powoda o faktach zawarte w pozwie lub pismach procesowych
doręczonych pozwanemu przed posiedzeniem, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

art. 340. więcej [Warunki wydania wyroku zaocznego] Art. 340. § 1. Sąd wyda wyrok zaoczny, jeżeli mimo niezłożenia odpowiedzi na
pozew skierowano sprawę do rozpoznania na rozprawie, a pozwany nie stawił się na
tę rozprawę, albo mimo stawienia się nie bierze w niej udziału. Przepis
art. 339 § 2 stosuje się.
§ 2. Wyrok wydany w nieobecności pozwanego nie będzie zaoczny, jeżeli
pozwany żądał przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności lub składał już
w sprawie wyjaśnienia ustnie lub na piśmie.

art. 341. więcej [Zastrzeżony wyrok zaoczny] Art. 341. W razie nienadejścia dowodu doręczenia na dzień rozprawy sąd może
w ciągu następnych dwóch tygodni wydać na posiedzeniu niejawnym wyrok zaoczny,
jeżeli w tym czasie otrzyma dowód doręczenia. Wyrok taki wiąże sąd od chwili
podpisania sentencji.

art. 342. więcej [Uzasadnienie wyroku zaocznego] Art. 342. Wyrok zaoczny sąd uzasadnia, gdy powództwo zostało oddalone
w całości lub części, a powód zażądał uzasadnienia w terminie tygodnia od dnia
doręczenia mu wyroku.

art. 343. więcej [Doręczenie wyroku zaocznego stronom] Art. 343. § 1. Wyrok zaoczny doręcza się stronom z urzędu. Stronie
niezastępowanej przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub
Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej doręcza się go z pouczeniem
o przysługujących jej środkach zaskarżenia, a pozwanemu – także z pouczeniem
o obowiązku przedstawienia w sprzeciwie wszystkich twierdzeń i dowodów oraz
skutku niedopełnienia tego obowiązku w postaci możliwości pominięcia spóźnionych
twierdzeń i dowodów.
§ 2. Jeżeli wyrok, zgodnie z art. 342, nie podlegał uzasadnieniu, termin do
wniesienia przez powoda apelacji biegnie od dnia jego doręczenia

Art. 343¹. Jeżeli po wydaniu wyroku zaocznego okaże się, że pozwany w chwili
wniesienia pozwu nie miał zdolności sądowej, zdolności procesowej albo organu
powołanego do jego reprezentowania, a braki te nie zostały usunięte w wyznaczonym
terminie zgodnie z przepisami kodeksu, sąd z urzędu uchyla wyrok zaoczny i wydaje
odpowiednie postanowienie.

art. 344. więcej [Sprzeciw od wyroku zaocznego] Art. 344. § 1. Pozwany, przeciwko któremu zapadł wyrok zaoczny, może złożyć
sprzeciw w ciągu dwóch tygodni od doręczenia mu wyroku.
§ 2. W piśmie zawierającym sprzeciw pozwany powinien przytoczyć zarzuty,
które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty
sprawy, oraz twierdzenia i dowody. Przepis art. 205¹² § 1 zdanie drugie stosuje się
odpowiednio.
§ 3. Sąd odrzuca sprzeciw niedopuszczalny, spóźniony, nieopłacony lub
dotknięty brakami, których nie usunięto pomimo wezwania.

art. 345. więcej [Skutki wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego] Art. 345. W przypadku wniesienia sprzeciwu przewodniczący zarządza
doręczenie go powodowi i nadaje sprawie bieg, w razie potrzeby podejmując
czynności przewidziane w przepisach o organizacji postępowania.

art. 346. więcej [Zawieszenie lub uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności] Art. 346. § 1. Na wniosek pozwanego sąd zawiesi rygor natychmiastowej
wykonalności nadany wyrokowi zaocznemu, jeżeli wyrok ten został wydany
z naruszeniem przepisów o dopuszczalności jego wydania albo jeżeli pozwany
uprawdopodobni, że jego niestawiennictwo było niezawinione, a przedstawione
w sprzeciwie okoliczności wywołują wątpliwości co do zasadności wyroku
zaocznego. Zawieszając wykonalność wyroku, sąd może zarządzić środki
zabezpieczenia w myśl oddziału poprzedzającego.
§ 1¹. Sąd może uchylić rygor natychmiastowej wykonalności nadany wyrokowi
zaocznemu, jeżeli pozwany wykaże, że odpis pozwu doręczono w trybie
przewidzianym w art. 139 § 1 na inny adres aniżeli aktualne w dacie doręczenia
miejsce zamieszkania pozwanego.
§ 2. (uchylony)

art. 347. więcej [Ponowne rozpoznanie sprawy] Art. 347. Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd wydaje wyrok, którym wyrok
zaoczny w całości lub części utrzymuje w mocy albo uchyla go i orzeka o żądaniu
pozwu, bądź też pozew odrzuca lub postępowanie umarza. Przepis art. 332 § 2 stosuje
się odpowiednio.

art. 348. więcej [Ponoszenie kosztów rozprawy zaocznej i sprzeciwu] Art. 348. Koszty rozprawy zaocznej i sprzeciwu ponosi pozwany, choćby
następnie wyrok zaoczny został uchylony, chyba że niestawiennictwo pozwanego było
niezawinione lub że nie dołączono do akt nadesłanych do sądu przed rozprawą
wyjaśnień pozwanego

art. 349. więcej [Cofnięcie sprzeciwu] Art. 349. § 1. W razie cofnięcia sprzeciwu sąd, jeżeli uzna, że cofnięcie jest
dopuszczalne, umarza postępowanie wywołane wniesieniem sprzeciwu i orzeka
o kosztach jak przy cofnięciu pozwu. Wyrok zaoczny staje się wówczas prawomocny.
§ 2. Przepis art. 203 § 4 stosuje się odpowiednio.

art. 350. więcej [Sprostowanie wyroku] Art. 350. § 1. Sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy
pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki.
§ 2. O sprostowaniu umieszcza się wzmiankę na oryginale wyroku, a na żądanie
stron także na udzielonych im wypisach. Dalsze odpisy i wypisy powinny być
zredagowane w brzmieniu uwzględniającym postanowienie o sprostowaniu.
§ 3. Jeżeli sprawa toczy się przed sądem drugiej instancji, sąd ten może z urzędu
sprostować wyrok pierwszej instancji.

Art. 350¹. § 1. Niedopuszczalny jest wniosek o sprostowanie wyroku złożony
jedynie dla zwłoki w postępowaniu.
§ 2. Za wniosek złożony jedynie dla zwłoki w postępowaniu uważa się drugi
i dalszy wniosek złożony przez tę samą stronę co do tego samego wyroku, chyba że
okoliczności sprawy wykluczają tę ocenę.
§ 3. Wniosek, o którym mowa w § 1, pozostawia się w aktach sprawy bez
żadnych dalszych czynności. To samo dotyczy pism związanych z jego złożeniem.
O pozostawieniu wniosku i pism związanych z jego złożeniem zawiadamia się stronę
wnoszącą tylko raz – przy złożeniu pierwszego pisma.
§ 4. Przepisy § 1–3 stosuje się odpowiednio do wniosku o uzupełnienie
i o wykładnię wyroku.

art. 351. więcej [Uzupełnienie wyroku] Art. 351. § 1. Strona może w ciągu dwóch tygodni od ogłoszenia wyroku, a gdy
doręczenie wyroku następuje z urzędu – od jego doręczenia, zgłosić wniosek
o uzupełnienie wyroku, jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania, o natychmiastowej wykonalności albo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które według
przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu.
§ 2. (uchylony)
§ 3. Orzeczenie uzupełniające wyrok zapada w postaci wyroku, chyba że
uzupełnienie dotyczy wyłącznie kosztów lub natychmiastowej wykonalności.

art. 352. więcej [Rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku ] Art. 352. Sąd, który wydał wyrok, rozstrzyga postanowieniem wątpliwości co
do jego treści.

art. 353. więcej [Bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia] Art. 353. Wniosek o sprostowanie, uzupełnienie lub wykładnię wyroku nie ma
wpływu na bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia.

Art. 353¹. § 1. Jeżeli przepis szczególny tak stanowi, sąd rozstrzyga sprawę,
wydając nakaz zapłaty.
§ 2. (uchylony)

Art. 353². Do nakazów zapłaty stosuje się odpowiednio przepisy o wyrokach,
jeżeli kodeks nie stanowi inaczej.

art. 354. więcej [Przesłanki wydania przez sąd postanowienia] Art. 354.Jeżeli kodeks nie przewiduje wydania wyroku lub nakazu zapłaty, sąd
wydaje postanowienie.

art. 355. więcej [Umorzenie postępowania] Art. 355. Sąd umorzy postępowanie, jeżeli powód ze skutkiem prawnym cofnął
pozew, strony zawarły ugodę lub została zatwierdzona ugoda zawarta przed
mediatorem albo z innych przyczyn wydanie wyroku stało się zbędne lub
niedopuszczalne.

art. 356. więcej [Postanowienia wpisywane do protokołu] Art. 356. Rozstrzygnięcia zawarte w postanowieniach niekończących
postępowania w sprawie, wydanych na posiedzeniach jawnych, wpisuje się do
protokołu bez spisywania odrębnej sentencji, jeżeli nie przysługuje na nie zażalenie.

art. 357. więcej [Uzasadnienie i doręczenie] Art. 357. § 1. Postanowienia ogłoszone na posiedzeniu jawnym sąd uzasadnia
tylko wtedy, gdy podlegają one zaskarżeniu, i tylko na żądanie strony zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia postanowienia. Postanowienia te doręcza
się tylko tej stronie, która zażądała sporządzenia uzasadnienia i doręczenia
postanowienia z uzasadnieniem.
§ 2. Postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza z urzędu
stronom, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Doręczając postanowienie
stronie niezastępowanej przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub
Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, należy ją pouczyć o dopuszczalności, warunkach, terminie i sposobie złożenia wniosku o doręczenie uzasadnienia
tego postanowienia i wniesienia środka zaskarżenia albo o tym, że postanowienie nie
podlega uzasadnieniu lub zaskarżeniu.
§ 2¹. Postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym sąd uzasadnia tylko
wtedy, gdy podlega ono zaskarżeniu, i tylko na żądanie strony zgłoszone w terminie
tygodnia od dnia doręczenia postanowienia. Postanowienie z uzasadnieniem doręcza
się tylko tej stronie, która zażądała sporządzenia uzasadnienia i doręczenia
postanowienia z uzasadnieniem.
§ 3. Uzasadnienie postanowienia sporządza się w terminie tygodnia od dnia
wpływu do właściwego sądu wniosku o doręczenie postanowienia z uzasadnieniem,
a jeżeli wniosek był dotknięty brakami – od dnia usunięcia tych braków.
§ 4. Postanowień, które odnoszą się wyłącznie do innych osób (świadka,
biegłego, osoby trzeciej), nie doręcza się stronom; osobom, których te postanowienia
dotyczą, doręcza się je tylko wówczas, gdy nie były one obecne na posiedzeniu, na
którym postanowienia te zostały wydane.
§ 5. Wydając postanowienie, nawet niepodlegające zaskarżeniu, sąd może przy
nim zwięźle wskazać zasadnicze powody rozstrzygnięcia, jeżeli mając na względzie
okoliczności sprawy uzna, że pozwoli to na usprawnienie postępowania.
§ 6. Wydając postanowienie podlegające zaskarżeniu sąd może, według swej
oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy, postanowić
o odstąpieniu od jego uzasadnienia, jeżeli w całości uwzględnia zawarty w piśmie
procesowym wniosek strony i podziela argumenty strony przytoczone na jego
poparcie. W postanowieniu należy powołać to pismo. Jeżeli pismo to zostanie
doręczone później niż postanowienie, termin do złożenia zażalenia biegnie od dnia
doręczenia tego pisma.

art. 358. więcej [Związanie postanowieniem] Art. 358. Postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym wiąże sąd od chwili,
w której zostało podpisane wraz z uzasadnieniem, jeżeli zaś sąd postanowienia nie
uzasadnia, od chwili podpisania sentencji.

art. 359. więcej [Uchylenie i zmiana ] Art. 359. § 1. Postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być
uchylane i zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy, chociażby były
zaskarżone, a nawet prawomocne.
§ 2. Postanowienia, o których mowa w § 1, mogą być zmieniane lub uchylane
także wówczas, gdy zostały wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego przez
Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową
międzynarodową lub z ustawą.

art. 360. więcej [Skuteczność postanowień] Art. 360. Postanowienia stają się skuteczne w takim zakresie i w taki sposób,
jaki wynika z ich treści, z chwilą ogłoszenia, a jeżeli ogłoszenia nie było – z chwilą
podpisania sentencji.

art. 361. więcej [Odpowiednie stosowanie przepisów o wyrokach] Art. 361. Do postanowień stosuje się odpowiednio przepisy o wyrokach, jeżeli
kodeks nie stanowi inaczej.

art. 362. więcej [Zarządzenia] Art. 362. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się odpowiednio do zarządzeń
przewodniczącego.

Art. 362¹. Do postanowień referendarza sądowego stosuje się odpowiednio
przepisy o postanowieniach sądu.

art. 363. więcej [Warunki prawomocności orzeczeń sądowych] Art. 363. § 1. Orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co
do niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia.
§ 2. Mimo niedopuszczalności odrębnego zaskarżenia nie stają się prawomocne
postanowienia podlegające rozpoznaniu przez sąd drugiej instancji, gdy sąd ten
rozpoznaje sprawę, w której je wydano.
§ 3. Jeżeli zaskarżono tylko część orzeczenia, staje się ono prawomocne w części
pozostałej z upływem terminu do zaskarżenia, chyba że sąd drugiej instancji może
z urzędu rozpoznać sprawę także w tej części.

art. 364. więcej [Stwierdzenie prawomocności] Art. 364. § 1. Prawomocność orzeczenia stwierdza na wniosek strony sąd
pierwszej instancji, a dopóki akta sprawy znajdują się w sądzie drugiej instancji – ten
sąd.
§ 2. Postanowienia w sprawie, o której mowa w § 1, może wydać także
referendarz sądowy.

art. 365. więcej [Zakres związania] Art. 365. § 1. Orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je
wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji
publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.
§ 2. Kodeks postępowania karnego określa, w jakim zakresie orzeczenia sądu
cywilnego nie wiążą sądu w postępowaniu karnym.

art. 366. więcej [Powaga rzeczy osądzonej] Art. 366. Wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co
w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko
między tymi samymi stronami.

art. 367. więcej [Dopuszczalność apelacji; skład orzekający] Art. 367. § 1. Od wyroku sądu pierwszej instancji przysługuje apelacja do sądu
drugiej instancji.
§ 2. Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, a od
wyroku sądu okręgowego jako pierwszej instancji – sąd apelacyjny.
§ 3. Sąd rozpoznaje sprawę w składzie trzech sędziów. Na posiedzeniu
niejawnym sąd orzeka w składzie jednego sędziego, z wyjątkiem wydania wyroku.
§ 3¹. Sąd może zlecić przeprowadzenie dowodu sędziemu wyznaczonemu, także
gdy przyczyni się to do przyspieszenia postępowania.
§ 4. (uchylony)

art. 368. więcej [Wymogi formalne apelacji] Art. 368. § 1. Apelacja powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla
pisma procesowego, a ponadto zawierać:
1) oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on
zaskarżony w całości czy w części;
2) zwięzłe przedstawienie zarzutów;
3) uzasadnienie zarzutów;
4) powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów lub dowodów;
5) wniosek o zmianę lub o uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej
zmiany lub uchylenia.
§ 1¹. W zarzutach co do podstawy faktycznej rozstrzygnięcia należy wskazać
fakty ustalone przez sąd pierwszej instancji niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy
lub istotne dla rozstrzygnięcia fakty nieustalone przez sąd pierwszej instancji.
§ 1². Powołując nowe fakty lub dowody, należy uprawdopodobnić, że ich
powołanie w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie było możliwe albo
potrzeba ich powołania wynikła później.
§ 1³. Powołując fakt wykazany dowodem utrwalonym za pomocą urządzenia
rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk, należy oznaczyć część zapisu dotyczącą
tego faktu.
§ 2. W sprawach o prawa majątkowe należy oznaczyć wartość przedmiotu
zaskarżenia. Wartość ta może być oznaczona na kwotę wyższą od wartości przedmiotu
sporu wskazanej w pozwie jedynie wtedy, gdy powód rozszerzył powództwo lub sąd
orzekł ponad żądanie. Przepisy art. 19–24 i 25 § 1 stosuje się odpowiednio.

art. 369. więcej [Właściwość sądu; termin wniesienia apelacji] Art. 369. § 1. Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok,
w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku
z uzasadnieniem.
§ 1¹. W przypadku przedłużenia terminu do sporządzenia pisemnego
uzasadnienia wyroku termin, o którym mowa w § 1, wynosi trzy tygodnie. O terminie
tym sąd zawiadamia stronę doręczając jej wyrok z uzasadnieniem. Jeżeli w
zawiadomieniu termin ten wskazano błędnie, a strona się do niego zastosowała,
apelację uważa się za wniesioną w terminie.
§ 2. (uchylony)
§ 3. Termin, o którym mowa w § 1, uważa się za zachowany także wtedy, gdy
przed jego upływem strona wniosła apelację do sądu drugiej instancji. W takim
przypadku sąd ten zawiadamia sąd pierwszej instancji o wniesieniu apelacji i żąda
przedstawienia akt sprawy.

art. 370. więcej [Uchylony] Art. 370. (uchylony).

Art. 370¹. (utracił moc).

art. 371. więcej [Przedstawienie drugiej instancji] Art. 371. Sąd pierwszej instancji przedstawia niezwłocznie akta sprawy sądowi
drugiej instancji.

art. 372. więcej [Uchylony] Art. 372. (uchylony).

art. 373. więcej [Odrzucenie apelacji przez sąd drugiej instancji] Art. 373. § 1. Sąd drugiej instancji odrzuca apelację spóźnioną, nieopłaconą lub
z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również apelację, której braków strona nie
usunęła w wyznaczonym terminie.
§ 2. Czynności związane z nadaniem biegu apelacji może wykonywać
referendarz sądowy.

Art. 373¹. Przewodniczący zarządza doręczenie odpisów apelacji pozostałym
stronom, pouczając je o treści art. 374. Pozostałe strony mogą wnieść odpowiedź na
apelację w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia odpisu apelacji.

art. 374. więcej [Posiedzenie niejawne] Art. 374. Sąd drugiej instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu
niejawnym, jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy
na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w apelacji lub
odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że
cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania.

art. 375. więcej [Wyznaczenie rozprawy] Art. 375. Poza przypadkami określonymi w art. 391¹ , art. 373 i art. 374 przewodniczący wyznacza rozprawę.

art. 376. więcej [Niestawiennictwo stron] Art. 376. Rozprawa przed sądem drugiej instancji odbywa się bez względu na
niestawiennictwo jednej lub obu stron. Wydany wyrok nie jest zaoczny.

art. 377. więcej [Sprawozdanie] Art. 377. Po wywołaniu sprawy rozprawa rozpoczyna się od sprawozdania
sędziego, który zwięźle przedstawia stan sprawy ze szczególnym uwzględnieniem
zarzutów i wniosków apelacyjnych. Sąd może zrezygnować ze sprawozdania za zgodą
obecnych stron albo w przypadku ich niestawiennictwa, chyba że rozprawa odbywa
się z udziałem publiczności.

art. 378. więcej [Granice rozpoznania] Art. 378. § 1. Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji;
w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.
§ 2. W granicach zaskarżenia sąd drugiej instancji może z urzędu rozpoznać
sprawę także na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli, gdy będące
przedmiotem zaskarżenia prawa lub obowiązki są dla nich wspólne. Współuczestników tych należy zawiadomić o rozprawie; mogą oni składać pisma
przygotowawcze.

art. 379. więcej [Przesłanki nieważności postępowania] Art. 379. Nieważność postępowania zachodzi:
1) jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna;
2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do
jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik
strony nie był należycie umocowany;
3) jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa
wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona;
4) jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli
w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy;
5) jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw;
6) jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez
względu na wartość przedmiotu sporu.

art. 380. więcej [Rozszerzenie zakresu rozpoznania] Art. 380. Sąd drugiej instancji, na wniosek strony, rozpoznaje również te
postanowienia sądu pierwszej instancji, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze
zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.

art. 381. więcej [Podstawy rozstrzygnięcia] Art. 381. Sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona
mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba
powołania się na nie wynikła później.

art. 382. więcej [Podstawa orzeczenia sądu drugiej instancji] Art. 382. Sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego
w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.

art. 383. więcej [Zmiana żądania] Art. 383. W postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu
ani występować z nowymi roszczeniami. Jednakże w razie zmiany okoliczności
można żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego
przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się można nadto rozszerzyć
żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy.

art. 384. więcej [Zakaz orzekania na niekorzyść] Art. 384. Sąd nie może uchylić lub zmienić wyroku na niekorzyść strony
wnoszącej apelację, chyba że strona przeciwna również wniosła apelację.

art. 385. więcej [Oddalenie] Art. 385. Sąd drugiej instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna.

art. 386. więcej [Inne rozstrzygnięcia] Art. 386. § 1. W razie uwzględnienia apelacji sąd drugiej instancji zmienia
zaskarżony wyrok i orzeka co do istoty sprawy.
§ 2. W razie stwierdzenia nieważności postępowania sąd drugiej instancji uchyla
zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością
i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
§ 3. Jeżeli pozew ulega odrzuceniu albo zachodzi podstawa do umorzenia
postępowania, sąd drugiej instancji uchyla wyrok oraz odrzuca pozew lub umarza
postępowanie.
§ 4. Poza wypadkami określonymi w § 2 i 3 sąd drugiej instancji może uchylić
zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie
nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku
wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.
§ 5. W przypadku uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania sąd rozpoznaje ją w tym samym składzie, chyba że nie jest to możliwe
lub powodowałoby nadmierną zwłokę w postępowaniu.
§ 6. Ocena prawna wyrażona w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji
wiąże zarówno sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji,
przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy nastąpiła
zmiana stanu prawnego lub faktycznego, albo po wydaniu wyroku sądu drugiej
instancji Sąd Najwyższy w uchwale rozstrzygającej zagadnienie prawne wyraził
odmienną ocenę prawną.

art. 387. więcej [Uzasadnienie orzeczenia] Art. 387. § 1. Sąd drugiej instancji uzasadnia z urzędu wyrok oraz
postanowienie kończące postępowanie w sprawie. W sprawach, w których apelację
oddalono lub zmieniono zaskarżony wyrok, pisemne uzasadnienie sporządza się tylko
wówczas, gdy strona zgłosiła wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.
§ 2. Pisemne uzasadnienie albo transkrypcję wygłoszonego uzasadnienia
sporządza się w terminie dwóch tygodni od dnia ogłoszenia orzeczenia. Jeżeli
ogłoszenia nie było, termin ten liczy się od dnia wydania orzeczenia. Jeżeli apelację
oddalono lub zmieniono zaskarżony wyrok, pisemne uzasadnienie albo transkrypcję wygłoszonego uzasadnienia sporządza się w terminie dwóch tygodni od dnia
zgłoszenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.
§ 2¹. W uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji:
1) wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia może ograniczyć się do
stwierdzenia, że sąd drugiej instancji przyjął za własne ustalenia sądu pierwszej
instancji, chyba że sąd drugiej instancji zmienił lub uzupełnił te ustalenia; jeżeli
sąd drugiej instancji przeprowadził postępowanie dowodowe lub odmiennie
ocenił dowody przeprowadzone przed sądem pierwszej instancji, uzasadnienie
powinno także zawierać ustalenie faktów, które sąd drugiej instancji uznał za
udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym
dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej;
2) wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa
powinno objąć ocenę poszczególnych zarzutów apelacyjnych, a poza tym może
ograniczyć się do stwierdzenia, że sąd drugiej instancji przyjął za własne oceny
sądu pierwszej instancji.
§ 3. Orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się tej stronie, która w terminie
tygodnia od dnia ogłoszenia orzeczenia zgłosiła wniosek o doręczenie orzeczenia
z uzasadnieniem. Przepis art. 327 § 2 stosuje się odpowiednio. Jeżeli ogłoszenia nie
było, orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się stronom z urzędu w terminie tygodnia
od dnia sporządzenia uzasadnienia.
§ 4. Jeżeli nie sporządzono pisemnego uzasadnienia wyroku ani transkrypcji
wygłoszonego uzasadnienia, a w sprawie została wniesiona skarga kasacyjna lub
skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sporządza
się je w terminie dwóch tygodni od dnia wniesienia skargi, a jeżeli skarga była
dotknięta brakami – od dnia usunięcia tych braków. Uzasadnienie można ograniczyć
do zakresu, którego dotyczy skarga

Art. 387¹. W razie wydania przez sąd drugiej instancji orzeczenia, od którego
przysługuje skarga kasacyjna, strony i ich przedstawiciele mają obowiązek, do czasu
upływu terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, zawiadamiać sąd drugiej instancji
o każdej zmianie miejsca zamieszkania.

art. 388. więcej [Wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia ] Art. 388. § 1. Jeżeli na skutek wykonania orzeczenia stronie może być
wyrządzona niepowetowana szkoda, sąd drugiej instancji na wniosek strony może wstrzymać wykonanie swego orzeczenia do czasu ukończenia postępowania
kasacyjnego. Jeżeli apelację oddalono, sąd drugiej instancji może wstrzymać
wykonanie także orzeczenia sądu pierwszej instancji.
§ 1¹. W przypadku, o którym mowa w § 1, sąd drugiej instancji na wniosek
strony może także uzależnić wykonanie orzeczenia od złożenia przez powoda
stosownego zabezpieczenia.
§ 2. Zabezpieczenie może również polegać na wstrzymaniu wydania powodowi
sum pieniężnych po ich wyegzekwowaniu od pozwanego lub na wstrzymaniu
sprzedaży zajętego majątku.
§ 3. Do czasu upływu terminu do wniesienia skargi kasacyjnej wstrzymuje się
z urzędu sprzedaż nieruchomości.
§ 4. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do wstrzymania skuteczności
zaskarżonego orzeczenia niepodlegającego wykonaniu.

art. 389. więcej [Brak zaskarżenia] Art. 389. Po bezskutecznym upływie terminu do zaskarżenia wydanego wyroku
sąd drugiej instancji zwraca akta sądowi pierwszej instancji.

art. 390. więcej [Zagadnienie prawne] Art. 390. § 1. Jeżeli przy rozpoznawaniu apelacji powstanie zagadnienie prawne
budzące poważne wątpliwości, sąd może przedstawić to zagadnienie do
rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, odraczając rozpoznanie sprawy. Sąd
Najwyższy władny jest przejąć sprawę do rozpoznania albo przekazać zagadnienie do
rozstrzygnięcia powiększonemu składowi tego Sądu.
§ 2. Uchwała Sądu Najwyższego rozstrzygająca zagadnienie prawne wiąże
w danej sprawie

art. 391. więcej [Odpowiednie stosowanie; cofnięcie środka odwoławczego] Art. 391. § 1. Jeżeli nie ma szczególnych przepisów o postępowaniu przed
sądem drugiej instancji, do postępowania tego stosuje się odpowiednio przepisy
o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. Przepisy art. 194–196 i 198 nie mają
zastosowania.
§ 2. W razie cofnięcia apelacji sąd drugiej instancji umarza postępowanie
apelacyjne i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu. Gdy cofnięcie apelacji
nastąpiło przed sądem pierwszej instancji, postępowanie umarza sąd pierwszej
instancji.

Art. 391¹. § 1. W przypadku wniesienia apelacji od wyroku wydanego na
podstawie art. 191¹ można pominąć czynności, które ustawa nakazuje podjąć na skutek wniesienia apelacji, w szczególności nie wzywać powoda do usunięcia jej
braków ani uiszczenia opłaty. Sąd drugiej instancji może rozpoznać apelację na
posiedzeniu niejawnym, nie doręczając apelacji osobie wskazanej jako pozwany ani
nie rozpoznając wniosków złożonych wraz z tą apelacją.
§ 2. W przypadku wątpliwości apelację uważa się za wniesioną co do całości
wyroku z wnioskiem o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania.
§ 3. W przypadku stwierdzenia, że powództwo nie jest oczywiście bezzasadne,
sąd drugiej instancji uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę sądowi pierwszej
instancji do ponownego rozpoznania. W pozostałych przypadkach sąd drugiej
instancji oddala apelację.
§ 4. Uzasadnienie wyroku oddalającego apelację sąd drugiej instancji może
ograniczyć do odwołania się do ustaleń i wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku
zawartych w uzasadnieniu wyroku sądu pierwszej instancji.
§ 5. Wyrok z pisemnym uzasadnieniem, o ile je sporządzono, i wymaganymi
przez ustawę pouczeniami z urzędu doręcza się tylko powodowi.
§ 6. Przepisu art. 394¹ § 1¹ nie stosuje się.
§ 7. W przypadku uchylenia wyroku wydanego na podstawie art. 191¹ w toku
ponownego rozpoznania:
1) ilekroć ustawa przewiduje zwrot pozwu, sąd umarza postępowanie;
2) wraz z odpisem pozwu doręcza się pozwanemu odpisy apelacji oraz wyroków
sądów obu instancji z uzasadnieniami.

art. 392. więcej [Uchylony] Art. 392. (uchylony).

Art. 392¹. (uchylony).

art. 393. więcej [Uchylony] Art. 393. (uchylony).

Art. 393¹. (uchylony).

Art. 393². (uchylony).

Art. 393³. (uchylony).

Art. 393⁴. (uchylony).

Art. 393⁵. (uchylony).

Art. 393⁶. (uchylony).

Art. 393⁷. (uchylony).

Art. 393⁸. (uchylony).

Art. 393⁹. (uchylony).

Art. 393¹⁰. (uchylony).

Art. 393¹¹. (uchylony).

Art. 393¹². (uchylony).

Art. 393¹³. (uchylony).

Art. 393¹⁴. (uchylony).

Art. 393¹⁵. (uchylony).

Art. 393¹⁶. (uchylony).

Art. 393¹⁷. (uchylony).

Art. 393¹⁸. (uchylony).

Art. 393¹⁹. (uchylony).

Art. 393²⁰. (uchylony).

art. 394. więcej [Zażalenie w postępowaniu cywilnym] Art. 394. § 1. Zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje na postanowienia
sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie, a ponadto na
postanowienia sądu pierwszej instancji i zarządzenia przewodniczącego, których
przedmiotem jest:
1) zwrot pisma wniesionego jako pozew, z którego nie wynika żądanie rozpoznania
sprawy;
2) zwrot pozwu;
3) odmowa odrzucenia pozwu;
4) przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie
postępowania w innym trybie;
5) zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania;
6) zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, zwrot
opłaty lub obciążenie kosztami sądowymi – jeżeli strona nie składa środka
zaskarżenia co do istoty sprawy.
§ 2. Termin do wniesienia zażalenia wynosi tydzień od dnia doręczenia
postanowienia z uzasadnieniem. Jeżeli przy wydaniu postanowienia sąd odstąpił od
jego uzasadnienia, termin liczy się od dnia ogłoszenia postanowienia, a jeżeli
podlegało ono doręczeniu – od dnia jego doręczenia.
§ 3. Zażalenie powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma
procesowego oraz zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia i wniosek o jego
zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia ze wskazaniem
w miarę potrzeby nowych faktów i dowodów.

Art. 394¹.§ 1. Zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje na postanowienie
sądu drugiej instancji odrzucające skargę kasacyjną oraz na postanowienie sądu
drugiej lub pierwszej instancji odrzucające skargę o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia.
§ 1¹. Zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także w razie uchylenia przez
sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania.
§ 2. (uchylony)
§ 3. Do postępowania przed Sądem Najwyższym toczącego się na skutek
zażalenia stosuje się odpowiednio art. 394 § 2 i 3, art. 395, art. 397 § 1, art. 398⁶ § 3, art. 398¹⁴, art. 398¹⁵ § 1 zdanie pierwsze, art. 398¹⁶, art. 398¹⁷ i art. 398²¹

Art. 394^1a. § 1. Zażalenie do innego składu sądu pierwszej instancji przysługuje
na postanowienia tego sądu, których przedmiotem jest:
1) odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz
odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie;
2) oddalenie opozycji przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego oraz
niedopuszczenie interwenienta do udziału w sprawie wskutek uwzględnienia
opozycji;
3) rygor natychmiastowej wykonalności;
4) wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia
skargi o wznowienie postępowania;
5) stwierdzenie prawomocności orzeczenia;
6) skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na
grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz
odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego
sprowadzenia;
7) odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia;
8) sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;
9) zwrot zaliczki, zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
oraz wynagrodzenie biegłego, mediatora i należności świadka, a także koszty
przyznane w nakazie zapłaty, jeżeli nie wniesiono środka zaskarżenia od nakazu;
10) oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego;
11) zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem;
12) odrzucenie zażalenia;
13) odrzucenie skargi na orzeczenie referendarza sądowego;
14) zatwierdzenie ugody w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji
i konsumentów;
15) wstrzymanie wykonania decyzji, w przypadku zawieszenia postępowania, na
zgodny wniosek stron zamierzających zawrzeć ugodę w sprawie odwołania do
sądu ochrony konkurencji i konsumentów.
§ 2. W postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia, o którym mowa w § 1,
przepisy art. 394 § 2 i 3 oraz art. 395–397 stosuje się odpowiednio.
§ 3. Jeżeli w sądzie pierwszej instancji nie można utworzyć składu do
rozpoznania zażalenia, zażalenie rozpoznaje sąd drugiej instancji.

Art. 394^1b. Jeżeli zaskarżono postanowienie, o którym mowa w art. 394 § 1
i zarazem w art. 394^1a § 1, zażalenie rozpoznaje sąd drugiej instancji.

Art. 394². § 1. Zażalenie do innego składu sądu drugiej instancji przysługuje na
postanowienie tego sądu o odrzuceniu apelacji.
§ 1¹. Zażalenie do innego składu sądu drugiej instancji przysługuje także na
postanowienia tego sądu, których przedmiotem jest:
1) odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie,
2) oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego,
3) zwrot kosztów procesu, o ile nie wniesiono skargi kasacyjnej,
4) zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu,
5) skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na
grzywnę,
6) zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka,
7) odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego
sprowadzenia
– z wyjątkiem postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na
postanowienie sądu pierwszej instancji.
§ 2. W postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia, o którym mowa w § 1
i 1¹, przepisy art. 394 § 2 i 3 oraz art. 395–397 stosuje się odpowiednio.

Art. 394³. § 1. Niedopuszczalne jest zażalenie wniesione jedynie dla zwłoki
w postępowaniu.
§ 2. Za zażalenie wniesione jedynie dla zwłoki w postępowaniu uważa się:
1) drugie i dalsze zażalenie wniesione przez tę samą stronę na to samo
postanowienie,
2) zażalenie na postanowienie wydane w wyniku czynności wywołanych
wniesieniem przez tę samą stronę wcześniejszego zażalenia
– chyba że okoliczności sprawy wykluczają tę ocenę.
§ 3. Zażalenie, o którym mowa w § 1, pozostawia się w aktach sprawy bez
żadnych dalszych czynności, w szczególności nie przedstawia się go do rozpoznania
sądowi właściwemu. To samo dotyczy pism związanych z jego wniesieniem.
§ 4. O pozostawieniu zażalenia i pism związanych z jego wniesieniem
zawiadamia się stronę wnoszącą tylko raz – przy wniesieniu zażalenia.
§ 5. Przepis art. 380 stosuje się odpowiednio.

art. 395. więcej [Działania sądu pierwszej instancji] Art. 395. § 1. W przypadku wniesienia zażalenia sąd pierwszej instancji
niezwłocznie przedstawia je wraz z aktami sądowi właściwemu do jego rozpoznania.
Strona przeciwna może wnieść odpowiedź na zażalenie w terminie tygodnia od dnia
doręczenia zażalenia, a w przypadkach gdy ustawa przewiduje doręczenie
zaskarżonego postanowienia tylko jednej ze stron oraz w przypadkach wskazanych
w art. 394^1a § 1 pkt 6 – od dnia wniesienia zażalenia.
§ 2. Jeżeli zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub jest oczywiście
uzasadnione, sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, może na posiedzeniu
niejawnym, nie przesyłając akt sądowi drugiej instancji, uchylić zaskarżone
postanowienie i w miarę potrzeby sprawę rozpoznać na nowo. Od ponownie
wydanego postanowienia przysługują środki odwoławcze na zasadach ogólnych.

art. 396. więcej [Wstrzymanie wykonania zaskarżonego postanowienia] Art. 396. Sąd może wstrzymać wykonanie zaskarżonego postanowienia do
czasu rozstrzygnięcia zażalenia.

art. 397. więcej [Rozpoznanie zażalenia] Art. 397. § 1. Sąd rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu niejawnym w składzie
trzech sędziów.
§ 2. W postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia sąd uzasadnia z urzędu
postanowienie kończące to postępowanie. W sprawach, w których zażalenie oddalono
lub zmieniono zaskarżone postanowienie, pisemne uzasadnienie sporządza się tylko
wówczas, gdy strona zgłosiła wniosek o doręczenie postanowienia z uzasadnieniem.
§ 3. Do postępowania toczącego się na skutek zażalenia stosuje się odpowiednio
przepisy o postępowaniu apelacyjnym.

Art. 397¹. (uchylony).

art. 398. więcej [Zażalenia na zarządzenia] Art. 398. Przepisy niniejszego działu stosuje się odpowiednio do zażaleń na
zarządzenia przewodniczącego.

Art. 398¹.  § 1. Od wydanego przez sąd drugiej instancji prawomocnego wyroku
lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania
kończących postępowanie w sprawie strona, Prokurator Generalny, Rzecznik Praw
Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka może wnieść skargę kasacyjną do Sądu
Najwyższego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
§ 2. Wniesienie skargi kasacyjnej przez stronę wyłącza – w zaskarżonym
zakresie – wniesienie skargi kasacyjnej przez Prokuratora Generalnego, Rzecznika
Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka.

Art. 398². § 1. Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa
majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt
tysięcy złotych, a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych –
niższa niż dziesięć tysięcy złotych. Jednakże w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu
zaskarżenia w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz
o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Niezależnie od wartości
przedmiotu zaskarżenia skarga kasacyjna przysługuje także w sprawach
o odszkodowanie z tytułu wyrządzenia szkody przez wydanie prawomocnego
orzeczenia niezgodnego z prawem.
§ 2. Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna także w sprawach:
1) o rozwód, o separację, o alimenty, o czynsz najmu lub dzierżawy oraz
o naruszenie posiadania;
2) dotyczących kar porządkowych, świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych
oraz o deputaty lub ich ekwiwalent;
3) rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym.
§ 3. Niedopuszczalna jest skarga kasacyjna od wyroku ustalającego nieistnienie
małżeństwa lub orzekającego unieważnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron
po uprawomocnieniu się wyroku zawarła związek małżeński.
§ 4. Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach, w których powództwo
oddalono na podstawie art. 191¹. Skargę kasacyjną wniesioną w takich sprawach
pozostawia się w aktach sprawy bez żadnych dalszych czynności. To samo dotyczy
pism związanych z jej wniesieniem. O pozostawieniu skargi kasacyjnej i pism
związanych z jej wniesieniem zawiadamia się powoda tylko raz – przy wniesieniu
pierwszego pisma.
§ 5. Przepisu § 4 nie stosuje się:
1) gdy w wyniku uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku wydanego na
podstawie art. 191¹ i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania została ona rozpoznana na zasadach ogólnych;
2) do skargi kasacyjnej wniesionej przez podmiot, o którym mowa w art. 398¹ § 1,
inny niż powód.

Art. 398³. § 1. Skargę kasacyjną strona może oprzeć na następujących
podstawach:
1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe
zastosowanie;
2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny
wpływ na wynik sprawy.
§ 2. Prokurator Generalny może oprzeć skargę kasacyjną na podstawach
określonych w § 1, jeżeli przez wydanie orzeczenia doszło do naruszenia
podstawowych zasad porządku prawnego, Rzecznik Praw Obywatelskich – jeżeli
przez wydanie orzeczenia doszło do naruszenia konstytucyjnych wolności albo praw
człowieka i obywatela, a Rzecznik Praw Dziecka – jeżeli przez wydanie orzeczenia
doszło do naruszenia praw dziecka.
§ 3. Podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów
lub oceny dowodów.

Art. 398⁴. § 1. Skarga kasacyjna powinna zawierać:
1) oznaczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest ono
zaskarżone w całości czy w części;
2) przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie;
3) wniosek o uchylenie lub uchylenie i zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu
żądanego uchylenia i zmiany.
§ 2. Oprócz wymagań przewidzianych w § 1, skarga kasacyjna powinna
zawierać wniosek o przyjęcie do rozpoznania i jego uzasadnienie.
§ 3. Ponadto skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom
przewidzianym dla pisma procesowego, a w sprawach o prawa majątkowe powinna
zawierać również oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia. Do skargi kasacyjnej
dołącza się także dwa jej odpisy przeznaczone do akt Sądu Najwyższego oraz dla
Prokuratora Generalnego, chyba że sam wniósł skargę.

Art. 398⁵. § 1. Skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone
orzeczenie, w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia orzeczenia
z uzasadnieniem stronie skarżącej.
§ 2. Termin do wniesienia skargi kasacyjnej przez Prokuratora Generalnego,
Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka wynosi sześć miesięcy od
dnia uprawomocnienia się orzeczenia, a jeżeli strona zażądała doręczenia orzeczenia
z uzasadnieniem – od chwili doręczenia orzeczenia stronie.

Art. 398⁶. § 1. Jeżeli skarga kasacyjna nie spełnia wymagań przewidzianych
w art. 398⁴ § 2 lub 3, przewodniczący w sądzie drugiej instancji wzywa skarżącego do usunięcia braków w terminie tygodniowym pod rygorem odrzucenia skargi.
§ 2. Sąd drugiej instancji odrzuca skargę kasacyjną wniesioną po upływie
terminu, skargę niespełniającą wymagań określonych w art. 398⁴ § 1, nieopłaconą
oraz skargę, której braków nie usunięto w terminie lub z innych przyczyn
niedopuszczalną.
§ 3. Sąd Najwyższy odrzuca skargę kasacyjną, która podlegała odrzuceniu
przez sąd drugiej instancji, albo zwraca ją temu sądowi w celu usunięcia
dostrzeżonych braków.
§ 4. O odrzuceniu skargi kasacyjnej niespełniającej wymagań określonych
w art. 398⁴ § 1 sąd drugiej instancji albo Sąd Najwyższy zawiadamia właściwy organ samorządu zawodowego, do którego należy pełnomocnik.
§ 3.  Sąd Najwyższy odrzuca skargę kasacyjną, która podlegała odrzuceniu przez sąd drugiej instancji, albo zwraca ją temu sądowi w celu usunięcia dostrzeżonych braków.
§ 4. O odrzuceniu skargi kasacyjnej niespełniającej wymagań określonych w art. 398⁴ § 1 sąd drugiej instancji albo Sąd Najwyższy zawiadamia właściwy organ samorządu zawodowego, do którego należy pełnomocnik.

Art. 398⁷. . § 1. Strona przeciwna może wnieść do sądu drugiej instancji
odpowiedź na skargę kasacyjną w terminie dwutygodniowym od doręczenia jej skargi.
W razie wniesienia skargi kasacyjnej przez Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw
Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka odpowiedź na skargę mogą wnieść
obydwie strony.
§ 2. Po upływie terminu do wniesienia odpowiedzi lub po zarządzeniu
doręczenia odpowiedzi skarżącemu, sąd drugiej instancji niezwłocznie przedstawia
skargę kasacyjną i odpowiedź wraz z aktami sprawy Sądowi Najwyższemu. Do akt
sprawy dołącza się dwa odpisy zaskarżonego orzeczenia z uzasadnieniem.

Art. 398⁸. § 1. W każdej sprawie Sąd Najwyższy może zwrócić się do
Prokuratora Generalnego o zajęcie na piśmie stanowiska co do skargi kasacyjnej
wniesionej przez stronę i odpowiedzi na skargę. Prokurator Generalny lub wyznaczony przez niego prokurator przedstawia stanowisko w terminie trzydziestu
dni, a jeżeli uzna, że wymaga tego ochrona praworządności, praw obywatelskich lub
interesu publicznego, bierze udział w postępowaniu kasacyjnym.
§ 2. Odpis pisma, o którym mowa w § 1, doręcza się stronom, które mogą się do
niego ustosunkować w terminie czternastu dni, nie później jednak niż na rozprawie
kasacyjnej.

Art. 398⁹. . § 1. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania,
jeżeli:
1) w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne;
2) istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości
lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów;
3) zachodzi nieważność postępowania lub
4) skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
§ 2. O przyjęciu lub odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania Sąd
Najwyższy orzeka na posiedzeniu niejawnym. Postanowienie nie wymaga pisemnego
uzasadnienia.

Art. 398¹⁰. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w składzie trzech
sędziów. W pozostałych wypadkach Sąd Najwyższy orzeka w składzie jednego
sędziego.

Art. 398¹¹. § 1. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną na posiedzeniu
niejawnym, chyba że w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, a skarżący
złożył w skardze kasacyjnej wniosek o jej rozpoznanie na rozprawie. Sąd Najwyższy
może także rozpoznać skargę kasacyjną na rozprawie, jeżeli przemawiają za tym inne
względy.
§ 2. Sędzia sprawozdawca przedstawia na rozprawie zwięźle stan sprawy, ze
szczególnym uwzględnieniem podstaw i wniosków kasacyjnych.
§ 3. Udzielając głosu stronom, przewodniczący może ograniczyć czas
wystąpienia, stosownie do wagi i zawiłości sprawy.
§ 4. Jeżeli w rozprawie bierze udział Prokurator Generalny lub upoważniony
przez niego prokurator, przewodniczący udziela mu głosu po wysłuchaniu stron.

Art. 398¹². Z wyjątkiem wypadków określonych w art. 173–175¹, postępowanie przed Sądem Najwyższym ulega zawieszeniu jedynie na zgodny wniosek stron.

Art. 398¹³. . § 1. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach
zaskarżenia oraz w granicach podstaw; w granicach zaskarżenia bierze jednak
z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania.
§ 2. W postępowaniu kasacyjnym nie jest dopuszczalne powołanie nowych
faktów i dowodów, a Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami faktycznymi
stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia.
§ 3. Skarżący może przytoczyć nowe uzasadnienie podstaw kasacyjnych.

Art. 398¹⁴. Sąd Najwyższy oddala skargę kasacyjną, jeżeli nie ma
uzasadnionych podstaw albo jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego
uzasadnienia odpowiada prawu.

Art. 398¹⁵. § 1. Sąd Najwyższy w razie uwzględnienia skargi kasacyjnej uchyla
zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie, lub innemu sądowi równorzędnemu; Sąd
Najwyższy może uchylić także w całości lub w części orzeczenie sądu pierwszej
instancji i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi temu samemu lub
równorzędnemu. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy przepis art. 415 stosuje się
odpowiednio.
§ 2. W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, sąd rozpoznaje ją
w innym składzie.

Art. 398¹⁶. Jeżeli podstawa naruszenia prawa materialnego jest oczywiście
uzasadniona, a skargi kasacyjnej nie oparto także na podstawie naruszenia przepisów
postępowania lub podstawa ta okazała się nieuzasadniona, Sąd Najwyższy może na
wniosek skarżącego uchylić zaskarżony wyrok i orzec co do istoty sprawy. Przepis
art. 415 stosuje się odpowiednio.

Art. 398¹⁷. § 1. Jeżeli przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej wyłoni się
zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, Sąd Najwyższy może odroczyć
wydanie orzeczenia i przekazać to zagadnienie do rozstrzygnięcia powiększonemu
składowi tego Sądu.
§ 2. Uchwała powiększonego składu Sądu Najwyższego jest w danej sprawie
wiążąca.
§ 3. Sąd Najwyższy w powiększonym składzie może przejąć sprawę do swego
rozpoznania.

Art. 398¹⁸. W razie wniesienia skargi kasacyjnej przez Prokuratora Generalnego,
Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka koszty procesu
w postępowaniu kasacyjnym podlegają wzajemnemu zniesieniu.

Art. 398¹⁹. Jeżeli pozew ulegał odrzuceniu albo istniała podstawa do umorzenia
postępowania, Sąd Najwyższy uchyla wydane w sprawie wyroki oraz odrzuca pozew
lub umarza postępowanie. Przepis art. 415 stosuje się odpowiednio.

Art. 398²⁰. Sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią
prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy. Nie można oprzeć skargi
kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy na
podstawach sprzecznych z wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd
Najwyższy

Art. 398²¹. Jeżeli nie ma szczególnych przepisów o postępowaniu przed Sądem
Najwyższym, do postępowania tego stosuje się odpowiednio przepisy o apelacji, z tym
że skargę kasacyjną cofnąć może również sama strona, a termin na sporządzenie
uzasadnienia orzeczenia przez Sąd Najwyższy wynosi miesiąc.

Art. 398²². § 1. Na orzeczenie referendarza sądowego służy skarga
w przypadkach, w których na postanowienie sądu służyłoby zażalenie.
§ 2. Skargę wnosi się do sądu, w którym referendarz sądowy wydał zaskarżone
orzeczenie, w terminie tygodnia od dnia jego doręczenia, a jeżeli zażądano
uzasadnienia tego orzeczenia – od dnia jego doręczenia z uzasadnieniem.
§ 3. W przypadku wniesienia skargi orzeczenie referendarza sądowego traci
moc.
§ 4. Jeżeli skarga jest oczywiście uzasadniona, referendarz sądowy, który wydał
zaskarżone orzeczenie, w terminie tygodnia od dnia wniesienia skargi może
postanowieniem stwierdzić zasadność skargi i w miarę potrzeby wydać ponowne
orzeczenie. Na ponowne orzeczenie służy skarga na zasadach ogólnych, jednak
w przypadku jego zaskarżenia przepisu paragrafu niniejszego nie stosuje się.
§ 5. Po utracie mocy orzeczenia referendarza sądowego sąd rozpoznaje sprawę
jako sąd pierwszej instancji. Jeżeli zaskarżenie postanowienia do sądu wyższego rzędu
nie jest możliwe ze względu na brak takiego sądu, środek zaskarżenia rozpoznaje ten
sam sąd w innym składzie.
§ 6. Jeżeli referendarz sądowy uzna, że skarga podlega odrzuceniu, przedstawia
sprawę sądowi. W przypadku uznania, że brak jest podstaw do odrzucenia skargi, sąd
może od razu rozpoznać sprawę, o ile stan sprawy na to pozwala.
§ 7. Przepisy § 1–6 stosuje się odpowiednio do postępowania ze skargi na
zarządzenie referendarza sądowego.

Art. 398²³. § 1. Wniesienie skargi na postanowienie referendarza sądowego
w przedmiocie kosztów sądowych lub kosztów procesu oraz na postanowienie
o odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego wstrzymuje wykonalność tego
postanowienia.
§ 2. Jeżeli wniesiono skargę na postanowienie referendarza sądowego wydane na
podstawie art. 395 § 2, ponowne wydanie postanowienia na tej podstawie przez
referendarza sądowego nie jest dopuszczalne.
§ 3. Sąd rozpoznaje skargę w składzie jednego sędziego jako sąd drugiej
instancji. Po rozpoznaniu skargi sąd utrzymuje w mocy lub zmienia zaskarżone
postanowienie, stosując odpowiednio przepisy o zażaleniu.

Art. 398²⁴. W zakresie nieuregulowanym do postępowania ze skargi na
orzeczenie referendarza sądowego stosuje się odpowiednio przepisy o zażaleniu

art. 399. więcej [Dopuszczalność wznowienia postępowania cywilnego] Art. 399. § 1. W wypadkach przewidzianych w dziale niniejszym można żądać
wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym wyrokiem.
§ 2. Na podstawie określonej w art. 401¹ postępowanie może być wznowione
również w razie zakończenia go postanowieniem.

art. 400. więcej [Niedopuszczalność skargi o wznowienie postępowania] Art. 400. Niedopuszczalna jest skarga o wznowienie od wyroku orzekającego
unieważnienie małżeństwa lub rozwód albo ustalającego nieistnienie małżeństwa,
jeżeli choćby jedna ze stron zawarła po jego uprawomocnieniu się nowy związek
małżeński.

art. 401. więcej [Wznowienie postępowania z powodu nieważności] Art. 401. Można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności:
1) jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał
sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku
nie mogła domagać się wyłączenia;
2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie
reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była
pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli
przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak
reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła
dokonane czynności procesowe.

Art. 401¹. Można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy
Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją,
ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało
wydane orzeczenie.

art. 402. więcej [Uchylony] Art. 402. (uchylony).

art. 403. więcej [Inne podstawy] § 1. Można żądać wznowienia na tej podstawie, że:
1) wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na
skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym;
2) wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa.
§ 2. Można również żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia
prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku prawnego, albo wykrycia
takich faktów lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik
sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.
§ 3. (uchylony)
§ 4. Można żądać wznowienia, jeżeli na treść wyroku miało wpływ
postanowienie niekończące postępowania w sprawie, wydane na podstawie aktu
normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją,
ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, uchylone lub zmienione zgodnie
z art. 416¹.

art. 404. więcej [Przestępstwo] Art. 404. Z powodu przestępstwa można żądać wznowienia jedynie wówczas,
gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów.

art. 405. więcej [Właściwość sądu] Art. 405. Do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności oraz na
podstawie przewidzianej w art. 401¹ właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone
orzeczenie, a jeżeli zaskarżono orzeczenia sądów różnych instancji, właściwy jest sąd
instancji wyższej. Do wznowienia postępowania na innej podstawie właściwy jest sąd,
który ostatnio orzekał co do istoty sprawy.

art. 406. więcej [Odpowiednie stosowanie przepisów o postępowaniu pierwszoinstancyjnym] Art. 406. Do postępowania ze skargi o wznowienie stosuje się odpowiednio
przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, jeżeli przepisy poniższe nie
stanowią inaczej.

art. 407. więcej [Termin wniesienia skargi] Art. 407. § 1. Skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym;
termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia,
a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji
– od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel
ustawowy.
§ 2. W sytuacji określonej w art. 401¹ skargę o wznowienie wnosi się w terminie
trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
Jeżeli w chwili wydania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego orzeczenie, o którym
mowa w art. 401¹, nie było jeszcze prawomocne na skutek wniesienia środka
odwoławczego, który został następnie odrzucony, termin biegnie od dnia doręczenia
postanowienia o odrzuceniu, a w wypadku wydania go na posiedzeniu jawnym – od
dnia ogłoszenia tego postanowienia.

art. 408. więcej [Niedopuszczalność żądania wznowienia postępowania (prekluzja)] Art. 408. Po upływie lat dziesięciu od dnia uprawomocnienia się wyroku nie
można żądać wznowienia, z wyjątkiem przypadku, gdy strona była pozbawiona
możności działania lub nie była należycie reprezentowana.

art. 409. więcej [Wymagania skargi o wznowienie postępowania] Art. 409. Skarga o wznowienie powinna czynić zadość warunkom pozwu oraz
zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia, podstawę wznowienia i jej
uzasadnienie, okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi
oraz wniosek o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia.

art. 410. więcej [Odrzucenie skargi o wznowienie postępowania] Art. 410. § 1. Sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu,
niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie.
§ 2. Na żądanie sądu skarżący uprawdopodobni okoliczności stwierdzające
zachowanie terminu lub dopuszczalność wznowienia.

art. 411. więcej [Uchylony] Art. 411. (uchylony).

art. 412. więcej [Ponowne rozpoznanie ] Art. 412. § 1. Sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach, jakie zakreśla
podstawa wznowienia.
§ 2. Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd stosownie do okoliczności bądź
oddala skargę o wznowienie, bądź uwzględniając ją zmienia zaskarżone orzeczenie
albo je uchyla i w razie potrzeby pozew odrzuca lub postępowanie umarza.
§ 3. (uchylony)
§ 4. Jeżeli do rozstrzygnięcia o wznowieniu postępowania zakończonego
wyrokiem właściwy jest Sąd Najwyższy, sąd ten orzeka tylko o dopuszczalności
wznowienia, a rozpoznanie sprawy przekazuje sądowi drugiej instancji.

art. 413. więcej [Wyłączenie sędziego] Art. 413. Sędzia, którego udziału lub zachowania się w procesie poprzednim
dotyczy skarga, wyłączony jest od orzekania w postępowaniu ze skargi o wznowienie.

art. 414. więcej [Wstrzymanie wykonania wyroku] Art. 414. Wniesienie skargi o wznowienie nie tamuje wykonania zaskarżonego
wyroku. W przypadku uprawdopodobnienia, że skarżącemu grozi niepowetowana
szkoda, sąd może na wniosek strony wstrzymać wykonanie wyroku, chyba że strona
przeciwna złoży odpowiednie zabezpieczenie.

art. 415. więcej [Zwrot wyegzekwowanego świadczenia] Art. 415. Uchylając lub zmieniając wyrok, sąd na wniosek skarżącego
w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie orzeka o zwrocie spełnionego lub
wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu stanu poprzedniego. Nie wyłącza
to możliwości dochodzenia w osobnym procesie, także od Skarbu Państwa,
naprawienia szkody poniesionej wskutek wydania lub wykonania wyroku.

art. 416. więcej [Niedopuszczalność dalszego wznowienia] Art. 416. § 1. Niedopuszczalne jest dalsze wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienie.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli skarga o wznowienie postępowania
została oparta na podstawie wznowienia określonej w art. 401¹.

Art. 416¹. W sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem mogą być
uchylone postanowienia niekończące postępowania w sprawie, jeżeli zostały wydane
na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą.
Przepisy o wznowieniu postępowania stosuje się odpowiednio.

art. 417. więcej [Uchylony] Art. 417. (uchylony).

art. 418. więcej [Uchylony] Art. 418. (uchylony).

art. 419. więcej [Uchylony] Art. 419. (uchylony).

art. 420. więcej [Uchylony] Art. 420. (uchylony).

art. 421. więcej [Uchylony] Art. 421. (uchylony).

art. 422. więcej [Uchylony] Art. 422. (uchylony).

art. 423. więcej [Uchylony] Art. 423. (uchylony).

art. 424. więcej [Dopuszczalność skargi] Art. 424. (uchylony).
Art. 424¹. § 1. Można żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe.
§ 2. W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu pierwszej lub drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie wyroku w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.
Art. 424^1a. § 1. Od wyroków sądu drugiej instancji, od których wniesiono skargę kasacyjną, oraz od orzeczeń Sądu Najwyższego skarga nie przysługuje.
§ 2. Orzeczenie Sądu Najwyższego wydane na skutek wniesienia skargi kasacyjnej traktuje się jak orzeczenie wydane w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi.
Art. 424^1b. W wypadku prawomocnych orzeczeń, od których skarga nie przysługuje, odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem można domagać się bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi, chyba że strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych.
Art. 424². W wypadkach określonych w art. 424¹ skargę może wnieść także Prokurator Generalny, jeżeli niezgodność wyroku z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego, Rzecznik Praw Obywatelskich - jeżeli niezgodność wyroku z prawem wynika z naruszenia konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, albo Rzecznik Praw Dziecka - jeżeli niezgodność wyroku z prawem wynika z naruszenia praw dziecka.
Art. 424³. Od tego samego wyroku strona może wnieść tylko jedną skargę.
Art. 424⁴. Skargę można oprzeć na podstawie naruszeń prawa materialnego lub przepisów postępowania, które spowodowały niezgodność wyroku z prawem, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda. Podstawą skargi nie mogą być jednak zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów.
Art. 424⁵. § 1. Skarga powinna zawierać:
1) oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości lub w części;
2) przytoczenie jej podstaw oraz ich uzasadnienie;
3) wskazanie przepisu prawa, z którym zaskarżony wyrok jest niezgodny;
4) uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie wyroku, którego skarga dotyczy;
5) wykazanie, że wzruszenie zaskarżonego wyroku w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest możliwe, a ponadto - gdy skargę wniesiono, stosując art. 424¹ § 2 - że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie skargi;
6) wniosek o stwierdzenie niezgodności wyroku z prawem.
§ 2. Ponadto skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego. Do skargi - oprócz jej odpisów dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom - dołącza się dwa odpisy przeznaczone do akt Sądu Najwyższego.
Art. 424⁶. § 1. Skargę wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwóch lat od dnia jego uprawomocnienia się.
§ 2. W razie stwierdzenia niezachowania warunków formalnych określonych w art. 424⁵ § 2, przewodniczący wzywa o poprawienie lub uzupełnienie skargi.
§ 3. Skargę nieopłaconą, skargę wniesioną z naruszeniem art. 871 § 1 oraz skargę, której braków strona nie usunęła w terminie, sąd odrzuca na posiedzeniu niejawnym.
Art. 424⁷. Po doręczeniu skargi stronie przeciwnej, a gdy skargę wniósł Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka - obydwu stronom, sąd przedstawia niezwłocznie akta sprawy Sądowi Najwyższemu.
Art. 424⁸. § 1. Sąd Najwyższy odrzuca na posiedzeniu niejawnym skargę, jeżeli ulegała ona odrzuceniu przez sąd niższej instancji, skargę wniesioną po upływie terminu, skargę niespełniającą wymagań określonych w art. 424⁵ § 1, jak również skargę z innych przyczyn niedopuszczalną.
§ 2. Skarga podlega także odrzuceniu, jeżeli zmiana zaskarżonego wyroku w drodze innych środków prawnych była lub jest możliwa albo jeżeli nie zachodzi wyjątek, o którym mowa w art. 424¹ § 2.
Art. 424⁹. Sąd Najwyższy odmawia przyjęcia skargi do rozpoznania, jeżeli jest oczywiście bezzasadna.
Art. 424¹⁰. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw. Skarga podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, chyba że ważne względy przemawiają za wyznaczeniem rozprawy.
Art. 424¹¹. § 1. Sąd Najwyższy oddala skargę w razie braku podstawy do stwierdzenia, że zaskarżony wyrok jest niezgodny z prawem.
§ 2. Uwzględniając skargę, Sąd Najwyższy stwierdza, że wyrok jest w zaskarżonym zakresie niezgodny z prawem.
§ 3. Jeżeli w chwili orzekania sprawa ze względu na osobę nie podlegała orzecznictwu sądów polskich albo w sprawie droga sądowa była niedopuszczalna, Sąd Najwyższy - stwierdzając niezgodność wyroku z prawem - uchyla zaskarżony wyrok oraz wyrok sądu pierwszej instancji i odrzuca pozew albo umarza postępowanie.
Art. 424¹². W wypadkach nieuregulowanych przepisami niniejszego działu do postępowania wywołanego wniesieniem skargi stosuje się odpowiednio przepisy o skardze kasacyjnej.

art. 425. więcej [Rodzaje spraw] Art. 425. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się w sprawach o unieważnienie
małżeństwa, o ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa i o rozwód oraz
o separację na żądanie jednego z małżonków.

art. 426. więcej [Pełnomocnictwo] Art. 426. Do reprezentowania strony konieczne jest pełnomocnictwo udzielone
do prowadzenia danej sprawy

art. 427. więcej [Wyłączenie jawności] Art. 427. Posiedzenia odbywają się przy drzwiach zamkniętych, chyba że obie
strony żądają publicznego rozpoznania sprawy, a sąd uzna, że jawność nie zagraża
moralności.

art. 428. więcej [Niestewiennictwo stron] Art. 428. § 1. Rozprawa odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej ze
stron. Jednakże w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa powoda na pierwsze
posiedzenie sądowe wyznaczone w celu przeprowadzenia rozprawy, postępowanie
ulega zawieszeniu, chyba że prokurator popiera żądanie unieważnienia albo ustalenia
istnienia lub nieistnienia małżeństwa.
§ 2. Podjęcie postępowania następuje na wniosek powoda, nie wcześniej jednak
niż po upływie trzech miesięcy od dnia zawieszenia postępowania. W razie
niezgłoszenia takiego wniosku w ciągu roku po zawieszeniu, sąd umorzy
postępowanie. Umorzenie wywołuje takie same skutki, jak umorzenie postępowania
zawieszonego na zgodny wniosek stron lub z powodu ich niestawiennictwa.

art. 429. więcej [Środki przymusu wobec strony] Art. 429. Jeżeli strona wezwana do osobistego stawiennictwa nie stawi się bez
usprawiedliwionych powodów na posiedzenie, sąd może skazać ją na grzywnę według
przepisów o karach za niestawiennictwo świadka, nie może jednak nakazać
przymusowego sprowadzenia jej do sądu.

art. 430. więcej [Zakaz przesłuchiwania małoletnich] Art. 430. Małoletni, którzy nie ukończyli lat trzynastu, a zstępni stron, którzy nie
ukończyli lat siedemnastu, nie mogą być przesłuchiwani w charakterze świadków.

art. 431. więcej [Podstawy rozstrzygnięć w sprawach małżeńskich] Art. 431. W sprawach przewidzianych w rozdziale niniejszym nie można oprzeć
rozstrzygnięcia wyłącznie na uznaniu powództwa lub przyznaniu okoliczności
faktycznych. W sprawach tych nie stosuje się art. 339 § 2.

art. 432. więcej [Obligatoryjne przesłuchanie stron] Art. 432. W każdej sprawie o rozwód lub o separację sąd zarządza
przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron. W innych sprawach sąd nie może
odmówić dopuszczenia takiego dowodu, jeżeli strona go powołała. Art. 302 § 1 stosuje się odpowiednio.

art. 433. więcej [Protokół rozprawy] Art. 433. Protokół rozprawy powinien zawierać oświadczenie małżonków co do
liczby, wieku i płci dzieci żyjących, stosunków majątkowych i zarobkowych obu
małżonków, szczególnych obowiązków utrzymania osób niebędących ich wspólnymi
dziećmi oraz co do treści umowy majątkowej, jeżeli małżonkowie umowę taką
zawarli.

art. 434. więcej [Wywiad środowiskowy] Art. 434. Sąd może zarządzić przeprowadzenie przez wyznaczoną osobę
wywiadu środowiskowego w celu ustalenia warunków, w których żyją i wychowują
się dzieci stron.

Art. 434¹. (uchylony).

art. 435. więcej [Rozszerzona skutecznośc wyroku] Art. 435. § 1. Wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich.
§ 2. Nie dotyczy to części orzekającej o prawach i roszczeniach majątkowych
poszukiwanych łącznie z prawami niemajątkowymi.

art. 436. więcej [Skierowanie do mediacji] Art. 436. § 1. Jeżeli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa, sąd może
skierować strony do mediacji. Skierowanie to jest możliwe także wtedy, gdy
postępowanie zostało zawieszone.
§ 2. Przepisy o mediacji stosuje się odpowiednio, z tym że przedmiotem mediacji
może być także pojednanie małżonków.
§ 3. (uchylony)
§ 4. Jeżeli strony nie uzgodniły osoby mediatora, sąd kieruje je do stałego
mediatora posiadającego wiedzę teoretyczną, w szczególności posiadającego
wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii lub prawa oraz umiejętności praktyczne w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach rodzinnych.

art. 437. więcej [Uchylony] Art. 437. (uchylony).

art. 438. więcej [Uchylony] Art. 438. (uchylony).

art. 439. więcej [Zakaz powództwa wzajemnego] Art. 439. § 1. Powództwo wzajemne o rozwód lub o separację jest
niedopuszczalne.
§ 2. W czasie trwania procesu o rozwód lub o separację nie może być wszczęta
odrębna sprawa o rozwód albo o separację.
§ 3. Strona pozwana w sprawie o rozwód może jednak również żądać rozwodu
albo separacji. Strona pozwana w sprawie o separację może również żądać separacji
albo rozwodu.

art. 440. więcej [Zawieszenie postępowania cywilnego] Art. 440. § 1. Jeżeli sąd nabierze przekonania, że istnieją widoki na utrzymanie
pożycia małżeńskiego, zawiesza postępowanie. Zawieszenie takie może nastąpić tylko
raz w toku postępowania.
§ 2. Podjęcie postępowania następuje na wniosek jednej ze stron; poza tym
stosuje się odpowiednio art. 428 § 2.

art. 441. więcej [Postępowanie dowodowe] Art. 441. Postępowanie dowodowe ma przede wszystkim na celu ustalenie
okoliczności dotyczących rozkładu pożycia, jak również okoliczności dotyczących
dzieci stron i ich sytuacji, a w razie uznania powództwa – także przyczyn, które
skłoniły do tego stronę pozwaną.

art. 442. więcej [Uznanie żądania pozwu] Art. 442. Jeżeli pozwany uznaje żądanie pozwu a małżonkowie nie mają
wspólnych małoletnich dzieci, sąd może ograniczyć postępowanie dowodowe do
przesłuchania stron.

art. 443. więcej [Uchylony] Art. 443. (uchylony).

art. 444. więcej [Roszczenia alimentacyjne] Art. 444. Małżonek może dochodzić roszczeń alimentacyjnych od drugiego
małżonka na wypadek orzeczenia rozwodu, jak również na wypadek orzeczenia
separacji. Dochodzenie następuje przez zgłoszenie wniosku na rozprawie w obecności
drugiego małżonka albo w piśmie, które należy doręczyć drugiemu małżonkowi.

art. 445. więcej [Niedopuszczalność wszczęcia sprawy o alimenty] Art. 445. § 1. W czasie trwania procesu o rozwód lub o separację nie może być
wszczęta odrębna sprawa o zaspokojenie potrzeb rodziny i o alimenty pomiędzy
małżonkami albo pomiędzy nimi a ich wspólnymi małoletnimi dziećmi co do
świadczeń za okres od wytoczenia powództwa o rozwód lub o separację. Pozew lub
wniosek o zabezpieczenie w takiej sprawie sąd przekaże sądowi, w którym toczy się sprawa o rozwód lub o separację, w celu rozstrzygnięcia według przepisów
o postępowaniu zabezpieczającym.
§ 2. Postępowanie w sprawie o zaspokojenie potrzeb rodziny lub o alimenty,
wszczęte przed wytoczeniem powództwa o rozwód lub o separację, ulega z urzędu
zawieszeniu z chwilą wytoczenia powództwa o rozwód lub o separację co do
świadczeń za okres od jego wytoczenia. Z chwilą wydania w sprawie o rozwód lub
o separację postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia wykonania obowiązku
zaspokajania potrzeb rodziny lub o alimenty wstrzymuje się także z mocy prawa
wykonanie nieprawomocnych orzeczeń o obowiązku tych świadczeń, wydanych
w poprzednio wszczętej sprawie, za okres od wytoczenia powództwa o rozwód lub
o separację.
§ 3. Po prawomocnym zakończeniu sprawy o rozwód lub o separację zawieszone
postępowanie podejmuje się z mocy prawa, orzeczenia zaś, których wykonanie było
wstrzymane, podlegają wykonaniu, jednak tylko co do okresu, za który w sprawie
o rozwód lub o separację nie orzeczono o roszczeniach objętych zawieszonym
postępowaniem. W pozostałym zakresie postępowanie ulega z mocy prawa
umorzeniu.

Art. 445¹. § 1. Jeżeli sprawa o rozwód lub o separację jest w toku, nie może być
wszczęte odrębne postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi
małoletnimi dziećmi stron lub o ustalenie kontaktów z nimi. W razie potrzeby
orzeczenia o władzy rodzicielskiej lub o kontaktach stosuje się przepisy
o postępowaniu zabezpieczającym.
§ 2. Postępowanie w sprawie dotyczącej władzy rodzicielskiej lub kontaktów
wszczęte przed wytoczeniem powództwa o rozwód lub o separację ulega z urzędu
zawieszeniu, a o władzy rodzicielskiej lub kontaktach przez cały czas trwania sprawy
o rozwód lub o separację sąd orzeka w postępowaniu zabezpieczającym. Sąd
postanowi podjąć postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej lub kontaktów, jeżeli
w prawomocnym orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie o rozwód lub
o separację nie orzeczono o władzy rodzicielskiej lub kontaktach. W przeciwnym
wypadku postępowanie ulega umorzeniu.

Art. 445². W każdym stanie sprawy o rozwód lub separację sąd może skierować
strony do mediacji w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii dotyczących zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów, sposobu sprawowania władzy
rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi oraz spraw majątkowych podlegających
rozstrzygnięciu w wyroku orzekającym rozwód lub separację. Przepis
art. 436 § 4 stosuje się odpowiednio.

Art. 445³. Na wniosek strony stosuje się przepisy art. 582¹ § 2 lub 3.

art. 446. więcej [Umorzenie postępowania] Art. 446. W razie śmierci jednego z małżonków postępowanie umarza się.

art. 447. więcej [Udział kuratora] Art. 447. § 1. Na wniosek osoby, która po śmierci jednego z małżonków
zamierza wytoczyć powództwo o unieważnienie małżeństwa, sąd rejonowy miejsca
zamieszkania zmarłego ustanawia kuratora. Jeżeli zmarli obydwoje małżonkowie,
ustanawia się dwóch kuratorów.
§ 2. Przepis paragrafu poprzedzającego stosuje się odpowiednio do powództwa
o ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa.

art. 448. więcej [Powództwo prokuratora o unieważnienie małżeństwa] Art. 448. § 1. Jeżeli powództwo o unieważnienie małżeństwa wytacza
prokurator, pozywa on oboje małżonków, a w wypadku śmierci jednego z nich –
kuratora ustanowionego na miejsce zmarłego małżonka.
§ 2. Przepis paragrafu poprzedzającego stosuje się odpowiednio do powództwa
prokuratora o ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa.

art. 449. więcej [Udział prokuratora] Art. 449. § 1. W sprawach o unieważnienie albo o ustalenie istnienia lub
nieistnienia małżeństwa odpis pozwu doręcza się prokuratorowi i zawiadamia się go
o terminach rozprawy.
§ 2. Jeżeli sprawa taka została wytoczona lub jest popierana przez prokuratora,
nie stosuje się przepisów o zawieszeniu postępowania na zgodny wniosek stron lub
z powodu niestawiennictwa obu stron.

art. 450. więcej [Zawieszenie i umorzenie postępowania] Art. 450. § 1. Postępowanie o unieważnienie małżeństwa w razie śmierci
jednego z małżonków zawiesza się.
§ 2. Postępowanie umarza się, jeżeli zstępni małżonka, który wytoczył
powództwo, nie zgłoszą w ciągu sześciu miesięcy po wydaniu postanowienia
o zawieszeniu wniosku o podjęcie postępowania.
§ 3. W przypadku śmierci pozwanego małżonka, a jeżeli pozwanymi byli oboje
małżonkowie – w przypadku śmierci jednego z nich, sąd orzekający ustanowi
kuratora, który wstępuje w miejsce zmarłego małżonka, po czym podejmie
zawieszone postępowanie.

art. 451. więcej [Odesłanie] Art. 451. Przepisy art. 444, 445 i 445¹ stosuje się odpowiednio w sprawach o unieważnienie małżeństwa.

art. 452. więcej [Zniesienie wspólności majątkowej] Art. 452. W sprawach o ustanowienie rozdzielności majątkowej między
małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy art. 426, 431, 432, 435 § 1, 441 i 446.

art. 453. więcej [Rodzaje spraw] Art. 453. Przepisy niniejszego działu stosuje się w sprawach o ustalenie lub
zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa oraz
o rozwiązanie przysposobienia.

Art. 453¹. W sprawach o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka oraz
o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa matka i ojciec dziecka mają zdolność
procesową także wtedy, gdy są ograniczeni w zdolności do czynności prawnych, jeżeli
ukończyli lat szesnaście.

art. 454. więcej [Powództwa prokuratora] Art. 454. § 1. W sprawach o ustalenie macierzyństwa albo ojcostwa prokurator
wytaczając powództwo wskazuje w pozwie dziecko, na którego rzecz wytacza
powództwo, oraz pozywa odpowiednio matkę dziecka albo domniemanego ojca,
a jeżeli osoby te nie żyją – kuratora ustanowionego na ich miejsce.
§ 1¹. W sprawach o zaprzeczenie macierzyństwa prokurator, wytaczając
powództwo, pozywa kobietę wpisaną jako matka w akcie urodzenia dziecka,
mężczyznę, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem jej macierzyństwa,
oraz dziecko, a jeżeli osoby te nie żyją – kuratora ustanowionego na ich miejsce.
§ 2. W sprawach o zaprzeczenie ojcostwa prokurator, wytaczając powództwo,
pozywa męża matki dziecka, a jeżeli ten nie żyje – kuratora ustanowionego na jego
miejsce, matkę dziecka, jeżeli ta żyje, oraz dziecko, a jeżeli dziecko nie żyje – kuratora
ustanowionego na jego miejsce.
§ 3. W sprawach o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa prokurator,
wytaczając powództwo, pozywa dziecko, a jeżeli dziecko nie żyje – kuratora ustanowionego na jego miejsce oraz mężczyznę, który uznał ojcostwo, a jeżeli ten nie
żyje – kuratora ustanowionego na jego miejsce, a także matkę dziecka, jeżeli ta żyje.
§ 4. W sprawach o rozwiązanie przysposobienia prokurator wytaczając
powództwo pozywa przysposabiającego oraz przysposobionego.

Art. 454¹. § 1. Powództwo wzajemne o ustalenie lub zaprzeczenie
macierzyństwa, o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa, a także o ustalenie
bezskuteczności uznania ojcostwa nie jest dopuszczalne.
§ 2. W czasie trwania procesu o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa,
o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa albo o ustalenie bezskuteczności uznania
ojcostwa nie może być wszczęta odrębna sprawa o ustalenie lub zaprzeczenie
macierzyństwa, o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa albo o ustalenie
bezskuteczności uznania ojcostwa.
§ 3. Strona pozwana może jednak również żądać ustalenia lub zaprzeczenia
macierzyństwa, ustalenia lub zaprzeczenia ojcostwa albo ustalenia bezskuteczności
uznania ojcostwa.

art. 455. więcej [Rozprawa] Art. 455. Rozprawa odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej ze stron.

art. 456. więcej [Postępowanie w razie śmierci jednej ze stron] Art. 456. § 1. Postępowanie umarza się w razie śmierci jednej ze stron, a jeżeli
w charakterze tej samej strony występuje kilka osób, w razie śmierci wszystkich tych
osób, z zastrzeżeniem § 2 i 3.
§ 2. W sprawie wytoczonej przez dziecko o ustalenie albo zaprzeczenie
macierzyństwa, o zaprzeczenie ojcostwa albo ustalenie bezskuteczności uznania, jak
również w sprawie wytoczonej przez dziecko albo jego matkę o ustalenie ojcostwa,
postępowanie zawiesza się w razie śmierci pozwanych do czasu ustanowienia przez
sąd orzekający kuratora, który wstępuje do sprawy na miejsce zmarłego. Przepis ten
stosuje się w sprawie o rozwiązanie przysposobienia w razie śmierci
przysposabiającego.
§ 3. W sprawie o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa, ustalenie lub
zaprzeczenie ojcostwa oraz ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa postępowanie
zawiesza się w razie śmierci dziecka, które było pozwanym w sprawie, do czasu
ustanowienia przez sąd orzekający kuratora, który wstępuje do sprawy na miejsce
zmarłego dziecka. W razie śmierci dziecka, które było powodem w sprawie, postępowanie zawiesza się, a jeżeli zstępni dziecka w ciągu sześciu miesięcy od dnia
wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania nie zgłoszą wniosku o jego
podjęcie, sąd postępowanie umorzy.

Art. 456¹. § 1. W sprawach o ustalenie macierzyństwa przewodniczący
zawiadamia o toczącym się procesie mężczyznę, którego dotyczy domniemanie
pochodzenia dziecka od męża matki, doręczając mu odpis pozwu.
§ 2. W sprawach o zaprzeczenie macierzyństwa przewodniczący zawiadamia
o toczącym się procesie mężczyznę, którego ojcostwa dotyczy wynik postępowania,
doręczając mu odpis pozwu.

art. 457. więcej [Zawiadomienie prokuratora] Art. 457. W sprawach o zaprzeczenie pochodzenia dziecka lub o ustalenie
bezskuteczności uznania ojcostwa, albo o rozwiązanie przysposobienia odpis pozwu
doręcza się prokuratorowi i zawiadamia się go o terminach rozprawy.

art. 458. więcej [Odpowiednie stosowanie przepisów ustawy w postępowaniu ze stosunków między rodzicami a dziećmi] Art. 458. § 1. W sprawach objętych przepisami działu niniejszego stosuje się
odpowiednio przepisy art. 426, 429, 431, 434 i 435.
§ 2. Jeżeli jednocześnie z ustaleniem ojcostwa dochodzi się związanych z tym
roszczeń majątkowych, do części postępowania dotyczących tych roszczeń nie stosuje
się przepisów art. 429 i 456. W razie śmierci pozwanego postępowanie w części
dotyczącej roszczeń majątkowych zawiesza się do czasu prawomocnego
rozstrzygnięcia sprawy o ustalenie ojcostwa, po czym może ono być podjęte
z udziałem następców prawnych zmarłego lub kuratora spadku.

Art. 458¹. § 1. Przepisy niniejszego działu stosuje się w sprawach
gospodarczych podlegających rozpoznaniu w procesie.
§ 2. W sprawach gospodarczych rozpoznawanych według przepisów niniejszego
działu przepisy o innych postępowaniach odrębnych stosuje się w zakresie, w którym
nie są sprzeczne z przepisami niniejszego działu. Nie dotyczy to spraw gospodarczych
rozpoznawanych w europejskim postępowaniu nakazowym, europejskim
postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń oraz elektronicznym postępowaniu
upominawczym.

Art. 458². § 1. Sprawami gospodarczymi są sprawy:
1) ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez
nich działalności gospodarczej;
2) określone w pkt 1, choćby którakolwiek ze stron zaprzestała prowadzenia
działalności gospodarczej;
3) ze stosunku spółki oraz dotyczące roszczeń, o których mowa w art. 291–300
i art. 479–490 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych
(Dz. U. z 2019 r. poz. 505, z późn. zm.);
4) przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie
do stanu poprzedniego lub o naprawienie szkody z tym związanej oraz
o zakazanie albo ograniczenie działalności zagrażającej środowisku;
5) z umów o roboty budowlane oraz ze związanych z procesem budowlanym umów
służących wykonaniu robót budowlanych;
6) z umów leasingu;
7) przeciwko osobom odpowiadającym za dług przedsiębiorcy, także posiłkowo lub
solidarnie, z mocy prawa lub czynności prawnej;
8) między organami przedsiębiorstwa państwowego;
9) między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a jego organem
założycielskim lub organem sprawującym nadzór;
10) z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego;
11) o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, którym jest
orzeczenie sądu gospodarczego prawomocne lub podlegające
natychmiastowemu wykonaniu albo ugoda zawarta przed tym sądem;
12) o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego opartego na prawomocnym
lub podlegającym natychmiastowemu wykonaniu orzeczeniu sądu
gospodarczego albo ugodzie zawartej przed tym sądem.
§ 2. Nie są sprawami gospodarczymi sprawy o:
1) podział majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej po jej ustaniu;
2) wierzytelność nabytą od osoby niebędącej przedsiębiorcą, chyba że
wierzytelność ta powstała ze stosunku prawnego w zakresie działalności
gospodarczej prowadzonej przez wszystkie jego strony.

Art. 458³. § 1. Pozew powinien zawierać również wskazanie adresu poczty
elektronicznej powoda albo oświadczenie powoda, że nie posiada takiego adresu.
§ 2. Pierwsze pismo procesowe pozwanego wniesione po doręczeniu odpisu
pozwu powinno zawierać również wskazanie adresu poczty elektronicznej albo
oświadczenie pozwanego, że nie posiada takiego adresu, o czym poucza się go
doręczając odpis pozwu.
§ 3. Niespełnienie wymogów, o których mowa w § 1 lub 2, uznaje się za brak
formalny pisma uniemożliwiający nadanie mu prawidłowego biegu.

Art. 458⁴. § 1. Stronę niezastępowaną przez adwokata, radcę prawnego,
rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej sąd
poucza o treści art. 458⁵ § 1 i 4, art. 458⁶, art. 458¹⁰ oraz art. 458¹¹.
§ 2. Pouczeń, o których mowa w § 1, udziela się stronie niezwłocznie po
złożeniu pierwszego pisma procesowego, a jeżeli było ono dotknięte brakami – po ich
usunięciu. Doręczenie pouczeń następuje na piśmie oraz na wskazany przez stronę
adres poczty elektronicznej. Pouczenia doręcza się także pełnomocnikowi, chyba że
pełnomocnikiem tym jest adwokat, radca prawny lub rzecznik patentowy lub za stronę
działa Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 3. Stronie niezastępowanej przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika
patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, która nie jest
przedsiębiorcą lub jest przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną, udziela się pouczeń,
o których mowa w § 1, także przy pierwszej czynności sądu, na którą strona się stawiła.
§ 4. Stronę, której nie udzielono pouczeń, o których mowa w § 1, w sposób
przewidziany w § 2, uważa się za pozbawioną możności obrony swych praw, chyba
że nieudzielenie pouczeń nie miało wpływu na zachowanie tej strony w toku
postępowania.

Art. 458⁵. § 1. Powód jest obowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody
w pozwie, a pozwany – w odpowiedzi na pozew.
§ 2. Doręczając pouczenia, o których mowa w art. 458⁴ § 1, przewodniczący
wzywa stronę, by w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż tydzień, powołała
wszystkie twierdzenia i dowody.
§ 3. Stosownie do okoliczności sprawy przewodniczący może określić inny
termin do powołania przez stronę twierdzeń i dowodów.
§ 4. Twierdzenia i dowody powołane z naruszeniem § 1–3 podlegają
pominięciu, chyba że strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo
że potrzeba ich powołania wynikła później. W takim przypadku dalsze twierdzenia
i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwóch tygodni od dnia,
w którym ich powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.

Art. 458⁶. § 1. Na wniosek strony, która nie jest przedsiębiorcą lub jest
przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną, sąd rozpoznaje sprawę z pominięciem
przepisów niniejszego działu.
§ 2. Wniosek, o którym mowa w § 1, strona może złożyć w terminie tygodnia od
dnia doręczenia jej na piśmie pouczeń, o których mowa w art. 458⁴ § 1, a jeżeli
doręczenie pouczeń nie było wymagane – w pozwie albo pierwszym piśmie
procesowym pozwanego.

Art. 458⁷. § 1. Sąd gospodarczy, który stwierdzi, że sprawa nie jest sprawą
gospodarczą, może z tego powodu przekazać ją sądowi właściwemu w terminie
miesiąca od dnia wdania się w spór co do istoty sprawy przez pozwanego.
§ 2. Przekazanie sprawy gospodarczej może nastąpić w terminie miesiąca od
dnia wdania się w spór co do istoty sprawy przez pozwanego. Sprawę gospodarczą,
której nie przekazano sądowi gospodarczemu ze względu na upływ tego terminu,
rozpoznaje się z pominięciem przepisów niniejszego działu.

Art. 458⁸. § 1. W toku postępowania nie można występować z nowymi
roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych. Jednakże w przypadku zmiany
okoliczności powód może żądać, zamiast pierwotnego przedmiotu sporu, jego
równowartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się
może nadto rozszerzyć powództwo o świadczenia za kolejne okresy.
§ 2. Przepisów art. 177 § 1 pkt 5, art. 194–196, art. 198 oraz art. 205 nie stosuje
się.
§ 3. Powództwo wzajemne jest niedopuszczalne.
§ 4. Przewodniczący i sąd są obowiązani podejmować czynności tak, by
rozstrzygnięcie w sprawie zapadło nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia
odpowiedzi na pozew. Jeżeli odpowiedź ta była dotknięta brakami, termin ten biegnie od dnia usunięcia tych braków, a jeżeli jej nie złożono – od dnia upływu terminu do jej złożenia.

Art. 458⁹. § 1. Strony mogą się umówić o wyłączenie określonych dowodów
w postępowaniu w sprawie z określonego stosunku prawnego powstałego na
podstawie umowy (umowa dowodowa).
§ 2. Umowę dowodową zawiera się na piśmie pod rygorem nieważności albo
ustnie przed sądem. W przypadku wątpliwości uważa się, że umowa późniejsza
utrzymuje w mocy te postanowienia umowy wcześniejszej, które da się z nią
pogodzić.
§ 3. Umowa dowodowa zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest
nieważna.
§ 4. Zarzut nieważności lub bezskuteczności umowy dowodowej można
podnieść najpóźniej na posiedzeniu, na którym powołano się na tę umowę, a jeśli
uczyniono to w piśmie procesowym – najpóźniej w następnym piśmie procesowym
albo na najbliższym posiedzeniu.
§ 5. Objęcie umową dowodową dowodu przeprowadzonego przed sądem przed
jej zawarciem nie pozbawia go mocy dowodowej.
§ 6. Sąd nie dopuści z urzędu dowodu wyłączonego umową dowodową.
§ 7. Fakty, które miałyby zostać wykazane dowodami wyłączonymi przez
umowę dowodową, sąd może ustalić na podstawie twierdzeń stron, biorąc pod
rozwagę całokształt okoliczności sprawy. Jeżeli ustalenia wymaga rozmiar należnego
świadczenia, przepis art. 322 stosuje się odpowiednio.

Art. 458¹⁰. Dowód z zeznań świadków sąd może dopuścić jedynie wtedy, gdy po
wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione
fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Art. 458¹¹. Czynność strony, w szczególności oświadczenie woli lub wiedzy,
z którą prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie danego
stosunku prawnego, może być wykazana tylko dokumentem, o którym mowa
w art. 77³ Kodeksu cywilnego, chyba że strona wykaże, że nie może przedstawić
dokumentu z przyczyn od niej niezależnych.

Art. 458¹². Niezależnie od wyniku sprawy sąd może obciążyć kosztami procesu
w całości lub części stronę, która przed wytoczeniem powództwa zaniechała próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchyliła się od udziału w niej lub uczestniczyła
w niej w złej wierze i przez to przyczyniła się do zbędnego wytoczenia powództwa
lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy.

Art. 458¹³. Do wyroku sądu pierwszej instancji zasądzającego świadczenie
w pieniądzu lub rzeczach zamiennych przepisy art. 492 § 1 i 2 stosuje się
odpowiednio.

art. 459. więcej [Rodzaje spraw] Art. 459. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się w sprawach z zakresu prawa pracy, a także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

art. 460. więcej [Zdolność sądowa i procesowa ] Art. 460. § 1. Zdolność sądową i procesową ma także pracodawca, chociażby
nie posiadał osobowości prawnej, a w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych
zdolność tę ma organ rentowy i wojewódzki zespół do spraw orzekania
o niepełnosprawności.
§ 2. W razie potrzeby ustanowienia dla strony kuratora, postanowienie, o którym
mowa w art. 69, może zapaść również z urzędu.

art. 461. więcej [Właściwość sądu] Art. 461. § 1. Powództwo w sprawie z zakresu prawa pracy można wytoczyć
bądź przed sąd ogólnie właściwy dla pozwanego, bądź przed sąd, w którego obszarze
właściwości praca jest, była lub miała być wykonywana.
§ 1¹. Do właściwości sądów rejonowych, bez względu na wartość przedmiotu
sporu, należą sprawy z zakresu prawa pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy,
o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy
i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi
dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub
naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy, a także
sprawy dotyczące kar porządkowych i świadectwa pracy oraz roszczenia z tym
związane.
§ 2. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych właściwy jest sąd,
w którego obszarze właściwości ma miejsce zamieszkania albo siedzibę strona
odwołująca się od decyzji wydanej przez organ rentowy lub orzeczenia wydanego
przez wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności, jak również
występująca z żądaniem w pozostałych sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych
wymienionych w art. 476 § 3. Jeżeli na tej podstawie nie można ustalić sądu
właściwego, właściwy jest sąd, w którego obszarze właściwości ma siedzibę organ
rentowy, a w sprawie, w której występuje wymieniony w art. 476 § 3 organ inny niż
rentowy – ten organ.
§ 2¹. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w których wniesiono
odwołanie od decyzji organu emerytalnego określonego przez ministra właściwego do
spraw wewnętrznych, wojskowego organu emerytalnego albo organu emerytalnego
właściwego w stosunku do funkcjonariuszy Służby Więziennej, właściwy jest sąd,
w którego obszarze właściwości ma siedzibę ten organ. Przepisu art. 44 nie stosuje się,
chyba że miałoby to prowadzić do nieważności postępowania.
§ 2². (uchylony)
§ 3. Sąd właściwy może na zgodny wniosek stron przekazać sprawę do
rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, rozpoznającemu sprawy z zakresu
prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych, jeżeli przemawiają za tym względy
celowości.

art. 462. więcej [Udział organizacji społecznych] Art. 462. W sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych, za zgodą pracownika
lub ubezpieczonego wyrażoną na piśmie, mogą wytaczać powództwa na rzecz
pracownika lub wnosić odwołania od decyzji organów rentowych, a także, za zgodą
pracownika lub ubezpieczonego wyrażoną na piśmie, przystępować do nich
w toczącym się postępowaniu

art. 463. więcej [Uchylony] Art. 463. (uchylony).

art. 464. więcej [Niedopuszczalność odrzucenia pozwu] Art. 464. § 1. Odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu
niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny
organ. W tym przypadku sąd przekaże sprawę temu organowi. Jeżeli jednak organ ten
uprzednio uznał się za niewłaściwy, sąd rozpozna sprawę.
§ 2. Wniesienie do sądu pozwu, przekazanego następnie stosownie do paragrafu
poprzedzającego, wywołuje skutki, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa.

art. 465. więcej [Pełnomocnictwo] Art. 465. § 1. Pełnomocnikiem pracownika lub ubezpieczonego może być
również przedstawiciel związku zawodowego lub inspektor pracy albo pracownik
zakładu pracy, w którym mocodawca jest lub był zatrudniony, a ubezpieczonego –
także przedstawiciel organizacji zrzeszającej emerytów i rencistów.
§ 1¹. Pełnomocnikiem pracodawcy niebędącego osobą prawną lub
przedsiębiorcą albo organu rentowego może być również jego pracownik.
Pełnomocnikiem wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności
może być jego członek.
§ 2. Do odbioru należności zasądzonych na rzecz pracownika lub
ubezpieczonego jest wymagane pełnomocnictwo szczególne, udzielone po powstaniu
tytułu egzekucyjnego

art. 466. więcej [Powództwo do protokołu] Art. 466. Pracownik lub ubezpieczony działający bez adwokata lub radcy
prawnego może zgłosić w sądzie właściwym ustnie do protokołu powództwo oraz
treść środków odwoławczych i innych pism procesowych.

art. 467. więcej [Wstępne badanie sprawy] Art. 467. § 1. (uchylony)
§ 2. (uchylony)
§ 3. (uchylony)
§ 3¹. Stronę wnoszącą pismo wszczynające postępowanie wzywa się do
usunięcia jego braków, tylko gdy braki te uniemożliwiają przeprowadzenie
posiedzenia przygotowawczego z udziałem strony wnoszącej pismo.
§ 3². Posiedzenie przygotowawcze służy także usunięciu braków pisma
wszczynającego postępowanie w zakresie niezbędnym do nadania sprawie
prawidłowego biegu oraz, w razie potrzeby, ustaleniu przez sąd dowodów do
przeprowadzenia z urzędu, a także wyjaśnieniu innych okoliczności istotnych dla
prawidłowego i szybkiego rozpoznania sprawy.
§ 4. Jeżeli w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych okaże się, że występują
istotne braki w materiale, a jego uzupełnienie w postępowaniu sądowym byłoby
połączone ze znacznymi trudnościami, przewodniczący może zwrócić organowi
rentowemu akta sprawy w celu uzupełnienia materiału sprawy. To samo dotyczy
przypadku, w którym decyzja organu rentowego nie zawiera:
1) podstawy prawnej i faktycznej;
2) wskazania sposobu wyliczenia świadczenia.

art. 468. więcej [Uchylony] Art. 468. (uchylony).

art. 469. więcej [Czynności dyspozytywne stron] Art. 469. Sąd uzna zawarcie ugody, cofnięcie pozwu, sprzeciwu lub środka
odwoławczego oraz zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia za niedopuszczalne
także wówczas, gdyby czynność ta naruszała słuszny interes pracownika lub
ubezpieczonego.

art. 470. więcej [Reprezentacja pozwanego] Art. 470. Pozwany ma obowiązek zapewnić, by osoba reprezentująca go przy
czynnościach sądu była obeznana ze stanem faktycznym sprawy i umocowana do
zawarcia ugody.

art. 471. więcej [Termin posiedzenia] Art. 471. Przewodniczący i sąd są obowiązani podejmować czynności tak, by
termin posiedzenia, na którym sprawa ma zostać rozpoznana, przypadł nie później niż
miesiąc od dnia zakończenia posiedzenia przygotowawczego, a jeżeli go nie
przeprowadzono – nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na
pozew. Jeżeli odpowiedź ta była dotknięta brakami, termin ten biegnie od dnia
usunięcia tych braków, a jeżeli odpowiedzi nie złożono – od dnia upływu terminu do
jej złożenia.

art. 472. więcej [Wezwania] Art. 472. Sąd żąda przedstawienia niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy akt
osobowych i innych dokumentów, stosując odpowiednio przepis art. 149¹.

art. 473. więcej [Wyłączenie stosowania ograniczeń dowodowych] Art. 473. § 1. W sprawach przewidzianych w niniejszym dziale nie stosuje się
przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania
stron.
§ 2. (uchylony)

art. 474. więcej [Uchylony] Art. 474. (uchylony).

art. 475. więcej [Niestawiennictwo stron] Art. 475. Jeżeli strona bez usprawiedliwionych powodów nie wykona w toku
postępowania postanowień lub zarządzeń, sąd może skazać ją na grzywnę według
przepisów o karach za niestawiennictwo świadka i odmówić przyznania kosztów lub
zastosować jeden z tych środków; nie może jednak nakazać przymusowego
sprowadzenia jej do sądu. Gdy stroną tą jest jednostka organizacyjna, grzywnie
podlega pracownik odpowiedzialny za wykonanie postanowień lub zarządzeń,
a w razie niewyznaczenia takiego pracownika lub niemożności jego ustalenia –
kierownik tej jednostki.

Art. 475¹. Przepisów art. 466, art. 467, art. 470 i art. 471 nie stosuje się do skargi
kasacyjnej i postępowania przed Sądem Najwyższym wywołanego jej wniesieniem.

art. 476. więcej [Definicje] Art. 476. § 1. Przez sprawy z zakresu prawa pracy rozumie się sprawy:
1) o roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane;
1¹) o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny,
wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy;
2) o roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych
przepisów stosuje się przepisy prawa pracy;
3) o odszkodowania dochodzone od pracodawcy na podstawie przepisów
o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
§ 2. Przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się sprawy,
w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych, dotyczących:
1) ubezpieczeń społecznych;
2) emerytur i rent;
3) (uchylony)
4) innych świadczeń w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych;
5) świadczeń odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby
pozostających w związku ze służbą wojskową albo służbą w Policji, Straży
Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służbie Celno-Skarbowej, Państwowej
Straży Pożarnej, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Ochrony Państwa, Służbie
Więziennej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu,
Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego oraz
Centralnym Biurze Antykorupcyjnym.
§ 3. Przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się także sprawy
wszczęte na skutek niewydania przez organ rentowy decyzji we właściwym terminie,
a także sprawy, w których wniesiono odwołanie od orzeczenia wojewódzkiego
zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, sprawy o roszczenia ze stosunków
prawnych między członkami otwartych funduszy emerytalnych a tymi funduszami lub
ich organami oraz sprawy ze stosunków między emerytami lub osobami uposażonymi
w rozumieniu przepisów o emeryturach kapitałowych a Zakładem Ubezpieczeń
Społecznych.
§ 4. Przez organy rentowe rozumie się:
1) jednostki organizacyjne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określone
w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, właściwe do wydawania
decyzji w sprawach świadczeń,
2) (uchylony)
3) wojskowe organy emerytalne oraz organy emerytalne resortów spraw
wewnętrznych i sprawiedliwości, a także inne organy wojskowe i organy
resortów spraw wewnętrznych i sprawiedliwości
– właściwe do wydawania decyzji w sprawach, o których mowa w § 2, a także Prezesa
Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.
§ 5. Przez użyte w niniejszym dziale określenie
1) pracownik – rozumie się również:
a) członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, osobę świadczącą pracę na
podstawie umowy o pracę nakładczą oraz członków rodziny
i spadkobierców pracownika, członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej
i osoby świadczącej pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą, a także
inne osoby, którym z mocy odrębnych przepisów przysługują roszczenia
z zakresu prawa pracy,
b) osobę dochodzącą od pracodawcy odszkodowania lub ustalenia uprawnień
do świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych;
2) ubezpieczony – rozumie się osobę ubiegającą się o:
a) świadczenie z ubezpieczeń społecznych albo o emeryturę lub rentę,
b) ustalenie istnienia bądź nieistnienia obowiązku ubezpieczenia, jego zakresu
lub wymiaru składki z tego tytułu,
c) świadczenia w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych,
d) świadczenie odszkodowawcze przysługujące w razie wypadku lub choroby
pozostające w związku ze służbą wojskową albo służbą w Policji, Straży
Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służbie Celno-Skarbowej,
Państwowej Straży Pożarnej, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Ochrony
Państwa, Służbie Więziennej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu
Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym.

art. 477. więcej [Wezwanie do udziału w sprawie] Art. 477. W postępowaniu wszczętym z powództwa pracownika wezwania do
udziału w sprawie, o którym mowa w art. 194 § 1 i § 3, sąd może dokonać również
z urzędu. Przewodniczący poucza pracownika o roszczeniach wynikających
z przytoczonych przez niego faktów.

Art. 477¹. Jeżeli pracownik dokonał wyboru jednego z przysługujących mu
alternatywnie roszczeń, a zgłoszone roszczenie okaże się nieuzasadnione, sąd może
z urzędu uwzględnić inne roszczenie alternatywne.

Art. 477^1a. W przypadku wystąpienia z żądaniem zobowiązania pracodawcy do
wydania świadectwa pracy, o którym mowa w art. 971 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca
1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1040, 1043 i 1495), jeżeli okaże się, że
pracodawca nie istnieje albo z innych przyczyn wytoczenie przeciwko niemu
powództwa jest niemożliwe, sąd rozpozna żądanie w postępowaniu nieprocesowym
jako żądanie ustalenia uprawnienia do otrzymania świadectwa pracy.

Art. 477^1b. § 1. W wyroku uwzględniającym żądanie zobowiązania pracodawcy
do wydania świadectwa pracy, o którym mowa w art. 97¹ § 1 ustawy z dnia
26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, sąd określa treść świadectwa pracy zgodnie
z art. 97 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy i przepisami wydanymi
na podstawie art. 97 § 4 tej ustawy. Jeżeli określenie wszystkich faktów
wymienionych w tych przepisach jest niemożliwe, w wyroku określa się co najmniej
okres i rodzaj wykonywanej pracy, wymiar czasu pracy, zajmowane stanowiska oraz
tryb rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy, a w sytuacji gdy
określenie trybu rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy również
jest niemożliwe – wskazuje się, że rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło za
wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę.
§ 2. Prawomocny wyrok zobowiązujący pracodawcę do wydania świadectwa
pracy zastępuje to świadectwo.
§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do żądania sprostowania
świadectwa pracy.

Art. 477².  § 1. Zasądzając należność pracownika w sprawach z zakresu prawa
pracy, sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej
wykonalności w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego
wynagrodzenia pracownika. Przepis art. 334 § 4 i art. 335 § 1 zdanie drugie stosuje się
odpowiednio; nie stosuje się przepisu art. 335 § 2.
§ 2. Uznając wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne albo przywracając
pracownika do pracy, sąd na wniosek pracownika może w wyroku nałożyć na
pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego
zakończenia postępowania.

Art. 477³. (uchylony).

Art. 477⁴. (uchylony).

Art. 477⁵. (uchylony).

Art. 477⁶. § 1. Wyrok sądu pierwszej instancji zasądzający świadczenia na rzecz
pracownika lub członków jego rodziny, w stosunku do którego sąd drugiej instancji
oddalił apelację pracodawcy, podlega natychmiastowemu wykonaniu także w części,
w której sąd nie nadał mu rygoru natychmiastowej wykonalności na podstawie
art. 477².
§ 2. Przepis § 1 stosuje się również do wyroków sądu drugiej instancji
zasądzających świadczenia na rzecz pracownika lub członków jego rodziny.
§ 3. Sąd drugiej instancji nadaje z urzędu wyrokowi, o którym mowa w § 1 i 2,
klauzulę wykonalności w dniu ogłoszenia wyroku i wyrok zaopatrzony klauzulą
wydaje uprawnionemu.

Art. 477⁷. Przepisów art. 464, art. 467 § 3¹ i art. 470–473 nie stosuje się w sprawach, w których pracownik jest stroną pozwaną.

Art. 477^7a. Przepisu art. 176 § 2 nie stosuje się w postępowaniach z zakresu
prawa pracy, w sprawach, w których podmiot w restrukturyzacji, o którym mowa
w art. 2 pkt 44 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu
Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej
restrukturyzacji, jest pozwanym.

Art. 477⁸.  § 1. Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy z zakresu
ubezpieczeń społecznych, z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość
sądów rejonowych.
§ 2. Do właściwości sądów rejonowych należą sprawy:
1) o zasiłek chorobowy, wyrównawczy, opiekuńczy, macierzyński oraz
pogrzebowy;
2) o świadczenie rehabilitacyjne;
3) o odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy rolniczej, wypadku w drodze do
pracy lub z pracy, wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, wypadku lub
choroby zawodowej pozostającej w związku z czynną służbą wojskową albo
służbą w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu,
Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego,
Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Straży
Marszałkowskiej, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Ochrony Państwa, Służbie
Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej i Służbie Celno-Skarbowej;
4) o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności.
5) (uchylony)
6) (uchylony)

Art. 477⁹. § 1. Odwołania od decyzji organów rentowych lub orzeczeń
wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności wnosi się na
piśmie do organu lub zespołu, który wydał decyzję lub orzeczenie, lub do protokołu
sporządzonego przez ten organ lub zespół, w terminie miesiąca od dnia doręczenia
decyzji lub orzeczenia.
§ 2. Organ rentowy lub wojewódzki zespół do spraw orzekania
o niepełnosprawności przekazuje niezwłocznie odwołanie wraz z aktami sprawy do
sądu. Organ ten lub zespół, jeżeli uzna odwołanie w całości za słuszne, może zmienić
lub uchylić zaskarżoną decyzję lub orzeczenie. W tym przypadku odwołaniu nie
nadaje się dalszego biegu.
§ 2¹. Jeżeli w odwołaniu od decyzji organu rentowego wskazano nowe
okoliczności dotyczące niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji albo stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, które powstały po
dniu wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
od którego nie wniesiono sprzeciwu, lub orzeczenia komisji lekarskiej Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych, organ rentowy nie przekazuje odwołania do sądu, lecz
kieruje do lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do ponownego
rozpatrzenia. Organ rentowy uchyla decyzję, rozpatruje nowe okoliczności i wydaje
decyzję, od której przysługuje odwołanie do sądu. Przepis ten stosuje się także
wówczas, gdy nie można ustalić daty powstania wskazanych w odwołaniu nowych
okoliczności.
§ 3. Sąd odrzuci odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że
przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od
odwołującego się.
§ 3
1
. Sąd odrzuci odwołanie w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń
społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy
lub niezdolności do samodzielnej egzystencji albo stwierdzenia stałego lub
długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, jeżeli podstawę do wydania decyzji stanowi
orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a osoba
zainteresowana nie wniosła sprzeciwu od tego orzeczenia do komisji lekarskiej
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie jest oparte wyłącznie na zarzutach
dotyczących tego orzeczenia. Jeżeli odwołanie opiera się także na zarzucie
nierozpatrzenia wniesionego po terminie sprzeciwu od tego orzeczenia, a wniesienie
sprzeciwu po terminie nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby zainteresowanej,
sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania organowi
rentowemu i umarza postępowanie. W takim przypadku organ rentowy kieruje
sprzeciw do rozpatrzenia do komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
§ 3². (uchylony)
§ 3³. Przepis § 3¹ stosuje się odpowiednio w sprawach o świadczenia
z ubezpieczenia społecznego rolników.
§ 4. Jeżeli organ rentowy lub wojewódzki zespół do spraw orzekania
o niepełnosprawności nie wydał decyzji lub orzeczenia w terminie dwóch miesięcy od
dnia zgłoszenia roszczenia w sposób przepisany, odwołanie można wnieść w każdym
czasie po upływie tego terminu.
§ 5. Ubezpieczony lub osoba odwołująca się od orzeczenia wojewódzkiego
zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności może również wnieść odwołanie –
z wyłączeniem odwołania, o którym mowa w § 4 – do protokołu w sądzie właściwym
do rozpoznania sprawy albo w sądzie właściwym dla miejsca zamieszkania
ubezpieczonego lub osoby odwołującej się od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do
spraw orzekania o niepełnosprawności.
§ 6. Sąd, do którego wniesiono odwołanie, niezwłocznie przekazuje protokół
organowi lub zespołowi, który wydał zaskarżoną decyzję lub orzeczenie, chyba że sąd
ten jest właściwy do jego rozpoznania. W takim przypadku przewodniczący
niezwłocznie zażąda akt sprawy i nada bieg odwołaniu, przesyłając odpis protokołu
organowi lub zespołowi, który wydał zaskarżoną decyzję lub orzeczenie.

Art. 477¹⁰. . § 1. Odwołanie powinno zawierać oznaczenie zaskarżonej decyzji
lub orzeczenia, zwięzłe przytoczenie zarzutów oraz wniosków i ich uzasadnienie oraz
podpis ubezpieczonego albo osoby odwołującej się od orzeczenia wojewódzkiego
zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, albo przedstawiciela ustawowego
lub pełnomocnika ubezpieczonego albo osoby odwołującej się od orzeczenia
wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności.
§ 2. Jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nierozpoznane przez
organ rentowy, sąd przyjmuje to żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania
organowi rentowemu.


Art. 477¹¹. § 1. Stronami są ubezpieczony, osoba odwołująca się od orzeczenia
wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, inna osoba, której
praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy, wojewódzki zespół
do spraw orzekania o niepełnosprawności i zainteresowany.
§ 2. Zainteresowanym jest ten, czyje prawa lub obowiązki zależą od
rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli zainteresowany nie bierze udziału w sprawie, sąd
zawiadomi go o toczącym się postępowaniu. Zainteresowany może przystąpić do
sprawy w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia zawiadomienia. Do
zainteresowanego przepisu art. 174 § 1 nie stosuje się.
§ 3. (uchylony)

Art. 477¹². Nie jest dopuszczalne zawarcie ugody, ani poddanie sporu pod
rozstrzygnięcie sądu polubownego.

Art. 477¹³. § 1. Zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji lub
wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności zaskarżonego
orzeczenia przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd – przez wydanie decyzji lub
orzeczenia uwzględniającego w całości lub w części żądanie strony – powoduje
umorzenie postępowania w całości lub w części. Poza tym zmiana lub wykonanie
decyzji lub orzeczenia nie ma wpływu na bieg sprawy.
§ 2. (uchylony)

Art. 477¹⁴. § 1. Sąd oddala odwołanie, jeżeli nie ma podstaw do jego
uwzględnienia.
§ 2. W przypadku uwzględnienia odwołania sąd zmienia w całości lub w części
zaskarżoną decyzję organu rentowego lub zaskarżone orzeczenie wojewódzkiego
zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności i orzeka co do istoty sprawy.
§ 2
1
. Jeżeli decyzja nakładająca na ubezpieczonego zobowiązanie, ustalająca
wymiar tego zobowiązania lub obniżająca świadczenie, została wydana z rażącym
naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym, sąd uchyla tę
decyzję i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.
§ 3. Jeżeli odwołanie wniesiono w związku z niewydaniem decyzji przez organ
rentowy lub niewydaniem orzeczenia przez wojewódzki zespół do spraw orzekania
o niepełnosprawności, sąd w razie uwzględnienia odwołania zobowiązuje organ lub
zespół do wydania decyzji lub orzeczenia w określonym terminie, zawiadamiając
o tym organ nadrzędny, albo orzeka co do istoty sprawy. Jednocześnie sąd stwierdza,
czy niewydanie decyzji przez organ rentowy nastąpiło z rażącym naruszeniem prawa.
§ 4. W sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest
uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej
egzystencji albo stwierdzenia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, jeżeli
podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących
tego orzeczenia, sąd nie orzeka co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności
dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej
egzystencji albo stwierdzenia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, które
powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. W tym przypadku sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza
postępowanie.
§ 5. Przepis § 4 stosuje się odpowiednio w sprawach o świadczenia
z ubezpieczenia społecznego rolników.
§ 6. W sprawie, w której wniesiono odwołanie od orzeczenia wojewódzkiego
zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, sąd nie orzeka co do istoty sprawy
na podstawie nowych okoliczności dotyczących niepełnosprawności, które powstały
po dniu wniesienia odwołania od tego orzeczenia. W tym przypadku sąd uchyla
orzeczenie, przekazuje sprawę do rozpoznania wojewódzkiemu zespołowi do spraw
orzekania o niepełnosprawności i umarza postępowanie.

Art. 477^14a. Sąd drugiej instancji uchylając wyrok i poprzedzającą go decyzję
organu rentowego może sprawę przekazać do ponownego rozpoznania bezpośrednio
organowi rentowemu.

Art. 477¹⁵. (uchylony).

Art. 477¹⁶. (uchylony).

art. 478. więcej [Zakres badania] Art. 478. W sprawach o naruszenie posiadania sąd bada jedynie ostatni stan
posiadania i fakt jego naruszenia, nie rozpoznając samego prawa ani dobrej wiary
pozwanego.

art. 479. więcej [Zakaz powództwa wzajemnego] Art. 479. W sprawach o naruszenie posiadania powództwo wzajemne nie jest
dopuszczalne.

Art. 479¹. (uchylony).

Art. 479². (uchylony).

Art. 479³. (uchylony).

Art. 479⁴. (uchylony).

Art. 479⁵ (uchylony).

Art. 479⁶. (uchylony).

Art. 479⁷. (uchylony).

Art. 479⁸. (uchylony).

Art. 479⁹. (uchylony).

Art. 479¹⁰. (uchylony).

Art. 479¹¹. (uchylony).

Art. 479¹². (uchylony).

Art. 479¹³. (uchylony).

Art. 479¹⁴. (uchylony).

Art. 479^14a. (uchylony).

Art. 479^14b. (uchylony).

Art. 479¹⁵. (uchylony).

Art. 479¹⁶. (uchylony).

Art. 479¹⁷. (uchylony).

Art. 479¹⁸. (uchylony).

Art. 479¹⁹. (uchylony).

Art. 479^19a. (uchylony).

Art. 479²⁰. (uchylony).

Art. 479²¹. (uchylony).

Art. 479²². (uchylony).

Art. 479²³. (uchylony).

Art. 479²⁴. (uchylony).

Art. 479²⁵. (uchylony).

Art. 479²⁶. (uchylony).

Art. 479²⁷. (uchylony).

Art. 479²⁸.  § 1. Sąd Okręgowy w Warszawie – sąd ochrony konkurencji
i konsumentów jest właściwy w sprawach:
1) odwołań od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,
zwanego w przepisach niniejszego rozdziału „Prezesem Urzędu”;
2) zażaleń na postanowienia wydawane przez Prezesa Urzędu w postępowaniach
prowadzonych na podstawie przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów
lub przepisów odrębnych;
2a) zażaleń na postanowienia wydawane przez Prezesa Urzędu w sprawie
rozpatrzenia sprzeciwu, o którym mowa w art. 59 ustawy z dnia 6 marca 2018 r.
– Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2019 r. poz. 1292 i 1495 oraz z 2020 r.
poz. 424 i 1086);
3) zażaleń na postanowienia wydawane przez Prezesa Urzędu w postępowaniu
zabezpieczającym prowadzonym na podstawie przepisów ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów;
4) zażaleń na postanowienia wydawane w postępowaniu egzekucyjnym
prowadzonym w celu wykonania obowiązków wynikających z decyzji
i postanowień wydawanych przez Prezesa Urzędu;
5) zażaleń, o których mowa w art. 105m i w art. 105p ustawy z dnia 16 lutego
2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2020 r. poz. 1076 i
1086);
6) zażaleń, o których mowa w art. 22 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o
przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w
obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (Dz. U. z 2020 r. poz. 1213).
§ 2. Odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu wnosi się za jego pośrednictwem do
sądu ochrony konkurencji i konsumentów w terminie miesiąca od dnia doręczenia
decyzji.
§ 3. Odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu powinno czynić zadość wymaganiom
przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać oznaczenie zaskarżonej decyzji,
przytoczenie zarzutów, zwięzłe ich uzasadnienie, wskazanie dowodów, a także
zawierać wniosek o uchylenie lub zmianę decyzji w całości lub w części.

Art. 479²⁹. § 1. Stroną postępowania przed sądem ochrony konkurencji
i konsumentów jest Prezes Urzędu oraz podmiot będący stroną w postępowaniu przed
Prezesem Urzędu, a także wnoszący zażalenie.
§ 2. (uchylony)
§ 3. Pełnomocnikiem Prezesa Urzędu może być pracownik Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów.

Art. 479^29a. (uchylony).

Art. 479³⁰. § 1. W przypadku wniesienia odwołania od decyzji Prezesa Urzędu,
sąd ochrony konkurencji i konsumentów może na wniosek strony, która wniosła
odwołanie, wstrzymać wykonanie decyzji do czasu rozstrzygnięcia sprawy.
§ 2. W przypadku zawieszenia postępowania, o którym mowa w art. 479^30b, sąd
ochrony konkurencji i konsumentów wstrzymuje wykonanie decyzji do czasu wydania
przez Prezesa Urzędu decyzji albo wykonania lub podjęcia innej czynności stosownie
do okoliczności sprawy na podstawie zatwierdzonej przez sąd ugody w sprawie
odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów albo uprawomocnienia się
postanowienia o odmowie zatwierdzenia ugody w sprawie odwołania do sądu ochrony
konkurencji i konsumentów albo podjęcia postępowania na wniosek strony.

Art. 479^30a. § 1. W sprawach, o których mowa w art. 479²⁸ § 1 pkt 1, strony mogą zawrzeć ugodę w przedmiocie przyjęcia ustaleń co do sposobu jej załatwienia
(ugoda w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów).
§ 2. Ugoda w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów
zawiera:
1) czas i miejsce jej sporządzenia;
2) imię i nazwisko (nazwę) lub oznaczenie stron, a także ich adresy;
3) dokonane przez strony ustalenia co do sposobu załatwienia sprawy;
4) podpisy stron.
§ 3. W razie ustalenia w ugodzie w sprawie odwołania do sądu ochrony
konkurencji i konsumentów zasadności uwzględnienia odwołania od decyzji stwierdzającej naruszenie zakazów określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1–6 ustawy z dnia
16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów lub w art. 101 ust. 1 lit. a–e
Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, poprzez jej uchylenie w części
dotyczącej przedsiębiorcy albo zmianę w taki sposób, że na przedsiębiorcę nie jest
nakładana kara pieniężna, Prezes Urzędu z urzędu uchyla tę decyzję również w części
dotyczącej osoby zarządzającej, o której mowa w art. 6a tej ustawy, która dopuściła
do naruszenia zakazów przez tego przedsiębiorcę.

Art. 479^30b. § 1. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów zawiesza
postępowanie, na zgodny wniosek stron zamierzających zawrzeć ugodę w sprawie
odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów, na okres do trzech miesięcy.
Na zgodny wniosek stron lub z innych ważnych powodów okres zawieszenia może
zostać przedłużony, jeżeli będzie to sprzyjać załatwieniu sprawy w drodze ugody
w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów.
§ 2. Jeżeli mimo upływu okresu, na który zawieszono postępowanie, nie zawarto
ugody w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów, sąd
ochrony konkurencji i konsumentów postanowi podjąć postępowanie z urzędu. Przed
upływem okresu, na który zawieszono postępowanie, sąd ochrony konkurencji
i konsumentów postanowi podjąć postępowanie:
1) jeżeli zawarto ugodę w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji
i konsumentów albo
2) na wniosek strony.

Art. 479^30c. § 1. Jeżeli zawarto ugodę w sprawie odwołania do sądu ochrony
konkurencji i konsumentów strona niezwłocznie przekazuje ją do sądu ochrony
konkurencji i konsumentów, który niezwłocznie przeprowadza postępowanie
w przedmiocie jej zatwierdzenia.
§ 2. Na podstawie zatwierdzonej ugody w sprawie odwołania do sądu ochrony
konkurencji i konsumentów Prezes Urzędu uchyla lub zmienia zaskarżoną decyzję
albo wykonuje lub podejmuje inną czynność stosownie do okoliczności sprawy
w zakresie swojej właściwości i kompetencji.
§ 3. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów odmawia zatwierdzenia ugody
w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów, w całości albo
w części, jeżeli jest ona sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego

Art. 479^30d. § 1. Jeżeli ugoda w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji
i konsumentów została zatwierdzona, sąd ochrony konkurencji i konsumentów
umarza postępowanie w zakresie objętym ugodą.
§ 2. Jeżeli zatwierdzona ugoda w sprawie odwołania do sądu ochrony
konkurencji i konsumentów dotyczy części zaskarżonej decyzji, sąd ochrony
konkurencji i konsumentów w pozostałym zakresie stosuje przepis art. 479^31a.

Art. 479^30e. § 1. Koszty postępowania, w którym zatwierdzono ugodę w sprawie
odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów, znosi się wzajemnie, jeżeli
strony nie postanowiły inaczej.
§ 2. Jeżeli zatwierdzona ugoda przed sądem ochrony konkurencji i konsumentów
dotyczy części zaskarżonej decyzji, o kosztach postępowania w pozostałym zakresie
rozstrzyga się na podstawie przepisów tytułu V działu I.

Art. 479^30f. W postępowaniu apelacyjnym przepisy art. 47930 § 2 i art. 47930a–
47930e stosuje się odpowiednio.

Art. 479³¹. (utracił moc).

Art. 479^31a. . § 1. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów oddala odwołanie od
decyzji Prezesa Urzędu, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia.
§ 2. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów odrzuca odwołanie wniesione po
upływie terminu do jego wniesienia, niedopuszczalne z innych przyczyn, a także
wtedy, gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków odwołania.
§ 3. W razie uwzględnienia odwołania, sąd ochrony konkurencji i konsumentów
zaskarżoną decyzję albo uchyla, albo zmienia w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy. Jednocześnie sąd stwierdza, czy zaskarżona decyzja została wydana bez
podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa.
§ 4. W razie uwzględnienia odwołania od decyzji stwierdzającej naruszenie
zakazów określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1–6 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r.
o ochronie konkurencji i konsumentów lub w art. 101 ust. 1 lit. a–e Traktatu
o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, poprzez jej uchylenie w części dotyczącej
przedsiębiorcy albo zmianę w taki sposób, że na przedsiębiorcę nie jest nakładana kara
pieniężna, sąd ochrony konkurencji i konsumentów z urzędu uchyla tę decyzję
również w części dotyczącej osoby zarządzającej, o której mowa w art. 6a tej ustawy,
która dopuściła do naruszenia zakazów przez tego przedsiębiorcę.
§ 5. W postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym przepis § 4 stosuje się
odpowiednio.

Art. 479³². § 1. Zażalenie na postanowienie Prezesa Urzędu wnosi się do sądu
ochrony konkurencji i konsumentów w terminie tygodnia od dnia doręczenia tego
postanowienia.
§ 2. Przepisy art. 479²⁸ § 2 i § 3 oraz art. 479³⁰ i art. 479^31a stosuje się odpowiednio do zażaleń na postanowienia Prezesa Urzędu.

Art. 479³³. § 1. W postępowaniu przed sądem ochrony konkurencji
i konsumentów chroni się tajemnicę przedsiębiorstwa oraz inne tajemnice podlegające
ochronie na podstawie odrębnych przepisów.
§ 2. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów może, w drodze postanowienia,
ujawnić stronie postępowania sądowego informacje chronione w postępowaniu przed
Prezesem Urzędu jako tajemnica przedsiębiorstwa drugiej strony tylko wtedy, gdy:
1) zmieniły się istotnie okoliczności będące podstawą wydania przez Prezesa
Urzędu postanowienia ograniczającego prawo wglądu do materiału
dowodowego załączonego przez strony do akt sprawy;
2) strona, której tajemnica przedsiębiorstwa jest chroniona, wyraziła zgodę.
§ 2a. Dokumenty, o których mowa w art. 70 ust. 4 ustawy z dnia 16 lutego
2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, mogą być kopiowane przez strony
i innych uczestników postępowania jedynie, w przypadku gdy przedsiębiorca lub
osoba zarządzająca, o których mowa w tym przepisie, wyrażą na to pisemną zgodę.
Bez pisemnej zgody przedsiębiorcy lub osoby zarządzającej można sporządzać jedynie odręczne notatki z tych dokumentów, po uprzednim zobowiązaniu się, że
informacje uzyskane w ten sposób będą wykorzystywane jedynie na potrzeby
postępowania toczącego się w sprawie.
§ 2b. Kopie dokumentów, o których mowa w art. 70 ust. 4 ustawy z dnia
16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, sporządzone bez pisemnej
zgody przedsiębiorcy lub osoby zarządzającej lub informacje uzyskane dzięki
dostępowi do tych dokumentów nie mogą być wykorzystane jako dowód
w postępowaniu prowadzonym przed sądem w innej sprawie.
§ 3. Sąd na wniosek strony lub z urzędu może, w drodze postanowienia,
w niezbędnym zakresie ograniczyć pozostałym stronom prawo wglądu do materiału
dowodowego załączonego przez strony do akt sprawy w toku postępowania
sądowego, jeżeli udostępnienie tego materiału groziłoby ujawnieniem tajemnicy
przedsiębiorstwa lub innych tajemnic podlegających ochronie na podstawie odrębnych
przepisów.
§ 4. Ograniczenie prawa wglądu do materiału dowodowego, o którym mowa
w § 3, nie dotyczy Prezesa Urzędu.
§ 5. Na postanowienie, o którym mowa w § 2 i 3, nie przysługuje zażalenie.
§ 6. W przypadku wystąpienia przez inny sąd cywilny do sądu ochrony
konkurencji i konsumentów, w związku z prowadzonym postępowaniem,
o udostępnienie dokumentów, o których mowa w art. 70 ust. 4 ustawy z dnia 16 lutego
2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, dokumenty te są udostępniane jedynie
za pisemną zgodą przedsiębiorcy lub osoby zarządzającej, o których mowa w tym
przepisie.

Art. 479³⁴.  (utracił moc).

Art. 479³⁵. § 1. (uchylony).
§ 2. Skarga kasacyjna od orzeczenia sądu drugiej instancji przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia.

Art. 479³⁶. (uchylony).

Art. 479³⁷. (uchylony).
Art. 479³⁸. (uchylony).

Art. 479³⁹. (uchylony).

Art. 479⁴⁰. (uchylony).

Art. 479⁴¹. (uchylony).

Art. 479⁴². (uchylony).

Art. 479⁴³. (uchylony).

Art. 479⁴⁴. (uchylony).

Art. 479⁴⁵. § 1. Odpis prawomocnego wyroku uwzględniającego powództwo sąd
przesyła Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
§ 2. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów prowadzi, na
podstawie wyroków, o których mowa w § 1, rejestr postanowień wzorców umowy
uznanych za niedozwolone.
§ 3. Rejestr, o którym mowa w § 2, jest jawny.
§ 4. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wzór rejestru
postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone.]

Art. 479⁴⁶. Sąd Okręgowy w Warszawie – sąd ochrony konkurencji
i konsumentów jest właściwy w sprawach:
1) odwołań od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, zwanego w przepisach
niniejszego rozdziału „Prezesem Urzędu”;
2) zażaleń na postanowienia wydawane przez Prezesa Urzędu w postępowaniach
prowadzonych na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. –
Prawo energetyczne (Dz. U. z 2020 r. poz. 833, 843 i 1086) lub przepisów
odrębnych.

Art. 479⁴⁷. § 1. Odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu wnosi się za jego
pośrednictwem do sądu ochrony konkurencji i konsumentów w terminie
dwutygodniowym od dnia doręczenia decyzji.
§ 2. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów odrzuca odwołanie wniesione po
upływie terminu do jego wniesienia, niedopuszczalne z innych przyczyn, a także
wtedy, gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków odwołania.

Art. 479⁴⁸. § 1. Prezes Urzędu przekazuje niezwłocznie odwołanie wraz
z aktami sprawy do sądu.
§ 2. Jeżeli Prezes Urzędu uzna odwołanie za słuszne, może – nie przekazując akt
sądowi – uchylić albo zmienić swoją decyzję w całości lub w części, o czym bezzwłocznie powiadamia stronę, przesyłając jej nową decyzję, od której stronie służy
odwołanie.

Art. 479⁴⁹. Odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu powinno czynić zadość
wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać oznaczenie
zaskarżonej decyzji i wartości przedmiotu sporu, przytoczenie zarzutów, zwięzłe ich
uzasadnienie, wskazanie dowodów, a także zawierać wniosek o uchylenie albo zmianę
decyzji w całości lub w części.

Art. 479⁵⁰. § 1. W sprawach z zakresu regulacji energetyki stronami są także
Prezes Urzędu i zainteresowany.
§ 2. Zainteresowanym jest ten, czyje prawa lub obowiązki zależą od
rozstrzygnięcia procesu. Jeżeli zainteresowany nie został wezwany do udziału
w sprawie, sąd ochrony konkurencji i konsumentówwezwie go na wniosek strony albo
z urzędu.

Art. 479⁵¹. Pełnomocnikiem Prezesa Urzędu może być pracownik Urzędu
Regulacji Energetyki.

Art. 479⁵².  W przypadku wniesienia odwołania od decyzji Prezesa Urzędu, sąd
ochrony konkurencji i konsumentów może na wniosek strony, która wniosła
odwołanie, wstrzymać wykonanie decyzji do czasu rozstrzygnięcia sprawy.

Art. 479^52a. § 1. W sprawach, o których mowa w art. 47946 pkt 1, strony mogą
zawrzeć ugodę w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów.
§ 2. W sprawach, o których mowa w art. 47946 pkt 1, stosuje się odpowiednio
przepisy art. 479³⁰ § 2 i art. 479^30a–4793^0f.

Art. 47953. § 1. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów oddala odwołanie od
decyzji Prezesa Urzędu, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia.
§ 2. W razie uwzględnienia odwołania, sąd ochrony konkurencji i konsumentów
zaskarżoną decyzję albo uchyla, albo zmienia w całości lub w części i orzeka co do
istoty sprawy

Art. 479⁵⁴. (uchylony).

Art. 479⁵⁵. Przepisy art. 479³² § 1 i art. 479⁴⁷–479⁵⁴ stosuje się odpowiednio do zażaleń na postanowienia Prezesa Urzędu.

Art. 479⁵⁶. § 1. (uchylony)
§ 2. Skarga kasacyjna od orzeczenia sądu drugiej instancji przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia.

Art. 479⁵⁷. Sąd Okręgowy w Warszawie – sąd ochrony konkurencji
i konsumentów jest właściwy w sprawach:
1) odwołań od decyzji Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, zwanego
w przepisach niniejszego rozdziału „Prezesem Urzędu”;
2) zażaleń na postanowienia wydawane przez Prezesa Urzędu w postępowaniach
prowadzonych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo
telekomunikacyjne (Dz. U. z 2019 r. poz. 2460 oraz z 2020 r. poz. 374, 695 i
875), ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe lub przepisów
odrębnych.

Art. 479⁵⁸. § 1. Odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu wnosi się za jego
pośrednictwem do sądu ochrony konkurencji i konsumentów w terminie
dwutygodniowym od dnia doręczenia decyzji.
§ 2. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów odrzuca odwołanie wniesione po
upływie terminu do jego wniesienia, niedopuszczalne z innych przyczyn, a także
wtedy, gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków odwołania.

Art. 479⁵⁹. § 1. Prezes Urzędu przekazuje niezwłocznie odwołanie wraz
z aktami sprawy do sądu.
§ 2. Jeżeli Prezes Urzędu uzna odwołanie za słuszne, może – nie przekazując akt
sądowi – uchylić albo zmienić swoją decyzję w całości lub w części, o czym
bezzwłocznie powiadamia stronę, przesyłając jej nową decyzję, od której stronie służy
odwołanie

Art. 479⁶⁰. Odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu powinno czynić zadość
wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać oznaczenie
zaskarżonej decyzji i wartości przedmiotu sporu, przytoczenie zarzutów, zwięzłe ich
uzasadnienie, wskazanie dowodów, a także zawierać wniosek o uchylenie albo zmianę
decyzji w całości lub w części.

Art. 479⁶¹. § 1. W sprawach z zakresu regulacji telekomunikacji i poczty
stronami są także Prezes Urzędu i zainteresowany.
§ 2. Zainteresowanym jest ten, czyje prawa lub obowiązki zależą od
rozstrzygnięcia procesu oraz ten, kto uczestniczył w postępowaniu przed Prezesem
Urzędu na prawach strony. Jeżeli zainteresowany nie został wezwany do udziału
w sprawie, sąd ochrony konkurencji i konsumentów wezwie go na wniosek strony
albo z urzędu.

Art. 479⁶². Pełnomocnikiem Prezesa Urzędu może być pracownik Urzędu
Komunikacji Elektronicznej.

Art. 479⁶³. W przypadku wniesienia odwołania od decyzji Prezesa Urzędu, sąd
ochrony konkurencji i konsumentów może na wniosek strony, która wniosła
odwołanie, wstrzymać do czasu rozstrzygnięcia sprawy wykonanie decyzji, jeżeli
zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania
trudnych do odwrócenia skutków.

Art. 479^63a. § 1. W sprawach, o których mowa w art. 479⁵⁷ pkt 1, strony mogą zawrzeć ugodę w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów.
§ 2. W sprawach, o których mowa w art. 47957 pkt 1, stosuje się odpowiednio
przepisy art. 479³⁰ § 2 i art. 479^30a–479^30f.

Art. 479⁶⁴. § 1. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów oddala odwołanie od
decyzji Prezesa Urzędu, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia.
§ 2. W razie uwzględnienia odwołania, sąd ochrony konkurencji i konsumentów
zaskarżoną decyzję albo uchyla, albo zmienia w całości lub w części i orzeka co do
istoty sprawy.

Art. 479⁶⁵. (uchylony).

Art. 479⁶⁶. Przepisy art. 479³² § 1 i art. 479⁵⁸-479⁶⁵ stosuje się odpowiednio do zażaleń na postanowienia Prezesa Urzędu.

Art. 479^66a.  W postępowaniu w sprawach z zakresu regulacji telekomunikacji
i poczty przepisy art. 479³³ stosuje się odpowiednio.

Art. 479⁶⁷.  § 1. (uchylony)
§ 2. Skarga kasacyjna od orzeczenia sądu drugiej instancji przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia.

Art. 479⁶⁸. Sąd Okręgowy w Warszawie – sąd ochrony konkurencji
i konsumentów jest właściwy w sprawach:
1) odwołań od decyzji Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego, zwanego
w przepisach niniejszego rozdziału „Prezesem Urzędu”;
2) zażaleń na postanowienia wydawane przez Prezesa Urzędu w postępowaniach
prowadzonych na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r.
o transporcie kolejowym (Dz. U. poz. 591, z późn. zm.) lub przepisów odrębnych.

Art. 479⁶⁹. § 1. Odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu wnosi się za jego
pośrednictwem do sądu ochrony konkurencji i konsumentów w terminie
dwutygodniowym od dnia doręczenia decyzji.
§ 2. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów odrzuca odwołanie wniesione po
upływie terminu do jego wniesienia, niedopuszczalne z innych przyczyn, a także
wtedy, gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków odwołania.

Art. 479⁷⁰. § 1. Prezes Urzędu przekazuje niezwłocznie odwołanie wraz
z aktami sprawy do sądu.
§ 2. Jeżeli Prezes Urzędu uzna odwołanie za słuszne, może – nie przekazując akt
sądowi – uchylić albo zmienić swoją decyzję w całości lub w części, o czym
bezzwłocznie powiadamia stronę, przesyłając jej nową decyzję, od której stronie służy
odwołanie

Art. 479⁷¹. Odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu powinno czynić zadość
wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać oznaczenie
zaskarżonej decyzji i wartości przedmiotu sporu, przytoczenie zarzutów, zwięzłe ich
uzasadnienie, wskazanie dowodów, a także zawierać wniosek o uchylenie albo zmianę
decyzji w całości lub w części.

Art. 479⁷². § 1. W sprawach z zakresu regulacji transportu kolejowego stronami
są także Prezes Urzędu i zainteresowany.
§ 2. Zainteresowanym jest ten, czyje prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia procesu. Jeżeli zainteresowany nie został wezwany do udziału w sprawie, sąd ochrony konkurencji i konsumentówwezwie go na wniosek strony albo z urzędu.


Art. 479⁷³. Pełnomocnikiem Prezesa Urzędu może być pracownik Urzędu
Transportu Kolejowego.

Art. 479⁷⁴. W przypadku wniesienia odwołania od decyzji Prezesa Urzędu, sąd
ochrony konkurencji i konsumentów może na wniosek strony, która wniosła
odwołanie, wstrzymać wykonanie decyzji do czasu rozstrzygnięcia sprawy.

Art. 479^74a. § 1. W sprawach, o których mowa w art. 479⁶⁸ pkt 1, strony mogą zawrzeć ugodę w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów.
§ 2. W sprawach, o których mowa w art. 479⁶⁸ pkt 1, stosuje się odpowiednio
przepisy art. 479³⁰ § 2 i art. 479^30a–479^30e.

Art. 479⁷⁵. § 1. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów oddala odwołanie od
decyzji Prezesa Urzędu, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia.
§ 2. W razie uwzględnienia odwołania, sąd ochrony konkurencji i konsumentów
zaskarżoną decyzję albo uchyla, albo zmienia w całości lub w części i orzeka co do
istoty sprawy.

Art. 479⁷⁶. (uchylony).

Art. 479⁷⁷. Przepisy art. 479³² § 1 i art. 479⁶⁹–479⁷⁵ stosuje się odpowiednio do zażaleń na postanowienia Prezesa Urzędu.

Art. 479^77a. W postępowaniach w sprawach z zakresu regulacji transportu
kolejowego stosuje się przepisy art. 479³³ § 1, 2 oraz 3–5.

Art. 479⁷⁸. § 1. (uchylony)
§ 2. Skarga kasacyjna od orzeczenia sądu drugiej instancji przysługuje
niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia.

Art. 479⁷⁹. Sąd Okręgowy w Warszawie – sąd ochrony konkurencji i
konsumentów jest właściwy w sprawach:
1) odwołań od decyzji, o których mowa w art. 27e ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca
2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków
(Dz. U. z 2019 r. poz. 1437 i 1495 oraz z 2020 r. poz. 284 i 471), organu
regulacyjnego, o którym mowa w art. 27a ust. 1 tej ustawy, zwanego w
przepisach niniejszego działu „organem regulacyjnym”;
2) zażaleń na postanowienia organu regulacyjnego, o których mowa w art. 27e ust.
3 ustawy, o której mowa w pkt 1.

Art. 479⁸⁰. § 1. Odwołanie od decyzji organu regulacyjnego wnosi się, za jego
pośrednictwem, do sądu ochrony konkurencji i konsumentów w terminie 14 dni od
dnia doręczenia decyzji.
§ 2. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów odrzuca odwołanie wniesione po
upływie terminu do jego wniesienia, niedopuszczalne z innych przyczyn, a także
wtedy, gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków odwołania.

Art. 479⁸¹. § 1. Organ regulacyjny niezwłocznie przekazuje odwołanie wraz z
aktami sprawy do sądu.
§ 2. Jeżeli organ regulacyjny uwzględni odwołanie w całości, może – nie
przekazując akt sądowi – wydać nową decyzję, w której uchyla lub zmienia swoją
decyzję, o czym bezzwłocznie powiadamia stronę, przesyłając jej nową decyzję, od
której stronie służy odwołanie.

Art. 479⁸². Odwołanie od decyzji organu regulacyjnego powinno czynić zadość
wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać oznaczenie
zaskarżonej decyzji i wartości przedmiotu sporu, przytoczenie zarzutów, zwięzłe ich
uzasadnienie, wskazanie dowodów, a także wniosek o uchylenie albo zmianę decyzji
w całości lub w części.

Art. 479⁸³. W sprawach z zakresu regulacji rynku wodno-kanalizacyjnego
stronami są także organ regulacyjny oraz podmioty będące stroną w postępowaniu
przed tym organem.

Art. 479⁸⁴. Pełnomocnikiem organu regulacyjnego może być pracownik
Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego
Wody Polskie lub pracownik regionalnego zarządu gospodarki wodnej Państwowego
Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie.

Art. 479⁸⁵. W razie wniesienia odwołania od decyzji organu regulacyjnego sąd
ochrony konkurencji i konsumentów może na wniosek strony, która wniosła
odwołanie, wstrzymać wykonanie decyzji do czasu rozstrzygnięcia sprawy.
Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym.

Art. 479^85a. § 1. W sprawach, o których mowa w art. 479⁷⁹ pkt 1, strony mogą zawrzeć ugodę w sprawie odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów.
§ 2. W sprawach, o których mowa w art. 479⁷⁹ pkt 1, stosuje się odpowiednio
przepisy art. 479³⁰ § 2 i art. 479^30a–479^30f.

Art. 479⁸⁶. § 1. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów oddala odwołanie od
decyzji organu regulacyjnego, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia.
§ 2. W razie uwzględnienia odwołania sąd ochrony konkurencji i konsumentów
uchyla albo zmienia w całości lub w części zaskarżoną decyzję i orzeka co do istoty
sprawy

Art. 479⁸⁷. § 1. Zażalenie na postanowienie organu regulacyjnego wnosi się do
sądu ochrony konkurencji i konsumentów w terminie 7 dni od dnia doręczenia tego
postanowienia.
§ 2. Przepisy art. 479^31a § 4 i 5 i art. 479⁸⁰–479⁸⁶ stosuje się odpowiednio do zażaleń na postanowienia organu regulacyjnego.

Art. 479⁸⁸. Skarga kasacyjna od orzeczenia sądu drugiej instancji przysługuje
niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia.

Art. 479⁸⁹. § 1. Przepisy niniejszego działu stosuje się w sprawach o ochronę
praw autorskich i pokrewnych, o ochronę praw własności przemysłowej oraz
o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych (sprawy własności intelektualnej).
§ 2. Sprawami własności intelektualnej w rozumieniu niniejszego działu są także
sprawy o:
1) zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji;
2) ochronę dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczy ona wykorzystania dobra
osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy,
towarów lub usług;
3) ochronę dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą.

Art. 479⁹⁰. § 1. Sprawy własności intelektualnej należą do właściwości sądów
okręgowych.
§ 2. Sąd Okręgowy w Warszawie jest wyłącznie właściwy w sprawach własności
intelektualnej dotyczących programów komputerowych, wynalazków, wzorów
użytkowych, topografii układów scalonych, odmian roślin oraz tajemnic
przedsiębiorstwa o charakterze technicznym.

Art. 479⁹¹. W sprawach rozpoznawanych według przepisów niniejszego działu
przepisy o innych postępowaniach odrębnych stosuje się w zakresie, w którym nie są
one sprzeczne z przepisami niniejszego działu.

Art. 479⁹². § 1. Sąd właściwy w sprawie własności intelektualnej nie jest
związany postanowieniem o przekazaniu sprawy. Sąd ten w razie stwierdzenia swojej
niewłaściwości przekaże sprawę innemu sądowi, nie wyłączając sądu przekazującego.
§ 2. Postanowienie o przekazaniu sprawy może zapaść nie później niż w terminie
dwóch tygodni od dnia wpływu przekazanej sprawy do sądu właściwego w sprawie
własności intelektualnej.
§ 3. Sąd, któremu sprawa zostanie przekazana, jest związany postanowieniem
sądu właściwego w sprawie własności intelektualnej.

Art. 479⁹³. Jeżeli w sprawie o naruszenie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie
wysokości żądania jest niemożliwe, nader utrudnione lub oczywiście niecelowe, może
w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swojej oceny opartej na rozważeniu
wszystkich okoliczności sprawy.

Art. 479⁹⁴. Ilekroć w przepisach niniejszego działu jest mowa o naruszeniu,
należy przez to rozumieć także zagrożenie tym naruszeniem.

Art. 479⁹⁵. Stosując środki przewidziane w art. 479⁹⁷, art. 479¹⁰⁹ lub art. 479¹¹³ § 1, sąd uwzględni interesy stron w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego lub pozwanego nie obciążać ponad potrzebę, mając na uwadze obciążenia obowiązanego lub pozwanego, jakie
wynikałyby z zastosowanych środków, oraz ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa.

Art. 479⁹⁶. Przepisy dotyczące obowiązanego stosuje się do osoby, w tym
również pozwanego, w której władaniu znajduje się środek dowodowy lub która może
umożliwić jego zabezpieczenie.
Art. 479⁹⁷. § 1. Sąd może udzielić zabezpieczenia środka dowodowego przed
wszczęciem postępowania lub w jego toku aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej
instancji.
§ 2. Wniosek o zabezpieczenie środka dowodowego sąd rozpoznaje
bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu.
Art. 479⁹⁸. § 1. Sąd udziela zabezpieczenia środka dowodowego na wniosek
uprawnionego, który uprawdopodobnił roszczenie, jak również interes prawny
w zabezpieczeniu.
§ 2. Interes prawny w zabezpieczeniu środka dowodowego istnieje, gdy brak
żądanego zabezpieczenia uniemożliwia lub poważnie utrudnia przytoczenie lub
udowodnienie istotnych faktów, jak również, gdy zachodzi ryzyko zniszczenia środka
dowodowego lub opóźnienie w uzyskaniu środka dowodowego może uniemożliwić
lub poważnie utrudnić osiągnięcie celu postępowania dowodowego, lub gdy z innych
przyczyn zachodzi potrzeba stwierdzenia istniejącego stanu rzeczy.

Art. 479⁹⁹. Wniosek o zabezpieczenie środka dowodowego powinien
odpowiadać wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego, a ponadto zawierać:
1) określenie środka dowodowego i sposobu jego zabezpieczenia;
2) uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek;
3) zwięzłe przedstawienie przedmiotu sprawy, gdy wniosek jest składany przed
złożeniem pozwu.

Art. 479¹⁰⁰. § 1. Sąd wydaje postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia
środka dowodowego na posiedzeniu niejawnym.
§ 2. W postanowieniu o zabezpieczeniu środka dowodowego sąd określa zakres
wglądu uprawnionego do zabezpieczonego środka dowodowego oraz szczegółowe
zasady korzystania i zapoznawania się z nim. Sąd może ograniczyć lub wyłączyć
kopiowanie środka dowodowego lub jego utrwalanie w inny sposób. Uprawniony
uzyskuje dostęp do środka dowodowego wraz z uprawomocnieniem się
postanowienia.
§ 3. Postanowienie o zabezpieczeniu środka dowodowego sąd doręcza
uprawnionemu. Podmiot wykonujący postanowienie równocześnie z przystąpieniem
do wykonania postanowienia dokonuje jego doręczenia obowiązanemu oraz
pozwanemu. Sąd poucza obowiązanego, pozwanego oraz biegłego o ochronie
tajemnicy przedsiębiorstwa.
§ 4. Na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia środka dowodowego
przysługuje zażalenie do sądu drugiej instancji.
§ 5. Zażalenie w przedmiocie zabezpieczenia środka dowodowego sąd
rozpoznaje bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie miesiąca od dnia jego
wpływu.
§ 6. Zażalenie obowiązanego lub pozwanego w zakresie, w jakim powołuje się
na ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa, sąd rozpoznaje na posiedzeniu niejawnym. Od
uznania sądu zależy, czy na posiedzeniu wysłucha uprawnionego lub obowiązanego.
§ 7. Uwzględniając zażalenie obowiązanego lub pozwanego powołującego się na
ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa, sąd określa odrębne względem oznaczonych na
podstawie § 2 zasady korzystania z zabezpieczonego środka dowodowego
i zapoznawania się z nim przez uprawnionego oraz może wprowadzić dodatkowe
ograniczenia.
§ 8. W przypadku prawomocnego oddalenia wniosku o zabezpieczenie środka
dowodowego zabezpieczenie upada. Sąd, na wniosek obowiązanego, wydaje
postanowienie stwierdzające upadek zabezpieczenia, na podstawie którego
obowiązany odbiera środki dowodowe złożone w sądzie

Art. 479¹⁰¹. § 1. Sąd orzeka taki sposób zabezpieczenia środka dowodowego,
jaki stosownie do okoliczności danej sprawy uzna za odpowiedni. Sposobami
zabezpieczenia są w szczególności odebranie towarów, materiałów, narzędzi użytych
do produkcji lub dystrybucji, dokumentów, jak również sporządzenie szczegółowego
opisu tych przedmiotów połączone, w razie konieczności, z pobraniem ich próbek.
§ 2. W przypadku orzeczenia sposobu zabezpieczenia środka dowodowego
w postaci sporządzenia szczegółowego opisu komornik sporządza protokół.
§ 3. Na wniosek uprawnionego, obowiązanego lub pozwanego sąd może wezwać
biegłego, aby wziął udział w wykonaniu postanowienia o zabezpieczeniu środka
dowodowego.
§ 4. Komornik odbiera przedmioty oraz sporządza protokół bez udziału
uprawnionego. Przepis art. 814 stosuje się odpowiednio. Odebrane przedmioty oraz
protokół komornik składa w sądzie. Nie podlegają one włączeniu do akt do dnia
uprawomocnienia się postanowienia o zabezpieczeniu środka dowodowego.

Art. 479¹⁰². Udzielając zabezpieczenia środka dowodowego przed wszczęciem
postępowania, sąd wyznacza termin, w którym pozew powinien być wniesiony pod
rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie może być krótszy niż dwa tygodnie
i dłuższy niż miesiąc od dnia uprawomocnienia się postanowienia o zabezpieczeniu
środka dowodowego.

Art. 479¹⁰³. Postanowienie o zabezpieczeniu środka dowodowego podlega
wykonaniu z chwilą jego wydania. Przepis art. 743 stosuje się odpowiednio.

Art. 479¹⁰⁴. Wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu środka dowodowego
sąd może uzależnić od złożenia przez uprawnionego kaucji na zabezpieczenie
roszczeń obowiązanego lub pozwanego powstałych w wyniku wykonania tego
postanowienia. Z kaucji tej przysługuje obowiązanemu lub pozwanemu
pierwszeństwo zaspokojenia przed innymi należnościami zaraz po kosztach
egzekucyjnych. Przepis art. 739 § 2 stosuje się odpowiednio.

Art. 479¹⁰⁵. W zakresie nieuregulowanym w niniejszym rozdziale do
zabezpieczenia środka dowodowego przepisy art. 738, art. 742 § 1 zdanie pierwsze,
§ 2 i 3 oraz art. 744–746 stosuje się odpowiednio. Z żądaniem, o którym mowa
w art. 742, może wystąpić również pozwany.

Art. 479¹⁰⁶. W sprawie o naruszenie prawa własności intelektualnej powód,
który uprawdopodobnił roszczenie, może żądać, aby pozwany wyjawił lub wydał
środek dowodowy, którym dysponuje, w szczególności dokumenty bankowe,
finansowe lub handlowe, służące ujawnieniu i udowodnieniu faktów.

Art. 479¹⁰⁷. Wniosek o wyjawienie lub wydanie środka dowodowego powinien
odpowiadać wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego, a ponadto zawierać:
1) określenie środka dowodowego, którego wyjawienia lub wydania żąda powód;
2) uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek, w tym
okoliczności, z których wynika, że pozwany dysponuje środkiem dowodowym
objętym żądaniem.

Art. 479¹⁰⁸. Przed wyznaczeniem posiedzenia przewodniczący zarządza
wniesienie przez pozwanego odpowiedzi na zgłoszone żądanie w terminie nie
krótszym niż dwa tygodnie, pouczając go o ochronie tajemnicy przedsiębiorstwa.

Art. 479¹⁰⁹. § 1. Uwzględniając żądanie, sąd określa termin wyjawienia lub
wydania środka dowodowego, zasady korzystania z niego i zapoznawania się z nim,
a także poucza strony o ochronie tajemnicy przedsiębiorstwa. Jeżeli pozwany
powołuje się na ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa, sąd może określić szczególne
zasady korzystania ze środka dowodowego i zapoznawania się z nim oraz może
wprowadzić dodatkowe ograniczenia.
§ 2. Postanowienie nakazujące wyjawienie lub wydanie środka dowodowego
podlega wykonaniu z chwilą jego wydania. Przepis art. 743 stosuje się odpowiednio.
§ 3. Jeżeli pozwany uchyla się od wykonania postanowienia nakazującego
wyjawienie lub wydanie środka dowodowego lub dopuszcza się zniszczenia takiego
środka w celu udaremnienia jego wyjawienia lub wydania, sąd może:
1) uznać za ustalone fakty, które mają zostać stwierdzone za pomocą tego środka,
chyba że pozwany, który uchyla się od wykonania postanowienia nakazującego
wyjawienie lub wydanie środka dowodowego lub dopuszcza się zniszczenia
takiego środka, wykaże co innego;
2) obciążyć pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania, w całości lub
części, niezależnie od wyniku sprawy.

Art. 479¹¹⁰. § 1. Na postanowienie w przedmiocie wyjawienia lub wydania
środka dowodowego służy zażalenie do sądu drugiej instancji.
§ 2. Zażalenie pozwanego w zakresie, w jakim powołuje się na ochronę
tajemnicy przedsiębiorstwa, sąd rozpoznaje na posiedzeniu niejawnym. Od uznania
sądu zależy, czy na posiedzeniu wysłucha jedną czy więcej niż jedną stronę.

Art. 479¹¹¹. Gdy wyjawienie lub wydanie środka dowodowego dotyczy
dokumentów bankowych, handlowych lub finansowych, przepis art. 249 § 2 stosuje
się odpowiednio.

Art. 479¹¹². Przepisy dotyczące obowiązanego stosuje się do osoby, w tym
również pozwanego, która posiada informacje, o których mowa w art. 479113, lub
dostęp do nich.

Art. 479¹¹³. § 1. Na wniosek uprawnionego, jeżeli wykaże on w sposób
wiarygodny okoliczności wskazujące na naruszenie, sąd może przed wszczęciem
postępowania w sprawie o naruszenie lub w jego toku aż do zamknięcia rozprawy
w pierwszej instancji wezwać naruszającego do udzielenia informacji o pochodzeniu
i sieciach dystrybucji towarów lub usług, jeżeli jest to niezbędne dla dochodzenia
roszczenia.
§ 2. Jeżeli sąd wezwał do udzielenia informacji przed wszczęciem postępowania
w sprawie o naruszenie, postępowanie to powinno być wszczęte nie później niż
w terminie miesiąca od dnia wykonania postanowienia o udzieleniu informacji.
§ 3. Obowiązanemu przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej
wykonaniem obowiązku udzielenia informacji, jeżeli uprawniony nie wniósł pisma
wszczynającego postępowanie przeciwko naruszającemu w terminie wyznaczonym
przez sąd albo pismo wszczynające postępowanie zostało cofnięte, jak również gdy
pismo wszczynające postępowanie zostało zwrócone lub odrzucone albo powództwo
bądź wniosek oddalono lub postępowanie umorzono.
§ 4. Roszczenie, o którym mowa w § 3, wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone
w ciągu roku od dnia jego powstania. Przepisy art. 746 § 1¹–3 stosuje się
odpowiednio.
§ 5. Obowiązanemu przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej
wykonaniem obowiązku udzielenia informacji w przypadku wykorzystania przez
uprawnionego informacji, o której mowa w ust. 1, dla celów innych niż dochodzenie
przez uprawnionego roszczenia.
§ 6. Do wniosku, o którym mowa w § 1, przepisy art. 739, art. 742 oraz
art. 745 stosuje się odpowiednio.

Art. 479¹¹⁴. Przepis art. 479¹¹³ stosuje się odpowiednio do innego niż naruszający obowiązanego, który:
1) posiada w ilości świadczącej o faktycznym prowadzeniu działalności
gospodarczej towary, przy których zaprojektowaniu, wytworzeniu lub
wprowadzeniu do obrotu nastąpiło naruszenie prawa własności intelektualnej lub
których cechy estetyczne lub funkcjonalne naruszają te prawa lub
2) dostarcza, w rozmiarze świadczącym o faktycznym prowadzeniu działalności
gospodarczej, usługi osobie, która narusza prawa własności intelektualnej, lub
3) wykonuje w rozmiarze świadczącym o faktycznym prowadzeniu działalności
gospodarczej usługi z naruszeniem prawa własności intelektualnej, lub
4) został przez osobę, o której mowa w pkt 1, 2 lub 3, wskazany jako wytwórca lub
uczestnik procesu wprowadzenia do obrotu takich towarów, odbiorca takich
usług lub podmiot, który je świadczy.

Art. 479¹¹⁵. § 1. Wezwanie do udzielenia informacji, o których mowa
w art. 479¹¹³, dotyczy wyłącznie:
1) informacji o firmie, miejscu zamieszkania lub siedzibie i adresie producentów,
wytwórców, dystrybutorów, dostawców oraz innych poprzednich posiadaczy, od
których lub na rzecz których nastąpiło nabycie lub zbycie towarów, korzystanie
z usług lub ich świadczenie, jak również przewidywanych hurtowników
i detalistów tych towarów lub usług;
2) informacji o ilości wyprodukowanych, wytworzonych, wysłanych, otrzymanych
lub zamówionych towarów lub świadczonych usług, jak również cenach
otrzymanych w zamian za towary lub usługi;
3) w szczególnie uzasadnionych okolicznościach innych informacji, które są
niezbędne do wykazania wysokości roszczenia.
§ 2. Wezwanie banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej do
udzielenia informacji niezbędnych dla dochodzenia roszczenia, o którym mowa
w art. 479¹¹³, dotyczy informacji obejmujących wyłącznie imię i nazwisko lub firmę,
miejsce zamieszkania lub siedzibę posiadacza rachunku bankowego lub członka
spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej oraz kwotę i termin realizacji
rozliczenia pieniężnego na rachunku dokonanego w związku z czynnościami
naruszającymi prawa własności intelektualnej.

Art. 479¹¹⁶. Wniosek o udzielenie informacji powinien odpowiadać
wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego, a ponadto zawierać:
1) wykazanie w sposób wiarygodny okoliczności wskazujących na naruszenie
prawa własności intelektualnej;
2) określenie informacji, które są przedmiotem wezwania;
3) określenie obowiązanego oraz wskazanie okoliczności, z których może wynikać,
że dysponuje on informacjami objętymi wnioskiem;
4) wykazanie, że informacje są konieczne do określenia źródła lub zakresu
naruszenia prawa.

Art. 479¹¹⁷. § 1. Przed wyznaczeniem posiedzenia przewodniczący zarządza
doręczenie odpisu wniosku o udzielenie informacji obowiązanemu i równocześnie
zobowiązuje go do złożenia odpowiedzi na wezwanie w wyznaczonym terminie nie
krótszym niż dwa tygodnie.
§ 2. W przypadku, o którym mowa w § 1, przewodniczący poucza o ochronie
tajemnicy przedsiębiorstwa oraz prawie odmowy udzielenia informacji. Przepis
art. 261 stosuje się odpowiednio.
§ 3. Obowiązany nie może jednak odmówić udzielenia informacji, z tego
powodu, że ich udzielenie mogłoby narazić jego lub jego bliskich, o których mowa
w art. 261 § 1, na dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową.

Art. 479¹¹⁸. § 1. Sąd, uwzględniając wniosek, określa termin udzielenia
informacji, ich rodzaj i zakres, a także zasady zapoznania się z nimi przez
uprawnionego. Informacji udziela się pod rygorem odpowiedzialności karnej.
§ 2. Doręczając postanowienie nakazujące udzielenie informacji, sąd uprzedza
obowiązanego o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.
§ 3. Postanowienie nakazujące udzielenie informacji podlega wykonaniu
z chwilą jego wydania. Przepis art. 743 stosuje się odpowiednio.
§ 4. Obowiązek udzielenia informacji podlega wykonaniu w formie pisemnej
albo postaci elektronicznej.

Art. 479¹¹⁹. § 1. Na postanowienie w przedmiocie udzielenia informacji służy
zażalenie do sądu drugiej instancji.
§ 2. Zażalenie obowiązanego w zakresie, w jakim powołuje się na prawo
odmowy udzielenia informacji lub ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa, sąd
rozpoznaje na posiedzeniu niejawnym. Od uznania sądu zależy, czy na posiedzeniu
wysłucha uprawnionego lub obowiązanego.
§ 3. Jeżeli obowiązany powołuje się na ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa, sąd
może określić szczególne zasady korzystania i zapoznawania się z udzielonymi
informacjami oraz może wprowadzić dodatkowe ograniczenia.

Art. 479¹²⁰. Przewodniczący, na wniosek uprawnionego, wyznacza posiedzenie
niejawne w celu ustnego wyjaśnienia udzielonych informacji.

Art. 479¹²¹. Na żądanie obowiązanego lub pozwanego uprawniony jest
obowiązany zwrócić koszty i wydatki celowe poniesione w związku z udzieleniem
informacji. Przepis art. 277 stosuje się odpowiednio.

Art. 479¹²². § 1. Powództwo wzajemne w sprawach o naruszenie prawa do
znaku towarowego lub wzoru przemysłowego jest dopuszczalne, jeżeli obejmuje
żądanie unieważnienia lub stwierdzenia wygaśnięcia prawa ochronnego na znak
towarowy lub obejmuje żądanie unieważnienia prawa z rejestracji wzoru
przemysłowego. Przepis art. 204 stosuje się odpowiednio.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do żądania unieważnienia lub
stwierdzenia wygaśnięcia prawa ochronnego na wspólny znak towarowy, wspólnego
prawa ochronnego na znak towarowy, prawa ochronnego na znak towarowy
gwarancyjny, uznania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ochrony
międzynarodowego znaku towarowego, a także do żądania unieważnienia uznania na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ochrony międzynarodowego wzoru
przemysłowego.

Art. 479¹²³. § 1. Poza wymogami określonymi w art. 187 pozew wzajemny
powinien zawierać numer wpisu we właściwym rejestrze związany z danym prawem
ochronnym lub prawem z rejestracji.
§ 2. Do pozwu wzajemnego należy dołączyć wyciąg z właściwego rejestru,
określający numer wpisu oraz informacje o stanie prawnym udzielonego prawa, chyba
że został on załączony do pozwu głównego.

Art. 479¹²⁴. Sąd jest związany podstawą prawną unieważnienia lub stwierdzenia
wygaśnięcia prawa wskazaną przez powoda wzajemnego.

Art. 479¹²⁵. W sprawach rozpoznawanych według przepisów niniejszego
rozdziału przepisy ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej
(Dz. U. z 2020 r. poz. 286, 288 i 1086) o unieważnieniu lub stwierdzeniu wygaśnięcia
prawa, stosuje się w zakresie, w jakim nie są one sprzeczne z przepisami niniejszego
rozdziału.

Art. 479¹²⁶. § 1. W przypadku wytoczenia powództwa, o którym mowa
w art. 479¹²², sąd zwraca się do Prezesa Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej
Polskiej z żądaniem udzielenia informacji, czy przed Urzędem Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej toczy się już sprawa o unieważnienie lub stwierdzenie wygaśnięcia
prawa.
§ 2. Prezes Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej niezwłocznie udziela
informacji, o których mowa w § 1, w formie pisemnej albo postaci elektronicznej.
§ 3. Jeżeli przed Urzędem Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej toczy się
sprawa o unieważnienie lub stwierdzenie wygaśnięcia prawa, sąd zawiesza
postępowanie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania przed Urzędem
Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 4. Sąd odrzuca pozew wzajemny o stwierdzenie wygaśnięcia lub
unieważnienie prawa, jeżeli decyzja wydana przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej
Polskiej, dotycząca tego samego przedmiotu sprawy, w tym podstawy powództwa
wzajemnego, stała się prawomocna.

Art. 479¹²⁷. Sąd zawiesza postępowanie z urzędu, jeżeli toczy się inne
postępowanie cywilne obejmujące żądanie, którego dotyczy wytaczane powództwo
wzajemne.

Art. 479¹²⁸. § 1. Odpis prawomocnego wyroku unieważniającego prawo lub
stwierdzającego wygaśnięcie prawa, od którego nie przysługuje skarga kasacyjna, sąd
niezwłocznie przesyła Urzędowi Patentowemu Rzeczypospolitej Polskiej w celu
dokonania wpisu do właściwego rejestru oraz przekazania powiadomienia do Biura
Międzynarodowego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r.
– Prawo własności przemysłowej.
§ 2. Wyrok, o którym mowa w § 1, jest skuteczny także względem osób trzecich.

Art. 479¹²⁹. § 1. Powód może wystąpić z powództwem o ustalenie, że podjęte
lub zamierzone przez niego czynności nie stanowią naruszenia patentu, dodatkowego
prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji. Przepis art. 189 stosuje
się odpowiednio.
§ 2. Interes prawny istnieje, gdy pozwany:
1) czynności, których dotyczy powództwo uznał za naruszenie patentu,
dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji;
2) nie potwierdził w należycie wyznaczonym przez powoda terminie, że czynności,
których dotyczy powództwo, nie stanowią naruszenia patentu, dodatkowego
prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji.
§ 3. Termin, o którym mowa w § 2 pkt 2, został należycie wyznaczony, jeżeli:
1) jego wyznaczenie nastąpiło w formie pisemnej;
2) nie był krótszy niż dwa miesiące od dnia doręczenia uprawnionemu pisma;
3) w treści pisma powód dokładnie oznaczył czynności, które zamierza podjąć
i które mogą stanowić naruszenie patentu, dodatkowego prawa ochronnego,
prawa ochronnego lub prawa z rejestracji, wskazując, w jakim zakresie może
nastąpić naruszenie, i wezwał uprawnionego do wyraźnego potwierdzenia, że nie
stanowią one naruszenia.

art. 480. więcej [Nakaz zapłaty] Art. 480. (uchylony).

Art. 480¹. § 1. Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia
pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a w innych przypadkach –
jeżeli przepis szczególny tak stanowi.
§ 2. Po utracie mocy lub uchyleniu nakazu zapłaty albo w przypadku braku
podstaw do jego wydania sąd rozpoznaje sprawę według przepisów ogólnych lub
w postępowaniu odrębnym właściwym dla danej sprawy, chyba że przepis szczególny
przewiduje inny skutek, w szczególności umorzenie postępowania.

Art. 480². § 1. W nakazie zapłaty sąd nakazuje pozwanemu, by w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zaspokoił roszczenie w całości wraz z kosztami albo wniósł środek zaskarżenia.
§ 2. Jeżeli pozwany mieszka lub ma siedzibę za granicą, a nie ma przedstawiciela
w kraju, termin, o którym mowa w § 1, wynosi miesiąc, przy czym gdyby doręczenie
nakazu zapłaty miało mieć miejsce poza terytorium Unii Europejskiej, oznacza się
termin nie krótszy niż trzy miesiące.
§ 3. Nakaz zapłaty doręcza się stronom. Pozwanemu nakaz zapłaty doręcza się
z odpisem pozwu, z odpisami załączników do pozwu oraz pouczeniem o terminie
i sposobie zaskarżenia nakazu oraz skutkach jego niezaskarżenia.
§ 4. Nakaz zapłaty, od którego nie wniesiono środka zaskarżenia, ma skutki
prawomocnego wyroku.
§ 5. Jeżeli po wydaniu nakazu zapłaty okaże się, że pozwany w chwili wniesienia
pozwu nie miał zdolności sądowej, zdolności procesowej albo organu powołanego do
jego reprezentowania, a braki te nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie
zgodnie z przepisami kodeksu, sąd z urzędu uchyla nakaz zapłaty i wydaje
odpowiednie postanowienie.

Art. 480³. § 1. Środek zaskarżenia od nakazu zapłaty wnosi się do sądu, który
wydał nakaz zapłaty.
§ 2. W piśmie zawierającym środek zaskarżenia od nakazu zapłaty pozwany
powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości czy w części oraz przedstawić
zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do
istoty sprawy.
§ 3. Sąd odrzuca środek zaskarżenia niedopuszczalny, spóźniony, nieopłacony
lub dotknięty brakami, których nie usunięto pomimo wezwania.

Art. 480⁴. § 1. Nakaz zapłaty sąd wydaje na posiedzeniu niejawnym.
§ 2. Czynności w sprawie, z wyłączeniem prowadzenia rozprawy i wydania
wyroku, może wykonywać referendarz sądowy.

art. 481. więcej [Uchylony] Art. 481. (uchylony).

art. 482. więcej [Uchylony] Art. 482. (uchylony).

art. 483. więcej [Uchylony] Art. 483. (uchylony).

art. 484. więcej [Postępowanie nakazowe w postępowaniu cywilnym] Art. 484. (uchylony).

Art. 484¹. Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydaje się na wniosek
powoda zgłoszony w pozwie.

art. 485. więcej [Podstawy wydania nakazu zapłaty] Art. 485. § 1. Sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, jeżeli
fakty uzasadniające dochodzone roszczenie są udowodnione dołączonym do pozwu:
1) dokumentem urzędowym;
2) zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem;
3) wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu
długu.
4) (uchylony)
§ 2. Sąd wydaje również nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla lub
czeku należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają
wątpliwości. W przypadku przejścia na powoda praw z weksla lub czeku, do wydania
nakazu niezbędne jest przedstawienie dokumentów uzasadniających roszczenia, o ile
przejście tych praw na powoda nie wynika bezpośrednio z weksla lub czeku.
§ 2¹. Sąd wydaje nakaz zapłaty na podstawie dołączonej do pozwu umowy,
dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego, dowodu doręczenia
dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty
świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o
przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz. U.
z 2020 r. poz. 935 i 1086), odsetek w transakcjach handlowych określonych w tej
ustawie lub rekompensaty, o której mowa w art. 10 ust. 1 tej ustawy, oraz na
podstawie dokumentów potwierdzających poniesienie kosztów odzyskiwania
należności, jeżeli powód dochodzi również zwrotu kosztów, o których mowa
w art. 10 ust. 2 tej ustawy.
§ 3. (uchylony)
§ 4. Jeżeli nie dołączono oryginału weksla lub czeku, przewodniczący wzywa
powoda do ich złożenia do akt pod rygorem zwrotu pozwu na podstawie art. 130.

art. 486. więcej [Termin pierwszego posiedzenia w sprawie wydania nakazu zapłaty] Art. 486. § 1. (uchylony)
§ 2. W sprawach, o których mowa w art. 485 § 2¹, przewodniczący i sąd są
obowiązani podejmować czynności tak, by pierwsze posiedzenie wyznaczone w celu
wydania nakazu zapłaty, rozpoznania sprawy lub nadania jej innego biegu odbyło się
nie później niż dwa miesiące od dnia wniesienia pozwu, a jeżeli pozew był dotknięty
brakami – od dnia ich usunięcia.

art. 487. więcej [Uchylony] Art. 487. (uchylony).

art. 488. więcej [Uchylony] Art. 488. (uchylony).

art. 489. więcej [Uchylony] Art. 489. (uchylony).

art. 490. więcej [Uchylony] Art. 490. (uchylony).

art. 491. więcej [Uchylony] Art. 491. (uchylony).

art. 492. więcej [Zabezpieczenie; Wykonalność] Art. 492. § 1. Nakaz zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia,
wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Kwota zasądzona nakazem
wraz z wymagalnymi odsetkami stanowi sumę, której złożenie przez dłużnika na
rachunek depozytowy Ministra Finansów w rozumieniu przepisów o finansach
publicznych, zwany dalej „rachunkiem depozytowym Ministra Finansów”, wystarczy
do zabezpieczenia. Jeżeli nakaz zobowiązuje do wydania rzeczy zamiennych, do
zabezpieczenia wystarczy złożenie sumy równej wartości przedmiotu sporu.
§ 2. Powód wnosząc o dokonanie zabezpieczenia jest obowiązany wskazać
sposób zabezpieczenia. Sąd na wniosek pozwanego może ograniczyć zabezpieczenie
według swego uznania. Przepis art. 742 oraz przepisy o ograniczeniu zabezpieczenia
przeciwko Skarbowi Państwa stosuje się odpowiednio.
§ 3. Nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla lub czeku staje się natychmiast
wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia. W razie wniesienia
zarzutów sąd może na wniosek pozwanego wstrzymać wykonanie nakazu. Przepisy
o ograniczeniu wykonalności w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa stosuje się
odpowiednio.

Art. 492¹. (uchylony).

art. 493. więcej [Zarzuty od nakazu zapłaty] Art. 493. § 1. Od nakazu zapłaty pozwany może wnieść zarzuty.
§ 2. W piśmie zawierającym zarzuty pozwany powinien, poza elementami
wskazanymi w art. 480³ § 2, wymienić fakty, z których wywodzi żądania, i dowody
na wykazanie każdego z nich.
§ 3. W postępowaniu po wniesieniu zarzutów:
1) nie stosuje się przepisów art. 194–196 i art. 198;
2) powództwo wzajemne jest niedopuszczalne;
3) nie można występować z nowymi roszczeniami zamiast lub obok
dotychczasowych; jednakże w przypadku zmiany okoliczności powód może
żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego równowartości lub innego
przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się może nadto
rozszerzyć powództwo o świadczenia za kolejne okresy.
§ 4. Jeżeli zachodzą podstawy do odrzucenia pozwu lub umorzenia
postępowania, sąd z urzędu postanowieniem uchyla nakaz zapłaty i wydaje
odpowiednie rozstrzygnięcie. W innym przypadku sąd wydaje wyrok, którym
w całości lub części utrzymuje nakaz zapłaty w mocy albo go uchyla i orzeka
o żądaniu pozwu.

art. 494. więcej [Uchylony] Art. 494. (uchylony).

art. 495. więcej [Uchylony] Art. 495. (uchylony).

art. 496. więcej [Uchylony] Art. 496. (uchylony).

art. 497. więcej [Cofnięcie zarzutów od nakazu zapłaty] Art. 497. § 1. W przypadku cofnięcia zarzutów sąd stwierdza postanowieniem,
że nakaz zapłaty pozostaje w mocy i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu.
Przepis art. 203 § 3 stosuje się odpowiednio.
§ 2. W przypadku, o którym mowa w art. 203 § 4, sąd może uznać cofnięcie
zarzutów za niedopuszczalne.

Art. 497¹. (uchylony).

art. 498. więcej [Uchylony] Art. 498. (uchylony).

art. 499. więcej [Wyłącznia] Art. 499. Sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym
w sprawach określonych w art. 4801 § 1, chyba że według treści pozwu:
1) roszczenie jest oczywiście bezzasadne;
2) twierdzenia co do faktów budzą wątpliwość;
3) zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego.
4) (uchylony)
§ 2. (uchylony)

art. 500. więcej [Uchylony] Art. 500. (uchylony).

art. 501. więcej [Uchylony] Art. 501. (uchylony).

art. 502. więcej [Uchylony] Art. 502. (uchylony).

Art. 502¹.(uchylony).

art. 503. więcej [Uchylony] Art. 503. (uchylony).

art. 504. więcej [Uchylony] Art. 504. (uchylony).

art. 505. więcej [Sprzeciw od nakazu zapłaty] Art. 505. § 1. Od nakazu zapłaty pozwany może wnieść sprzeciw.
§ 2. Nakaz zapłaty traci moc w części zaskarżonej sprzeciwem. Sprzeciw
jednego tylko ze współpozwanych o to samo roszczenie oraz co do jednego lub
niektórych uwzględnionych roszczeń powoduje utratę mocy nakazu jedynie co do
nich.
§ 3. Na wniosek strony sąd wydaje postanowienie stwierdzające utratę mocy
nakazu zapłaty w całości lub części.

Art. 505¹. § 1. W postępowaniu uproszczonym rozpoznaje się sprawy
o świadczenie, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza dwudziestu tysięcy
złotych, a w sprawach o roszczenia z rękojmi lub gwarancji – jeżeli wartość
przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty.
§ 2. Spośród spraw wymienionych w § 1 nie rozpoznaje się w postępowaniu
uproszczonym spraw:
1) należących do właściwości sądów okręgowych;
2) małżeńskich i z zakresu stosunków między rodzicami a dziećmi;
3) z zakresu prawa pracy rozpoznawanych z udziałem ławników;
4) z zakresu ubezpieczeń społecznych, z wyjątkiem spraw wymienionych
w art. 477⁸ § 2 i spraw o rentę.
§ 3. Sąd może rozpoznać sprawę z pominięciem przepisów o postępowaniu
uproszczonym, jeżeli może to przyczynić się do sprawniejszego rozwiązania sporu.

Art. 505^2. W sprawach rozpoznawanych według przepisów niniejszego działu
posiedzenia przygotowawczego nie przeprowadza się, chyba że z okoliczności sprawy
wynika, że przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego może przyczynić się do
sprawniejszego rozpoznania sprawy.

Art. 505³. § 1. Jednym pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia.
§ 2. Połączenie kilku roszczeń w jednym pozwie jest dopuszczalne tylko wtedy,
gdy wynikają z tego samego stosunku prawnego lub kilku stosunków prawnych tego
samego rodzaju. W przypadku niedopuszczalnego połączenia w jednym pozwie kilku
roszczeń przewodniczący zarządza zwrot pozwu bez wezwania do usunięcia tego
braku. Jeżeli w terminie tygodnia od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie powód
cofnie pozew w zakresie żądań niepodlegających łączeniu, pozew w pozostałej części
wywołuje skutek od daty jego pierwotnego wniesienia.
§ 3. Jeżeli powód dochodzi części roszczenia, sprawa podlega rozpoznaniu
w postępowaniu przewidzianym w niniejszym rozdziale tylko wtedy, gdy
postępowanie to byłoby właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów
przytoczonych przez powoda. W przeciwnym wypadku sprawa rozpoznawana jest
z pominięciem przepisów niniejszego rozdziału.

Art. 505⁴. § 1. Zmiana powództwa jest niedopuszczalna. Przepisów art. 75–85
oraz art. 194–196 i art. 198 nie stosuje się.
§ 2. Powództwo wzajemne oraz zarzut potrącenia są dopuszczalne, jeżeli
roszczenia nadają się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym.

Art. 505⁵. (uchylony).

Art. 505⁶. § 1. (uchylony)
§ 2. (uchylony)
§ 3. Jeżeli sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe
lub nader utrudnione, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny,
opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.

Art. 505⁷. § 1. Ilekroć ustalenie zasadności lub wysokości świadczenia powinno
nastąpić przy zastosowaniu wiadomości specjalnych, od uznania sądu zależy
powzięcie samodzielnej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy
albo zasięgnięcie opinii biegłego.
§ 2. Opinii biegłego nie zasięga się, jeżeli jej przewidywany koszt miałby
przekroczyć wartość przedmiotu sporu, chyba że uzasadniają to wyjątkowe
okoliczności.
§ 3. Złożenie zeznań przez świadka nie stoi na przeszkodzie zasięgnięciu jego
opinii jako biegłego, także co do faktów, o których zeznał jako świadek, nawet jeżeli
uprzednio sporządził opinię na zlecenie podmiotu innego niż sąd.

Art. 505⁸. § 1. (uchylony)
§ 2. (uchylony)
§ 3. Strona obecna na posiedzeniu, na którym ogłoszono wyrok, może po jego
ogłoszeniu w oświadczeniu złożonym do protokołu zrzec się prawa do wniesienia
apelacji. W razie zrzeczenia się prawa do wniesienia apelacji przez wszystkich
uprawnionych wyrok staje się prawomocny.
§ 4. W sprawach, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza tysiąca
złotych, uzasadnienie wyroku ogranicza się do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku
z przytoczeniem przepisów prawa. Od uznania sądu opartego na rozważeniu
wszystkich okoliczności sprawy zależy rozszerzenie tego uzasadnienia o pozostałą
treść określoną w art. 327¹ § 1.

Art. 505⁹. § 1. (uchylony)
§ 1¹. Apelację można oprzeć na zarzutach:
1) naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe
zastosowanie;
2) naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik
sprawy.
§ 2. Po upływie terminu do wniesienia apelacji przytaczanie dalszych zarzutów
jest niedopuszczalne

Art. 505¹⁰. § 1. Sąd rozpoznaje apelację w składzie jednego sędziego.
§ 2. (uchylony)
§ 3. (utracił moc)

Art. 505¹¹. (uchylony).

Art. 505¹². § 1. Jeżeli sąd drugiej instancji stwierdzi, że zachodzi naruszenie
prawa materialnego, a zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do
zmiany wyroku, uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania.
§ 1¹. W sprawach określonych w art. 505⁸ § 4 przepisu § 1 nie stosuje się, a zaskarżony wyrok może zostać uchylony tylko w przypadkach określonych
w art. 386 § 2 i 3.
§ 2. Uchylając zaskarżony wyrok sąd drugiej instancji może przekazać sprawę
do rozpoznania z wyłączeniem przepisów o postępowaniu uproszczonym także
wówczas, gdy sprawa stosownie do art. 505¹ podlega rozpoznaniu w tym
postępowaniu.
§ 3. Sąd drugiej instancji oddala apelację również wtedy, gdy mimo naruszenia
prawa materialnego lub przepisów postępowania albo błędnego uzasadnienia
zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Art. 505¹³. § 1. (uchylony).
§ 2. Jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego,
uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej
wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.
§ 3. (uchylony)

Art. 505^13a. W postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia sąd drugiej
instancji uzasadnia z urzędu jedynie postanowienia uchylające zaskarżone
postanowienie albo zarządzenie.

Art. 505¹⁴. § 1. W postępowaniu uproszczonym w sprawach z zakresu prawa
pracy przepisów art. 466, art. 477 i art. 4771 nie stosuje się.
§ 2. (uchylony)

Art. 505¹⁵. § 1. Sąd rozpoznaje sprawę w europejskim postępowaniu
nakazowym, jeżeli są spełnione warunki określone w przepisach rozporządzenia (WE)
nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r.
ustanawiającego postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (Dz. Urz.
UE L 399 z 30.12.2006, str. 1, z późn. zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem
nr 1896/2006”.
§ 2. W sprawie rozpoznawanej według przepisów niniejszego rozdziału nie
stosuje się przepisów o innych postępowaniach odrębnych.

Art. 505¹⁶. § 1. Europejskie postępowanie nakazowe należy do właściwości
sądów rejonowych i okręgowych.
§ 2. Europejski nakaz zapłaty może wydać także referendarz sądowy.
§ 3. Referendarz sądowy może wydawać zarządzenia.

Art. 505¹⁷. Rozpoznanie sprawy następuje na posiedzeniu niejawnym.

Art. 505¹⁸. § 1. Jeżeli europejski nakaz zapłaty, zgodnie z przepisami
rozporządzenia nr 1896/2006, może zostać wydany tylko co do części roszczenia
i powód wyraża na to zgodę, sprawę co do pozostałej części roszczenia sąd rozpoznaje we właściwym trybie. W przypadkach wskazanych w ustawie sąd rozpoznaje sprawę
według przepisów o postępowaniach odrębnych, z wyłączeniem przepisów
o postępowaniu nakazowym i upominawczym.
§ 2. (uchylony)

Art. 505¹⁹. § 1. W razie wniesienia sprzeciwu zgodnie z przepisami
rozporządzenia nr 1896/2006, europejski nakaz zapłaty traci moc, a sąd rozpoznaje
sprawę we właściwym trybie. W przypadkach wskazanych w ustawie sąd rozpoznaje
sprawę według przepisów o postępowaniach odrębnych, z wyłączeniem przepisów
o postępowaniu nakazowym i upominawczym.
§ 2. (uchylony)
§ 3. (uchylony)
§ 4. Jeżeli powód zgodnie z przepisami rozporządzenia nr 1896/2006 zażądał
zakończenia postępowania na wypadek wniesienia sprzeciwu, sąd umarza
postępowanie, orzekając o kosztach jak przy cofnięciu pozwu.

Art. 505^19a. Sąd odrzuca sprzeciw wniesiony po upływie przypisanego terminu
lub z innych przyczyn niedopuszczalny, jak również sprzeciw którego braków
pozwany nie usunął w terminie.

Art. 505²⁰. § 1. W razie stwierdzenia, że istnieje określona w przepisach
rozporządzenia nr 1896/2006 podstawa do uchylenia europejskiego nakazu zapłaty, na
wniosek pozwanego sąd, który go wydał, a w przypadku nakazu wydanego przez
referendarza sądowego – sąd, przed którym wytoczono powództwo, uchyla nakaz
zapłaty.
§ 2. Wniosek powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego
i wskazywać okoliczności uzasadniające uchylenie europejskiego nakazu zapłaty.
§ 3. Przed uchyleniem europejskiego nakazu zapłaty sąd wysłucha powoda na
posiedzeniu lub zażąda od niego oświadczenia na piśmie.
§ 4. Na postanowienie sądu w przedmiocie uchylenia europejskiego nakazu
zapłaty przysługuje zażalenie.

Art. 505²¹. § 1. Sąd rozpoznaje sprawę w europejskim postępowaniu w sprawie
drobnych roszczeń, jeżeli są spełnione warunki określone w przepisach
rozporządzenia (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca
2007 r. ustanawiającego europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń
(Dz. Urz. UE L 199 z 31.07.2007, str. 1, z późn. zm.), zwanego dalej
„rozporządzeniem nr 861/2007”.
§ 2. W sprawie rozpoznawanej według przepisów niniejszego rozdziału nie
stosuje się przepisów o innych postępowaniach odrębnych.

Art. 505²². § 1. Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń należy
do właściwości sądów rejonowych i okręgowych.
§ 2. Referendarz sądowy może wydawać zarządzenia.

Art. 505²³. Rozpoznanie sprawy następuje na posiedzeniu niejawnym. Sąd może
wyznaczyć rozprawę w przypadkach wskazanych w przepisach rozporządzenia
nr 861/2007.

Art. 505²⁴. Jeżeli przepisy rozporządzenia nr 861/2007 stanowią, że pozew
powinien zostać zwrócony, sąd wydaje postanowienie.

Art. 505²⁵. § 1. (uchylony)
§ 2. Przesłuchanie strony następuje na piśmie, jeżeli sąd tak postanowi. Przepisu
art. 303 nie stosuje się.

Art. 505²⁶. Wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym wiąże sąd od chwili
podpisania sentencji. Sąd z urzędu doręcza wyrok obu stronom z pouczeniem
o przysługujących im środkach zaskarżenia.

Art. 505²⁷. § 1. Przepisy art. 505⁹–505¹¹, art. 505¹² § 1 i 3 oraz art. 505¹³ stosuje się.
§ 2. Uchylając zaskarżony wyrok, sąd drugiej instancji przekazuje sprawę do
rozpoznania z wyłączeniem przepisów o postępowaniach odrębnych.

Art. 505^27a. § 1. W razie stwierdzenia, że istnieje określona w przepisach
rozporządzenia nr 861/2007 podstawa do uchylenia wyroku, na wniosek pozwanego
sąd, który go wydał, uchyla wyrok.
§ 2. Wniosek powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego
i wskazywać okoliczności uzasadniające uchylenie wyroku.
§ 3. Sąd może rozpoznać wniosek na posiedzeniu niejawnym. Przed uchyleniem
wyroku sąd wysłucha powoda na posiedzeniu lub zażąda od niego oświadczenia na
piśmie.
§ 4. Na postanowienie sądu w przedmiocie uchylenia wyroku przysługuje
zażalenie.

Art. 505²⁸. § 1. W postępowaniu określonym w niniejszym rozdziale stosuje się
przepisy o postępowaniu upominawczym z odrębnościami wynikającymi
z niniejszego rozdziału.
§ 2. Nakaz zapłaty nie może być wydany, jeżeli:
1) powód dochodzi roszczenia innego niż pieniężne;
2) doręczenie pozwanemu nakazu miałoby nastąpić poza granicami kraju.

Art. 505²⁹. § 1. W elektronicznym postępowaniu upominawczym nie stosuje się
przepisów o postępowaniach odrębnych innych niż wymienione w art. 505²⁸ § 1 oraz przepisów art. 130^1a, art. 139 § 5 i art. 139¹.
§ 2. Postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym, które podlegają
zaskarżeniu, uzasadnia się z urzędu. Termin do wniesienia zażalenia wynosi tydzień
od dnia doręczenia postanowienia z uzasadnieniem.
§ 3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio do zarządzeń przewodniczącego.
§ 4. Postanowienia wydane na podstawie art. 505³³ i art. 505³⁴ doręcza się z urzędu tylko powodowi.

Art. 505^29a. W elektronicznym postępowaniu upominawczym mogą być
dochodzone roszczenia, które stały się wymagalne w okresie trzech lat przed dniem
wniesienia pozwu.

Art. 505³⁰. § 1. (uchylony)
§ 2. Czynności sądu, referendarza i przewodniczącego utrwalane są wyłącznie
w systemie teleinformatycznym, a wytworzone w ich wyniku dane w postaci
elektronicznej opatrywane są kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Art. 505³¹. § 1. Powód wnosi pisma wyłącznie za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego.
§ 2. Jeżeli pozwany dokona wyboru wnoszenia pism procesowych za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego, dalsze pisma w sprawie wnosi
wyłącznie za pośrednictwem tego systemu.
§ 2¹. Pisma wniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego nie
wymagają opatrzenia ich podpisem, o którym mowa w art. 126 § 5.
§ 3. (uchylony)
§ 4. O skutkach wniesienia pisma za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego sąd poucza pozwanego przy pierwszym doręczeniu.
§ 5. (uchylony)
§ 6. (uchylony)

Art. 505³². § 1. W pozwie powód powinien wskazać dowody na poparcie swoich
twierdzeń. Dowodów nie dołącza się do pozwu. Przepisu art. 128 nie stosuje się.
§ 2. Pozew powinien zawierać również:
1) numer PESEL lub NIP pozwanego będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on
obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub
2) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer
w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP pozwanego niebędącego osobą
fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji,
jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.
3) (uchylony)
§ 3. Sąd może skazać na grzywnę powoda, jego przedstawiciela ustawowego lub
pełnomocnika, który w złej wierze lub wskutek niezachowania należytej staranności oznaczył nieprawidłowo dane, o których mowa w § 2 pkt 1 lub 2 oraz art. 126 § 2
pkt 1.
§ 4. (uchylony)

Art. 505³³. W przypadku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty sąd umarza
postępowanie.


Art. 505³⁴. § 1. Jeżeli pozwany, pomimo powtórzenia zawiadomienia zgodnie
z art. 139 § 1 zdanie drugie, nie odebrał nakazu zapłaty, a w sprawie nie doręczono mu
wcześniej żadnego pisma w sposób przewidziany w art. 131–138 i nie ma
zastosowania art. 139 § 2 i 3 lub inny przepis szczególny przewidujący skutek
doręczenia, nakaz zapłaty uznaje się za doręczony, o ile adres, pod którym
pozostawiono zawiadomienia, jest zgodny z adresem ujawnionym w rejestrze PESEL.
W przeciwnym przypadku stosuje się przepis § 2.
§ 2. Jeżeli po wydaniu nakazu zapłaty okaże się, że nie można go doręczyć
pozwanemu w kraju, sąd z urzędu uchyla nakaz zapłaty i umarza postępowanie, chyba
że powód w wyznaczonym terminie, nie dłuższym niż miesiąc, usunie przeszkodę
w doręczeniu nakazu zapłaty. Wezwanie do usunięcia przeszkody nie podlega
powtórzeniu.

Art. 505³⁵. Do sprzeciwu od nakazu zapłaty nie dołącza się dowodów.

Art. 505³⁶. W przypadku wniesienia sprzeciwu sąd umarza postępowanie
w zakresie, w którym nakaz zapłaty utracił moc.

Art. 505³⁷. §§ 1. W przypadku umorzenia postępowania każda ze stron ponosi
koszty procesu związane ze swym udziałem w sprawie.
§ 2. Jeżeli w terminie trzech miesięcy od dnia wydania postanowienia
o umorzeniu elektronicznego postępowania upominawczego powód wniesie pozew
przeciwko pozwanemu o to samo roszczenie w postępowaniu innym niż elektroniczne
postępowanie upominawcze, skutki prawne, które ustawa wiąże z wytoczeniem
powództwa, następują z dniem wniesienia pozwu w elektronicznym postępowaniu
upominawczym. Na żądanie stron sąd, rozpoznając sprawę, uwzględni koszty
poniesione przez strony w elektronicznym postępowaniu upominawczym

Art. 505³⁸. Rozpoznanie zażalenia na postanowienie wydane w elektronicznym
postępowaniu upominawczym, jak również na postanowienie wydane w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi wykonawczemu wydanemu w tym postępowaniu, następuje w składzie jednego sędziego. W postępowaniu toczącym się na skutek wniesienia zażalenia przepisy art. 505³⁰ § 2 i art. 505³¹ stosuje się odpowiednio.

Art. 505³⁹. W razie wniesienia skargi o wznowienie postępowania sąd
przekazuje sprawę do sądu według właściwości ogólnej. Do wznowienia postępowania właściwy jest sąd według właściwości ogólnej.

art. 506. więcej [Wszczęcie postępowania nieprocesowego] Art. 506. Sąd wszczyna postępowanie nieprocesowe na wniosek; w wypadkach
wskazanych w ustawie sąd może wszcząć postępowanie także z urzędu.

art. 507. więcej [Właściwość rzeczowa] Art. 507. Sprawy należące do postępowania nieprocesowego rozpoznają sądy
rejonowe, z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów
okręgowych.

art. 508. więcej [Właściwość miejscowa] Art. 508. § 1. Jeżeli właściwość miejscowa nie jest oznaczona w przepisie
szczególnym, wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania wnioskodawcy,
a w braku miejsca zamieszkania – sąd miejsca jego pobytu. Do postępowania z urzędu
właściwy jest sąd miejsca, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie będące podstawą
wszczęcia postępowania. W braku wskazanych wyżej podstaw właściwy będzie sąd
dla m.st. Warszawy.
§ 2. W wypadku gdy sąd właściwy nie może z powodu przeszkody rozpoznać
sprawy lub podjąć innej czynności albo gdy wymagają tego względy celowości, sąd
nad nim przełożony wyznaczy na posiedzeniu niejawnym inny sąd do rozpoznania
sprawy w całości lub w części.
§ 3. Wyznaczenie następuje z urzędu albo na przedstawienie sądu właściwego,
albo też na wniosek właściwego organu lub osoby zainteresowanej, po wysłuchaniu
w razie potrzeby innych osób zainteresowanych.
§ 4. Przepisu art. 481 nie stosuje się w sprawach rozpoznawanych
w postępowaniu wieczystoksięgowym i postępowaniu rejestrowym, a także w sprawach z zakresu prawa spadkowego, z wyjątkiem spraw o stwierdzenie nabycia
spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego oraz o dział spadku.

art. 509. więcej [Skład sądu] Art. 509. Sprawy o przysposobienie w pierwszej instancji sąd rozpoznaje
w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.

Art. 509¹. § 1. Czynności w postępowaniu wieczystoksięgowym może
wykonywać referendarz sądowy.
§ 2. Czynności w postępowaniach dotyczących rejestrów i ewidencji
prowadzonych przez sądy może wykonywać referendarz sądowy, z wyjątkiem
przygotowania i prowadzenia rozprawy, odmowy wpisu partii politycznej do
ewidencji, wykreślenia wpisu partii politycznej z ewidencji oraz zawieszenia
wydawania dziennika lub czasopisma.
§ 3. Czynności w sprawach z zakresu prawa spadkowego może wykonywać
referendarz sądowy, z wyłączeniem prowadzenia rozprawy, zabezpieczenia spadku
oraz przesłuchania świadków testamentu ustnego.
§ 4. Czynności w sprawach depozytowych może wykonywać referendarz
sądowy, z wyłączeniem spraw o stwierdzenie likwidacji niepodjętego depozytu.

art. 510. więcej [Uczestnicy] Art. 510. § 1. Zainteresowanym w sprawie jest każdy, czyich praw dotyczy
wynik postępowania, może on wziąć udział w każdym stanie sprawy aż do
zakończenia postępowania w drugiej instancji. Jeżeli weźmie udział, staje się
uczestnikiem. Na odmowę dopuszczenia do wzięcia udziału w sprawie przysługuje
zażalenie.
§ 2. Jeżeli okaże się, że zainteresowany nie jest uczestnikiem, sąd wezwie go do
udziału w sprawie. Przez wezwanie do wzięcia udziału w sprawie wezwany staje się
uczestnikiem. W razie potrzeby wyznaczenia kuratora do zastępowania
zainteresowanego, którego miejsce pobytu jest nieznane, jego wyznaczenie następuje
z urzędu.

art. 511. więcej [Treść wniosku] Art. 511. § 1. Wniosek o wszczęcie postępowania powinien czynić zadość przepisom o pozwie, z tą zmianą, że zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych w sprawie.
§ 2. Do wniosków prokuratora o wszczęcie postępowania nie stosuje się przepisów art. 55 i 56.

Art. 511¹. § 1. W postępowaniu wieczystoksięgowym oraz w postępowaniach
rejestrowych wniosek podlegający opłacie stałej, który nie został należycie opłacony,
przewodniczący zwraca bez wezwania o uiszczenie tej opłaty. W zarządzeniu
o zwrocie pisma należy wskazać wysokość należnej opłaty stałej.
§ 2. W terminie tygodniowym od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie pisma
z przyczyn określonych w § 1 wnioskodawca może uiścić brakującą opłatę. Jeżeli
opłata została wniesiona we właściwej wysokości, wniosek wywołuje skutek od daty
pierwotnego wniesienia. Skutek taki nie następuje w razie kolejnego zwrotu wniosku
z tej samej przyczyny.

Art. 511². § 1. Wniesienie odpowiedzi na wniosek o wszczęcie postępowania
jest obowiązkowe, tylko gdy przewodniczący tak zarządzi.
§ 2. Posiedzenie przygotowawcze można wyznaczyć niezależnie od wniesienia
odpowiedzi na wniosek.

art. 512. więcej [Cofnięcie wniosku] Art. 512. § 1. Po rozpoczęciu posiedzenia albo po złożeniu przez
któregokolwiek z uczestników oświadczenia na piśmie cofnięcie wniosku jest
skuteczne tylko wtedy, gdy inni uczestnicy nie sprzeciwili się temu w terminie
wyznaczonym.
§ 2. Cofnięcie wniosku o wszczęcie postępowania jest bezskuteczne w sprawie,
której wszczęcie mogło nastąpić z urzędu.

art. 513. więcej [Niestawiennictwo uczestników] Art. 513. Niestawiennictwo uczestników nie tamuje rozpoznania sprawy.
Przepisów o wyroku zaocznym nie stosuje się.

art. 514. więcej [Posiedzenie sądowe] Art. 514. § 1. Rozprawa odbywa się w wypadkach wskazanych w ustawie.
W innych wypadkach wyznaczenie rozprawy zależy od uznania sądu. Mimo
niewyznaczenia rozprawy sąd przed rozstrzygnięciem sprawy może wysłuchać
uczestników na posiedzeniu sądowym lub zażądać od nich oświadczeń na piśmie.
§ 2. Jednakże nawet w wypadkach, gdy ustawa wymaga przeprowadzenia
rozprawy, sąd może, bez wzywania zainteresowanych do udziału w sprawie, oddalić
wniosek na posiedzeniu niejawnym, jeżeli z treści wniosku wynika oczywisty brak
uprawnienia wnioskodawcy.

art. 515. więcej [Postępowanie dowodowe] Art. 515. Sąd może, stosownie do okoliczności, przesłuchać świadków
i biegłych bez przyrzeczenia oraz w nieobecności uczestników, może również zażądać
od osób, które nie są uczestnikami, złożenia wyjaśnień na piśmie.

art. 516. więcej [Forma orzeczeń] Art. 516. Orzeczenia sądu w postępowaniu nieprocesowym zapadają w formie
postanowień, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

art. 517. więcej [Uchylony] Art. 517. (uchylony).

art. 518. więcej [Apelacja, zażalenie] Art. 518. Od postanowień sądu pierwszej instancji orzekających co do istoty
sprawy przysługuje apelacja. Na inne postanowienia sądu pierwszej instancji,
w wypadkach wskazanych w ustawie, przysługuje zażalenie.

Art. 518¹. § 1. (uchylony)
§ 1¹. Na orzeczenie referendarza sądowego służy skarga także w przypadkach,
w których na postanowienie sądu służyłaby apelacja.
§ 2. (uchylony)
§ 3. W razie wniesienia skargi na wpis w księdze wieczystej wpis nie traci mocy.
Rozpoznając sprawę, sąd zmienia zaskarżony wpis przez jego wykreślenie i dokonanie
nowego wpisu lub wydaje postanowienie, którym zaskarżony wpis utrzymuje w mocy
albo uchyla go w całości lub w części i w tym zakresie wniosek oddala bądź odrzuca,
względnie postępowanie umarza.
§ 3a. W postępowaniu rejestrowym o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego
oraz rejestru zastawów w razie wniesienia skargi na orzeczenie referendarza sądowego
zarządzające wpis, pozostaje ono w mocy do chwili rozpatrzenia skargi przez sąd
rejonowy rozpoznający sprawę jako sąd pierwszej instancji. Rozpoznając sprawę, sąd
wydaje postanowienie, w którym zaskarżone orzeczenie i dokonany na jego podstawie
wpis zmienia albo utrzymuje w mocy, albo uchyla w całości lub w części i w tym
zakresie wniosek oddala bądź odrzuca, względnie postępowanie umarza.
§ 4. Skargę wnosi się do sądu w terminie tygodniowym:
1) od dnia czynności, gdy uczestnik był przy niej obecny lub był o jej terminie
zawiadomiony;
2) w innych wypadkach niż wymienione w pkt 1 – od dnia doręczenia
zawiadomienia uczestnika o dokonaniu czynności;
3) w przypadku braku zawiadomienia – od dnia dowiedzenia się o dokonaniu
czynności, z tym że w postępowaniu o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego
dla uczestników postępowania, którym postanowienia co do istoty sprawy nie
doręcza się, termin do wniesienia skargi biegnie od daty wpisu w Rejestrze.
§ 5. (uchylony)

Art. 518². § 1. Sądem drugiej instancji w sprawach o odebranie osoby
podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką prowadzonych na
podstawie Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za
granicę, sporządzonej w Hadze dnia 25 października 1980 r. (Dz. U. z 1995 r. poz.
528 oraz z 1999 r. poz. 1085), zwanej dalej „konwencją haską z 1980 r.”, jest Sąd
Apelacyjny w Warszawie.
§ 2. Sąd Apelacyjny w Warszawie orzeka w sprawach określonych w § 1
w terminie sześciu tygodni od dnia przedstawienia przez sąd pierwszej instancji akt
sprawy wraz z apelacją.

art. 519. więcej [Skarga kasacyjna] Art. 519. (uchylony).

Art. 519¹. § 1. Od wydanego przez sąd drugiej instancji postanowienia co do
istoty sprawy oraz od postanowienia w przedmiocie odrzucenia wniosku i umorzenia
postępowania kończących postępowanie w sprawie – w sprawach z zakresu prawa
osobowego, rzeczowego i spadkowego – przysługuje skarga kasacyjna do Sądu
Najwyższego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
§ 2. W sprawach z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli skarga
kasacyjna przysługuje tylko w sprawach o przysposobienie oraz o podział majątku
wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, chyba że wartość
przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż sto pięćdziesiąt tysięcy złotych.
§ 2¹. Skarga kasacyjna przysługuje także w sprawach o odebranie osoby
podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką prowadzonych na
podstawie konwencji haskiej z 1980 r.
§ 2². Skargę kasacyjną w sprawach, o których mowa w § 2¹, mogą wnieść Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Dziecka lub Rzecznik Praw Obywatelskich
w terminie czterech miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia.
§ 3. W postępowaniu rejestrowym skarga kasacyjna przysługuje jedynie od
postanowień sądu drugiej instancji w przedmiocie wpisu lub wykreślenia z rejestru
podmiotu podlegającego rejestracji.
§ 4. Skarga kasacyjna nie przysługuje w sprawach dotyczących:
1) przepadku rzeczy;
2) zarządu związanego ze współwłasnością lub użytkowaniem;
3) zabezpieczenia spadku i spisu inwentarza, wyjawienia przedmiotów
spadkowych, zarządu spadku nieobjętego oraz zwolnienia wykonawcy
testamentu;
4) zniesienia współwłasności i działu spadku, jeżeli wartość przedmiotu
zaskarżenia jest niższa niż sto pięćdziesiąt tysięcy złotych;
5) likwidacji niepodjętych depozytów.

Art. 519².  § 1. Można żądać stwierdzenia niezgodności z prawem
prawomocnego postanowienia co do istoty sprawy sądu drugiej instancji kończącego
postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona
szkoda, a zmiana lub uchylenie tego postanowienia w drodze przysługujących stronie
środków prawnych nie było i nie jest możliwe.
§ 2. W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika
z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności
albo praw człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności
z prawem prawomocnego postanowienia co do istoty sprawy sądu pierwszej lub
drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli strona nie skorzystała
z przysługujących jej środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie
postanowienia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.

art. 520. więcej [Koszty postępowania nieprocesowego] Art. 520. § 1. Każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym
udziałem w sprawie.
§ 2. Jeżeli jednak uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku
postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić
obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. To
samo dotyczy zwrotu kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników.
§ 3. Jeżeli interesy uczestników są sprzeczne, sąd może włożyć na uczestnika,
którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów
postępowania poniesionych przez innego uczestnika. Przepis powyższy stosuje się
odpowiednio, jeżeli uczestnik postępował niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie.

art. 521. więcej [Skutecznośc i wykonalność] Art. 521. § 1. Jeżeli przepis szczególny inaczej nie stanowi, postanowienie
orzekające co do istoty sprawy staje się skuteczne, a jeżeli wymaga wykonania – także
wykonalne, po uprawomocnieniu się.
§ 2. Jeżeli postanowienie takie ulega z mocy ustawy wykonaniu przed
uprawomocnieniem się, sąd, który wydał postanowienie, może stosownie do
okoliczności wstrzymać jego wykonanie

art. 522. więcej [Wykonanie postanowień z urzędu] Art. 522. Postanowienia wydane w sprawie, która może być wszczęta z urzędu,
podlegają wykonaniu z urzędu.

art. 523. więcej [Prawomocność] Art. 523. Prawomocne postanowienie orzekające co do istoty sprawy nie może
być zmienione ani uchylone, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Jednakże
prawomocne postanowienie oddalające wniosek sąd może zmienić w razie zmiany
okoliczności sprawy.

art. 524. więcej [Wznowienie postępowania] Art. 524. § 1. Uczestnik postępowania może żądać wznowienia postępowania
zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy,
jednakże wznowienie postępowania nie jest dopuszczalne, jeżeli postanowienie
kończące postępowanie może być zmienione lub uchylone.
§ 2. Zainteresowany, który nie był uczestnikiem postępowania zakończonego
prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy, może żądać
wznowienia postępowania, jeżeli postanowienie to narusza jego prawa. W takim
wypadku stosuje się przepisy o wznowieniu postępowania z powodu pozbawienia
możności działania.

art. 525. więcej [Przeglądanie akt] Art. 525. Akta sprawy dostępne są dla uczestników postępowania oraz za
zezwoleniem przewodniczącego dla każdego, kto potrzebę przejrzenia dostatecznie
usprawiedliwi. Na tych samych zasadach dopuszczalne jest:
1) sporządzanie i otrzymywanie odpisów i wyciągów z akt sprawy;
2) otrzymywanie zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku z akt sprawy.

art. 526. więcej [Właściwość sądu] Art. 526. § 1. W sprawach o uznanie za zmarłego właściwy jest sąd ostatniego
miejsca zamieszkania zaginionego, a w braku tej podstawy – sąd wskazany
w art. 508 § 1.
§ 2. Jeżeli wskutek tego samego zdarzenia zaginęła większa liczba osób, Sąd
Najwyższy na wniosek Ministra Sprawiedliwości może wyznaczyć jeden sąd jako
wyłącznie właściwy do rozpoznania spraw będących w związku z tym zdarzeniem.
Postanowienie Sądu Najwyższego podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

art. 527. więcej [Wnioskodawca] Art. 527. Do zgłoszenia wniosku o uznanie za zmarłego uprawniony jest każdy
zainteresowany.

art. 528. więcej [Termin do zgłoszenia wniosku] Art. 528. Wniosek o uznanie za zmarłego można zgłosić nie wcześniej niż na rok
przed końcem terminu, po upływie którego zaginiony może być uznany za zmarłego.
Gdy jednak uznanie za zmarłego może nastąpić po upływie roku lub krótszego niż rok
terminu od zdarzenia, które uzasadnia prawdopodobieństwo śmierci zaginionego,
wniosek o uznanie za zmarłego zgłosić można dopiero po upływie tego terminu

art. 529. więcej [Treść wniosku] Art. 529. § 1. Wniosek o uznanie za zmarłego, oprócz danych koniecznych dla
wniosku o wszczęcie postępowania, powinien zawierać:
1) imię, nazwisko i wiek zaginionego, imiona jego rodziców oraz nazwisko rodowe
matki;
2) ostatnie znane miejsce zamieszkania i pobytu zaginionego.
§ 2. Okoliczności uzasadniające wniosek należy uprawdopodobnić.

art. 530. więcej [Ogłoszenie o wszczęciu postępowania] Art. 530. § 1. Jeżeli według treści wniosku istnieją przesłanki do uznania
zaginionego za zmarłego, sąd zarządzi ogłoszenie o wszczęciu postępowania.
§ 2. Ogłoszenie o wszczęciu postępowania powinno zawierać:
1) imię i nazwisko oraz adres wnioskodawcy;
2) dane dotyczące osoby zaginionego oraz istotne okoliczności znane z akt sprawy,
które mogą przyczynić się do wykrycia zaginionego;
3) wezwanie skierowane do zaginionego, aby w oznaczonym terminie, nie
krótszym niż trzy, a nie dłuższym niż sześć miesięcy, zgłosił się, gdyż
w przeciwnym razie może być uznany za zmarłego;
4) wezwanie skierowane do wszystkich osób, które mogą udzielić wiadomości
o zaginionym, aby w powyższym terminie przekazały je sądowi.

art. 531. więcej [Publikacja ogłoszeń] Art. 531. § 1. Ogłoszenie o wszczęciu postępowania umieszcza się w piśmie
poczytnym na całym obszarze Państwa i podaje publicznie do wiadomości w miejscu
ostatniego zamieszkania zaginionego w sposób na tym obszarze przyjęty.
§ 2. Sąd może zarządzić zamieszczenie ogłoszenia w innych jeszcze pismach
oraz podać je do publicznej wiadomości również w inny sposób, jaki uzna za
odpowiedni.

art. 532. więcej [Termin rozpoznania] Art. 532. Dalsze postępowanie może toczyć się przed upływem terminu
podanego w ogłoszeniu, nie może jednak być zakończone wcześniej niż po upływie:
1) terminów przewidzianych w kodeksie cywilnym;
2) trzech miesięcy od ukazania się ogłoszenia;
3) miesiąca od końca terminu wyznaczonego w ogłoszeniu.

art. 533. więcej [Wysłuchanie bliskich] Art. 533. Przed wydaniem postanowienia uznającego zaginionego za zmarłego
sąd powinien wysłuchać w miarę możności osoby bliskie zaginionego.

art. 534. więcej [Zmiana trybu rozpoznania] Art. 534. Jeżeli w toku postępowania o uznanie za zmarłego okaże się, że śmierć
zaginionego jest niewątpliwa, sąd przeprowadzi dalsze postępowanie z urzędu według
przepisów oddziału następnego.

art. 535. więcej [Zasady postępowania] Art. 535. Do postępowania o stwierdzenie zgonu osoby, której śmierć mimo
niesporządzenia aktu zgonu jest niewątpliwa, stosuje się odpowiednio przepisy
oddziału poprzedzającego ze zmianami przewidzianymi w oddziale niniejszym.

art. 536. więcej [Termin] Art. 536. Wniosek o stwierdzenie zgonu może być zgłoszony w każdym czasie.

art. 537. więcej [Ogłoszenie o wszczęciu postępowania] Art. 537. § 1. Zarządzenie ogłoszenia o wszczęciu postępowania nie jest
obowiązkowe.
§ 2. Sąd może jednak, jeżeli uzna to za celowe, zarządzić dokonanie ogłoszenia
w określony przez siebie sposób. Do ogłoszenia stosuje się wówczas odpowiednio
przepis art. 530 § 2; termin wyznaczony w ogłoszeniu nie może być krótszy niż
miesiąc ani dłuższy niż trzy miesiące.
§ 3. W wypadku przewidzianym w paragrafie poprzedzającym postępowanie nie
może być zakończone wcześniej niż po upływie miesiąca od ukazania się ogłoszenia
i dwóch tygodni od końca terminu wyznaczonego w ogłoszeniu.

art. 538. więcej [Oznaczenie chwili śmierci] Art. 538. § 1. W postanowieniu stwierdzającym zgon należy chwilę śmierci
ściśle oznaczyć, stosownie do wyników postępowania.
§ 2. Jeżeli dokładne ustalenie chwili śmierci nie jest możliwe, przyjmuje się
chwilę najbardziej prawdopodobną.

art. 539. więcej [Zakres postępowania] Art. 539. Dowód, że osoba uznana za zmarłą albo której zgon został stwierdzony
pozostaje przy życiu lub że śmierć jej nastąpiła w innej chwili niż chwila oznaczona
w orzeczeniu, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu unormowanym
w niniejszym oddziale.

art. 540. więcej [Właściwość sądu] Art. 540. Właściwy jest sąd, który w pierwszej instancji orzekł uznanie za
zmarłego lub stwierdzenie zgonu.

art. 541. więcej [Wniosek] Art. 541. § 1. Wniosek o uchylenie postanowienia orzekającego uznanie za
zmarłego albo stwierdzającego zgon może zgłosić każdy zainteresowany. Sąd może
także uchylić je z urzędu.
§ 2. Sąd wzywa do udziału w sprawie uczestników postępowania, w którym
zapadło postanowienie o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu.

art. 542. więcej [Uchylenie postanowienia] Art. 542. W razie przeprowadzenia dowodu, że osoba uznana za zmarłą albo
której zgon został stwierdzony pozostaje przy życiu, sąd postanowienie uchyli.
W wypadku udowodnienia innej chwili śmierci niż oznaczona w postanowieniu
o uznaniu za zmarłego, sąd uchyla postanowienie o uznaniu za zmarłego tylko
wówczas, gdy równocześnie stwierdza zgon.

art. 543. więcej [Osobiste stawiennictwo osoby uznanej za zmarłą] Art. 543. Jeżeli osoba, którą uznano za zmarłą lub której zgon stwierdzono,
zjawi się osobiście w sądzie i wykaże swoją tożsamość, sąd niezwłocznie i bez
dalszego postępowania uchyli postanowienie orzekające uznanie za zmarłego lub
stwierdzenie zgonu

art. 544. więcej [Właściwość sądów okręgowych] Art. 544. § 1. Sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądów
okręgowych, które rozpoznają je w składzie trzech sędziów.
§ 2. W sprawach tych właściwy jest sąd miejsca zamieszkania osoby, której
dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, a w braku miejsca zamieszkania – sąd
miejsca jej pobytu.

art. 545. więcej [Uprawnieni do składania wniosku] Art. 545. § 1. Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić:
1) małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;
2) jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo;
3) jej przedstawiciel ustawowy.
§ 2. Krewni osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie mogą
zgłaszać tego wniosku, jeżeli osoba ta ma przedstawiciela ustawowego.
§ 3. Wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe można zgłosić już na rok przed
dojściem do pełnoletności osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.
§ 4. Kto zgłosił wniosek o ubezwłasnowolnienie w złej wierze lub lekkomyślnie,
podlega karze grzywny.

art. 546. więcej [Uczestnicy postępowania] Art. 546. § 1. Uczestnikami postępowania o ubezwłasnowolnienie są z mocy
samego prawa prócz wnioskodawcy:
1) osoba, której dotyczy wniosek;
2) jej przedstawiciel ustawowy;
3) małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.
§ 2. Postępowanie toczy się z udziałem prokuratora.
§ 3. Organizacje pozarządowe, do których zadań statutowych należy ochrona
praw osób niepełnosprawnych, udzielanie pomocy takim osobom lub ochrona praw
człowieka, mogą wstąpić do postępowania w każdym jego stadium.

art. 547. więcej [Wysłuchanie osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie] Art. 547. § 1. Osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, należy
wysłuchać niezwłocznie po wszczęciu postępowania; wysłuchanie powinno odbyć się
w obecności biegłego psychologa oraz – w zależności od stanu zdrowia osoby, która
ma być wysłuchana – biegłego lekarza psychiatry lub neurologa.
§ 2. W celu wysłuchania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie,
sąd może zarządzić przymusowe sprowadzenie tej osoby na rozprawę albo wysłuchać
ją przez sędziego wyznaczonego. Na postanowienie sądu o przymusowym
sprowadzeniu osoby na rozprawę przysługuje zażalenie.
§ 3. Niemożność porozumienia się z osobą, której dotyczy wniosek
o ubezwłasnowolnienie, stwierdza się w protokole po wysłuchaniu biegłego lekarza
i psychologa uczestniczących w posiedzeniu.

art. 548. więcej [Podstawa powołania doradcy tymczasowego] Art. 548. § 1. Jeżeli wniosek o ubezwłasnowolnienie dotyczy osoby
pełnoletniej, sąd może na wniosek uczestnika postępowania lub z urzędu, przy
wszczęciu lub w toku postępowania, ustanowić dla niej doradcę tymczasowego, gdy
uzna to za konieczne dla ochrony jej osoby lub mienia.
§ 2. Przed ustanowieniem doradcy tymczasowego należy wysłuchać osobę,
której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.
§ 3. Doradcą tymczasowym należy ustanowić przede wszystkim małżonka,
krewnego lub inną osobę bliską, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na dobro
osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.
§ 4. Sąd może zwrócić się do organizacji pozarządowej wymienionej
w art. 546 § 3 o wskazanie osoby, która mogłaby być ustanowiona doradcą
tymczasowym.
§ 5. Postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego staje się skuteczne
z chwilą doręczenia go osobie, której dotyczy wniosek. W wypadkach określonych
w art. 556 postanowienie staje się skuteczne z chwilą wydania.

art. 549. więcej [Skutek ustanowienia doradcy tymczasowego] Art. 549. § 1. Osoba, dla której ustanowiono doradcę tymczasowego, ma
ograniczoną zdolność do czynności prawnych na równi z osobą ubezwłasnowolnioną
częściowo.
§ 2. Do doradcy tymczasowego stosuje się przepisy o kuratorze osoby częściowo
ubezwłasnowolnionej.

art. 550. więcej [Utrata mocy postanowienia] Art. 550. § 1. Postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego traci moc
z chwilą, gdy:
1) wniosek o ubezwłasnowolnienie został prawomocnie oddalony lub odrzucony
albo postępowanie umorzono;
2) na skutek orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu ustanowiony został opiekun lub
kurator.
§ 2. Sąd odwołuje doradcę tymczasowego, jeżeli ustała potrzeba dalszej ochrony
osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub jej mienia.

art. 551. więcej [Zawiadomienie sądu opiekuńczego] Art. 551. § 1. O ustanowieniu lub odwołaniu doradcy tymczasowego należy
z urzędu zawiadomić sąd opiekuńczy.
§ 2. Na postanowienie w przedmiocie ustanowienia lub odwołania doradcy
tymczasowego przysługuje zażalenie.

art. 552. więcej [Świadectwo lekarskie] Art. 552. § 1. Jeżeli według wniosku ubezwłasnowolnienie ma być orzeczone
z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, sąd przed
zarządzeniem doręczenia wniosku zażąda, w wyznaczonym terminie, przedstawienia
świadectwa lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym
osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub opinii psychologa
o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby. Jeżeli ubezwłasnowolnienie ma
nastąpić z powodu pijaństwa, sąd żąda także przedstawienia zaświadczenia poradni
przeciwalkoholowej, a jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu narkomanii
– zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień.
§ 2. Sąd odrzuca wniosek o ubezwłasnowolnienie, jeżeli treść wniosku lub
dołączone do wniosku dokumenty nie uprawdopodobniają istnienia choroby
psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub występowania innego rodzaju zaburzeń
psychicznych osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie albo w razie
niezłożenia żądanego świadectwa, opinii lub zaświadczenia, chyba że złożenie takich
dokumentów nie jest możliwe.

art. 553. więcej [Postępowanie dowodowe] Art. 553. § 1. Osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, musi być
zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa.
§ 2. Opinia biegłego oprócz oceny stanu zdrowia psychicznego lub zaburzeń
psychicznych albo rozwoju umysłowego osoby, której dotyczy wniosek
o ubezwłasnowolnienie, powinna zawierać umotywowaną ocenę zakresu jej zdolności
do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem i prowadzenia swoich spraw,
uwzględniającą postępowanie i zachowanie się tej osoby.

art. 554. więcej [Obserwacja w zakładzie leczniczym] Art. 554. § 1. Sąd może, jeżeli na podstawie opinii dwóch biegłych lekarzy uzna
to za niezbędne, zarządzić oddanie osoby, której dotyczy wniosek
o ubezwłasnowolnienie, pod obserwację w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy
niż sześć tygodni. W wyjątkowych wypadkach sąd może termin ten przedłużyć do
trzech miesięcy.
§ 2. Przed wydaniem postanowienia sąd wysłucha uczestników postępowania.
§ 3. Na postanowienie zarządzające oddanie do zakładu przysługuje zażalenie.

Art. 554¹. § 1. Postępowanie dowodowe powinno ustalić przede wszystkim stan
zdrowia, sytuację osobistą, zawodową i majątkową osoby, której dotyczy wniosek
o ubezwłasnowolnienie, rodzaj spraw wymagających prowadzenia przez tę osobę oraz
sposób zaspokajania jej potrzeb życiowych.
§ 2. Sąd może zobowiązać osoby pozostające we wspólnocie domowej z osobą,
której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, do złożenia wykazu majątku należącego do tej osoby oraz do złożenia przyrzeczenia. Przepisy art. 913, 915–917
stosuje się odpowiednio.

art. 555. więcej [Obowiązek przeprowadzenia rozprawy] Art. 555. Orzeczenie w przedmiocie ubezwłasnowolnienia może zapaść tylko po
przeprowadzeniu rozprawy.

art. 556. więcej [Ustanowienie kuratora w sprawie o ubezwłasnowolnienie] Art. 556. § 1. Sąd może zaniechać doręczenia pism sądowych, wezwania lub
wysłuchania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, jeżeli uzna to za
niecelowe ze względu na stan zdrowia tej osoby, określony w opiniach biegłego
lekarza psychiatry lub neurologa oraz psychologa wydanych po przeprowadzeniu
badania. Nie dotyczy to wysłuchania, o którym mowa w art. 547. Na postanowienie
sądu przysługuje zażalenie.
§ 2. W wypadkach wskazanych w § 1 sąd orzekający, w celu ochrony w toku
postępowania praw osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, ustanowi
kuratora, chyba że ma ona przedstawiciela ustawowego, który nie jest wnioskodawcą.
Przepisy art. 548 § 3 i 4 stosuje się odpowiednio. Na postanowienie sądu przysługuje
zażalenie.

art. 557. więcej [Treść postanowienia o ubezwłasnowolnieniu] Art. 557. W postanowieniu o ubezwłasnowolnieniu sąd orzeka, czy
ubezwłasnowolnienie jest całkowite, czy też częściowe i z jakiego powodu zostaje
orzeczone.

art. 558. więcej [Zawiadomienie sądu opiekuńczego] Art. 558. § 1. Sąd, który orzekł ubezwłasnowolnienie, zarządza z urzędu
przesłanie sądowi opiekuńczemu odpisu prawomocnego postanowienia, którym
orzekł ubezwłasnowolnienie.
§ 2. W razie oddalenia wniosku o ubezwłasnowolnienie sąd zawiadamia sąd
opiekuńczy o potrzebie ustanowienia kuratora dla osoby niepełnosprawnej.

art. 559. więcej [Uchylenie i zmiana ubezwłasnowolnienia] Art. 559. § 1. Sąd uchyli ubezwłasnowolnienie, gdy ustaną przyczyny, dla
których je orzeczono; uchylenie może nastąpić także z urzędu.
§ 2. Sąd może w razie poprawy stanu psychicznego ubezwłasnowolnionego
zmienić ubezwłasnowolnienie całkowite na częściowe, a w razie pogorszenia się tego
stanu – zmienić ubezwłasnowolnienie częściowe na całkowite.
§ 3. Z wnioskiem o uchylenie albo zmianę ubezwłasnowolnienia może wystąpić
także ubezwłasnowolniony.

art. 560. więcej [Zaskarżenie] Art. 560. § 1. Do zaskarżania postanowień uprawniony jest sam
ubezwłasnowolniony nawet wówczas, gdy ustanowiony został doradca tymczasowy
albo kurator.
§ 2. Do środków odwoławczych wnoszonych przez osobę, której dotyczy
wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie stosuje się art. 368. Środka odwoławczego
wniesionego przez osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie odrzuca
się z powodu nieusunięcia braków formalnych.

Art. 560¹. W sprawach o ubezwłasnowolnienie, o uchylenie oraz zmianę
ubezwłasnowolnienia sąd może ustanowić dla osoby, której dotyczy wniosek
o ubezwłasnowolnienie lub dla osoby ubezwłasnowolnionej, adwokata lub radcę
prawnego z urzędu, nawet bez jej wniosku, jeżeli osoba ta ze względu na stan zdrowia
psychicznego nie jest zdolna do złożenia wniosku, a sąd uzna udział adwokata lub
radcy prawnego w sprawie za potrzebny.

art. 561. więcej [Zezwolenie na zawarcie małżeństwa] Art. 561. § 1. Zezwolenia na zawarcie małżeństwa kobiecie niemającej
ukończonych lat osiemnastu udziela sąd opiekuńczy na jej wniosek. Postanowienie
o udzieleniu zezwolenia staje się skuteczne z chwilą uprawomocnienia się i nie może
być zmienione ani uchylone.
§ 2. Zezwolenia na zawarcie małżeństwa osobie dotkniętej chorobą psychiczną
albo niedorozwojem umysłowym oraz osobom powinowatym w linii prostej udziela
sąd na wniosek tych osób.
§ 3. W postanowieniu o udzieleniu zezwolenia wymienia się osobę, z którą
małżeństwo ma być zawarte. Przed wydaniem postanowienia rozstrzygającego taki
wniosek sąd wysłucha wnioskodawcę, osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte,
oraz w razie potrzeby osoby bliskie przyszłych małżonków. Gdy chodzi o udzielenie
zezwolenia osobie dotkniętej chorobą psychiczną lub niedorozwojem umysłowym,
sąd zasięgnie opinii biegłego lekarza, w miarę możności psychiatry.

Art. 561¹. W sprawach, o których mowa w art. 561, sąd może zarządzić
przeprowadzenie przez kuratora sądowego wywiadu środowiskowego w celu
ustalenia warunków, w jakich żyją osoby ubiegające się o udzielenie zezwolenia.
Art. 562. Zwolnienia od obowiązku złożenia urzędowi stanu cywilnego
dokumentu potrzebnego do zawarcia małżeństwa udziela sąd na wniosek osoby
obowiązanej do złożenia dokumentu.

art. 562. więcej [Zwolnienie od obowiązku złożenia dokumentu] Art. 562. Zwolnienia od obowiązku złożenia urzędowi stanu cywilnego
dokumentu potrzebnego do zawarcia małżeństwa udziela sąd na wniosek osoby
obowiązanej do złożenia dokumentu.

art. 563. więcej [Ustanowienie pełnomocnika] Art. 563. Do zgłoszenia wniosku o zezwolenie na złożenie przez pełnomocnika
oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński uprawniona jest osoba, która
zamierza udzielić pełnomocnictwa.

art. 564. więcej [Obowiązkowa rozprawa] Art. 564. Postanowienie rozstrzygające o tym, czy okoliczność przedstawiona
przez kierownika urzędu stanu cywilnego wyłącza zawarcie małżeństwa, a także
o tym, czy okoliczności przedstawione przez kierownika urzędu stanu cywilnego
uzasadniają odmowę:
1) przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński,
2) wydania zaświadczenia o braku okoliczności wyłączających zawarcie
małżeństwa, o których mowa w art. 4
1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,
3) wydania zezwolenia na zawarcie małżeństwa przed upływem terminu, o którym
mowa w art. 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,
4) sporządzenia aktu małżeństwa zawartego zgodnie z art. 1 § 2 Kodeksu
rodzinnego i opiekuńczego,
5) wydania zaświadczenia stwierdzającego, że zgodnie z prawem polskim można
zawrzeć małżeństwo,
sąd wydaje po przeprowadzeniu rozprawy

art. 565. więcej [Rozstrzygnięcie o sprawach rodziny] Art. 565. § 1. Rozstrzygnięcie o istotnych sprawach rodziny w braku
porozumienia małżonków, jak również udzielenie zezwolenia na dokonanie
czynności, do której jest potrzebna zgoda drugiego małżonka lub której drugi
małżonek sprzeciwił się, może nastąpić dopiero po umożliwieniu złożenia wyjaśnień
małżonkowi wnioskodawcy, chyba że jego wysłuchanie nie jest możliwe lub celowe.
§ 2. To samo dotyczy nakazu sądu, aby wynagrodzenie za pracę albo inne
należności przypadające jednemu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane
do rąk drugiego małżonka.
§ 3. Przepis § 1 stosuje się także do rozstrzygnięcia o wyłączeniu
odpowiedzialności małżonka za zobowiązania zaciągnięte przez drugiego
z małżonków w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny, jak
również do uchylenia postanowienia w tym przedmiocie.

Art. 565¹. W sprawach, o których mowa w art. 565, sąd może zarządzić
przeprowadzenie przez kuratora sądowego wywiadu środowiskowego w celu
ustalenia warunków, w jakich żyją małżonkowie.

art. 566. więcej [Właściwość sądu w sprawie o podział majątku wspólnego] Art. 566. W sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności
majątkowej między małżonkami właściwy jest sąd miejsca położenia majątku, a jeżeli
wspólność ustała przez śmierć jednego z małżonków – sąd spadku.

art. 567. więcej [Postępowanie o podział majątku wspólnego] Art. 567. § 1. W postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu
wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia
nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki,
nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub
odwrotnie podlegają zwrotowi.
§ 2. W razie sporu co do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym
sąd może w tym przedmiocie orzec postanowieniem wstępnym.
§ 3. Do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności
majątkowej między małżonkami, a zwłaszcza do odrębnego postępowania
w sprawach wymienionych w paragrafie pierwszym stosuje się odpowiednio przepisy
o dziale spadku.

Art. 567¹. W sprawach o separację na zgodny wniosek małżonków, a także
w sprawach o zniesienie separacji właściwe rzeczowo są sądy okręgowe. W sprawach
tych miejscowo właściwym jest sąd, w którego okręgu małżonkowie mają wspólne
zamieszkanie, a w braku takiej podstawy – sąd miejsca ich wspólnego pobytu. Jeżeli
małżonkowie nie mają wspólnego miejsca zamieszkania ani pobytu, wniosek należy
zgłosić w sądzie właściwym dla jednego z małżonków, zgodnie z art. 508 § 1–3.

Art. 567². § 1. W sprawie o separację na zgodny wniosek małżonków oraz
w sprawie o zniesienie separacji w razie cofnięcia wniosku albo wyrażenia w inny
sposób braku zgody na orzeczenie separacji lub na zniesienie separacji przez
któregokolwiek z małżonków postępowanie umarza się. Przepisu art. 512 § 1 nie
stosuje się.
§ 2. W razie śmierci jednego z małżonków postępowanie umarza się.

Art. 567³. § 1. Postanowienie o separacji sąd wydaje po przeprowadzeniu
rozprawy.
§ 2. W toku postępowania sąd nakłania małżonków do pojednania. Jeżeli
pojednanie nie nastąpi, a odroczenie rozprawy nie byłoby celowe, sąd przystępuje do
rozpoznania sprawy.

Art. 567⁴. Postanowienie o zniesieniu separacji sąd wydaje po przeprowadzeniu
rozprawy.

Art. 567⁵. Z chwilą wszczęcia postępowania o zniesienie separacji zawiesza się
z urzędu postępowanie w sprawie o eksmisję jednego z małżonków pozostających w separacji ze wspólnego mieszkania, jak również postępowanie w sprawie
o korzystanie przez małżonków pozostających w separacji ze wspólnego mieszkania.
Z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o zniesieniu separacji postępowanie umarza
się z urzędu.

art. 568. więcej [Sąd opiekuńczy] Art. 568. Sądem opiekuńczym jest sąd rodzinny.

art. 569. więcej [Właściwość sądu] Art. 569. § 1. Właściwy wyłącznie jest sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania
osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku miejsca zamieszkania – sąd
opiekuńczy miejsca jej pobytu. Jeżeli brak i tej podstawy – właściwy jest sąd rejonowy
dla m.st. Warszawy.
§ 2. W wypadkach nagłych sąd opiekuńczy wydaje z urzędu wszelkie potrzebne
zarządzenia nawet w stosunku do osób, które nie podlegają jego właściwości
miejscowej, zawiadamiając o tym sąd opiekuńczy miejscowo właściwy.

Art. 569¹. § 1. Do właściwości sądu okręgowego z siedzibą w miejscowości
będącej siedzibą sądu apelacyjnego należą sprawy o odebranie osoby podlegającej
władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką prowadzone na podstawie
konwencji haskiej z 1980 r., jeżeli na tym obszarze osoba podlegająca władzy
rodzicielskiej lub pozostająca pod opieką ma miejsce zamieszkania lub pobytu.
§ 2. Sąd okręgowy orzeka w terminie sześciu tygodni od dnia wniesienia
wniosku w sprawach, o których mowa w § 1.
§ 3. Dla spraw, o których mowa w § 1, z obszaru właściwości Sądu
Apelacyjnego w Warszawie właściwy jest Sąd Okręgowy w Warszawie.
§ 4. Jeżeli wniosek w sprawach, o których mowa w § 1, wniesiony został bez
pośrednictwa polskiego organu centralnego, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy
z dnia 26 stycznia 2018 r. o wykonywaniu niektórych czynności organu centralnego
w sprawach rodzinnych z zakresu obrotu prawnego na podstawie prawa Unii
Europejskiej i umów międzynarodowych (Dz. U. poz. 416), sąd okręgowy zawiadamia niezwłocznie sąd, o którym mowa w art. 569 § 1, o wniesieniu wniosku
oraz o zakończeniu postępowania w tej sprawie.

art. 570. więcej [Postępowanie z urzędu] Art. 570. Sąd opiekuńczy może wszcząć postępowanie z urzędu.

Art. 570¹. § 1. Sąd opiekuńczy może zarządzić przeprowadzenie przez kuratora
sądowego wywiadu środowiskowego w celu zebrania informacji dotyczących
małoletniego i jego środowiska, a w szczególności jego zachowania się, warunków
wychowawczych i życiowych, w tym sytuacji bytowej rodziny, przebiegu nauki
małoletniego i sposobu spędzania czasu wolnego, jego kontaktów środowiskowych,
stosunku do niego rodziców lub opiekunów, podejmowanych oddziaływań
wychowawczych, stanu zdrowia i znanych w środowisku uzależnień małoletniego.
§ 1¹. Przepis § 1 stosuje się także wtedy, gdy sąd opiekuńczy powziął wiadomość
o zdarzeniu uzasadniającym wszczęcie postępowania z urzędu, oraz w toku
postępowania wykonawczego.
§ 2. W przypadku gdy z rodziną małoletniego asystent rodziny prowadzi pracę
określoną w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, sąd
opiekuńczy zwraca się o informacje, o których mowa w § 1, do właściwej jednostki
organizacyjnej wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej.
§ 3. O informacje, o których mowa w § 1, a także informację mającą na celu
wskazanie osób właściwych do zapewnienia dziecku rodzinnej pieczy zastępczej, sąd
opiekuńczy może zwrócić się do właściwej jednostki organizacyjnej wspierania
rodziny i systemu pieczy zastępczej.

Art. 570^1a. Sąd opiekuńczy może zarządzić przeprowadzenie przez kuratora
sądowego wywiadu środowiskowego w toku postępowania prowadzonego w
sprawach dotyczących ustanowienia opieki lub kurateli i prowadzonego w tych
sprawach postępowania wykonawczego w celu ustalenia możliwości lub sposobu
sprawowania opieki lub kurateli oraz warunków życiowych osoby, której
postępowanie dotyczy.

Art. 570². W sprawie, w której zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd może
skierować uczestników do mediacji. Przedmiotem mediacji może być także określenie
sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej. Jeżeli uczestnicy postępowania nie
uzgodnili osoby mediatora, sąd kieruje ich do mediacji prowadzonej przez stałego
mediatora, o którym mowa w art. 436 § 4.

art. 571. więcej [Uchylony] Art. 571. (uchylony).

art. 572. więcej [Obowiązek zawiadomienia] Art. 572. § 1. Każdy, komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie
postępowania z urzędu, obowiązany jest zawiadomić o nim sąd opiekuńczy.
§ 2. Obowiązek wymieniony w § 1 ciąży przede wszystkim na urzędach stanu
cywilnego, sądach, prokuratorach, notariuszach, komornikach, organach samorządu
i administracji rządowej, organach Policji, placówkach oświatowych, opiekunach
społecznych oraz organizacjach i zakładach zajmujących się opieką nad dziećmi lub
osobami psychicznie chorymi.

art. 573. więcej [Zdolnośc procesowa] Art. 573. § 1. Osoba pozostająca pod władzą rodzicielską, opieką albo kuratelą
ma zdolność do podejmowania czynności w postępowaniu dotyczącym jej osoby,
chyba że nie ma zdolności do czynności prawnych.
§ 2. Sąd może ograniczyć lub wyłączyć osobisty udział małoletniego
w postępowaniu, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze.

art. 574. więcej [Nakaz osobistego stawiennictwa] Art. 574. § 1. Sąd opiekuńczy może nakazać osobiste stawiennictwo osoby
pozostającej pod władzą rodzicielską lub opieką, jak również zarządzić przymusowe
sprowadzenie takiej osoby.
§ 2. Jeżeli osoba pozostająca pod władzą rodzicielską lub opieką nie ma
zdolności do podejmowania czynności w postępowaniu, sąd opiekuńczy może
nakazać jej sprowadzenie do sądu pod rygorem grzywny każdemu, u kogo osoba taka
przebywa.

art. 575. więcej [Osobiste stawiennictwo] Art. 575. Do osobistego stawiennictwa innych uczestników postępowania
stosuje się w sprawach, które mogą być wszczęte z urzędu, przepisy o skutkach
niestawiennictwa świadków, a w innych sprawach – przepis art. 429.

Art. 575¹. W sprawach opiekuńczych osób małoletnich sąd z urzędu zarządza
odbycie całego posiedzenia lub jego części przy drzwiach zamkniętych, jeżeli
przeciwko publicznemu rozpoznaniu sprawy przemawia dobro małoletniego.

art. 576. więcej [Wysłuchanie przedstawiciela ustawowego] Art. 576. § 1. Przed wydaniem orzeczenia co do istoty sprawy sąd opiekuńczy
wysłucha przedstawiciela ustawowego osoby, której postępowanie dotyczy.
W wypadkach ważniejszych powinien ponadto w miarę możności wysłuchać osoby
bliskie tej osoby.
§ 2. Sąd w sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka wysłucha je, jeżeli
jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala,
uwzględniając w miarę możliwości jego rozsądne życzenia. Wysłuchanie odbywa się
poza salą posiedzeń sądowych.

art. 577. więcej [Zmiana postanowienia przez sąd opiekuńczy] Art. 577. Sąd opiekuńczy może zmienić swe postanowienie nawet prawomocne,
jeżeli wymaga tego dobro osoby, której postępowanie dotyczy.

art. 578. więcej [Skuteczność postanowień] Art. 578. § 1. Postanowienia sądu opiekuńczego są skuteczne i wykonalne
z chwilą ich ogłoszenia, a gdy ogłoszenia nie było, z chwilą ich wydania.
§ 2. Sąd w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się postanowienia
o pozbawieniu władzy rodzicielskiej przesyła to postanowienie do właściwego
ośrodka adopcyjnego, prowadzącego wojewódzki bank danych o dzieciach
oczekujących na przysposobienie.

Art. 578¹. § 1. Podstawą wszczęcia postępowania wykonawczego jest
orzeczenie sądu albo ugoda zawarta przed sądem, których wykonalność została
stwierdzona przez sąd, albo ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu
przez sąd.
§ 2. Do stwierdzenia wykonalności, o którym mowa w § 1, art. 364 stosuje się
odpowiednio.
§ 3. Wykonalność orzeczenia sąd stwierdza z urzędu.

Art. 578². § 1. W postępowaniu w sprawach o odebranie osoby podlegającej
władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką prowadzonych na podstawie
konwencji haskiej z 1980 r. obowiązuje zastępstwo uczestników postępowania przez
adwokatów lub radców prawnych.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do wniosku o wszczęcie postępowania
w sprawach o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej
pod opieką prowadzonych na podstawie konwencji haskiej z 1980 r., w postępowaniu
o zwolnienie od kosztów sądowych oraz o ustanowienie adwokata lub radcy
prawnego, a także gdy uczestnikiem postępowania, jego organem, jego
przedstawicielem ustawowym lub pełnomocnikiem jest:
1) sędzia;
2) prokurator;
3) notariusz;
4) profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych;
5) adwokat;
6) radca prawny;
7) radca Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.

art. 579. więcej [Władza rodzicielska] Art. 579. Postanowienia w sprawach o powierzenie wykonywania, ograniczenie,
zawieszenie, pozbawienie i przywrócenie władzy rodzicielskiej, ustalenie,
ograniczenie albo zakazanie kontaktów z dzieckiem mogą być wydane tylko po
przeprowadzeniu rozprawy. Dotyczy to także zmiany rozstrzygnięć w tym
przedmiocie, zawartych w wyroku orzekającym rozwód, separację, unieważnienie
małżeństwa albo ustalającym pochodzenie dziecka. Postanowienia takie stają się
skuteczne i wykonalne po uprawomocnieniu się.


Art. 579¹. § 1. Po powzięciu wiadomości o umieszczeniu dziecka w pieczy
zastępczej bez orzeczenia sądu opiekuńczego, sąd ten niezwłocznie wszczyna
postępowanie opiekuńcze.
§ 2. Jeżeli umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej nastąpiło w trybie art. 12a
ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie sąd
niezwłocznie, po wysłuchaniu pracownika socjalnego, który odebrał dziecko
z rodziny, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin, wydaje orzeczenie
o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej, albo orzeczenie o powrocie dziecka do
rodziny.
§ 3. Sąd opiekuńczy okresowo, nie rzadziej niż raz na sześć miesięcy, dokonuje
oceny sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej w celu ustalenia
możliwości powrotu dziecka do rodziny. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd
wszczyna postępowanie o pozbawienie władzy rodzicielskiej jego rodziców.

Art. 579². § 1. Przed umieszczeniem dziecka w rodzinie zastępczej lub
rodzinnym domu dziecka, sąd zasięga:
1) opinii właściwego ośrodka pomocy społecznej, a w przypadku przekształcenia
ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych na podstawie
przepisów ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez
centrum usług społecznych (Dz. U. poz. 1818) – centrum usług społecznych, opinii właściwego organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, informacji
o dotychczasowym sprawowaniu funkcji przez rodzinę zastępczą lub
prowadzącego rodzinny dom dziecka oraz informacji z rejestru danych
prowadzonego przez starostę na podstawie przepisów o wspieraniu rodziny
i systemie pieczy zastępczej;
2) opinii starosty właściwego ze względu na miejsce sprawowania rodzinnej pieczy
zastępczej – w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej
na terenie innego powiatu niż powiat miejsca zamieszkania dziecka.
§ 2. W opinii, o której mowa w § 1 pkt 2, zamieszcza się w szczególności
informacje o spełnianiu przez kandydata warunków do pełnienia funkcji rodziny
zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, określonych w przepisach
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Art. 579³. W sprawach, o których mowa w art. 579² § 1, sąd może zarządzić
przeprowadzenie przez kuratora sądowego wywiadu środowiskowego w miejscu
zamieszkania kandydata do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia
rodzinnego domu dziecka, w szczególności w zakresie jego:
1) danych osobowych;
2) stopnia pokrewieństwa z dzieckiem;
3) karalności oraz prowadzonych z jego udziałem postępowań dotyczących władzy
rodzicielskiej;
4) stanu zdrowia;
5) statusu zawodowego;
6) uzależnień;
7) sytuacji bytowej i rodzinnej;
8) stosunku do dziecka;
9) prezentowanego modelu wychowawczego;
10) sposobu funkcjonowania w środowisku.

Art. 579⁴. § 1. Postępowanie w sprawie o udzielenie zgody na umieszczenie
dziecka w pieczy zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub innego organu państwa
obcego sąd opiekuńczy wszczyna z urzędu na podstawie wystąpienia sądu lub innego
organu państwa obcego
§ 2. Jeżeli sąd lub inny organ państwa obcego wskazał kandydatów do pełnienia
funkcji rodziny zastępczej
albo prowadzenia rodzinnego domu dziecka albo określoną placówkę
opiekuńczo-wychowawczą, albo regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną,
albo interwencyjny ośrodek preadopcyjny, w których dziecko ma być umieszczone,
w przedmiocie zgody orzeka sąd opiekuńczy właściwy ze względu na miejsce
przyszłego sprawowania pieczy zastępczej. W pozostałych przypadkach właściwy jest
sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. Przed wydaniem zgody sąd zasięga opinii, o której
mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
§ 3. Sąd opiekuńczy może zwrócić się do sądu lub innego organu państwa
obcego o wszelkie niezbędne dokumenty, opinie i informacje dotyczące dziecka,
w szczególności dotyczące jego sytuacji rodzinnej, stanu zdrowia i szczególnych
potrzeb. Jeżeli wystąpienie sądu lub innego organu państwa obcego nie wskazuje
sposobu sprowadzenia dziecka do Rzeczypospolitej Polskiej i zasad pokrycia kosztów
jego sprowadzenia, a gdy umieszczenie ma nastąpić na czas określony – także sposobu
powrotu i zasad pokrycia kosztów powrotu dziecka, sąd opiekuńczy zwraca się
o udzielenie takich informacji. Sąd oceni, jakie znaczenie nadać nieudzieleniu
informacji.
§ 4. Sąd opiekuńczy orzeka na posiedzeniu niejawnym. Rozpoznanie wniosku
następuje w terminie miesiąca od dnia jego wpływu do sądu.
§ 5. Postanowienie w przedmiocie udzielenia zgody doręcza się sądowi lub
innemu organowi państwa obcego, a także organowi, który wydał opinię, o której
mowa w § 2. Postanowienie to nie podlega zaskarżeniu.
§ 6. Przepisów art. 573, art. 576 oraz art. 577 nie stosuje się.
§ 7. Wniosek o stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu lub innego organu
państwa obcego o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej może złożyć także organ
centralny tego państwa wyznaczony na podstawie przepisów rozporządzenia Rady
(WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz
uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach
dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr
1347/2000 (Dz. Urz. UE L 338 z 23.12.2003, str. 1 – Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 19, t. 6, str. 243, z późn. zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem
Rady (WE) nr 2201/2003”, lub Konwencji o jurysdykcji, prawie właściwym,
uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej
oraz środków ochrony dzieci, sporządzonej w Hadze dnia 19 października 1996 r.
(Dz. U. z 2010 r. poz. 1158), zwanej dalej „konwencją haską z 1996 r.”.

art. 580. więcej [Uchylony] Art. 580. (uchylony).

art. 581. więcej [Uznanie ojcostwa] Art. 581. § 1. Uznanie ojcostwa może nastąpić także przed sądem opiekuńczym
niewłaściwym według przepisów ogólnych. W takim wypadku o uznaniu zawiadamia
się właściwy sąd opiekuńczy.
§ 2. Jeżeli kierownik urzędu stanu cywilnego odmówił przyjęcia oświadczeń
koniecznych do uznania ojcostwa, uznanie ojcostwa może nastąpić wyłącznie przed
sądem opiekuńczym, właściwym ze względu na siedzibę urzędu stanu cywilnego,
którego kierownik odmówił przyjęcia tych oświadczeń.
§ 2¹. Jeżeli konsul odmówił przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania
ojcostwa, uznanie ojcostwa może nastąpić wyłącznie przed sądem rejonowym dla
m.st. Warszawy.
§ 3. Sąd opiekuńczy odmawia przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania
ojcostwa, jeżeli uznanie jest niedopuszczalne albo poweźmie wątpliwość co do
pochodzenia dziecka.

art. 582. więcej [Sprawy dziecka] Art. 582. Rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka, co do których brak
porozumienia pomiędzy rodzicami, może nastąpić dopiero po umożliwieniu rodzicom
złożenia oświadczeń, chyba że wysłuchanie ich byłoby połączone z nadmiernymi
trudnościami.

Art. 582¹. § 1. W sprawach o kontakty z dzieckiem przepis art. 582 stosuje się
odpowiednio.
§ 2. Sąd opiekuńczy w celu zapewnienia wykonywania kontaktów może
w szczególności:
1) zobowiązać osobę uprawnioną do kontaktu z dzieckiem lub osobę, pod której
pieczą dziecko pozostaje, do pokrycia kosztów podróży i pobytu dziecka lub także osoby towarzyszącej dziecku, w tym kosztów powrotu do miejsca stałego
pobytu;
2) zobowiązać osobę, pod której pieczą dziecko pozostaje, do złożenia na rachunek
depozytowy Ministra Finansów odpowiedniej kwoty pieniężnej w celu pokrycia
wydatków uprawnionego związanych z wykonywaniem kontaktu na wypadek
niewykonania lub niewłaściwego wykonania przez osobę zobowiązaną
obowiązków wynikających z postanowienia o kontaktach; nie dotyczy to rodzin
zastępczych, rodzinnych domów dziecka, rodzin pomocowych, placówek
opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówek opiekuńczo-
-terapeutycznych oraz interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych;
3) odebrać od osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem lub osoby, pod której
pieczą dziecko pozostaje, przyrzeczenie określonego zachowania.
§ 3. W razie uzasadnionej obawy naruszenia obowiązków wynikających
z postanowienia o kontaktach przez osobę, pod której pieczą dziecko pozostaje, lub
osobę uprawnioną do kontaktu z dzieckiem albo osobę, której tego kontaktu zakazano,
sąd opiekuńczy może zagrozić nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej,
stosownie do zasad określonych w art. 598¹⁵:
1) osobie, pod której pieczą dziecko pozostaje – na rzecz osoby uprawnionej do
kontaktu z dzieckiem lub
2) osobie uprawnionej do kontaktu z dzieckiem albo osobie, której tego kontaktu
zakazano – na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje.
§ 4. Przepis § 3 stosuje się odpowiednio do orzeczenia, w którym sąd określił, że
dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach.

art. 583. więcej [Zarząd majątkiem] Art. 583. Zezwolenia na dokonanie przez rodziców czynności przekraczającej
zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka lub na wyrażenie przez rodziców zgody
na dokonanie takiej czynności przez dziecko sąd opiekuńczy udziela na wniosek
jednego z rodziców po wysłuchaniu drugiego. Postanowienie sądu opiekuńczego
w tym przedmiocie staje się skuteczne dopiero z chwilą uprawomocnienia się i nie
może być zmienione ani uchylone, jeżeli na podstawie zezwolenia powstały skutki
prawne względem osób trzecich.

art. 584. więcej [Nadanie dziecku nazwiska] Art. 584. Postanowienie o nadaniu dziecku nazwiska staje się skuteczne dopiero
po uprawomocnieniu się. Postanowienia takiego sąd opiekuńczy nie może zmienić ani
uchylić.

art. 585. więcej [Wniosek o przysposobienie] Art. 585. § 1. Sąd opiekuńczy wszczyna postępowanie na wniosek
przysposabiającego.
§ 2. Wniosek ten należy zgłosić w sądzie opiekuńczym właściwym dla osoby
przysposabiającego lub osoby mającej być przysposobioną.
§ 2¹. We wniosku, o którym mowa w § 1, przysposabiający wskazuje również
ośrodek adopcyjny, w którym objęty był postępowaniem adopcyjnym, o którym
mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej (Dz. U. z 2020 r. poz. 821).
§ 2². Sąd zwraca się do ośrodka adopcyjnego wskazanego we wniosku, o którym
mowa w § 1, o:
1) świadectwo ukończenia przez przysposabiającego szkolenia dla kandydatów do
przysposobienia dziecka, z uwzględnieniem art. 172 ust. 2 ustawy z dnia
9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
2) opinię kwalifikacyjną o kandydatach do przysposobienia dziecka.
§ 3. Art. 87 § 3 stosuje się odpowiednio.

Art. 585¹. § 1. Wskazanie osoby przysposabiającego przez rodziców, o którym
mowa w art. 119^1a ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
(Dz. U. z 2019 r. poz. 2086 i 2089), następuje przed sądem opiekuńczym właściwym
dla osoby przysposabiającego lub osoby mającej być przysposobioną.
§ 2. W przypadku wskazania, o którym mowa w § 1, przed wszczęciem
postępowania w sprawie o przysposobienie, sąd opiekuńczy wyznacza termin,
w którym wskazany przez rodziców przysposabiający powinien zgłosić do sądu
opiekuńczego wniosek o przysposobienie pod rygorem nieuwzględnienia wskazania.
Termin ten nie może przekraczać dwóch tygodni.

Art. 585². O toczącym się postępowaniu w sprawach, w których wniosek
o przysposobienie dotyczy dziecka niezgłoszonego do ośrodka adopcyjnego, sąd
opiekuńczy zawiadamia prokuratora.

art. 586. więcej [Rozprawa w sprawie o przysposobienie] Art. 586. § 1. Sąd opiekuńczy orzeka o przysposobieniu po przeprowadzeniu
rozprawy.
§ 2. Na rozprawę wzywa się przysposabiającego oraz osoby, których zgoda na
przysposobienie jest potrzebna. Równocześnie z wezwaniem na rozprawę poucza się
uczestnika o treści przepisów art. 211a § 2 pkt 1 oraz § 3 Kodeksu karnego oraz o tym,
że w razie działania uczestnika w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej
oświadczenie o działaniu w tym celu powinno zostać złożone niezwłocznie, nie
później jednak niż przed wydaniem postanowienia kończącego postępowanie
w sprawie o przysposobienie.
§ 3. Nie wzywa się na rozprawę rodziców, którzy wyrazili zgodę na
przysposobienie ich dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego.
W wypadku takim rodzice nie mogą brać udziału w postępowaniu.
§ 4. Przed wydaniem orzeczenia sąd opiekuńczy występuje o opinię do ośrodka
adopcyjnego, a w razie potrzeby uzasadnionej dobrem dziecka może także zasięgnąć
opinii innej specjalistycznej placówki.
§ 5. Opinia ośrodka adopcyjnego, o której mowa w § 4, zawiera
w szczególności:
1) imię i nazwisko przysposabianego oraz miejsce jego zamieszkania lub pobytu;
2) opinię kwalifikacyjną o kandydatach do przysposobienia dziecka;
3) ustalenie relacji między przysposabianym a przysposabiającym;
4) ustalenie relacji między rodzicami przysposabianego a przysposabiającym;
5) inne istotne dla sądu informacje o przysposabianym lub przysposabiającym.

Art. 586¹. Na postanowienie w przedmiocie określenia sposobu i okresu
osobistej styczności przysposabiającego z przysposabianym przysługuje zażalenie.

art. 587. więcej [Śmierć uczestnika postępowania] Art. 587. § 1. W razie śmierci przysposabiającego lub osoby mającej być
przysposobioną, sąd opiekuńczy postępowanie umarza.
§ 2. Jednakże postępowanie zawiesza się w razie śmierci przysposabiającego,
który złożył wniosek o przysposobienie wspólnie z małżonkiem, do czasu
ustanowienia przez sąd opiekuńczy kuratora.

art. 588. więcej [Skuteczność postanowienia] Art. 588. Postanowienie orzekające przysposobienie staje się skuteczne po
uprawomocnieniu się. Postanowienia takiego sąd opiekuńczy nie może zmienić ani
uchylić.

art. 589. więcej [Zgoda anonimowa] Art. 589. § 1. Zgodę na przysposobienie dziecka w przyszłości bez wskazania
osoby przysposabiającego rodzice mogą wyrazić także w sądzie opiekuńczym swego
miejsca zamieszkania lub pobytu. Dotyczy to również oświadczenia o odwołaniu
takiej zgody.
§ 2. Oświadczenia, o których mowa w paragrafie poprzedzającym, powinny
zawierać:
1) imię i nazwisko dziecka oraz miejsce jego zamieszkania lub pobytu;
2) treść wyrażonej zgody lub jej odwołanie.
§ 3. Z przyjęcia oświadczenia o wyrażeniu zgody na przysposobienie dziecka
w przyszłości lub o odwołaniu takiej zgody sąd opiekuńczy sporządza protokół.
O odwołaniu zgody należy nadto uczynić wzmiankę w protokole, w którym wyrażono
zgodę na przysposobienie.
§ 4. Przyjmując oświadczenie o wyrażeniu zgody na przysposobienie dziecka
w przyszłości, sąd opiekuńczy poucza o treści przepisu art. 211a § 2 Kodeksu karnego
oraz przyjmuje oświadczenie, że wyrażając zgodę na przysposobienie, rodzic nie
działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej. Fakt udzielenia
pouczenia i przyjęcia oświadczenia odnotowuje się w protokole.

art. 590. więcej [Przyrzeczenie opiekuna] Art. 590. Obejmując opiekę opiekun składa następujące przyrzeczenie:
„Przyrzekam, że powierzone mi obowiązki opiekuna wykonam z całą sumiennością
i zgodnie z interesem społecznym, mając zawsze na względzie dobro osoby
podlegającej mojej pieczy”.

art. 591. więcej [Zaświadczenie] Art. 591. § 1. Po złożeniu przyrzeczenia przez opiekuna sąd opiekuńczy wydaje
mu zaświadczenie.
§ 2. Po zwolnieniu opiekuna lub ustaniu opieki opiekun obowiązany jest zwrócić
sądowi opiekuńczemu otrzymane zaświadczenie.

art. 592. więcej [Zwolnienie od obowiązku objęcia opieki] Art. 592. O zwolnieniu od obowiązku objęcia opieki sąd opiekuńczy rozstrzyga
na wniosek osoby ustanowionej opiekunem, zgłoszony w ciągu tygodnia od
doręczenia jej postanowienia w tym przedmiocie.

art. 593. więcej [Zezwolenie w ważniejszych sprawach] Art. 593. Zezwolenia we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby
lub majątku osoby pozostającej pod opieką, udziela sąd opiekuńczy na wniosek
opiekuna. Postanowienie staje się skuteczne z chwilą uprawomocnienia się i nie może
być zmienione ani uchylone, jeżeli na podstawie zezwolenia powstały skutki prawne
względem osób trzecich.

art. 594. więcej [Składanie gotówki] Art. 594. Minister właściwy do spraw finansów publicznych w porozumieniu
z Ministrem Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, zasady i tryb
składania przez opiekunów gotówki w instytucji bankowej, uwzględniając
zabezpieczenie interesów osób pozostających pod opieką oraz kompetencje sądu
opiekuńczego określone w art. 593.

art. 595. więcej [Sprawozdanie z opieki] Art. 595. Opiekun składa sądowi opiekuńczemu ustnie lub na piśmie
sprawozdanie dotyczące osoby pozostającej pod opieką. Sprawozdanie z zarządu
majątkiem tej osoby składa na piśmie, chyba że sąd zezwoli mu na złożenie sprawozdania do protokołu.

art. 596. więcej [Rachunek końcowy] Art. 596. Do wzięcia udziału w badaniu rachunku końcowego z opieki sąd
opiekuńczy wezwie osobę, która pozostawała pod opieką, jeżeli ma ona pełną
zdolność do czynności prawnych, w innych zaś wypadkach – przedstawiciela
ustawowego tej osoby lub jej spadkobierców, jeżeli są sądowi opiekuńczemu znani.

art. 597. więcej [Wynagrodzenie opiekuna] Art. 597. § 1. W postanowieniu o przyznaniu opiekunowi wynagrodzenia sąd
upoważnia opiekuna do pobrania wynagrodzenia z dochodów lub majątku osoby
pozostającej pod opieką, bądź ustala, że wynagrodzenie ma być wypłacone ze środków
publicznych.
§ 2. Postanowienie, o którym mowa w § 1, staje się wykonalne dopiero po jego
uprawomocnieniu się.

art. 598. więcej [Grzywna] Art. 598. § 1. Sąd opiekuńczy może wymierzyć grzywnę osobie, która uchyla się
od objęcia opieki.
§ 2. Sąd opiekuńczy może wymierzyć grzywnę opiekunowi, który nie wykonuje
zarządzeń sądu opiekuńczego. Jeżeli zarządzenie zostanie wykonane, grzywna jeszcze
nieuiszczona może być umorzona.

Art. 598¹. § 1. W sprawach o odebranie osoby podlegającej władzy
rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką prokuratorowi doręcza się odpis wniosku
i zawiadamia się go o terminach rozprawy.
§ 2. (uchylony)
§ 3. W sprawach, o których mowa w § 1, art. 570 nie stosuje się.

Art. 598². § 1. W czasie trwania postępowania o odebranie osoby podlegającej
władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką toczącego się na podstawie
konwencji haskiej z 1980 r. przed sądem, o którym mowa w art. 518² § 1 lub
art. 5691 § 1 lub 3, nie można rozstrzygać w przedmiocie władzy rodzicielskiej lub
opieki nad tą osobą. Postępowanie w tych sprawach sąd zawiesza z urzędu z chwilą
otrzymania informacji przesłanej przez polski organ centralny, o którym mowa w art.
3 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 2018 r. o wykonywaniu niektórych czynności
organu centralnego w sprawach rodzinnych z zakresu obrotu prawnego na podstawie
prawa Unii Europejskiej i umów międzynarodowych, lub sąd, o którym mowa w art.
569¹ § 1 lub 3, o wniesieniu wniosku w przedmiocie odebrania osoby podlegającej
władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką.
§ 2. Po zakończeniu postępowania o odebranie osoby podlegającej władzy
rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką sąd podejmie zawieszone postępowanie.
§ 3. W przypadku innym niż określony w § 1, jeżeli do rozstrzygnięcia wniosku
o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką
niezbędne jest jego łączne rozpoznanie ze sprawą dotyczącą władzy rodzicielskiej,
postępowanie toczy się z zachowaniem przepisu art. 579.

Art. 598³. Jeżeli miejsce pobytu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub
pozostającej pod opieką nie jest znane, sąd przeprowadzi stosowne dochodzenie
w celu ustalenia jej miejsca pobytu. W szczególności sąd może zażądać ustalenia
miejsca jej pobytu przez Policję.

Art. 598⁴. Orzeczenie co do istoty sprawy może być wydane tylko po
przeprowadzeniu rozprawy.

Art. 598⁵. § 1. W postanowieniu o odebranie osoby podlegającej władzy
rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką sąd określa termin, w jakim zobowiązany
powinien oddać uprawnionemu osobę podlegającą władzy rodzicielskiej lub
pozostającą pod opieką.
§ 2. W postanowieniu o odebraniu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub
pozostającej pod opieką w sprawie prowadzonej na podstawie konwencji haskiej
z 1980 r. sąd nakazuje zobowiązanemu zapewnić powrót tej osoby do państwa,
w którym bezpośrednio przed naruszeniem prawa wynikającego z władzy
rodzicielskiej lub opieki miała miejsce stałego pobytu, w terminie nieprzekraczającym
dwóch tygodni od dnia uprawomocnienia się postanowienia.
§ 3. Postanowienie w przedmiocie odebrania osoby podlegającej władzy
rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką w sprawie prowadzonej na podstawie
konwencji haskiej z 1980 r. wymaga uzasadnienia, które sporządza się w terminie
dwóch tygodni od dnia ogłoszenia. Postanowienie wraz z uzasadnieniem doręcza się
z urzędu uczestnikom postępowania oraz prokuratorowi. Przepisu art. 328 § 1¹ nie stosuje się.
§ 4. Postanowienie, o którym mowa w § 2, staje się skuteczne i wykonalne po
uprawomocnieniu się.
§ 5. W sprawach, o których mowa w § 2, przepisu art. 577 nie stosuje się.

Art. 598⁶. Jeżeli zobowiązany nie zastosuje się do postanowienia, o którym
mowa w art. 598⁵ § 1 lub 2, sąd, na wniosek uprawnionego, zleca kuratorowi
sądowemu przymusowe odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub
pozostającej pod opieką.

Art. 598⁷. W razie potrzeby sąd zwraca się o przymusowe odebranie osoby
podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką przez kuratora
sądowego działającego w sądzie, w którego okręgu osoba ta faktycznie przebywa.

Art. 598⁸. Kurator sądowy jest uprawniony do odebrania osoby podlegającej
władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką od każdej osoby, u której ona się
znajduje.

Art. 598⁹. Przymusowe odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub
pozostającej pod opieką i oddanie jej uprawnionemu może nastąpić tylko w obecności
uprawnionego albo osoby przez niego upoważnionej lub przedstawiciela instytucji przez niego upoważnionej. Jeżeli żadna z tych osób nie stawi się w terminie
wyznaczonym przez kuratora sądowego, czynność nie będzie dokonana. O terminie
odebrania nie zawiadamia się zobowiązanego. Kurator sądowy dokonuje przekazania
odebranej osoby uprawnionemu albo osobie przez niego upoważnionej lub
przedstawicielowi instytucji przez niego upoważnionej, po czym zawiadamia
zobowiązanego o dokonaniu tej czynności.

Art. 598¹⁰. Na żądanie kuratora sądowego Policja jest zobowiązana do
udzielenia mu pomocy przy czynnościach związanych z przymusowym odebraniem
osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką

Art. 598¹¹. § 1. Jeżeli przymusowe odebranie osoby podlegającej władzy
rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką napotyka przeszkody na skutek ukrycia tej
osoby lub na skutek innej czynności przedsięwziętej w celu udaremnienia wykonania
orzeczenia, kurator sądowy zawiadomi prokuratora.
§ 2. Jeżeli zobowiązany nie ujawnia miejsca pobytu osoby podlegającej władzy
rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, która ma być odebrana, sąd na wniosek
kuratora sądowego zarządzi jego przymusowe sprowadzenie celem złożenia
oświadczenia o miejscu pobytu tej osoby. Pod względem skutków karnych
oświadczenie jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem, o czym
sędzia powinien uprzedzić składającego oświadczenie.
§ 3. Jeżeli zobowiązany lub inne osoby przeszkadzają w wykonaniu orzeczenia
w miejscu pobytu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod
opieką, na żądanie kuratora sądowego Policja usunie te osoby z miejsca wykonywania
orzeczenia

Art. 598^11a. § 1. W celu ustalenia miejsca pobytu osoby podlegającej
przymusowemu odebraniu sąd, na wniosek kuratora sądowego, może postanowić
o dokonaniu przeszukania pomieszczeń i innych miejsc, jeżeli istnieją uzasadnione
podstawy do przypuszczenia, że osoba ta się tam znajduje.
§ 2. Przeszukania dokonuje Policja na podstawie postanowienia sądu.
§ 3. Postanowienie sądu doręcza się osobie, u której przeszukanie ma być
dokonane, w chwili przystąpienia do tej czynności.
§ 4. Podczas przeszukania może być obecna osoba, o której mowa w § 3, kurator
sądowy, który wykonuje postanowienie o przymusowym odebraniu, oraz uprawniony, o którym mowa w art. 598⁹. Podczas przeszukania może być także obecna osoba
wskazana przez tego, u kogo dokonuje się przeszukania, o ile nie uniemożliwia to
przeszukania albo nie utrudnia go w istotny sposób.
§ 5. Jeżeli przy przeszukaniu nie ma osoby, o której mowa w § 3, należy do
przeszukania przywołać przynajmniej jednego domownika lub inną osobę.
§ 6. Przeszukanie powinno być dokonane zgodnie z celem tej czynności,
z zachowaniem umiaru i poszanowania godności osób, których ta czynność dotyczy,
oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości.
§ 7. Protokół przeszukania sporządza Policja, a jego odpis niezwłocznie przesyła
sądowi.
§ 8. Protokół przeszukania zawiera: wskazanie postanowienia sądu, oznaczenie
czynności, jej czasu i miejsca oraz osób w niej uczestniczących, przebieg czynności
oraz oświadczenia i wnioski osób w niej uczestniczących, a także w miarę potrzeby
stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności.
§ 9. Na postanowienie o dokonaniu przeszukania przysługuje zażalenie osobom,
których prawa zostały naruszone

Art. 598¹². § 1. Przy odbieraniu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub
pozostającej pod opieką kurator sądowy powinien zachować szczególną ostrożność
i uczynić wszystko, aby dobro tej osoby nie zostało naruszone, a zwłaszcza aby nie
doznała ona krzywdy fizycznej lub moralnej. W razie potrzeby kurator sądowy może
zażądać pomocy organu opieki społecznej lub innej powołanej do tego instytucji.
§ 2. Jeżeli wskutek wykonania orzeczenia miałoby doznać poważnego
uszczerbku dobro osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod
opieką, kurator sądowy wstrzyma się z wykonaniem orzeczenia do czasu ustania
zagrożenia, chyba że wstrzymanie wykonania orzeczenia stwarza poważniejsze
zagrożenie dla tej osoby.

Art. 598^12a. Postępowanie określone w art. 598⁶–598¹² może być podjęte na nowo na podstawie tego samego postanowienia, o którym mowa w art. 598⁵ § 1 lub 2, jeżeli zobowiązany w okresie trzech miesięcy od wydania lub uprawomocnienia się postanowienia, o którym mowa odpowiednio w art. 598⁵ § 1 lub 2, postąpił sprzecznie z treścią postanowienia dotyczącego władzy rodzicielskiej, miejsca zamieszkania, opieki lub kontaktów z dzieckiem, a okoliczności uzasadniające jego wydanie nie uległy zmianie.

Art. 598¹³. Przepisy art. 598⁶–598¹² stosuje się odpowiednio do wykonania orzeczeń wydanych na zasadzie art. 569 § 2, dotyczących odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, a także orzeczeń
o umieszczeniu małoletniego w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w rodzinie
zastępczej.

Art. 598¹⁴. § 1. Dla przymusowego odebrania, zgodnie z art. 598⁶–598¹², osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, na podstawie orzeczenia sądu albo innego organu państwa obcego, niezbędne jest stwierdzenie
wykonalności tego orzeczenia. Przepisy art. 1150–1151² i 1151⁴ stosuje się odpowiednio.
§ 2. Wniosek, o którym mowa w art. 598⁶ , uprawniony składa do sądu, który
byłby właściwy w sprawie o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub
pozostającej pod opieką.

Art. 598¹⁵. § 1. Jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje
albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody
zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem,
sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem
zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy
pieniężnej za każde naruszenie obowiązku.
§ 2. Jeżeli osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem albo osoba, której tego
kontaktu zakazano, narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej
przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd
opiekuńczy zagrozi tej osobie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na
rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, stosując odpowiednio przepis § 1.
§ 3. Na postanowienia sądu, o których mowa w § 1 i 2, przysługuje zażalenie.

Art. 598¹⁶. . § 1. Jeżeli osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty
oznaczonej sumy pieniężnej, nie wypełnia nadal swego obowiązku, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do
liczby naruszeń. Sąd może w wyjątkowych wypadkach zmienić wysokość sumy
pieniężnej, o której mowa w art. 598¹⁵, ze względu na zmianę okoliczności.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli osoba, której sąd zagroził
nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej zgodnie z art. 582¹ § 3, dopuściła się naruszenia obowiązku wynikającego z orzeczenia o kontaktach.
§ 3. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.
§ 4. Prawomocne postanowienie sądu, w którym nakazano zapłatę należnej sumy
pieniężnej, jest tytułem wykonawczym bez potrzeby nadawania mu klauzuli
wykonalności.

Art. 598¹⁷. § 1. Jeżeli do kontaktu nie doszło wskutek niewykonania lub
niewłaściwego wykonania przez osobę, pod której pieczą dziecko pozostaje,
obowiązków wynikających z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed
mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy przyzna od tej
osoby uprawnionemu do kontaktu zwrot jego uzasadnionych wydatków poniesionych
w związku z przygotowaniem kontaktu, w tym kosztów, o których mowa
w art. 582¹ § 2 pkt 1.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli uprawniony do kontaktu z dzieckiem narusza obowiązki dotyczące kontaktu wynikające z orzeczenia albo z ugody
zawartej przed sądem lub przed mediatorem.
§ 3. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.
§ 4. Prawomocne postanowienie sądu jest tytułem wykonawczym bez potrzeby
nadawania mu klauzuli wykonalności.

Art. 598¹⁸. § 1. W sprawach wykonywania kontaktów z dzieckiem art. 570 nie
stosuje się. Wniosku wymaga także wydanie każdego kolejnego postanowienia,
o którym mowa w poprzedzających przepisach niniejszego oddziału.
§ 2. Przed wydaniem postanowień, o których mowa w oddziale niniejszym, sąd
wysłucha uczestników postępowania.

Art. 598¹⁹. § 1. Do wniosku o wszczęcie postępowania uregulowanego
w niniejszym oddziale należy dołączyć odpis wykonalnego orzeczenia albo
wykonalnej ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie
kontaktów z dzieckiem.
§ 2. Jeżeli postępowanie ma się toczyć na podstawie orzeczenia sądu albo innego
organu państwa obcego albo ugody zawartej przed sądem lub innym organem państwa
obcego lub przez niego zatwierdzonej, niezbędne jest stwierdzenie wykonalności tego
orzeczenia albo ugody. Przepisy art. 1150–1151², 1151⁴ i 1152 stosuje się odpowiednio.

Art. 598²⁰. Sąd umarza postępowanie, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od
uprawomocnienia ostatniego postanowienia nie wpłynął kolejny wniosek w sprawach
wykonywania kontaktów z dzieckiem.

Art. 598²¹.  Do spraw uregulowanych w niniejszym oddziale art. 577 nie stosuje
się.

Art. 598²². Przepisy niniejszego oddziału stosuje się odpowiednio do orzeczenia,
w którym sąd określił, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców
w powtarzających się okresach.

art. 599. więcej [Kurator dla dziecka poczętego] Art. 599. Sądem opiekuńczym właściwym do ustanowienia kuratora dla dziecka
poczętego, lecz jeszcze nieurodzonego, jest sąd właściwy według miejsca
zamieszkania lub pobytu matki.

art. 600. więcej [Kurator osoby niepełnosprawnej] Art. 600. § 1. Kuratora dla osoby niepełnosprawnej sąd opiekuńczy ustanawia
na wniosek tej osoby, a za zgodą osoby niepełnosprawnej – także na wniosek
organizacji pozarządowej, wymienionej w art. 546 § 3.
§ 2. W przypadku gdy stan osoby niepełnosprawnej wyłącza możliwość złożenia
wniosku lub wyrażenia zgody, o których mowa w § 1, sąd może ustanowić kuratora
z urzędu. Sąd może ustanowić kuratora z urzędu także w przypadku, o którym mowa
w art. 558 § 2.

art. 601. więcej [Właściwość sądu do ustanowienia kuratora dla osoby nieobecnej] Art. 601. Dla osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich
spraw, a nie ma pełnomocnika, ustanawia kuratora na wniosek osoby zainteresowanej
sąd opiekuńczy miejsca ostatniego zamieszkania lub pobytu osoby nieobecnej.

art. 602. więcej [Właściwość miejscowa sądu do ustanowienia kuratora dla dochodzenia ojcostwa] Art. 602. Właściwość miejscową sądu opiekuńczego do ustanowienia kuratora
dla dochodzenia ojcostwa w razie śmierci domniemanego ojca określa się według miejsca zamieszkania lub pobytu dziecka, chociażby dziecko nie podlegało już ani
władzy rodzicielskiej, ani opiece.

art. 603. więcej [Ustanowienie kuratora dla osoby prawnej] Art. 603. § 1. Kuratora dla osoby prawnej ustanawia sąd rejestrowy, w którego
okręgu osoba ta ma lub miała ostatnią siedzibę.
§ 2. Wszczęcie postępowania z urzędu może nastąpić, gdy jest to uzasadnione
ważnym interesem społecznym lub bezpieczeństwem obrotu i brak jest możliwości
powołania organu uprawnionego do reprezentacji osoby prawnej.
§ 3. Postanowienie jest skuteczne i wykonalne z chwilą jego ogłoszenia, a gdy
ogłoszenia nie było, z chwilą jego wydania.
§ 4. Sąd może zmienić zakres umocowania kuratora.
§ 5. Jeżeli dla osoby prawnej ustanowiono wcześniej kuratora, o którym mowa
w art. 69 § 1, sąd rejestrowy zawiadamia właściwy sąd o ustanowieniu kuratora na
podstawie art. 42 § 1 Kodeksu cywilnego.

Art. 603¹. Kuratora, o którym mowa w art. 26 ust. 1 ustawy z dnia
23 października 2014 r. o odwróconym kredycie hipotecznym (Dz. U. z 2016 r.
poz. 786), ustanawia sąd właściwy dla miejsca położenia nieruchomości.

Art. 603². § 1. Wnioskodawca we wniosku o ustanowienie kuratora wskazuje
zakres spraw, w jakich kurator powinien podjąć czynności. Sąd nie jest związany
zakresem żądania.
§ 2. Przewodniczący wzywa wnioskodawcę do uiszczenia zaliczki na pokrycie
kosztów działania kuratora w wyznaczonej wysokości i wyznaczonym terminie. Jeżeli
o ustanowienie kuratora wnosi więcej niż jeden wnioskodawca, przewodniczący
wzywa każdego z nich do uiszczenia zaliczki w równych częściach lub w innym
stosunku według swego uznania. W razie nieuiszczenia zaliczki przewodniczący
zwraca wniosek.

Art. 603³. Ustanawiając kuratora dla osoby prawnej wpisanej do Krajowego
Rejestru Sądowego, sąd rejestrowy zarządza jego wpis do tego rejestru.

Art. 603⁴. § 1. Kurator ma prawo do wynagrodzenia za swoją działalność oraz
do zwrotu uzasadnionych wydatków, które poniósł w związku ze swoimi
czynnościami.
§ 2. Koszty działania kuratora, o których mowa w § 1, obciążają tymczasowo:
1) wnioskodawcę – odpowiednio do zakresu spraw wskazanych we wniosku;
2) Skarb Państwa – w pozostałym zakresie.
§ 3. Wynagrodzenie kuratora obowiązanego do rozliczenia podatku od towarów
i usług podwyższa się o kwotę podatku od towarów i usług, określoną zgodnie
z obowiązującą stawką tego podatku.
§ 4. Przyznając postanowieniem koszty kuratorowi, sąd rejestrowy orzeka
jednocześnie o obowiązku zwrotu kosztów poniesionych tymczasowo przez
wnioskodawcę lub Skarb Państwa solidarnie od osoby prawnej, dla której kurator
został ustanowiony, oraz osób obowiązanych do powołania organu uprawnionego do
reprezentacji. Osoby te nie ponoszą jednak kosztów działania kuratora, jeżeli podjęły,
z zachowaniem należytej staranności, czynności zmierzające do powołania lub
wyboru organu uprawnionego do reprezentowania podmiotu.
§ 5. Sąd rejestrowy może postanowieniem przyznawać kuratorowi zaliczki na
wydatki w miarę dokonywanych czynności.

art. 604. więcej [Zaświadczenie dla kuratora] Art. 604. W zaświadczeniu dla kuratora sąd określa zakres jego uprawnień.

art. 605. więcej [Odpowiednie stosowanie przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach z zakresu opieki] Art. 605. W przedmiotach nieunormowanych w rozdziale niniejszym stosuje się
odpowiednio przepisy o postępowaniu w sprawach z zakresu opieki.

art. 606. więcej [Właściwość sądu] Art. 606. W sprawach z zakresu prawa rzeczowego właściwy jest sąd położenia
rzeczy.

art. 607. więcej [Załączniki do wniosku] Art. 607. Do wniosków, dotyczących nieruchomości ujawnionych w księdze
wieczystej lub dla których prowadzony jest zbiór dokumentów, należy dołączyć odpis
z księgi wieczystej albo zaświadczenie o stanie prawnym, jaki wynika ze zbioru
dokumentów.

art. 608. więcej [Posiedzenie sądowe] Art. 608. Sprawy z zakresu prawa rzeczowego rozpoznawane są na rozprawie,
chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

art. 609. więcej [Wniosek o stwierdzenie zasiedzenia; ogłoszenie] Art. 609. § 1. Do zgłoszenia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia własności
uprawniony jest każdy zainteresowany.
§ 2. Jeżeli wnioskodawca nie wskazuje innych zainteresowanych, orzeczenie
może zapaść dopiero po wezwaniu innych zainteresowanych przez ogłoszenie. Sąd
może zarządzić ogłoszenie również w innych wypadkach, jeżeli uzna to za wskazane.
§ 3. Ogłoszenie powinno zawierać dokładne określenie rzeczy, imię i nazwisko
posiadacza rzeczy, a jeżeli chodzi o rzeczy ruchome – również jego miejsce
zamieszkania.

art. 610. więcej [Odesłanie do przepisów ustawy o stwierdzeniu nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego] Art. 610. § 1. W zakresie nieuregulowanym w niniejszym rozdziale do
ogłoszenia i orzeczenia stosuje się odpowiednio przepisy o stwierdzeniu nabycia
spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego.
§ 2. Jeżeli w terminie wskazanym w ogłoszeniu nikt się nie zgłosi albo
zgłaszający się nie wykaże własności, sąd stwierdzi zasiedzenie, jeżeli zostało ono
udowodnione.

Art. 610¹. § 1. Przepisy niniejszego oddziału stosuje się w sprawach o przepadek
rzeczy będących towarami, które na podstawie przepisów prawa celnego podlegają
przepadkowi.
§ 2. W sprawach, o których mowa w § 1, właściwy jest sąd miejsca zajęcia lub
zatrzymania rzeczy będących towarami przez organ celny.

Art. 610². § 1. Postępowanie wszczyna się na wniosek organu celnego. Do
wniosku dołącza się protokół z pouczenia o obowiązku wskazania w Polsce
pełnomocnika do doręczeń oraz o skutkach niedopełnienia tego obowiązku, jeżeli
protokół taki został sporządzony.
§ 2. Organ celny może domagać się w jednym wniosku orzeczenia przepadku
rzeczy będących towarami zajętymi lub zatrzymanymi w tych samych
okolicznościach faktycznych, jeżeli ponadto sąd jest właściwy dla każdej sprawy.

Art. 610³. Uczestnikowi zamieszkałemu w państwie niebędącym członkiem
Unii Europejskiej, który w postępowaniu w sprawach celnych nie ustanowił
pełnomocnika do prowadzenia sprawy zamieszkałego w Rzeczypospolitej Polskiej ani
nie wskazał w Rzeczypospolitej Polskiej pełnomocnika do doręczeń, przeznaczone dla
niego pisma sądowe pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia. W razie
ustanowienia pełnomocnika do prowadzenia sprawy zamieszkałego
w Rzeczypospolitej Polskiej, który nie może być pełnomocnikiem procesowym, jego
ustanowienie uważa się za wskazanie pełnomocnika do doręczeń.

Art. 610⁴. Wyznaczenie rozprawy zależy od uznania sądu.

Art. 610⁵. Do wykonania orzeczenia o przepadku towaru jest obowiązany
właściwy organ celny. Wykonanie orzeczenia następuje w trybie i na zasadach
określonych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, z
uwzględnieniem przepisów prawa celnego.

Art. 610⁶. § 1. Przepisy niniejszego oddziału stosuje się w sprawach
o przepadek pojazdów, które na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym
podlegają przepadkowi na rzecz powiatu.
§ 2. W sprawach, o których mowa w § 1, właściwy jest sąd miejsca, z którego
usunięto pojazd.
§ 3. Sprawy, o których mowa w § 1, są rozpoznawane na posiedzeniu
niejawnym, chyba że sąd postanowi inaczej.

Art. 610⁷. § 1. Postępowanie wszczyna się na wniosek starosty.
§ 2. Starosta może domagać się w jednym wniosku orzeczenia przepadku
pojazdów usuniętych w tych samych okolicznościach faktycznych, jeżeli ponadto sąd
jest właściwy dla każdej sprawy.

art. 611. więcej [Ujawnienie zarządu] Art. 611. Zarządca nieruchomości ustanowiony na podstawie art. 203
i 269 § 1 Kodeksu cywilnego obowiązany jest niezwłocznie zgłosić wniosek
o ujawnienie zarządu w księdze wieczystej lub w zbiorze dokumentów.

art. 612. więcej [Używanie rzeczy] Art. 612. § 1. Od chwili ustanowienia zarządcy współwłaściciele lub
użytkownik mogą używać rzeczy tylko o tyle, o ile nie przeszkadza to wykonywaniu
zarządu. Na wniosek innego współwłaściciela lub zarządcy współwłaściciel lub
użytkownik może być pozbawiony używania rzeczy, jeżeli przeszkadza zarządcy
w wykonywaniu czynności.
§ 2. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

art. 613. więcej [Nadwyżka dochodów] Art. 613. § 1. Nadwyżkę dochodów po pokryciu wydatków wypłaca się
współwłaścicielom lub użytkownikom w terminach przez sąd określonych.
§ 2. Sąd może postanowić, aby zarządca wydawał współwłaścicielom nadwyżkę
dochodów w naturze.

art. 614. więcej [Uchylenie zarządu] Art. 614. Sąd uchyli zarząd, gdy odpadnie podstawa dalszego jego trwania.

art. 615. więcej [Odpowiednie stosowanie prrzepisów i zarządzie] Art. 615. Jeżeli powyższe przepisy nie stanowią inaczej, do wyznaczenia
zarządcy i sprawowania zarządu stosuje się odpowiednio przepisy o zarządzie w toku
egzekucji z nieruchomości.

art. 616. więcej [Fakultatywność rozprawy] Art. 616. Z wyjątkiem spraw przewidzianych w art. 199, 201 i 202 Kodeksu
cywilnego, jak również spraw dotyczących powołania i odwołania zarządcy,
wyznaczenie rozprawy zależy od uznania sądu

art. 617. więcej [Wniosek o zniesienie współwłasności] Art. 617. We wniosku o zniesienie współwłasności należy dokładnie określić
rzecz mającą ulec podziałowi oraz przedstawić dowody prawa własności.

art. 618. więcej [Postępowanie o zniesienie współwłasności] Art. 618. § 1. W postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także
spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również
wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Rozstrzygając spór o prawo żądania zniesienia współwłasności lub o prawo własności, sąd może wydać
w tym przedmiocie postanowienie wstępne.
§ 2. Z chwilą wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności odrębne
postępowanie w sprawach wymienionych w paragrafie poprzedzającym jest
niedopuszczalne. Sprawy będące w toku przekazuje się do dalszego rozpoznania
sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności. Jeżeli jednak
postępowanie o zniesienie współwłasności zostało wszczęte po wydaniu wyroku,
przekazanie następuje tylko wówczas, gdy sąd drugiej instancji uchyli wyrok i sprawę
przekaże do ponownego rozpoznania. Postępowanie w sprawach, które nie zostały
przekazane, sąd umarza z chwilą zakończenia postępowania o zniesienie
współwłasności.
§ 3. Po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności
uczestnik nie może dochodzić roszczeń przewidzianych w paragrafie pierwszym,
chociażby nie były one zgłoszone w postępowaniu o zniesienie współwłasności.

art. 619. więcej [Zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego] Art. 619. § 1. W postępowaniu o zniesienie współwłasności gospodarstwa
rolnego sąd ustala jego skład i wartość, w szczególności obszar i rodzaj nieruchomości
wchodzących w skład tego gospodarstwa oraz obszar i rodzaj nieruchomości
stanowiących już własność współwłaścicieli i ich małżonków, a w miarę potrzeby
także okoliczności przewidziane w art. 216 Kodeksu cywilnego.
§ 2. Podział w naturze nastąpi po zasięgnięciu opinii biegłych co do sposobu
podziału.

art. 620. więcej [Uchylony] Art. 620. (uchylony).

art. 621. więcej [Projekt podziału nieruchomości] Art. 621. Projektowany sposób podziału nieruchomości na części powinien być
zaznaczony na planie sporządzonym według zasad obowiązujących przy oznaczaniu
nieruchomości w księgach wieczystych.

art. 622. więcej [Zgodny podział] Art. 622. § 1. W toku postępowania o zniesienie współwłasności sąd powinien
nakłaniać współwłaścicieli do zgodnego przeprowadzenia podziału, wskazując im
sposoby mogące do tego doprowadzić.
§ 2. Gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu
zniesienia współwłasności, sąd wyda postanowienie odpowiadające treści wniosku,
jeżeli spełnione zostaną wymagania, o których mowa w dwóch artykułach poprzedzających, a projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia
społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

art. 623. więcej [Przeprowadzenie podziału w naturze] Art. 623. Jeżeli brak podstaw do wydania postanowienia w myśl artykułu
poprzedzającego, a zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje
tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli
z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne.

art. 624. więcej [Skutki postanowienia znoszącego współwłasność] Art. 624. Z chwilą uprawomocnienia się postanowienia przyznającego
dotychczasowym współwłaścicielom części lub jednemu z nich całość rzeczy
własność przechodzi na uczestników wskazanych w postanowieniu. Jeżeli w wyniku
podziału całość rzeczy albo jej część przypadnie współwłaścicielowi, który nie włada
tą rzeczą lub jej częścią, sąd w postanowieniu o zniesieniu współwłasności orzeknie
również co do jej wydania lub opróżnienia przez pozostałych współwłaścicieli
pomieszczeń znajdujących się na nieruchomości, określając stosownie do okoliczności
termin wydania rzeczy lub opróżnienia pomieszczeń. Określenie terminu wydania
nieruchomości wchodzącej w skład gospodarstwa rolnego lub jej części bądź
opróżnienia znajdujących się na niej pomieszczeń następuje z uwzględnieniem
interesu społeczno-gospodarczego.

art. 625. więcej [Zniesienie współwłasności przez sprzedaż rzeczy wspólnej] Art. 625. W postanowieniu zarządzającym sprzedaż rzeczy należących do
współwłaścicieli sąd bądź rozstrzygnie o wzajemnych roszczeniach współwłaścicieli,
bądź też tylko zarządzi sprzedaż, odkładając rozstrzygnięcie o wzajemnych
roszczeniach współwłaścicieli oraz o podziale sumy uzyskanej ze sprzedaży do czasu
jej przeprowadzenia.

art. 626. więcej [Ustanowienie drogi koniecznej] Art. 626. § 1. We wniosku o ustanowienie drogi koniecznej należy wskazać
właścicieli wszystkich nieruchomości, przez które mogłaby prowadzić droga, aby
nieruchomość wnioskodawcy miała odpowiedni dostęp do drogi publicznej.
§ 2. Przed wydaniem postanowienia o ustanowieniu drogi koniecznej sąd
powinien przeprowadzić dowód z oględzin nieruchomości, chyba że okoliczności istotne dla wytyczenia drogi koniecznej są niesporne i niewątpliwe albo że
przeprowadzenie dowodu z innych przyczyn nie jest potrzebne.
§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio w sprawach o ustanowienie
służebności przesyłu.

Art. 626¹. § 1. Sprawy w postępowaniu wieczystoksięgowym rozpoznawane są
na posiedzeniu niejawnym.
§ 2. Uczestnikami postępowania oprócz wnioskodawcy są tylko te osoby,
których prawa zostały wykreślone lub obciążone bądź na rzecz których wpis ma
nastąpić.
§ 3. Nie stanowi przeszkody do wpisu okoliczność, że po złożeniu wniosku
wnioskodawca bądź inny uczestnik postępowania zmarł lub został pozbawiony albo
ograniczony w możliwości rozporządzania prawem albo w zdolności do czynności
prawnych.
§ 4. (utracił moc)
§ 5. (uchylony)

Art. 626². § 1. Wniosek o wpis składa się na urzędowym formularzu.
§ 2. (uchylony)
§ 3. Do wniosku o wpis należy dołączyć dokumenty, stanowiące podstawę wpisu
w księdze wieczystej.
§ 3¹. Do wniosku o wpis w księdze wieczystej na podstawie tytułu
wykonawczego, o którym mowa w art. 783 § 4, należy dołączyć dokument uzyskany
z systemu teleinformatycznego umożliwiający sądowi weryfikację istnienia i treści
tytułu wykonawczego.
§ 4. Jeżeli z dokumentów załączonych do wniosku wynika, że nastąpiła zmiana
w prawie własności, sąd, zwracając wniosek, stosuje art. 626¹³ § 1.
§ 5. Wniosek o wpis może złożyć właściciel nieruchomości, użytkownik
wieczysty, osoba, na rzecz której wpis ma nastąpić, albo wierzyciel, jeżeli przysługuje mu prawo, które może być wpisane w księdze wieczystej. W sprawach dotyczących
obciążeń powstałych z mocy ustawy wniosek może złożyć uprawniony organ.

Art. 626³. W postępowaniu wieczystoksięgowym nie stosuje się przepisów
o wznowieniu postępowania.

Art. 626⁴.  § 1. Notariusz oraz komornik składa wniosek o wpis wyłącznie za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego.
§ 1¹. Naczelnik urzędu skarbowego składa wniosek o wpis w dziale III i IV księgi
wieczystej wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.
§ 1². Wniosek, o którym mowa w § 1 i § 1¹ , opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
§ 2. Do wniosku, o którym mowa w § 1 i § 1¹ , dołącza się dokumenty stanowiące
podstawę wpisu w księdze wieczystej, jeżeli zostały one sporządzone w postaci
elektronicznej.
§ 3. Dokumenty stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej
niesporządzone w postaci elektronicznej notariusz, komornik oraz naczelnik urzędu
skarbowego przesyła sądowi właściwemu do prowadzenia księgi wieczystej
w terminie trzech dni od dnia złożenia wniosku o wpis.
§ 3¹. W przypadku gdy wniosek o wpis w księdze wieczystej składany przez
naczelnika urzędu skarbowego podlega opłacie, przepisów art. 130 § 6 i 7 nie stosuje
się. Naczelnik urzędu skarbowego przesyła sądowi właściwemu do prowadzenia
księgi wieczystej wraz z dokumentami, stanowiącymi podstawę wpisu, dowód
uiszczenia opłaty.
§ 3². Jeżeli wierzyciel został zwolniony od kosztów sądowych od wniosku
o wpis w księdze wieczystej, naczelnik urzędu skarbowego przesyła sądowi
właściwemu do prowadzenia księgi wieczystej wraz z dokumentami, stanowiącymi
podstawę wpisu, prawomocne postanowienie sądu w przedmiocie zwolnienia od
kosztów sądowych.
§ 4. W przypadku wniosków składanych przez notariuszy i komorników
obowiązek poprawienia lub uzupełnienia wniosku spoczywa odpowiednio na stronie
czynności notarialnej lub wierzycielu. O zobowiązaniu wierzyciela do poprawienia
lub uzupełnienia wniosku sąd jednocześnie zawiadamia za pośrednictwem systemu teleinformatycznego komornika, wskazując rodzaj braków formalnych, które
uniemożliwiają nadanie wnioskowi prawidłowego biegu.

Art. 626⁵. Jeżeli z treści wniosku i dołączonych dokumentów wynika, że
nastąpiła zmiana prawa własności, cofnięcie wniosku o wpis tego prawa jest
niedopuszczalne.

Art. 626⁶.  § 1. O kolejności wniosku o wpis rozstrzyga chwila wpływu wniosku
do właściwego sądu. Za chwilę wpływu wniosku uważa się godzinę i minutę, w której
w danym dniu wniosek wpłynął do sądu.
§ 1¹. Za chwilę wpływu wniosku o wpis złożonego za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego uważa się godzinę, minutę i sekundę umieszczenia wniosku
w systemie.
§ 2. Wnioski, które wpłynęły w tej samej chwili, będą uważane za złożone
równocześnie.

Art. 626⁷. § 1. Wniosek o wpis powinien być w dniu wpływu do sądu
zarejestrowany niezwłocznie w dzienniku ksiąg wieczystych i opatrzony kolejnym
numerem.
§ 2. Niezwłocznie po zarejestrowaniu wniosku w dzienniku ksiąg wieczystych
zamieszcza się w odpowiednim dziale księgi wieczystej informację o wniosku jako
wzmiankę o wniosku. Wzmianka o wniosku złożonym za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego umieszczana jest automatycznie z chwilą umieszczenia wniosku
w systemie.
§ 3. Wzmiankę o wniosku wykreśla się z urzędu, niezwłocznie po dokonaniu
wpisu, po uprawomocnieniu się postanowienia o odmowie dokonania wpisu lub
o odrzuceniu wniosku albo o umorzeniu postępowania albo po uprawomocnieniu się
zarządzenia o zwrocie wniosku.
§ 4. W razie wniesienia skargi na wpis w księdze wieczystej dokonany przez
referendarza stosuje się odpowiednio przepisy § 1 i § 2. Wzmiankę o skardze wykreśla
się z urzędu po rozpoznaniu skargi.

Art. 626⁸. § 1. Wpis dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach,
chyba że przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu.
§ 2. Rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku,
dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej.
§ 2¹. Przed rozpoznaniem wniosku o wpis na podstawie tytułu wykonawczego,
o którym mowa w art. 783 § 4, istnienie i treść tego tytułu podlegają zweryfikowaniu
przez sędziego lub referendarza sądowego w systemie teleinformatycznym.
§ 3. Rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej, sąd z urzędu bada
zgodność danych wskazanych we wniosku z danymi wynikającymi z systemów
prowadzących ewidencje powszechnych numerów identyfikacyjnych, chyba że
istnieją przeszkody faktyczne uniemożliwiające dokonanie takiego sprawdzenia.
§ 4. Rozpoznając wniosek o zmianę oznaczenia nieruchomości w księdze
wieczystej, sąd ponadto dokonuje z urzędu sprawdzenia danych wskazanych we
wniosku i ujawnionego w księdze wieczystej oznaczenia nieruchomości z danymi
katastru nieruchomości, chyba że istnieją przeszkody faktyczne uniemożliwiające
dokonanie takiego sprawdzenia.
§ 5. Niezgodność danych, o których mowa w § 3 i § 4, stanowi przeszkodę do
dokonania wpisu.
§ 6. W postępowaniu wieczystoksięgowym wpis w księdze wieczystej jest
orzeczeniem. Uzasadnienia wpisu nie sporządza się.
§ 7. Wpisem w księdze wieczystej jest również wykreślenie.
§ 8. Wpis w księdze wieczystej podpisany przez sędziego lub referendarza
sądowego uważa się za dokonany z chwilą jego zapisania w centralnej bazie danych
ksiąg wieczystych.
§ 9. (uchylony)
§ 10. Założenie księgi wieczystej następuje z chwilą dokonania pierwszego
wpisu.
§ 11. Czynności związane z zakładaniem i prowadzeniem ksiąg wieczystych
dokonywane są w centralnej bazie danych ksiąg wieczystych.

Art. 626⁹. Sąd oddala wniosek o wpis, jeżeli brak jest podstaw albo istnieją
przeszkody do jego dokonania.

Art. 626¹⁰. § 1. O dokonanym wpisie sąd zawiadamia uczestników
postępowania. Nie zawiadamia się uczestnika, który na piśmie zrzekł się
zawiadomienia.
§ 1¹. Zrzeczenia się zawiadomienia można dokonać w akcie notarialnym
dotyczącym czynności, z którą wiąże się wpis.
§ 1². Na wniosek uczestnika postępowania zawarty w akcie notarialnym
zawiadomienie o wpisie doręcza się za pośrednictwem systemu teleinformatycznego,
na konto wskazane w tym systemie. W przypadku wskazania danych o koncie
uniemożliwiających skuteczne doręczenie, zawiadomienie o wpisie doręcza się
w sposób określony w art. 131 § 1.
§ 2. Zawiadomienie zawiera istotną treść wpisu.
§ 3. Apelację od wpisu wnosi się w terminie dwóch tygodni od doręczenia
zawiadomienia o wpisie. Dla uczestnika, który zrzekł się zawiadomienia, termin ten
biegnie od dnia dokonania wpisu.

Art. 626¹¹. § 1. Niezwłocznie po wniesieniu apelacji sąd z urzędu wpisuje
wzmiankę o apelacji.
§ 2. W razie wniesienia skargi kasacyjnej lub skargi nadzwyczajnej, o której
mowa w art. 89 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U.
z 2019 r. poz. 825 oraz z 2020 r. poz. 190), wpisu wzmianki o skardze kasacyjnej lub
skardze nadzwyczajnej dokonuje się z urzędu niezwłocznie po przedstawieniu przez
zainteresowanego zawiadomienia o wniesieniu skargi kasacyjnej lub skargi
nadzwyczajnej.
§ 3. Do wzmianki o apelacji, skardze kasacyjnej i skardze nadzwyczajnej,
o której mowa w art. 89 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym
odpowiednio stosuje się art. 626⁷.

Art. 626¹². § 1. Osoba, na rzecz której w księdze wieczystej jest wpisane prawo
lub roszczenie, jej przedstawiciel albo pełnomocnik do doręczeń ma obowiązek
niezwłocznego zawiadomienia sądu prowadzącego księgę wieczystą o każdej zmianie
adresu lub wskazania adresu do doręczeń. Osoba zamieszkała lub mająca siedzibę
w państwie niebędącym członkiem Unii Europejskiej jest obowiązana wskazać
pełnomocnika do doręczeń w Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do spadkobierców lub innych następców
prawnych osoby, na rzecz której jest wpisane prawo w księdze wieczystej.
§ 3. W razie zaniedbania obowiązku, o którym mowa w § 1 i 2, pismo sądowe
pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że nowy adres jest
sądowi znany.

Art. 626¹³. § 1. Sąd z urzędu dokona wpisu ostrzeżenia, jeżeli dostrzeże
niezgodność stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym
stanem prawnym. W razie stwierdzenia, że dla tej samej nieruchomości albo dla tego
samego ograniczonego prawa rzeczowego prowadzi się dwie lub więcej ksiąg
wieczystych, ujawniających odmienny stan prawny, wpisu ostrzeżenia dokonuje się
we wszystkich księgach wieczystych założonych dla tej nieruchomości.
§ 2. Sprostowania usterek wpisu, które nie mogą wywołać niezgodności treści
księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, dokonuje się z urzędu.

art. 627. więcej [Sprawy spadkowe] Art. 627. Postępowanie spadkowe należy do zakresu działalności sądów, chyba
że przepis szczególny stanowi inaczej.

art. 628. więcej [Właściwość sądu] Art. 628. Do czynności w postępowaniu spadkowym, które należą do zakresu
działania sądów, wyłącznie właściwy jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu
spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd
miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku).
W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.

art. 629. więcej [Uchylony] Art. 629. (uchylony).

art. 630. więcej [Uchylony] Art. 630. (uchylony).

art. 631. więcej [Uchylony] Art. 631. (uchylony).

art. 632. więcej [Uchylony] Art. 632. (uchylony).

art. 633. więcej [Właściwość sądu w sprawach o zabezpieczenie spadku] Art. 633. § 1. Do zabezpieczenia spadku właściwy jest sąd, w którego okręgu
znajdują się rzeczy będące w chwili otwarcia spadku we władaniu spadkodawcy.
Jeżeli przedmiotem zabezpieczenia mają być prawa majątkowe należące do
spadkodawcy w chwili otwarcia spadku, sądem właściwym jest sąd właściwości ogólnej osoby zobowiązanej z tytułu tego prawa, a gdy takiej osoby nie ma – sąd,
w którego okręgu znajduje się przedmiot świadczenia lub prawa. Jeżeli wykonanie
prawa majątkowego jest związane z posiadaniem dokumentu, właściwy jest sąd,
w którego okręgu znajduje się ten dokument.
§ 2. Sąd, który nie jest sądem spadku, zawiadamia sąd spadku o dokonaniu
zabezpieczenia, jego uchyleniu oraz zmianie środka zabezpieczenia, przesyłając
odpisy postanowień wydanych w tym przedmiocie.

art. 634. więcej [Podstawa zabezpieczenia] Art. 634. Spadek zabezpiecza się, gdy zostanie uprawdopodobnione, że
z jakiejkolwiek przyczyny grozi naruszenie rzeczy lub praw majątkowych, które
w chwili otwarcia spadku były we władaniu lub należały do spadkodawcy, zwłaszcza
przez usunięcie, uszkodzenie, zniszczenie lub nieusprawiedliwione rozporządzenie.

art. 635. więcej [Zabezpieczenie spadku na wniosek lub z urzędu] Art. 635. § 1. Sąd dokonuje zabezpieczenia spadku na wniosek lub z urzędu.
§ 2. Wniosek może zgłosić każdy, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą,
uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą, a ponadto wykonawca testamentu,
zarządca sukcesyjny, tymczasowy przedstawiciel, współwłaściciel rzeczy,
współuprawniony co do praw pozostałych po spadkodawcy, wierzyciel mający
pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy oraz Skarb Państwa
reprezentowany przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego.
§ 2¹. Wniosek powinien zawierać uprawdopodobnienie okoliczności go
uzasadniających.
§ 3. Zabezpieczenia spadku dokonuje się z urzędu, jeżeli sąd poweźmie
wiadomość, że:
1) spadkobierca jest nieznany, nieobecny lub nie ma pełnej zdolności do czynności
prawnych i nie ma ustawowego przedstawiciela;
2) organ administracji rządowej albo organ jednostki samorządu terytorialnego
zastosował niezbędne środki tymczasowe ze względu na grożące
niebezpieczeństwo naruszenia rzeczy, które w chwili otwarcia spadku były we
władaniu spadkodawcy.
§ 4. (uchylony)
§ 5. Postanowienie o zabezpieczeniu spadku oraz zmianie środka zabezpieczenia
podlega wykonaniu z chwilą jego wydania.
§ 6. Na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia spadku przysługuje
zażalenie. Sąd pierwszej instancji może wstrzymać wykonanie zaskarżonego
postanowienia do czasu rozstrzygnięcia zażalenia.

art. 636. więcej [Środki zabezpieczenia] Art. 636. § 1. Sąd stosuje taki środek zabezpieczenia, jaki stosownie do
okoliczności uzna za odpowiedni. Jeżeli nie jest możliwe określenie środka
zabezpieczenia w postanowieniu o zabezpieczeniu spadku, wybór środka
zabezpieczenia należy do komornika.
§ 2. Środkami zabezpieczenia są w szczególności spisanie majątku ruchomego
i oddanie go pod dozór, złożenie do depozytu sądowego, ustanowienie zarządu
tymczasowego, ustanowienie dozoru nad nieruchomością. Zastosowanie jednego
środka zabezpieczenia nie wyłącza zastosowania innych, równocześnie lub kolejno.
§ 3. Ustanowienie zarządu tymczasowego może nastąpić tylko wtedy, gdy
zabezpieczeniu podlega przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne albo prawo majątkowe
wymagające zabezpieczenia przez ustanowienie zarządu tymczasowego.
§ 4. Do zarządcy tymczasowego i dozorcy ustanowionych w toku postępowania
o zabezpieczenie spadku stosuje się odpowiednio przepisy art. 855–862, art. 931
i art. 933–941.
§ 5. Do depozytu sądowego składa się podlegające zabezpieczeniu pieniądze,
papiery wartościowe, imienne książeczki oszczędnościowe lub inne dokumenty
potwierdzające zawarcie umowy rachunku oszczędnościowego, rachunku
oszczędnościowo-rozliczeniowego albo rachunku terminowej lokaty
oszczędnościowej, a także kosztowności, w tym złote monety oraz kruszce szlachetne
i wyroby z tych kruszców. Kosztowności mogą być również oddane na przechowanie
dozorcy.
§ 6. Jeżeli w skład spadku wchodzą ruchomości ulegające szybkiemu zepsuciu,
sąd zarządza ich sprzedaż przez komornika, oznaczając przy tym sposób sprzedaży.
Uzyskane ze sprzedaży pieniądze składa się do depozytu sądowego.
§ 7. Jeżeli przemawiają za tym właściwości przedmiotu podlegającego
zabezpieczeniu, sąd zawiadamia właściwą instytucję o zastosowanym środku
zabezpieczenia.

Art. 636¹. § 1. W razie potrzeby, sąd z urzędu zmieni środek zabezpieczenia,
w szczególności jeżeli dotychczas zastosowany środek nie jest wystarczający do
zabezpieczenia spadku.
§ 2. Sąd z urzędu uchyli zabezpieczenie, jeżeli ustała potrzeba zabezpieczenia,
a w szczególności gdy zgłosi się spadkobierca legitymujący się prawomocnym
postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem
poświadczenia dziedziczenia w celu objęcia spadku albo wykonawca testamentu albo
tymczasowy przedstawiciel lub kurator spadku w celu przejęcia zarządu majątkiem
spadkowym.

Art. 636². Przepisy o zabezpieczeniu spadku stosuje się odpowiednio do
zabezpieczenia przedmiotu zapisu windykacyjnego.

Art. 636³. § 1. Wykaz inwentarza może być złożony w sądzie spadku lub
w sądzie, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania składającego wykaz.
Sąd niebędący sądem spadku niezwłocznie przesyła wykaz inwentarza do sądu
spadku.
§ 2. Na żądanie spadkobiercy, zapisobiercy windykacyjnego, wykonawcy
testamentu lub tymczasowego przedstawiciela notariusz sporządza protokół
obejmujący wykaz inwentarza. Notariusz, przed którym złożono wykaz inwentarza,
niezwłocznie przesyła wypis protokołu do sądu spadku.
§ 3. Sąd spadku niezwłocznie zarządza ogłoszenie o złożeniu wykazu
inwentarza.

art. 637. więcej [Postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza] Art. 637. § 1. Na wniosek tego, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą,
uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą, albo wykonawcy testamentu,
tymczasowego przedstawiciela lub wierzyciela mającego pisemny dowód należności
przeciwko spadkodawcy sąd spadku wydaje postanowienie o sporządzeniu spisu
inwentarza.
§ 2. Jeżeli sporządzenia spisu inwentarza żąda wierzyciel, sąd spadku wydaje
postanowienie w przedmiocie wniosku po wysłuchaniu spadkobiercy, chyba że
wysłuchanie nie jest możliwe.
§ 3. Sąd spadku niezwłocznie zarządza ogłoszenie o wydaniu postanowienia
o sporządzeniu spisu inwentarza.
§ 4. Na postanowienie w przedmiocie sporządzenia spisu inwentarza przysługuje
zażalenie

Art. 637¹. § 1. Wniosek o sporządzenie spisu inwentarza może być także
zgłoszony bezpośrednio komornikowi, który byłby właściwy do wykonania
postanowienia sądu spadku o sporządzeniu spisu inwentarza.
§ 2. Komornik przystępuje niezwłocznie do sporządzenia spisu inwentarza
i zawiadamia o tym sąd spadku, który wydaje postanowienie w przedmiocie
sporządzenia spisu inwentarza. Jeżeli sąd oddali albo odrzuci wniosek, o którym
mowa w § 1, albo umorzy postępowanie, spis sporządzony przez komornika rodzi
takie same skutki jak złożenie wykazu inwentarza.

art. 638. więcej [Zamieszczenie obwieszczenia] Art. 638. (uchylony).

Art. 638¹. § 1. Ogłoszenia, o których mowa w art. 636³ § 3 i art. 637 § 3,
zamieszcza się na stronie internetowej oraz na tablicy ogłoszeń sądu spadku.
§ 2. Ogłoszenie zawiera:
1) imię i nazwisko, numer PESEL, jeżeli został nadany, oraz ostatni adres
spadkodawcy;
2) datę śmierci spadkodawcy.
§ 3. Ogłoszenie, o którym mowa w art. 636³ § 3, poza danymi, o których mowa
w § 2, zawiera również pouczenie, że:
1) ze złożonym wykazem inwentarza może się zapoznać każdy, kto taką potrzebę
dostatecznie uzasadni;
2) osoby wskazane w art. 637 § 1 mogą złożyć wniosek o sporządzenie spisu
inwentarza.
§ 4. Ogłoszenie, o którym mowa w art. 637 § 3, poza danymi, o których mowa
w § 2, zawiera również pouczenie, że osoby wskazane w art. 637 § 1 mogą
uczestniczyć w sporządzaniu spisu inwentarza, w szczególności zgłaszać przedmioty
należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych lub długi spadkowe, które
podlegają zamieszczeniu w spisie inwentarza.

Art. 638². § 1. W sprawach, w których postanowienie o zabezpieczeniu spadku,
zmianie środka zabezpieczenia lub sporządzeniu spisu inwentarza zostało wydane
z urzędu, sąd, który wydał to postanowienie, kieruje do komornika polecenie dokonania zabezpieczenia spadku, zmiany środka zabezpieczenia lub sporządzenia
spisu inwentarza.
§ 2. Podstawą postępowania mającego na celu wykonanie postanowienia
o zabezpieczeniu spadku, zmianie środka zabezpieczenia lub sporządzeniu spisu
inwentarza jest postanowienie zaopatrzone z urzędu we wzmiankę o wykonalności.
§ 3. Nadzór nad czynnościami komornika sprawuje sąd, który wydał
postanowienie o zabezpieczeniu spadku lub sporządzeniu spisu inwentarza.
§ 4. W postępowaniu o zabezpieczenie spadku, zmianę środka zabezpieczenia
lub sporządzenie spisu inwentarza w sprawach nieuregulowanych w niniejszym
rozdziale stosuje się odpowiednio przepisy art. 759–774

Art. 638³. § 1. Jeżeli postanowienie o zabezpieczeniu spadku nie określa środka
zabezpieczenia, komornik niezwłocznie zawiadamia sąd, który wydał postanowienie
o zabezpieczeniu spadku, o zastosowanym środku zabezpieczenia.
§ 2. W razie potrzeby złożenia przedmiotów podlegających zabezpieczeniu do
depozytu sądowego komornik występuje z wnioskiem do sądu, który wydał
postanowienie o zabezpieczeniu spadku.
§ 3. Sąd, który wydał postanowienie o zabezpieczeniu spadku, zawiadamia sąd
spadku o środkach zabezpieczenia zastosowanych przez komornika.

Art. 638⁴. § 1. Spis majątku ruchomego w ramach zabezpieczenia spadku
sporządza się w obecności dwóch świadków powołanych przez komornika.
§ 2. Przy sporządzaniu spisu majątku ruchomego mogą być obecne osoby, które
mają prawo zgłosić wniosek o zabezpieczenie spadku. Niestawiennictwo tych osób
nie wstrzymuje wykonania czynności.
§ 3. Z dokonanej czynności komornik sporządza protokół, który podpisują
wszyscy obecni. Odmowę lub niemożność podpisania stwierdza się w protokole
z podaniem przyczyny.

Art. 638⁵. Komornik wykonujący postanowienie o zabezpieczeniu spadku
w razie potrzeby stosuje niezbędne środki tymczasowe zapobiegające naruszeniu
ruchomości przed ich spisaniem.

Art. 638⁶. § 1. Z pieniędzy wchodzących w skład spadku komornik wykonujący
postanowienie o zabezpieczeniu spadku wyda w razie potrzeby członkowi rodziny
spadkodawcy, a gdyby to nie było możliwe, domownikowi spadkodawcy albo innej osobie ponoszącej koszty pogrzebu, sumę potrzebną na koszty pogrzebu
spadkodawcy. W przypadku braku pieniędzy na pogrzeb spadkodawcy, sąd może
zarządzić sprzedaż przez komornika odpowiedniego przedmiotu należącego do
spadku, oznaczając przy tym sposób sprzedaży.
§ 2. Komornik wykonujący postanowienie o zabezpieczeniu spadku może
z pieniędzy wchodzących w skład spadku pozostawić członkom rodziny
spadkodawcy, którzy do chwili jego śmierci wspólnie z nim zamieszkiwali i byli na
jego utrzymaniu, niezbędne kwoty na ich utrzymanie przez czas nie dłuższy niż
miesiąc.

Art. 638⁷. O terminie sporządzenia spisu inwentarza komornik zawiadamia
wnioskodawcę oraz uczestników postępowania o sporządzenie spisu inwentarza,
a także spadkobiercę i zapisobiercę windykacyjnego, których miejsce pobytu jest
znane, jak również wykonawcę testamentu, tymczasowego przedstawiciela, kuratora
spadku, dozorcę i zarządcę tymczasowego, jeżeli byli ustanowieni. Niestawiennictwo
tych osób nie wstrzymuje czynności

Art. 638⁸.  § 1. W spisie inwentarza komornik zamieszcza przedmioty należące
do spadku i przedmioty zapisów windykacyjnych, z zaznaczeniem wartości każdego
z tych przedmiotów, oraz długi spadkowe ze wskazaniem wysokości każdego z nich.
§ 2. Wartość przedmiotów należących do spadku i przedmiotów zapisów
windykacyjnych komornik ustala według stanu i cen z chwili otwarcia spadku,
a wysokość długów spadkowych – według stanu z chwili otwarcia spadku.
§ 3. Komornik z urzędu ustala i zamieszcza w spisie inwentarza przedmioty
należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych oraz długi spadkowe.
§ 4. W spisie inwentarza komornik wykazuje też wartość stanu czynnego spadku
z uwzględnieniem wartości rzeczy i praw spornych.
§ 5. Przy sporządzaniu spisu inwentarza stosuje się odpowiednio przepisy
art. 638⁴ § 1 i 3 oraz art. 947–949.

Art. 638⁹. W razie potrzeby zamieszczenia w spisie inwentarza rzeczy
znajdujących się w okręgu innego sądu sąd spadku może zwrócić się do tego sądu
o wykonanie potrzebnych czynności. Po ich wykonaniu sąd wezwany przekazuje akta
sprawy sądowi spadku.

Art. 638¹⁰. § 1. Ruchomości i nieruchomości zamieszczone w spisie inwentarza
pozostawia się w posiadaniu osób, które nimi władają. Nie dotyczy to ruchomości
złożonych do depozytu sądowego.
§ 2. Jeżeli zachodzą podstawy do dokonania zabezpieczenia spadku z urzędu,
komornik zawiadamia o tym sąd właściwy do zabezpieczenia spadku.

Art. 638¹¹. W razie ujawnienia przedmiotu należącego do spadku, przedmiotu
zapisu windykacyjnego lub długu spadkowego niezamieszczonego w spisie
inwentarza sąd spadku wydaje postanowienie o sporządzeniu uzupełniającego spisu
inwentarza. W przypadkach, w których postanowienie o sporządzeniu spisu
inwentarza wydaje się z urzędu, postanowienie o sporządzeniu uzupełniającego spisu
inwentarza wydaje się również z urzędu.

Art. 638¹². Po wykonaniu postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza
komornik przesyła akta sądowi spadku, a w przypadku, o którym mowa w art. 638⁹, sądowi wezwanemu

art. 639. więcej [Tryb postępowania] Art. 639. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia:
1) szczegółowy sposób zawiadamiania właściwych instytucji o zastosowanym
środku zabezpieczenia, mając na względzie właściwość przedmiotu
podlegającego zabezpieczeniu oraz właściwość poszczególnych instytucji;
2) zawartość protokołu ze spisu majątku ruchomego, w tym zakres danych
osobowych zamieszczanych w protokole, mając na względzie niezbędność
i adekwatność informacji oraz niezbędność i adekwatność danych osobowych
w stosunku do celu ich przetwarzania;
3) szczegółowy tryb i sposób zastosowania niezbędnych środków tymczasowych
zapobiegających naruszeniu ruchomości przed ich spisaniem, mając na
względzie przedmiot zabezpieczenia, szybkość postępowania, a także
skuteczność niezbędnych środków tymczasowych.

art. 640. więcej [Złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku] Art. 640. § 1. Oświadczenie o prostym przyjęciu spadku lub z dobrodziejstwem
inwentarza albo o odrzuceniu spadku może być złożone przed notariuszem lub
w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. Notariusz lub sąd prześle niezwłocznie oświadczenie,
wraz z załącznikami, do sądu spadku.
§ 2. Oświadczenia, o których mowa w paragrafie pierwszym, mogą być również
składane w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie praw do spadku.

art. 641. więcej [Treść oświadczenia] Art. 641. § 1. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno
zawierać:
1) imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego
ostatniego zamieszkania;
2) tytuł powołania do spadku;
3) treść złożonego oświadczenia.
§ 2. Oświadczenie powinno również zawierać wymienienie wszelkich
wiadomych składającemu oświadczenie osób należących do kręgu spadkobierców
ustawowych, jak również wszelkich testamentów, chociażby składający oświadczenie
uważał je za nieważne, oraz danych dotyczących treści i miejsca przechowania
testamentów.
§ 3. Przy oświadczeniu należy złożyć wypis aktu zgonu spadkodawcy albo
prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu,
jeżeli dowody te nie zostały już poprzednio złożone.
§ 4. Jeżeli oświadczenie złożono ustnie, z oświadczenia sporządza się protokół.

art. 642. więcej [Uchylony] Art. 642. (uchylony).

art. 643. więcej [Zawiadomienie zainteresowanych] Art. 643. O przyjęciu lub odrzuceniu spadku zawiadamia się wszystkie osoby,
które według oświadczenia i przedstawionych dokumentów są powołane do
dziedziczenia, choćby w dalszej kolejności.

art. 644. więcej [Uchylony] Art. 644. (uchylony).

art. 645. więcej [Uchylony] Art. 645. (uchylony).

art. 646. więcej [Złożenie testamentu w sądzie spadku] Art. 646. § 1. Osoba, u której znajduje się testament, jest obowiązana złożyć go
w sądzie spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy, chyba że złożyła go
u notariusza.
§ 2. Kto bezzasadnie uchyla się od wykonania powyższego obowiązku, ponosi
odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. Ponadto sąd spadku może nałożyć na
uchylającego się grzywnę.

art. 647. więcej [Wyjawienie] Art. 647. W celu stwierdzenia, czy istnieje testament i gdzie się znajduje, sąd
spadku może nakazać złożenie oświadczenia w tym przedmiocie, stosując
odpowiednio tryb przewidziany do wyjawienia przedmiotów spadkowych.

art. 648. więcej [Nakazanie złożenia testamentu] Art. 648. § 1. Sąd po wysłuchaniu osoby, u której według uzyskanych
wiadomości testament się znajduje, wyda z urzędu postanowienie nakazujące jej
złożenie testamentu w wyznaczonym terminie.
§ 2. Na postanowienie sądu w przedmiocie złożenia testamentu przysługuje
zażalenie.

art. 649. więcej [Otwarcie i ogłoszenie testamentu] Art. 649. § 1. Sąd albo notariusz otwiera i ogłasza testament, gdy ma dowód
śmierci spadkodawcy.
§ 2. O terminie otwarcia i ogłoszenia nie zawiadamia się osób zainteresowanych,
jednakże mogą one być obecne przy tej czynności.

art. 650. więcej [Kilka testamentów jednego spadkobiercy] Art. 650. Gdy złożono kilka testamentów jednego spadkodawcy, otwiera się
i ogłasza wszystkie, a na każdym z nich czyni się wzmiankę o innych.

art. 651. więcej [Protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu] Art. 651. W protokole otwarcia i ogłoszenia testamentu opisuje się jego stan
zewnętrzny oraz wymienia się jego datę, datę złożenia i osobę, która testament złożyła.
Na testamencie zamieszcza się datę otwarcia i ogłoszenia.

art. 652. więcej [Zawiadomienie zainteresowanych] Art. 652. O dokonanym otwarciu i ogłoszeniu testamentu sąd spadku albo
notariusz zawiadamia w miarę możności osoby, których rozrządzenia testamentowe
dotyczą, oraz wykonawcę testamentu, tymczasowego przedstawiciela i kuratora
spadku. Notariusz niezwłocznie zawiadamia o tym sąd spadku, przesyłając odpis
sporządzonego protokołu.

art. 653. więcej [Przechowanie testamentu wraz z protokołem] Art. 653. Testament wraz z protokołem otwarcia i ogłoszenia przechowuje się
w sądzie spadku, chyba że został złożony u notariusza. Jednakże na żądanie sądu
spadku notariusz przesyła złożony testament temu sądowi.

art. 654. więcej [Odpowiednie stosowanie do pisma stwierdzającego treść testamentu ustnego] Art. 654. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się odpowiednio do pisma
stwierdzającego treść testamentu ustnego.

art. 655. więcej [Nakaz wyjawienia przedmiotów spadkowych] Art. 655. § 1. Jeżeli po sporządzeniu spisu inwentarza zachodzi wątpliwość, czy
zostały w nim zamieszczone wszystkie przedmioty należące do spadku i przedmioty
zapisów windykacyjnych lub czy zamieszczone w spisie inwentarza długi spadkowe
istnieją, sąd spadku z urzędu lub na wniosek spadkobiercy, zapisobiercy
windykacyjnego, wykonawcy testamentu, tymczasowego przedstawiciela lub
wierzyciela spadku może nakazać spadkobiercy złożenie:
1) oświadczenia, że żadnego przedmiotu spadkowego nie zataił ani nie usunął oraz
że nie podał do spisu inwentarza nieistniejących długów;
2) wykazu przedmiotów spadkowych nieujawnionych w spisie inwentarza, jeżeli
mu są wiadome, z podaniem miejsca przechowania ruchomości i dokumentów
dotyczących praw majątkowych, jak również z wyjaśnieniem podstawy prawnej
tych praw;
3) zapewnienia, że złożone oświadczenie lub wykaz są prawidłowe i zupełne.
§ 2. Wierzyciel spadku może zgłosić powyższe wnioski tylko wówczas, gdy
uprawdopodobni, że ujawniony w spisie inwentarza stan czynny spadku nie wystarcza
na zaspokojenie długów spadkowych.

art. 656. więcej [Posiedzenie sądowe] Art. 656. Sprawy o wyjawienie przedmiotów spadkowych sąd rozpoznaje na
rozprawie, wzywając oprócz wnioskodawcy tych, którzy są uprawnieni do
wystąpienia z wnioskiem o wyjawienie przedmiotów spadkowych, jeżeli są mu znani.

art. 657. więcej [Wniosek wzajemny] Art. 657. Jeżeli wniosek o wyjawienie skierowany jest przeciwko innemu
współspadkobiercy, ten ostatni może nie później niż na rozprawie żądać włożenia na
wnioskodawcę obowiązków wymienionych w art. 655

art. 658. więcej [Wykonanie postanowienia] Art. 658. Po uprawomocnieniu się postanowienia uwzględniającego w całości
lub części wniosek o wyjawienie przedmiotów spadkowych, sąd na wniosek każdego,
kto był uprawniony do wystąpienia z tym wnioskiem, wezwie spadkobiercę do
wykonania w wyznaczonym terminie włożonego na niego obowiązku, z pouczeniem,
że oświadczenie swe może spadkobierca złożyć do protokołu sądowego.
Równocześnie sąd wyznaczy na dzień przypadający co najmniej na dwa tygodnie po
upływie wyznaczonego terminu posiedzenie, na które wezwie wszystkich uczestników sprawy. Jeżeli przed tym posiedzeniem spadkobierca złoży oświadczenie lub wykaz, sąd zawiadomi o tym uczestników.

art. 659. więcej [Dopełnienie obowiązków na posiedzeniu] Art. 659. Spadkobierca, który swym obowiązkom nie uczynił zadość, może
spełnić je jeszcze na posiedzeniu. W związku z materiałem przedstawionym przez
spadkobiercę sąd oraz uczestnicy mogą zadawać spadkobiercy pytania.

art. 660. więcej [Środki przymusu] Art. 660. § 1. W razie niedopełnienia przez spadkobiercę jego obowiązków lub
odmowy odpowiedzi na stawiane mu pytania, sąd stosuje środki przymusu według
przepisów o egzekucji świadczeń niepieniężnych.
§ 2. O skutkach tych należy spadkobiercę uprzedzić w wezwaniu do spełnienia
obowiązków objętych postanowieniem o wyjawieniu przedmiotów spadkowych.

art. 661. więcej [Utrwalenie treści testamentu] Art. 661. § 1. Kto dowie się o śmierci spadkodawcy oraz o tym, że treść
testamentu ustnego nie została spisana, obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić
o tym sąd spadku oraz podać imiona, nazwiska i adresy świadków testamentu, jeżeli
okoliczności te są mu znane.
§ 2. Kto nie dopełnia obowiązku przewidzianego w paragrafie poprzedzającym,
odpowiada za wynikłą stąd szkodę, nadto sąd spadku może wymierzyć mu grzywnę.

art. 662. więcej [Przesłuchanie świadków] Art. 662. Świadków, którzy treści testamentu ustnego nie stwierdzili na piśmie,
sąd wzywa do złożenia na wyznaczonym posiedzeniu sądowym zeznań
stwierdzających treść testamentu. Do postępowania w sprawie przesłuchania
świadków testamentu ustnego stosuje się odpowiednio przepisy o dowodzie ze
świadków w procesie, z tą zmianą, że świadkowie testamentu nie mogą odmówić
zeznań ani odpowiedzi na pytanie, ani też nie mogą być zwolnieni od złożenia
przyrzeczenia.

art. 663. więcej [Uchylony] Art. 663. (uchylony).

art. 664. więcej [Odmowa przyjęcia obowiązku wykonawcy testamentu] Art. 664. Osoba powołana na wykonawcę testamentu, która odmawia przyjęcia
tego obowiązku, oświadcza o tym w sądzie spadku ustnie do protokołu albo na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym albo przed notariuszem. Pełnomocnictwa do
złożenia takiego oświadczenia udziela się na piśmie z podpisem urzędowo
poświadczonym.

art. 665. więcej [Zaświadczenie o powołaniu na wykonawcę testamentu] Art. 665. § 1. Sąd spadku albo notariusz wyda osobie powołanej na wykonawcę
testamentu, na jej wniosek, zaświadczenie, w którym wymieni imię, nazwisko,
miejsce ostatniego zamieszkania oraz datę i miejsce śmierci spadkodawcy, imię,
nazwisko i miejsce zamieszkania wykonawcy testamentu, jak również zamieści
stwierdzenie, że dana osoba została powołana na wykonawcę testamentu.
W zaświadczeniu wskazuje się też prawa i obowiązki wykonawcy testamentu, jeżeli
zostały one określone przez spadkodawcę.
§ 2. Notariusz niezwłocznie zawiadamia sąd spadku o wydanym zaświadczeniu,
przesyłając jego odpis.

Art. 665¹. W sprawach dotyczących zarządu sukcesyjnego właściwy jest sąd
spadku, z wyjątkiem art. 665⁵.

Art. 665². Wniosek o wydanie zezwolenia na dokonanie czynności
przekraczającej zakres zwykłego zarządu składa zarządca sukcesyjny.

Art. 665³. § 1. Wniosek o odwołanie zarządcy sukcesyjnego z powodu rażącego
naruszenia jego obowiązków może zgłosić każdy, kto ma w tym interes prawny.
§ 2. W postępowaniu wszczętym na wniosek, o którym mowa w § 1, osoba
uprawniona do powołania zarządcy sukcesyjnego, nawet jeżeli nie jest wnioskodawcą,
może złożyć wniosek o powołanie wskazanej osoby na zarządcę sukcesyjnego
w miejsce odwołanego zarządcy sukcesyjnego.

Art. 665⁴. Wniosek o przedłużenie zarządu sukcesyjnego z ważnych przyczyn
może złożyć każda osoba, na rzecz której działa zarządca sukcesyjny.

Art. 665⁵. § 1. W sprawach ograniczenia zarządu sukcesyjnego majątkiem
osoby, która nie ma zdolności do czynności prawnych albo której zdolność do
czynności prawnych jest ograniczona, właściwy jest sąd opiekuńczy.
§ 2. W sprawach, o których mowa w § 1, przepisy art. 568, art. 569, art. 570,
art. 570¹ § 1–2, art. 572–577, art. 578 § 1, art. 578¹, art. 579 oraz art. 582 stosuje się odpowiednio.

art. 666. więcej [Kurator spadku] Art. 666. § 1. Do czasu objęcia spadku przez spadkobiercę sąd czuwa nad
całością spadku, a w razie potrzeby ustanawia kuratora spadku.
§ 2. Jeżeli inwentarz nie był przedtem spisany, sąd wyda postanowienie
o sporządzeniu spisu inwentarza.

art. 667. więcej [Obowiązki kuratora spadku] Art. 667. § 1. Kurator spadku powinien starać się o wyjaśnienie, kto jest
spadkobiercą, i zawiadomić spadkobierców o otwarciu spadku.
§ 2. Kurator spadku zarządza majątkiem spadkowym pod nadzorem sądu spadku.
Do sprawowania zarządu stosuje się odpowiednio przepisy o zarządzie w toku
egzekucji z nieruchomości.
§ 3. W przypadku gdy w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo i ustanowiono
zarząd sukcesyjny tym przedsiębiorstwem, jest ono wyłączone z zarządu majątkiem
spadkowym sprawowanego przez kuratora spadku.

art. 668. więcej [Sprzedaż ruchomości] Art. 668. Sąd spadku może nakazać sprzedaż należących do spadku rzeczy
ruchomych, które są narażone na zepsucie albo których przechowanie pociąga za sobą
nadmierne koszty. Sprzedaż nastąpi w sposób przewidziany dla sprzedaży ruchomości
w toku egzekucji, chyba że sąd określi inny sposób sprzedaży.

Art. 668¹. Sąd spadku, na wniosek banku w rozumieniu ustawy z dnia
23 października 2014 r. o odwróconym kredycie hipotecznym, może upoważnić
kuratora spadku do przeniesienia na bank własności nieruchomości lub prawa,
o którym mowa w art. 4 ust. 2 tej ustawy, stanowiących zabezpieczenie odwróconego
kredytu hipotecznego, i rozliczenia odwróconego kredytu hipotecznego. Wniosek
może być złożony przez bank nie wcześniej niż po upływie roku od daty śmierci
kredytobiorcy. W sprawach wynikających z rozliczenia odwróconego kredytu
hipotecznego kurator spadku może pozywać lub być pozywany.

art. 669. więcej [Upoważnienie kuratora spadku] Art. 669. Sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po
przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące
wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi.

Art. 669¹. § 1. Sąd spadku uchyla zarejestrowany akt poświadczenia
dziedziczenia, jeżeli w odniesieniu do tego samego spadku zostało wydane
postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
§ 2. W przypadku zarejestrowania dwóch lub więcej aktów poświadczenia
dziedziczenia w odniesieniu do tego samego spadku, sąd spadku na wniosek
zainteresowanego uchyla wszystkie akty poświadczenia dziedziczenia i wydaje
postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
§ 3. Poza okolicznościami wskazanymi w § 1 i 2, uchylenie zarejestrowanego
aktu poświadczenia dziedziczenia jest dopuszczalne jedynie w przypadkach
wskazanych w ustawie.
§ 4. (uchylony)

art. 670. więcej [Badanie z urzędu] Art. 670. § 1. Sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności
bada, czy spadkodawca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu
osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Jeżeli
testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia.
§ 2. Sąd spadku ustala, czy w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo w spadku
objęte zarządem sukcesyjnym.

art. 671. więcej [Zapewnienie spadkobiercy] Art. 671. § 1. Za dowód, że nie ma innych spadkobierców, może być przyjęte
zapewnienie złożone przez zgłaszającego się spadkobiercę.
§ 2. W zapewnieniu zgłaszający się powinien złożyć oświadczenie co do
wszystkiego, co mu jest wiadome:
1) o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od
dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi;
2) o testamentach spadkodawcy.
§ 3. Pod względem skutków karnych zapewnienie jest równoznaczne ze
złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem, o czym sędzia powinien uprzedzić
składającego zapewnienie.

art. 672. więcej [Wezwanie przez ogłoszenie] Art. 672. Jeżeli zapewnienie nie było złożone albo jeżeli zapewnienie lub inne
dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie
o stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców
przez ogłoszenie.

art. 673. więcej [Treść ogłoszenia] Art. 673. Ogłoszenie powinno zawierać:
1) imię, nazwisko, zawód oraz ostatnie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy;
2) datę śmierci spadkodawcy;
3) wskazanie majątku pozostałego po spadkodawcy;
4) wezwanie, aby spadkobiercy w ciągu trzech miesięcy od dnia wskazanego
w ogłoszeniu zgłosili i udowodnili nabycie spadku, gdyż w przeciwnym razie
mogą być pominięci w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku.

art. 674. więcej [Publikacja ogłoszenia] Art. 674. § 1. Ogłoszenie umieszcza się w piśmie poczytnym na całym obszarze
Państwa i podaje publicznie do wiadomości w ostatnim miejscu zwykłego pobytu
spadkodawcy na tym obszarze, w sposób w miejscu tym przyjęty.
§ 2. Jeżeli wartość spadku jest nieznaczna, sąd może zaniechać umieszczenia
ogłoszenia w piśmie.

art. 675. więcej [Wyznaczenie rozprawy] Art. 675. Po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia sąd wyznaczy w celu
rozpoznania zgłoszonych żądań rozprawę, na którą wezwie także osoby, które zgłosiły
żądanie i podały miejsce zamieszkania.

art. 676. więcej [Termin wydania postanowienia] Art. 676. Jeżeli w ciągu trzech miesięcy od dnia ogłoszenia o wezwaniu
spadkobierców nikt nie zgłosił nabycia spadku albo zgłaszający się nie udowodnił go
na rozprawie, sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku przez
spadkobierców, których prawa zostały ustalone.

art. 677. więcej [Treść postanowienia] Art. 677. § 1. Sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były
nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy. W postanowieniu o stwierdzeniu
nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym
spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów.
§ 2. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd stwierdza także
nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, wymieniając osobę, dla której
spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, oraz przedmiot tego zapisu.
§ 3. Stwierdzenie nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego może nastąpić
również przez wydanie przez sąd postanowienia częściowego.

art. 678. więcej [Uchylenie postanowienia] Art. 678. Jeżeli stwierdzone zostało nabycie spadku albo zarejestrowany został
akt poświadczenia dziedziczenia po osobie uznanej za zmarłą lub której zgon został
stwierdzony postanowieniem sądu, a postanowienie o uznaniu tej osoby za zmarłą lub
o stwierdzeniu jej zgonu zostało uchylone, sąd spadku z urzędu uchyli postanowienie
o stwierdzeniu nabycia spadku albo akt poświadczenia dziedziczenia.

art. 679. więcej [Ponowne orzekanie] Art. 679. § 1. Dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie
jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być
przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia
spadku, z zastosowaniem przepisów niniejszego rozdziału. Jednakże ten, kto był
uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas
żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na
podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa
przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność.
§ 2. Wniosek o wszczęcie takiego postępowania może zgłosić każdy
zainteresowany.
§ 3. W razie przeprowadzenia dowodu, że spadek w całości lub w części nabyła
inna osoba niż wskazana w prawomocnym postanowieniu o stwierdzeniu nabycia
spadku, sąd spadku, zmieniając to postanowienie, stwierdzi nabycie spadku zgodnie
z rzeczywistym stanem prawnym.
§ 4. Przepisy § 1–3 stosuje się odpowiednio do zarejestrowanego aktu
poświadczenia dziedziczenia oraz do stwierdzenia nabycia przedmiotu zapisu
windykacyjnego.

Art. 679¹. Prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku,
prawomocne postanowienie uchylające lub zmieniające postanowienie o stwierdzeniu
nabycia spadku sąd niezwłocznie wpisuje, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 95i § 1 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. –
Prawo o notariacie (Dz. U. z 2020 r. poz. 1192), do Rejestru Spadkowego.

Art. 679². Sąd niezwłocznie zawiadamia Krajową Radę Notarialną o wydaniu
prawomocnego postanowienia uchylającego zarejestrowany akt poświadczenia
dziedziczenia. Do zawiadomienia dołącza się odpis postanowienia.

art. 680. więcej [Wniosek o dział spadku] Art. 680. § 1. We wniosku o dział spadku należy powołać postanowienie
o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia
oraz spis inwentarza, jak również podać, jakie spadkodawca sporządził testamenty,
gdzie zostały złożone i gdzie się znajdują. Jeżeli spis inwentarza nie został
sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu.
§ 2. W wypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy przedstawić
dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy.

art. 681. więcej [Stwierdzenie nabycia spadku] Art. 681. Jeżeli stwierdzenie nabycia spadku jeszcze nie nastąpiło i nie został
sporządzony zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, postanowienie
o stwierdzeniu nabycia spadku wydaje sąd w toku postępowania działowego, stosując
przepisy rozdziału 8.

art. 682. więcej [Dane współspadkobierców] Art. 682. Współspadkobiercy powinni podać sądowi swój wiek, zawód, stan
rodzinny oraz dane co do swych zarobków i majątku, a także zarobków i majątku
małżonka, wyjaśnić, w jaki sposób korzystali ze spadku dotychczas, jak również
podać inne okoliczności, które mogą mieć wpływ na rozstrzygnięcie, co każdy ze
współspadkobierców ma otrzymać ze spadku. Jeżeli przedmiotem działu jest
gospodarstwo rolne, współspadkobiercy powinni w szczególności podać dane
dotyczące okoliczności przewidzianych w art. 214 kodeksu cywilnego.

art. 683. więcej [Zmiana właściwości] Art. 683. Na żądanie uczestnika działu, zgłoszone nie później niż na pierwszej
rozprawie, sąd spadku może przekazać sprawę sądowi rejonowemu, w którego okręgu
znajduje się spadek lub jego znaczna część, albo sądowi rejonowemu, w którego
okręgu mieszkają wszyscy współspadkobiercy.

art. 684. więcej [Przedmiot ustaleń sądu] Art. 684. Skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd.

art. 685. więcej [Postanowienie wstępne] Art. 685. W razie sporu o istnienie uprawnienia do żądania działu spadku, jak
również w razie sporu między współspadkobiercami o to, czy pewien przedmiot
należy do spadku, sąd spadku może wydać postanowienie wstępne.

art. 686. więcej [Zakres rozpoznawania] Art. 686. W postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także o istnieniu zapisów
zwykłych, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku, jak również
o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych
przychodów, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych.

art. 687. więcej [Brak zgodnego wniosku] Art. 687. W braku podstaw do wydania postanowienia działowego na podstawie
zgodnego wniosku uczestników, dział spadku będzie rozpoznany według przepisów
poniższych.

art. 688. więcej [Odpowiednie stosowanie przepisów o zniesieniu współwłasności] Art. 688. Do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące
zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3

art. 689. więcej [Połączenie postępowań] Art. 689. Jeżeli cały majątek spadkowy lub poszczególne rzeczy wchodzące
w jego skład stanowią współwłasność z innego tytułu niż dziedziczenie, dział spadku
i zniesienie współwłasności mogą być połączone w jednym postępowaniu.

art. 690. więcej [Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia] Art. 690. § 1. W razie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia
o przyjęciu lub odrzuceniu spadku sąd przeprowadza rozprawę.
§ 2. Jeżeli wskutek prawomocnego zatwierdzenia przez sąd uchylenia się,
o którym mowa w § 1, ulega zmianie krąg osób, co do których nabycie spadku zostało
już stwierdzone albo zarejestrowany został akt poświadczenia dziedziczenia, sąd po
przeprowadzeniu rozprawy zmienia z urzędu postanowienie o stwierdzeniu nabycia
spadku albo uchyla zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia i orzeka w tym
przedmiocie.

art. 691. więcej [Wniosek o zwolnienie wykonawcy testamentu] Art. 691. § 1. Do wniosku o zwolnienie wykonawcy testamentu uprawniona jest
osoba zainteresowana. Rozstrzygnięcie wniosku nastąpi po wysłuchaniu wykonawcy
testamentu.
§ 2. Wykonawca testamentu zwolniony z obowiązków powinien zwrócić
zaświadczenie o swych uprawnieniach.

Art. 691¹. § 1. Przepisy niniejszego działu stosuje się w sprawach
o rozstrzygnięcie sporu między:
1) radą pracowniczą przedsiębiorstwa a dyrektorem przedsiębiorstwa;
2) organami przedsiębiorstwa a organem założycielskim przedsiębiorstwa;
3) organami przedsiębiorstwa a organem sprawującym nadzór nad
przedsiębiorstwem.
§ 2. Sprawy wymienione w § 1 rozpoznają sądy okręgowe.

Art. 691². Właściwy jest sąd miejsca siedziby przedsiębiorstwa (zrzeszenia),
z którego działalnością wiąże się przedmiot sporu

Art. 691³. W sprawach, o których mowa w art. 691¹ , zdolność sądową mają ponadto dyrektor przedsiębiorstwa i dyrektor zrzeszenia przedsiębiorstw, działający w tym charakterze, oraz rada pracownicza przedsiębiorstwa i rada zrzeszenia
przedsiębiorstw.

Art. 691⁴. W imieniu rady pracowniczej przedsiębiorstwa może występować
każdy wyznaczony przez radę jej członek.

Art. 691⁵. § 1. Pełnomocnikiem rady pracowniczej może być również każdy
pracownik przedsiębiorstwa, któremu przysługuje bierne prawo wyborcze do organów
samorządu załogi przedsiębiorstwa, lub radca prawny niezatrudniony w tym
przedsiębiorstwie.
§ 2. Pełnomocnikiem dyrektora przedsiębiorstwa może być również radca
prawny lub inny pracownik przedsiębiorstwa.
§ 3. Pełnomocnikiem dyrektora przedsiębiorstwa i rady pracowniczej
w sprawach między nimi a organem założycielskim lub organem sprawującym nadzór
nad przedsiębiorstwem może być również radca prawny przedsiębiorstwa, chyba że
między dyrektorem a radą zachodzi sprzeczność interesów.

Art. 691⁶. Przepisy art. 691⁴ i 691⁵ stosuje się odpowiednio do rady zrzeszenia przedsiębiorstw, a przepis art. 691⁵ – także do dyrektora zrzeszenia.

Art. 691⁷. Orzeczenie rozstrzygające spór może zapaść tylko po
przeprowadzeniu rozprawy.

Art. 691⁸. Koszty postępowania obciążające zarówno radę pracowniczą, jak
i dyrektora przedsiębiorstwa ponosi przedsiębiorstwo, a obciążające radę zrzeszenia
przedsiębiorstw lub dyrektora tego zrzeszenia ponosi zrzeszenie.

Art. 691⁹. Przepisów niniejszego działu nie stosuje się w sprawach
o odszkodowanie.

Art. 691¹⁰. § 1. We wniosku zawierającym żądanie ustalenia uprawnienia do
otrzymania świadectwa pracy wskazuje się:
1) okres i rodzaj wykonywanej pracy, wymiar czasu pracy, zajmowane stanowiska
oraz miejsce wykonywania pracy;
2) tryb rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy – jeżeli
pracownik posiada te informacje, a w przypadku ich nieposiadania –
okoliczności zaprzestania świadczenia pracy przez pracownika;
3) pracodawcę, który był obowiązany do wydania świadectwa pracy, oraz
przyczynę, z powodu której wystąpienie przeciwko niemu z żądaniem
zobowiązania pracodawcy do wydania świadectwa pracy jest niemożliwe.
§ 2. Jeżeli wytoczenie powództwa o zobowiązanie pracodawcy do wydania
świadectwa pracy jest możliwe, sąd rozpozna żądanie w procesie jako żądanie
zobowiązania pracodawcy do wydania świadectwa pracy.
§ 3. W postanowieniu uwzględniającym żądanie ustalenia uprawnienia do
otrzymania świadectwa pracy sąd określa treść świadectwa pracy zgodnie z art. 97 § 2
ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy i przepisami wydanymi na
podstawie art. 97 § 4 tej ustawy. Jeżeli określenie wszystkich faktów wymienionych
w tych przepisach jest niemożliwe, w postanowieniu określa się co najmniej okres
i rodzaj wykonywanej pracy, wymiar czasu pracy, zajmowane stanowiska oraz tryb
rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy, a w sytuacji gdy określenie trybu rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy również jest
niemożliwe – wskazuje się, że rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło za
wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę.
§ 4. Prawomocne postanowienie ustalające uprawnienie do otrzymania
świadectwa pracy zastępuje to świadectwo.

Art. 691¹¹. Przepis art. 691¹⁰ stosuje się odpowiednio do żądania sprostowania świadectwa pracy.

art. 692. więcej [Właściwość sądu] Art. 692. W sprawach o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu
sądowego właściwy jest sąd miejsca wykonania zobowiązania. Jeżeli miejsca tego nie
da się ustalić, właściwy jest sąd miejsca zamieszkania wierzyciela, a gdy wierzyciel
jest nieznany lub gdy nie jest znane miejsce jego zamieszkania – sąd miejsca
zamieszkania dłużnika. Jeżeli zobowiązanie jest zabezpieczone wpisem w księdze
wieczystej, właściwy jest sąd miejsca położenia nieruchomości.

art. 693. więcej [Wniosek o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego] Art. 693. We wniosku o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu
sądowego należy:
1) określić zobowiązanie, przy wykonaniu którego składa się przedmiot;
2) przytoczyć okoliczności uzasadniające złożenie;
3) dokładnie oznaczyć przedmiot, który ma być złożony;
4) wskazać osobę, której przedmiot ma być wydany, oraz warunki, pod którymi
wydanie ma nastąpić.

Art. 693¹. W postępowaniu o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu
sądowego sąd nie bada prawdziwości twierdzeń zawartych we wniosku, ograniczając
się do oceny, czy według przytoczonych okoliczności złożenie do depozytu jest
prawnie uzasadnione.

Art. 693². § 1. Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego może
być dokonane dopiero po uzyskaniu zezwolenia sądu.
§ 2. Jeżeli jednak przedmiotem świadczenia są pieniądze polskie, złożenie do
depozytu może być dokonane również przed uzyskaniem zezwolenia sądu. W takim
wypadku dłużnik powinien równocześnie ze złożeniem pieniędzy zgłosić wniosek
o zezwolenie na złożenie do depozytu. W razie uwzględnienia tego wniosku złożenie
do depozytu uważa się za dokonane w chwili, w której rzeczywiście nastąpiło.
§ 3. Jeżeli przedmiotem świadczenia są pieniądze, złożenie do depozytu
sądowego następuje przez wpłatę na rachunek depozytowy Ministra Finansów.

Art. 693³. § 1. Jeżeli wierzyciel lub jego miejsce zamieszkania nie są znane,
o zezwoleniu na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego sąd ogłosi
publicznie w budynku sądowym oraz w lokalu organu gminy. Ponadto sąd zarządza
umieszczenie ogłoszenia w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim lub podaje je w inny
sposób do wiadomości publicznej; może je również ogłosić w Monitorze Sądowym
i Gospodarczym.
§ 2. Ogłoszenie powinno zawierać dane określone w art. 693 pkt 1, 3 i 4 oraz
wezwanie wierzyciela do odbioru depozytu.
§ 3. Jeżeli wierzyciel lub jego miejsce zamieszkania nie są znane, sąd ustanawia
kuratora. Przepis art. 510 § 2 stosuje się odpowiednio.

Art. 693⁴. § 1. Sąd może zażądać, aby depozyt został złożony w odpowiednim
opakowaniu.
§ 2. Przed przyjęciem kosztowności do depozytu sądowego poddaje się je
opisowi i oszacowaniu przez biegłego w obecności dłużnika lub wyznaczonej przez
niego osoby

Art. 693⁵. § 1. Jeżeli dłużnik jest zobowiązany do świadczeń powtarzających się,
a zachodzą warunki do złożenia do depozytu sądowego świadczeń już wymagalnych,
sąd może zezwolić dłużnikowi na składanie w przyszłości do depozytu dalszych
świadczeń w chwili, gdy staną się wymagalne. O złożeniu każdego świadczenia sąd
zawiadamia wierzyciela.
§ 2. Na wniosek wierzyciela sąd uchyli postanowienie o zezwoleniu dłużnikowi
na składanie do depozytu świadczeń na zasadach określonych w § 1, jeżeli wierzyciel
wyrazi gotowość przyjmowania i pokwitowania odbioru dalszych świadczeń
wymagalnych.

Art. 693⁶. § 1. Przyjmowane do depozytu sądowego:
1) pieniądze – przechowuje się na rachunku depozytowym Ministra Finansów;
2) kosztowności, książeczki oszczędnościowe, papiery wartościowe i inne
dokumenty oraz przedmioty, które mają być przyjęte do depozytu sądowego na
podstawie przepisów szczególnych – przechowuje się w sądzie lub w banku;
3) inne przedmioty – przechowuje się w miejscu wyznaczonym przez sąd.
§ 2. Jeżeli przedmiotem świadczenia jest książeczka oszczędnościowa,
a przechowanie nie następuje u jej wystawcy, o przyjęciu książeczki
oszczędnościowej do depozytu sąd zawiadomi tego wystawcę.

Art. 693⁷. § 1. W celu sprawowania dozoru nad przedmiotami
przechowywanymi w wyznaczonym miejscu sąd ustanowi dozorcę. Przed wydaniem
postanowienia sąd wysłucha wniosku dłużnika co do osoby dozorcy. Na
postanowienie sądu przysługuje zażalenie.
§ 2. Do dozorcy stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące dozorcy w toku
egzekucji sądowej.

Art. 693⁸. Dokumenty i inne depozyty rzeczowe przechowuje się w stanie
niezmienionym.

Art. 693⁹.  § 1. Jeżeli przedmiotem świadczenia, które ma być złożone do
depozytu sądowego, jest rzecz ruchoma ulegająca łatwemu zepsuciu, jak również
rzecz ruchoma, której przechowywanie byłoby związane z kosztami niewspółmiernie
wysokimi w stosunku do jej wartości lub nadmiernymi trudnościami albo
powodowałoby znaczne obniżenie jej wartości, sąd na wniosek dłużnika zarządzi
postanowieniem sprzedaż rzeczy według przepisów o egzekucji z ruchomości.
§ 2. Uzyskaną ze sprzedaży kwotę komornik składa na rachunek depozytowy
Ministra Finansów.

Art. 693¹⁰. Po przyjęciu depozytu sąd wyda dłużnikowi pokwitowanie.

Art. 693¹¹. § 1. Na żądanie dłużnika sąd zwróci mu depozyt, jeżeli wierzyciel nie
zażądał wydania depozytu.
§ 2. Jeżeli wniosek dłużnika o zwrot depozytu i wniosek wierzyciela o wydanie
zostały zgłoszone równocześnie, sąd postanowi wydać depozyt wierzycielowi.

Art. 693¹². W razie złożenia depozytu na skutek orzeczenia sądu lub innego
organu, depozyt nie może być zwrócony dłużnikowi bez zezwolenia sądu lub innego
organu, który wydał to orzeczenie, chyba że z orzeczenia wynika co innego.

Art. 693¹³. Jeżeli złożenie przedmiotu do depozytu nastąpiło w celu nadania
klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, depozyt nie może być zwrócony
dłużnikowi bez zgody wierzyciela, chyba że wniosek o nadanie klauzuli wykonalności
został cofnięty.

Art. 693¹⁴. Na żądanie wierzyciela sąd postanowi wydać mu depozyt, jeżeli
zachodzą warunki określone we wniosku o złożenie do depozytu.

Art. 693¹⁵. Jeżeli zobowiązanie było zabezpieczone wpisem w księdze
wieczystej, a na skutek złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu nastąpiło
wykreślenie tego wpisu, dłużnik może żądać wydania mu depozytu tylko za zgodą
wierzyciela, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Art. 693¹⁶.  Na żądanie dłużnika, zgłoszone przed wydaniem przez sąd
postanowienia o wydaniu depozytu, sąd przyzna mu od wierzyciela zwrot kosztów
postępowania

Art. 693¹⁷.  Jeżeli złożenie do depozytu sądowego nastąpiło na żądanie
właściwego organu, depozyt wydaje się osobie uprawnionej dopiero po wykazaniu
przez nią, że warunki, pod którymi wydanie depozytu mogło nastąpić, zostały
spełnione.

Art. 693¹⁸. § 1. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się w sprawach
o stwierdzenie likwidacji niepodjętych depozytów, o ile przepisy innych ustaw nie
stanowią inaczej.
§ 2. W sprawach, o których mowa w § 1, właściwy jest sąd miejsca złożenia
depozytu.

Art. 693¹⁹. § 1. We wniosku o stwierdzenie likwidacji niepodjętego depozytu
należy:
1) wskazać okoliczności, w których nastąpiło złożenie depozytu;
2) dokładnie określić depozyt podlegający likwidacji;
3) wskazać osobę, która jest uprawniona do odbioru depozytu.
§ 2. W przypadku gdy nie jest znana osoba uprawniona do odbioru depozytu lub
nie jest znane jej miejsce zamieszkania lub siedziba, wnioskodawca jest obowiązany przedstawić dowody potwierdzające dokonanie czynności mających na celu
wyjaśnienie tych okoliczności.

Art. 693²⁰. W sprawie o stwierdzenie likwidacji niepodjętego depozytu sąd
może wszcząć postępowanie z urzędu.

Art. 693²¹. Uczestników, którzy nie są znani lub których miejsce zamieszkania
lub siedziba nie jest znane, sąd wzywa do udziału w postępowaniu przez
obwieszczenie publiczne w budynku sądowym

Art. 693²². Do wykonania orzeczenia o stwierdzeniu likwidacji niepodjętego
depozytu jest obowiązany naczelnik właściwego urzędu skarbowego w trybie i na
zasadach określonych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

art. 694. więcej [Postępowanie nieprocesowe w sprawach rejestrowych] Art. 694¹. § 1. Przepisy zawarte w niniejszym dziale stosuje się do postępowań
w sprawach, w których właściwy jest sąd rejonowy (sąd gospodarczy) prowadzący
Krajowy Rejestr Sądowy (sprawy rejestrowe).
§ 2. Przepisy niniejszego działu stosuje się odpowiednio do postępowań
rejestrowych prowadzonych przez inne sądy, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią
inaczej.

Art. 694². W sprawach rejestrowych wyłącznie właściwy jest sąd rejonowy (sąd
gospodarczy) właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub wpisaną w rejestrze
siedzibę podmiotu, którego sprawa dotyczy (sąd rejestrowy). Przepisu art. 508 § 1
zdanie pierwsze nie stosuje się.

Art. 694³. § 1. Wniosek do sądu rejestrowego prowadzącego Krajowy Rejestr
Sądowy składa podmiot podlegający wpisowi do tego rejestru, jeżeli przepisy
szczególne nie stanowią inaczej.
§ 2. Podmiot podlegający wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego jest
uczestnikiem postępowania, chociażby nie był wnioskodawcą. Przepisu
art. 510 § 2 nie stosuje się.
§ 2¹. Brak organu lub brak w składzie organu powołanego do reprezentacji
podmiotu podlegającego wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego nie stanowi
przeszkody do dokonania wpisu z urzędu.
§ 3. (uchylony)
§ 3¹. (uchylony)
§ 3². Do wniosku złożonego przez pełnomocnika o wpis do Krajowego Rejestru
Sądowego spółki, której umowę zawarto przy wykorzystaniu wzorca umowy spółki
udostępnionego w systemie teleinformatycznym, nie dołącza się pełnomocnictwa,
jednak pełnomocnik powinien powołać się na nie, wskazując jego datę, zakres
i okoliczności wymienione w art. 87.
§ 4. W przypadku złożenia wniosku w sposób opisany w § 3, doręczenia orzeczeń
i pism sądowych będą dokonywane osobom składającym tą drogą wniosek za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie
rejestrowe.
§ 5. (uchylony)

Art. 694^3b. Do pisma wnoszonego za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego dołącza się załączniki w postaci elektronicznej.

Art. 694⁴. § 1. Dokumenty stanowiące podstawę wpisu do Krajowego Rejestru
Sądowego albo podlegające złożeniu do akt rejestrowych składa się w oryginałach
albo poświadczonych urzędowo odpisach lub wyciągach.
§ 1¹. Ilekroć konieczne jest badanie tytułu wykonawczego, o którym mowa
w art. 783 § 4, do wniosku o dokonanie wpisu należy dołączyć dokument uzyskany
z systemu teleinformatycznego umożliwiający sądowi weryfikację istnienia i treści
tytułu wykonawczego. Przed rozpoznaniem tego wniosku istnienie i treść tytułu
wykonawczego podlegają zweryfikowaniu przez sędziego lub referendarza sądowego
w systemie teleinformatycznym.
§ 2. Dokumenty, o których mowa w § 1, stanowiące załączniki do wniosku
złożonego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, sporządzone w postaci
elektronicznej, opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem
zaufanym albo podpisem osobistym.
§ 2¹. (uchylony)
§ 3. Wypisy aktów notarialnych, wyciągi, odpisy i poświadczenia dokumentów
mogą być przesłane do sądu drogą elektroniczną, jeżeli notariusz opatrzył je
kwalifikowanym podpisem elektronicznym

Art. 694⁵. § 1. Wpis do Krajowego Rejestru Sądowego następuje na podstawie
postanowienia, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej.
§ 2. Postanowienia o wpisie są skuteczne i wykonalne z chwilą ich wydania,
z wyjątkiem postanowień dotyczących wykreślenia podmiotu z Krajowego Rejestru
Sądowego.
§ 3. Postanowieniom dotyczącym stosowania środków przymusu sąd rejestrowy
może nadać rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli wymaga tego interes
wierzyciela lub innych osób.

Art. 694⁶. § 1. Postanowienie w przedmiocie wpisu oraz złożenia dokumentów
do akt rejestrowych wydane zgodnie z wnioskiem nie wymaga uzasadnienia.
§ 1¹. W sprawie innej niż sprawa o wpis do rejestru, w której wnioskodawca jest
jedynym uczestnikiem postępowania, przepis § 1 stosuje się odpowiednio.
§ 2. Sąd rejestrowy z urzędu sporządza uzasadnienie postanowienia co do istoty
sprawy, które zostało wydane z urzędu.
§ 3. Sąd rejestrowy przy doręczeniu postanowienia o wpisie do rejestru spółki,
o której mowa w art. 38 pkt 8 lit. f ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym
Rejestrze Sądowym, poucza o treści art. 45 ust. 1b tej ustawy.

Art. 694⁷. W razie uwzględnienia środka odwoławczego od orzeczenia
wydanego w postępowaniu rejestrowym, dotyczącego wpisu do Krajowego Rejestru
Sądowego, sąd drugiej instancji uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania sądowi rejestrowemu. Rozpoznając ponownie sprawę, sąd
rejestrowy uwzględnia wskazania sądu drugiej instancji oraz aktualny stan rejestru.

Art. 694⁸.  § 1. Koszty postępowania rejestrowego ponosi podmiot podlegający
obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.
§ 2. Koszty postępowania wszczętego przez osobę, która nie jest upoważniona
do działania w imieniu podmiotu podlegającego obowiązkowi wpisu do Krajowego
Rejestru Sądowego, ponosi wnioskodawca, chyba że wniosek jego został
uwzględniony w całości lub w istotnej części.
§ 3. (uchylony)

art. 695. więcej [Uchylony] Art. 695. (uchylony).

art. 696. więcej [Uchylony] Art. 696. (uchylony).

art. 697. więcej [Uchylony] Art. 697. (uchylony).

art. 698. więcej [Uchylony] Art. 698. (uchylony).

art. 699. więcej [Uchylony] Art. 699. (uchylony).

art. 700. więcej [Uchylony] Art. 700. (uchylony).

art. 701. więcej [Uchylony] Art. 701. (uchylony).

art. 702. więcej [Uchylony] Art. 702. (uchylony).

art. 703. więcej [Uchylony] Art. 703. (uchylony).

art. 704. więcej [Uchylony] Art. 704. (uchylony).

art. 705. więcej [Uchylony] Art. 705. (uchylony).

art. 706. więcej [Uchylony] Art. 706. (uchylony).

art. 707. więcej [Uchylony] Art. 707. (uchylony).

art. 708. więcej [Uchylony] Art. 708. (uchylony).

art. 709. więcej [Uchylony] Art. 709. (uchylony).

art. 710. więcej [Uchylony] Art. 710. (uchylony).

art. 711. więcej [Uchylony] Art. 711. (uchylony).

art. 712. więcej [Uchylony] Art. 712. (uchylony).

art. 713. więcej [Uchylony] Art. 713. (uchylony).

art. 714. więcej [Uchylony] Art. 714. (uchylony).

art. 715. więcej [Uchylony] Art. 715. (uchylony).

art. 716. więcej [Zakres odtworzenia] Art. 716. Odtworzeniu ulegają akta zaginione lub zniszczone w całości lub
części. W sprawie prawomocnie zakończonej odtworzeniu podlega orzeczenie
kończące postępowanie w sprawie oraz ta część akt, która jest niezbędna do ustalenia
jego treści i do wznowienia postępowania.

art. 717. więcej [Wszczęcie postępowania] Art. 717. § 1. Sąd wszczyna postępowanie z urzędu lub na wniosek.
§ 2. Sąd wszczyna postępowanie tylko na wniosek, jeżeli zaginięcie lub
zniszczenie akt nastąpiło wskutek siły wyższej. Również w tym wypadku sąd może
jednak wszcząć postępowanie z urzędu, jeżeli sprawa, której akta zaginęły lub uległy
zniszczeniu, była lub mogła być wszczęta z urzędu.

art. 718. więcej [Uprawnienie do zgłoszenia wniosku o odtworzenie akt] Art. 718. § 1. Do zgłoszenia wniosku o odtworzenie akt uprawniona jest strona,
uczestnik postępowania lub interwenient.
§ 2. Wniosek o odtworzenie akt sprawy będącej w toku zgłosić można w ciągu
lat trzech od zaginięcia lub zniszczenia akt, a wniosek o odtworzenie akt sprawy
prawomocnie zakończonej – w ciągu lat dziesięciu od tej chwili.
§ 3. Ograniczenia powyższe nie dotyczą wniosku o odtworzenie akt sprawy
o prawa stanu.

art. 719. więcej [Właściwość sądu] Art. 719. § 1. Do odtworzenia akt sprawy będącej w toku właściwy jest sąd,
w którym sprawa ostatnio się toczyła.
§ 2. Jeżeli właściwy byłby sąd drugiej instancji lub Sąd Najwyższy, sąd ten
przekaże sprawę sądowi pierwszej instancji, chyba że chodzi o odtworzenie tylko akt
sądu drugiej instancji lub akt Sądu Najwyższego.
§ 3. Postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt w sprawie
prawomocnie zakończonej przeprowadza sąd, w którym sprawa toczyła się
w pierwszej instancji.

art. 720. więcej [Sąd właściwy do odtworzenia akt] Art. 720. Do odtworzenia akt sprawy zakończonej w państwowym biurze
notarialnym właściwy jest sąd rejonowy, w którego okręgu znajdowało się to biuro.

art. 721. więcej [Treść wniosku] Art. 721. We wniosku o odtworzenie akt należy określić dokładnie sprawę,
dołączyć wszelkie urzędowo poświadczone odpisy znajdujące się w posiadaniu
zgłaszającego wniosek oraz wskazać znane mu miejsca, w których dokumenty lub ich
odpisy się znajdują.

art. 722. więcej [Czynność sądu] Art. 722. § 1. Przewodniczący wzywa osoby, organy administracji publicznej
lub instytucje wskazane we wniosku oraz znane sądowi urzędowo do złożenia
w określonym terminie poświadczonych urzędowo odpisów dokumentów będących
w ich posiadaniu albo do oświadczenia, że ich nie posiadają.
§ 2. Jeżeli osoba wezwana nie posiada dokumentu lub odpisu, a przed
wezwaniem była w jego posiadaniu, powinna wyjaśnić, gdzie dokument lub odpis się
znajduje.

art. 723. więcej [Grzywna] Art. 723. § 1. Sąd może skazać na grzywnę każdego, kto nie uczyni zadość
wezwaniu dokonanemu w myśl artykułu poprzedzającego.
§ 2. Jeżeli wezwana była osoba prawna lub inna organizacja, ukaraniu podlega
jej kierownik lub pracownik, którego obowiązkiem było uczynić zadość wezwaniu.

art. 724. więcej [Podpisy poświadczone] Art. 724. Jeżeli poświadczone urzędowo odpisy zostaną złożone,
przewodniczący zarządza dołączenie ich do akt. Odpis zarządzenia doręcza się
stronom.

art. 725. więcej [Wezwanie do złożenia oświadczeń] Art. 725. Jeżeli odtworzenia akt nie można przeprowadzić w trybie
przewidzianym w artykułach poprzedzających, przewodniczący wzywa strony do
złożenia dokładnych oświadczeń co do treści zaginionych lub zniszczonych pism oraz
dowodów na zawarte w nich twierdzenia, nie wyłączając prywatnych odpisów oraz
innych pism i notatek, które mogą być pomocne przy odtworzeniu akt.

art. 726. więcej [Dochodzenie z urzędu] Art. 726. Niezależnie od oświadczeń i wniosków stron sąd przeprowadza
z urzędu dochodzenia, nie pomijając żadnej okoliczności, która może mieć znaczenie
dla ustalenia treści zaginionych lub zniszczonych akt. Sąd bierze zwłaszcza pod uwagę
wpisy do repertoriów i innych ksiąg biurowych. Sąd może też przesłuchać
w charakterze świadków sędziów, prokuratorów, protokolantów, pełnomocników
stron i inne osoby, które uczestniczyły w postępowaniu lub które mogą wypowiedzieć
się co do treści akt, jak również może zarządzić przesłuchanie stron.

art. 727. więcej [Postanowienie w przedmiocie odtworzenia akt] Art. 727. Po przeprowadzeniu postępowania w myśl dwóch artykułów
poprzedzających sąd orzeka postanowieniem, w jaki sposób i w jakim zakresie
zaginione akta mają być odtworzone lub że odtworzenie akt jest niemożliwe. Na
postanowienie przysługuje zażalenie.

art. 728. więcej [Ponowne wszczęcie sprawy] Art. 728. Jeżeli akta nie mogą być odtworzone lub odtworzone zostały w części
niewystarczającej do podjęcia dalszego postępowania, sprawa może być wszczęta
ponownie. We wszystkich innych wypadkach sąd podejmuje postępowanie w takim
stanie, w jakim okaże się to możliwe przy uwzględnieniu akt pozostałych
i odtworzonych. Na postanowienie co do podjęcia dalszego postępowania przysługuje
zażalenie.

art. 729. więcej [Przedawnienie] Art. 729. Bieg przedawnienia przerwany przez pierwotne wszczęcie sprawy
rozpoczyna się na nowo od daty uprawomocnienia się postanowienia stwierdzającego
niemożliwość odtworzenia akt lub odmawiającego podjęcia dalszego postępowania.

art. 730. więcej [Postępowanie zabezpieczające w sprawie cywilnej] Art. 730. § 1. W każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd
lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia.
§ 2. Sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub
w jego toku. Po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego dopuszczalne
jest udzielenie zabezpieczenia tylko wtedy, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie
roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił.

Art. 730¹. § 1. Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik
postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu
zabezpieczenia.
§ 2. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak
zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie
orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu
postępowania w sprawie.
§ 2¹. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się za
uprawdopodobniony, gdy żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący
należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 8 marca
2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych,
w przypadku gdy wartość tej transakcji nie przekracza siedemdziesięciu pięciu tysięcy
złotych, a dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej
płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące.
§ 3. Przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględni interesy stron lub
uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą
ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.

art. 731. więcej [Granice zabezpieczenia] Art. 731. Zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia, chyba
że ustawa stanowi inaczej.

art. 732. więcej [Zabezpieczenie na wniosek i z urzędu] Art. 732. Zabezpieczenie udzielane jest na wniosek, a w wypadkach, w których
postępowanie może być wszczęte z urzędu – także z urzędu.

art. 733. więcej [Termin na wnienie pisma] Art. 733. Udzielając zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania
w sprawie, sąd wyznacza termin, w którym pismo wszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie może
przekraczać dwóch tygodni

art. 734. więcej [Właściwość sądu] Art. 734. Do udzielenia zabezpieczenia właściwy jest sąd, do którego
właściwości należy rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji. Jeżeli nie można ustalić
takiego sądu, właściwy jest sąd, w którego okręgu ma być wykonane postanowienie
o udzieleniu zabezpieczenia, a z braku tej podstawy lub w przypadku, w którym
postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia miałoby być wykonane w okręgach
różnych sądów – sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. Wniosek o udzielenie
zabezpieczenia zgłoszony w toku postępowania rozpoznaje sąd tej instancji, w której
toczy się postępowanie, z wyjątkiem przypadku, gdy sądem tym jest Sąd Najwyższy.
Wtedy o zabezpieczeniu orzeka sąd pierwszej instancji.

art. 735. więcej [Rozpoznanie wniosku] Art. 735. § 1. (uchylony)
§ 2. W sprawie, którą rozpoznaje sąd w składzie trzech sędziów, w przypadku
niecierpiącym zwłoki postanowienie w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia może
być wydane przez sąd w składzie jednego sędziego.

Art. 735¹. § 1. W sprawach o udzielenie zabezpieczenia roszczeń pieniężnych,
w których żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący należności zapłaty
z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 8 marca 2013 r.
o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, o których
mowa w art. 7301 § 2¹, postanowienie w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia może wydać także referendarz sądowy. Referendarz sądowy nie może podejmować
czynności zastrzeżonych dla sądu, o których mowa w art. 751.
§ 2. Przepisu § 1 zdanie pierwsze nie stosuje się do zabezpieczenia, o którym
mowa w art. 747 pkt 6.
§ 3. Do skargi na postanowienie referendarza sądowego stosuje się odpowiednio
przepis art. 767^3a. Skarga podlega rozpoznaniu w terminie tygodnia od dnia jej
wpływu do sądu.

art. 736. więcej [Treść wniosku] Art. 736. § 1. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia powinien odpowiadać
wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego, a nadto zawierać:
1) wskazanie sposobu zabezpieczenia, a w sprawach o roszczenie pieniężne także
wskazanie sumy zabezpieczenia;
2) uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek.
§ 2. Jeżeli wniosek o udzielenie zabezpieczenia złożono przed wszczęciem
postępowania, należy nadto zwięźle przedstawić przedmiot sprawy.
§ 3. Wskazana w § 1 suma zabezpieczenia nie może być wyższa od
dochodzonego roszczenia liczonego wraz z odsetkami do dnia wydania postanowienia
o udzieleniu zabezpieczenia oraz z kosztami wykonania zabezpieczenia. Suma ta
może obejmować także przewidywane koszty postępowania.
§ 4. Jeżeli w ramach zabezpieczenia obowiązany składa sumę zabezpieczenia,
sumę tę umieszcza na rachunku depozytowym Ministra Finansów, chyba że przepis
szczególny stanowi inaczej.

art. 737. więcej [Rozpoznanie wniosku] Art. 737. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlega rozpoznaniu bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu do sądu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Jeżeli ustawa przewiduje rozpoznanie wniosku na rozprawie, należy ją wyznaczyć tak, aby rozprawa mogła odbyć się w terminie miesięcznym od dnia wpływu wniosku.

art. 738. więcej [Granice rozpoznania] Art. 738. Sąd rozpoznaje wniosek o udzielenie zabezpieczenia w jego granicach,
biorąc za podstawę orzeczenia materiał zebrany w sprawie.

art. 739. więcej [Kaucja na zabezpieczenie] Art. 739. § 1. Wykonanie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia sąd może
uzależnić od złożenia przez uprawnionego kaucji na zabezpieczenie roszczeń
obowiązanego lub, stosownie do okoliczności, innych osób, powstałych w wyniku
wykonania postanowienia o zabezpieczeniu. Z kaucji tej będzie przysługiwało
obowiązanemu lub, stosownie do okoliczności, innym osobom dotkniętym
wykonaniem postanowienia o zabezpieczeniu pierwszeństwo zaspokojenia przed
innymi należnościami zaraz po kosztach egzekucyjnych.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, gdy uprawnionym jest Skarb Państwa oraz
w wypadku zabezpieczenia roszczeń alimentacyjnych, o rentę, a także należności
pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy, w części nieprzekraczającej pełnego
jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika.

art. 740. więcej [Doręczenie postanowienia w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia] Art. 740. § 1. Wydane na posiedzeniu niejawnym postanowienie o odmowie
udzielenia zabezpieczenia, jak również postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia,
które podlega wykonaniu przez organ egzekucyjny, oraz dalsze postanowienia
dotyczące tego zabezpieczenia sąd doręcza tylko uprawnionemu, chyba że przepis
szczególny stanowi inaczej. Doręczenia obowiązanemu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, które podlega wykonaniu przez organ egzekucyjny dokonuje ten
organ równocześnie z przystąpieniem do wykonania tego postanowienia.
§ 2. W wypadkach objętych § 1 obowiązanemu nie doręcza się również
zażalenia uprawnionego ani postanowienia sądu drugiej instancji rozstrzygającego
o tym zażaleniu.
§ 3. Jeżeli ustanowiono jako zabezpieczenie zarząd nad przedsiębiorstwem lub
gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład
przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego,
doręczenia obowiązanemu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia dokonuje
zarządca ustanowiony przez sąd. Jeżeli obowiązany odmawia przyjęcia postanowienia
albo gdy zarządca jest wprowadzony w zarząd przez komornika, doręczenia
postanowienia o zabezpieczeniu dokonuje komornik.
§ 4. Przepisy § 1 i 2 stosuje się także do postanowień w przedmiocie
zabezpieczenia przez obciążenie nieruchomości hipoteką przymusową. Doręczenia
obowiązanemu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia dokonuje sąd prowadzący
księgę wieczystą równocześnie z doręczeniem orzeczenia w przedmiocie wniosku
o wpis hipoteki.

art. 741. więcej [Zażalenie na postanowienie] Art. 741. § 1. Na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie
zabezpieczenia przysługuje zażalenie.
§ 2. Zażalenie rozpoznaje sąd, który wydał zaskarżone postanowienie,
w składzie trzech sędziów.
§ 3. Sąd może uchylić zaskarżone postanowienie tylko gdy zachodzi nieważność
postępowania

art. 742. więcej [Uchylenie lub zmiana postanowienia] Art. 742. § 1. Obowiązany może w każdym czasie żądać uchylenia lub zmiany
prawomocnego postanowienia, którym udzielono zabezpieczenia, gdy odpadnie lub
zmieni się przyczyna zabezpieczenia. Jeżeli obowiązany złoży na rachunek
depozytowy Ministra Finansów sumę zabezpieczenia żądaną przez uprawnionego we
wniosku o udzielenie zabezpieczenia, zabezpieczenie upada. Przepis
art. 754¹ § 3 stosuje się odpowiednio.
§ 2. Przed wydaniem postanowienia w przedmiocie uchylenia lub ograniczenia
zabezpieczenia sąd wysłucha uprawnionego.
§ 3. Wniesienie zażalenia na postanowienie uchylające lub zmieniające
postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia wstrzymuje wykonanie postanowienia.
§ 4. Przepisów § 2 i § 3 nie stosuje się, gdy uchylenie postanowienia
o udzieleniu zabezpieczenia nastąpiło na skutek złożenia przez obowiązanego na
rachunek depozytowy Ministra Finansów sumy wystarczającej do zabezpieczenia.
§ 5. (uchylony)

art. 743. więcej [Wykonanie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia] Art. 743. § 1. Jeżeli postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega
wykonaniu w drodze egzekucji, do wykonania tego postanowienia stosuje się
odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym, z tym jednak, że sąd nadaje
postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia klauzulę wykonalności z urzędu. W razie
zbiegu zabezpieczenia udzielonego przez sąd i organ administracyjny przepisy
art. 773 i art. 774 nie mają zastosowania, z wyjątkiem wypadków przewidzianych
w art. 751.
§ 2. Jeżeli z uwagi na swą treść postanowienie podlega wykonaniu w inny
sposób, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące tego sposobu. Podstawą
przeprowadzenia postępowania jest wtedy postanowienie zaopatrzone z urzędu przez
przewodniczącego we wzmiankę o wykonalności.
§ 3. Jeżeli wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu zostało uzależnione od
złożenia przez uprawnionego kaucji na zabezpieczenie roszczeń obowiązanego,
powstałych w wyniku wykonania postanowienia o zabezpieczeniu, sąd nadaje mu
klauzulę wykonalności albo przewodniczący zaopatruje je we wzmiankę
o wykonalności, po złożeniu kaucji.

Art. 743¹. § 1. Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia wydane przeciwko
osobie pozostającej w związku małżeńskim stanowi podstawę do podjęcia czynności
związanych z wykonaniem zabezpieczenia na mieniu wchodzącym w skład majątku
wspólnego.
§ 2. W terminie tygodnia od dnia dokonania pierwszej czynności związanej
z wykonaniem zabezpieczenia małżonek obowiązanego może sprzeciwić się
wykonaniu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, o czym organ wykonujący
zabezpieczenie niezwłocznie zawiadamia uprawnionego.
§ 3. Sprzeciw małżonka obowiązanego, o którym mowa w § 2, nie wstrzymuje
wykonania zabezpieczenia. Jeżeli jednak zabezpieczenie prowadzi do zaspokojenia uprawnionego, wstrzymuje się wypłatę pieniędzy uzyskanych w postępowaniu
zabezpieczającym.
§ 4. W razie sprzeciwu, o którym mowa w § 2, uprawniony może w terminie
dwóch tygodni od dnia zawiadomienia, pod rygorem upadku zabezpieczenia
w zakresie wykonania na mieniu wchodzącym w skład majątku wspólnego, wystąpić
do sądu o nadanie temu postanowieniu klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi
obowiązanego. Przepisy art. 787 stosuje się odpowiednio. Upadek, o którym mowa
w zdaniu pierwszym, następuje również w razie oddalenia wniosku o nadanie klauzuli
wykonalności. Przepis art. 754¹ § 3 stosuje się odpowiednio.

art. 744. więcej [Upadek zabezpieczenia] Art. 744. § 1. W razie prawomocnego zwrotu albo odrzucenia pozwu lub
wniosku, oddalenia powództwa lub wniosku albo umorzenia postępowania,
zabezpieczenie upada.
§ 2. Zabezpieczenie upada również, gdy zostało udzielone przed wszczęciem
postępowania, jeżeli uprawniony nie wystąpił we wszczętym postępowaniu w sprawie
o całość roszczenia lub też wystąpił o roszczenia inne niż to, które zostało
zabezpieczone.
§ 3. W sprawach wymienionych w § 1 i § 2 przepis art. 754¹ § 3 stosuje się
odpowiednio.

art. 745. więcej [Koszty postępowania] Art. 745. § 1. O kosztach postępowania zabezpieczającego sąd rozstrzyga
w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie, a o kosztach postępowania
zabezpieczającego później powstałych rozstrzyga na wniosek strony sąd, który
udzielił zabezpieczenia.
§ 2. Jeżeli postanowienie, w którym udzielono zabezpieczenia, zostało wydane
przed wszczęciem postępowania w sprawie, a uprawniony nie zachował
wyznaczonego mu terminu do jej wszczęcia, obowiązany może w terminie dwóch
tygodni od upływu tego terminu złożyć wniosek o przyznanie mu kosztów. W tym
terminie wniosek taki może zgłosić uprawniony, jeżeli nie wytoczył sprawy dlatego,
że obowiązany zaspokoił jego roszczenie.

art. 746. więcej [Roszczenie o naprawienie szkody] Art. 746. § 1. Jeżeli uprawniony nie wniósł pisma wszczynającego
postępowanie w wyznaczonym terminie albo cofnął pozew lub wniosek, jak również
gdy pozew lub wniosek zwrócono albo odrzucono albo powództwo bądź wniosek
oddalono lub postępowanie umorzono, a także w przypadkach wskazanych w art. 744 § 2, obowiązanemu przysługuje przeciwko uprawnionemu roszczenie
o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem zabezpieczenia. Roszczenie wygasa,
jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od dnia jego powstania.
§ 1¹. W przypadku wniesienia skargi kasacyjnej termin, o którym mowa w § 1,
rozpoczyna bieg w dniu prawomocnego zakończenia postępowania wywołanego jej
wniesieniem.
§ 2. Uprawnieni, którzy łącznie uzyskali zabezpieczenie, ponoszą solidarną
odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę.
§ 3. Jeżeli w terminie miesiąca od rozpoczęcia biegu terminu, o którym mowa
w § 1 lub 1¹ , obowiązany nie wytoczył powództwa, sąd zwraca uprawnionemu, na
jego wniosek, kaucję złożoną na zabezpieczenie roszczenia.

art. 747. więcej [Sposoby zabezpieczeń] Art. 747. Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych następuje przez:
1) zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku
bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;
2) obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową;
3) ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma
urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa
zniszczeniu;
4) obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską;
5) ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;
6) ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub
gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład
przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego
obowiązanego.

art. 748. więcej [Uchylony] Art. 748. (uchylony).

art. 749. więcej [Niedopuszczalność zabezpieczenia] Art. 749. Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych przeciwko Skarbowi Państwa
jest niedopuszczalne

art. 750. więcej [Wyłączenie zabezpieczenia] Art. 750. Zabezpieczenie nie może obejmować rzeczy, wierzytelności i praw,
z których egzekucja jest wyłączona.

art. 751. więcej [Zabezpieczenie w postaci rzeczy ulegających szybkiemu zepsuciu] Art. 751. § 1. Rzeczy ulegające szybkiemu zepsuciu mogą stanowić przedmiot
zabezpieczenia, gdy obowiązany nie ma innego mienia, które mogłoby zabezpieczyć
roszczenia uprawnionego, istnieje zaś możliwość sprzedaży tych rzeczy niezwłocznie.
§ 2. Sprzedaż rzeczy wymienionych w § 1 powinna nastąpić niezwłocznie,
według przepisów o sprzedaży w trybie egzekucji z ruchomości.
§ 3. Na wniosek obowiązanego sąd rejonowy może po wysłuchaniu
uprawnionego polecić komornikowi sprzedaż każdej zajętej ruchomości,
wierzytelności lub prawa.
§ 4. Cenę uzyskaną ze sprzedaży składa się na rachunek depozytowy Ministra
Finansów na zabezpieczenie roszczeń uprawnionego.

art. 752. więcej [Postępowanie z przedmiotem zabezpieczenia] Art. 752. § 1. Zajęte ruchomości nie mogą być oddane pod dozór
uprawnionemu. Zajęte pieniądze składa się na rachunek depozytowy Ministra
Finansów, a zajęte papiery wartościowe sąd składa w banku.
§ 2. (uchylony)
§ 3. (uchylony)

Art. 752¹. § 1. W razie udzielenia zabezpieczenia przez zajęcie praw
z instrumentów finansowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub
innym rachunku w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami finansowymi
obowiązany w terminie trzech miesięcy od dnia zajęcia może zlecić ich sprzedaż.
Sumę uzyskaną ze sprzedaży umieszcza się na rachunku depozytowym Ministra
Finansów. Obowiązany może także zlecić, by znajdujące się na rachunku sumy
pieniężne zostały wpłacone na rachunek depozytowy Ministra Finansów.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do rachunku zbiorczego w rozumieniu przepisów
ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2020 r.
poz. 89, 284, 288 i 568).

Art. 752². § 1. W razie zajęcia na zabezpieczenie rachunku bankowego
przedsiębiorcy lub właściciela gospodarstwa rolnego sąd na wniosek obowiązanego
złożony w terminie tygodniowym od dnia doręczenia mu postanowienia o
zabezpieczeniu określa, jakie kwoty można pobierać na bieżące wypłaty wynagrodzeń
za pracę wraz z podatkiem od wynagrodzenia i innymi ustawowymi ciężarami, a także
na bieżące koszty prowadzonej działalności gospodarczej.
§ 2. Udzielając zabezpieczenia, sąd może określić korzystanie z zajętego
rachunku bankowego w inny sposób.
§ 3. Zajęcie rachunku bankowego nie pozbawia obowiązanego prawa do
polecenia przekazania zajętych kwot na rachunek depozytowy Ministra Finansów
w celu wpłacenia sumy zabezpieczenia.
§ 4. Przepis § 3 stosuje się odpowiednio, gdy w ramach zabezpieczenia zajęto
inne wierzytelności i prawa majątkowe.

Art. 752³.  § 1. Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia ustanawiające zakaz
zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu stanowi podstawę wpisu w
księdze wieczystej ostrzeżenia o zakazie zbywania tego prawa.
§ 2. Sąd, który wydał postanowienie, o którym mowa w § 1, przekazuje to
postanowienie sądowi dokonującemu wpisu ostrzeżenia w księdze wieczystej. Wpisu
dokonuje się z urzędu.
§ 3. Sąd, który dokonał wpisu ostrzeżenia w księdze wieczystej, doręcza
postanowienie, o którym mowa w § 1, obowiązanemu i spółdzielni mieszkaniowej.
§ 4. Spółdzielnia mieszkaniowa ponosi odpowiedzialność za szkodę
spowodowaną czynnościami zmierzającymi do zbycia spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu mimo ustanowionego zakazu.

Art. 752^3a.  § 1. Czynność prawna obowiązanego dokonana wbrew zakazowi
zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub
której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu, jest nieważna.
§ 2. Czynność prawna dokonana wbrew zakazowi zbywania spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu jest nieważna, jeżeli dokonano wpisu w księdze
wieczystej ostrzeżenia o zakazie zbywania tego prawa.

Art. 752⁴. § 1. Zarząd przymusowy ustanowiony nad przedsiębiorstwem lub
gospodarstwem rolnym obowiązanego lub nad zakładem wchodzącym w skład
przedsiębiorstwa lub jego częścią albo nad częścią gospodarstwa rolnego wykonuje
się według przepisów o zarządzie w toku egzekucji z nieruchomości.
§ 1¹. Zarządcę ustanawia sąd wydający postanowienie o udzieleniu
zabezpieczenia. Postanowienie o ustanowieniu zarządcy jest jednocześnie podstawą
do wprowadzenia go w zarząd bez potrzeby nadania mu klauzuli wykonalności.
Zarządcą nie może być obowiązany.
§ 2. W toku sprawowania zarządu sąd może, za zgodą uprawnionego
i obowiązanego, zezwolić na wykonywanie zarządu w inny sposób.
§ 3. Za zgodą obowiązanego sąd postanowi, że dochód uzyskiwany z zarządu
przeznaczony będzie na zaspokojenie uprawnionego. Zgoda taka nie jest potrzebna
w sprawach wymienionych w art. 753, art. 753¹ i art. 754. Wydając postanowienie
o przekazywaniu dochodu na zaspokojenie uprawnionego, sąd określi wysokość
kwoty, do której wierzyciel winien być zaspokojony, jeżeli kwota ta nie została
określona w postanowieniu o zabezpieczeniu.
§ 4. W razie wyrażenia zgody na zaspokojenie uprawnionego z dochodu
uzyskanego przez zarząd, przepisy art. 753² stosuje się odpowiednio.
§ 5. W sprawach, o których mowa w § 2–4, orzeka sąd wydający postanowienie
o zabezpieczeniu

Art. 752⁵. Czynności prawne obowiązanego dotyczące majątku objętego
zarządem przymusowym podjęte po ustanowieniu zarządu są nieważne. Dla
określenia czasu powstania skutków ustanowienia zarządu przepisy art. 910 stosuje się
odpowiednio.

Art. 752⁶. § 1. W razie skierowania egzekucji do składników mienia objętego
zarządem przymusowym dalsze postępowanie prowadzone będzie według przepisów
o egzekucji przez zarząd przymusowy. Przepisy art. 1064⁴ i art. 1064¹⁰ stosuje się odpowiednio.
§ 2. Jeżeli do przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego objętego zarządem
ustanowionym w postępowaniu zabezpieczającym skierowano egzekucję przez
sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, przepis art. 1064¹⁴ stosuje się odpowiednio.

art. 753. więcej [Zabezpieczenie alimentów] Art. 753. § 1. W sprawach o alimenty zabezpieczenie może polegać na
zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo
określonej sumy pieniężnej. W sprawach tych podstawą zabezpieczenia jest jedynie
uprawdopodobnienie istnienia roszczenia.
§ 2. W wypadkach wymienionych w § 1 sąd z urzędu doręcza stronom odpis
postanowienia o zabezpieczeniu.

Art. 753¹. § 1. Przepis art. 753 stosuje się odpowiednio do zabezpieczenia
roszczeń o:
1) rentę, sumę potrzebną na koszty leczenia, z tytułu odpowiedzialności za
uszkodzenie ciała lub utratę życia żywiciela albo rozstrój zdrowia oraz o zmianę
uprawnień objętych treścią dożywocia na dożywotnią rentę;
2) wynagrodzenie za pracę;
3) należności z tytułu rękojmi lub gwarancji jakości albo kary umownej, jak
również należności z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową
sprzedaży konsumenckiej, przeciwko przedsiębiorcy do wysokości dwudziestu
tysięcy złotych;
4) należności z tytułu najmu lub dzierżawy, a także należności z tytułu opłat
obciążających najemcę lub dzierżawcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu
mieszkalnego lub użytkowego – do wysokości, o której mowa w pkt 3;
5) naprawienie szkody wynikającej z naruszenia przepisów o ochronie środowiska;
6) (uchylony)
7) (uchylony)
8) wynagrodzenie przysługujące twórcy projektu wynalazczego;
9) przyznanie państwowej kompensaty przysługującej ofiarom niektórych czynów
zabronionych, w części na pokrycie niezbędnych kosztów leczenia, rehabilitacji
lub pogrzebu.
§ 2. W sprawach wymienionych w § 1, z wyjątkiem spraw, o których mowa
w pkt 9, sąd udziela zabezpieczenia po przeprowadzeniu rozprawy. Oddalenie
wniosku o udzielenie zabezpieczenia może nastąpić na posiedzeniu niejawnym.
Przepisu art. 749 nie stosuje się.
§ 3. W sprawach wymienionych w § 1 w pkt 1, 2 i 9 do udzielenia
zabezpieczenia nie jest wymagane uprawdopodobnienie interesu prawnego.

Art. 753². W sprawach, o których mowa w art. 753 i art. 753¹
, jeżeli osoba obowiązana do świadczeń uzna roszczenie, wyrok zasądzający świadczenie
w zakresie niezaspokojonym może być wydany na posiedzeniu niejawnym.

art. 754. więcej [Zabezpieczenie przy ustaleniu ojcostwa] Art. 754. Sąd może jeszcze przed urodzeniem się dziecka zabezpieczyć przyszłe
roszczenia alimentacyjne związane z ustaleniem ojcostwa, o których mowa w art. 141
i art. 142 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, przez zobowiązanie obowiązanego do
wyłożenia odpowiedniej sumy na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące
w okresie porodu oraz na utrzymanie dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. W sprawach tych termin do wytoczenia powództwa wynosi trzy miesiące
od dnia urodzenia się dziecka. Postanowienie sąd wydaje po przeprowadzeniu
rozprawy. Przepisy art. 733 i art. 753² stosuje się odpowiednio.

Art. 754¹.  § 1. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej albo jeżeli sąd
inaczej nie postanowi, zabezpieczenie udzielone według przepisów niniejszego tytułu
upada po upływie dwóch miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia
uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, albo od
uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu apelacji lub innego środka
zaskarżenia wniesionego przez obowiązanego od orzeczenia uwzględniającego
roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, chyba że uprawniony wniósł o dokonanie
czynności egzekucyjnych.
§ 2. W sprawach, w których udzielono zabezpieczenia przy zastosowaniu art. 747
pkt 1 lub 6, zabezpieczenie upada, jeżeli uprawniony w terminie miesiąca od
uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie albo od
uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu apelacji lub innego środka
zaskarżenia wniesionego przez obowiązanego od orzeczenia uwzględniającego
roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, nie wniósł o dokonanie dalszych
czynności egzekucyjnych.
§ 3. Na wniosek obowiązanego sąd wydaje postanowienie stwierdzające upadek
zabezpieczenia w całości albo w części.

art. 755. więcej [Zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych] Art. 755. § 1. Jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne,
sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za
odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń
pieniężnych. W szczególności sąd może:
1) unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania na czas
trwania postępowania;
2) ustanowić zakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem;
3) zawiesić postępowanie egzekucyjne lub inne postępowanie zmierzające do
wykonania orzeczenia;
4) uregulować sposób roztoczenia pieczy nad małoletnimi dziećmi i kontaktów
z dzieckiem;
5) nakazać wpisanie stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we
właściwym rejestrze.
§ 2. W sprawach o ochronę dóbr osobistych zabezpieczenie polegające na
zakazie publikacji może być udzielone tylko wtedy, gdy nie sprzeciwia się temu ważny
interes publiczny. Udzielając zabezpieczenia, sąd określa czas trwania zakazu, który
nie może być dłuższy niż rok. Jeżeli postępowanie w sprawie jest w toku, uprawniony
może przed upływem okresu, na który orzeczono zakaz publikacji, żądać dalszego
zabezpieczenia; przepisy zdania pierwszego i drugiego stosuje się. Jeżeli uprawniony
zażądał dalszego zabezpieczenia, zakaz publikacji pozostaje w mocy do czasu
prawomocnego rozstrzygnięcia wniosku.
§ 2¹. Przepisu art. 731 nie stosuje się, jeżeli zabezpieczenie jest konieczne dla
odwrócenia grożącej szkody lub innych niekorzystnych dla uprawnionego skutków.
§ 3. Sąd doręcza obowiązanemu postanowienie wydane na posiedzeniu
niejawnym, w którym nakazuje mu wykonanie lub zaniechanie czynności albo
nieprzeszkadzanie czynnościom uprawnionego. Nie dotyczy to postanowień
nakazujących wydanie rzeczy będących we władaniu obowiązanego.

Art. 755¹. W sprawach dotyczących roszczeń z tytułu czynów nieuczciwej
konkurencji polegających na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa, w których
udzielono zabezpieczenia polegającego na ustanowieniu zakazów, nakazów lub
zajęciu rzeczy ruchomych, mającego na celu zaprzestanie wykorzystywania tajemnicy
przedsiębiorstwa, sąd może, na wniosek obowiązanego, zamiast tych środków nakazać
obowiązanemu złożenie na rachunek depozytowy Ministra Finansów odpowiedniej
sumy pieniężnej dla zabezpieczenia roszczeń uprawnionego z tytułu dalszego
wykorzystywania tajemnicy przedsiębiorstwa. Postanowienie może zapaść tylko po
przeprowadzeniu rozprawy.

art. 756. więcej [Zabezpieczenie w sprawach małżeńskich] Art. 756. W sprawach o rozwód, o separację oraz o unieważnienie małżeństwa,
sąd może również orzec o wydaniu małżonkowi, opuszczającemu mieszkanie
zajmowane wspólnie przez małżonków, potrzebnych mu przedmiotów.

Art. 756¹. W sprawach dotyczących pieczy nad małoletnimi dziećmi
i kontaktów z dzieckiem sąd orzeka w przedmiocie zabezpieczenia po
przeprowadzeniu rozprawy, chyba że chodzi o wypadek niecierpiący zwłoki.

Art. 756². § 1. Uwzględniając wniosek o zabezpieczenie przez uregulowanie:
1) stosunków na czas trwania postępowania,
2) sposobów kontaktów z dzieckiem,
3) sposobu roztoczenia pieczy nad małoletnim dzieckiem w ten sposób, że dziecko
będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach
– sąd, na wniosek uprawnionego, może w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia
zagrozić obowiązanemu nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz
uprawnionego na wypadek naruszenia obowiązków określonych w tym
postanowieniu.
§ 2. Przepisy art. 1050¹ i art. 1051¹ , a jeżeli zabezpieczenie polega na uregulowaniu sposobu kontaktów z dzieckiem albo ustaleniu, że dziecko będzie
mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach – przepis art. 582¹ § 3, stosuje się odpowiednio.

Art. 756³.  § 1. Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia ustanawiające zakaz
zbywania lub obciążania nieruchomości albo spółdzielczego własnościowego prawa
do lokalu stanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej ostrzeżenia o zakazie
zbywania lub obciążania tych praw.
§ 2. Sąd, który wydał postanowienie, o którym mowa w § 1, przekazuje to
postanowienie sądowi dokonującemu wpisu ostrzeżenia w księdze wieczystej. Wpisu
dokonuje się z urzędu.
§ 3. Sąd, który dokonał wpisu ostrzeżenia w księdze wieczystej, doręcza
postanowienie, o którym mowa w § 1, obowiązanemu. Postanowienie, o którym mowa
w § 1, dotyczące spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu doręcza się także
spółdzielni mieszkaniowej.
§ 4. Spółdzielnia mieszkaniowa ponosi odpowiedzialność za szkodę
spowodowaną czynnościami zmierzającymi do zbycia spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu mimo ustanowionego zakazu.

Art. 756⁴.  § 1. Czynność prawna dokonana wbrew zakazowi zbywania lub
obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga
wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu, jest nieważna.
§ 2. Czynność prawna dokonana wbrew zakazowi zbywania lub obciążania
nieruchomości, która ma urządzoną księgę wieczystą, albo spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu jest nieważna, jeżeli dokonano wpisu w księdze
wieczystej ostrzeżenia o zakazie zbywania lub obciążania tych praw.

art. 757. więcej [Upadek zabezpieczenia] Art. 757. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej albo sąd inaczej nie
postanowi, zabezpieczenie udzielone według przepisów niniejszego tytułu upada po
upływie dwóch miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego
roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, albo od uprawomocnienia się
postanowienia o odrzuceniu apelacji lub innego środka zaskarżenia wniesionego przez
obowiązanego od orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało
zabezpieczeniu. Na wniosek obowiązanego sąd wydaje postanowienie stwierdzające
upadek zabezpieczenia w całości albo w części.

art. 758. więcej [Właściwe organy] Art. 758. Sprawy egzekucyjne należą do właściwości sądów rejonowych
i działających przy tych sądach komorników.

art. 759. więcej [Uprawnienie do wykonywania czynności egzekucyjnych] Art. 759. § 1. Czynności egzekucyjne są wykonywane przez komorników
z wyjątkiem czynności zastrzeżonych dla sądów.
§ 1¹. Czynności zastrzeżone dla sądu mogą być wykonywane przez referendarza
sądowego, z wyłączeniem:
1) stosowania środków przymusu;
2) orzekania o ściągnięciu należności w trybie art. 873;
3) stwierdzenia wygaśnięcia skutków przybicia i utraty rękojmi;
4) spraw o egzekucję świadczeń niepieniężnych z wyjątkiem wydania rzeczy
ruchomej;
5) spraw o egzekucję przez zarząd przymusowy;
6) spraw o egzekucję przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego.
§ 2. Sąd wydaje z urzędu komornikowi zarządzenia zmierzające do zapewnienia
należytego wykonania egzekucji oraz usuwa spostrzeżone uchybienia. Ocena prawna
wyrażona przez sąd w ramach wydanych zarządzeń jest wiążąca dla komornika.
§ 3. Sąd może zobowiązać komornika do składania sprawozdań z czynności
podjętych w wyniku zarządzeń, o których mowa w § 2.

Art. 759¹. Przepisy niniejszego Kodeksu dotyczące właściwości miejscowej
komorników nie uchybiają prawu wyboru komornika określonemu w odrębnych
przepisach.

Art. 759². § 1. Komornik dokonuje doręczeń administracyjnym organom
egzekucyjnym, organom podatkowym oraz wierzycielom należności pieniężnych,
których egzekucja została przejęta przez sądowy organ egzekucyjny w wyniku zbiegu
egzekucji administracyjnej i sądowej, będącym podmiotami publicznymi
obowiązanymi do udostępniania i obsługi elektronicznej skrzynki podawczej na
podstawie art. 16 ust. 1a ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności
podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2020 r. poz. 346, 568 i 695),
wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków
komunikacji elektronicznej, w sposób określony w przepisach wydanych na
podstawie art. 63a § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2019 r. poz. 1438, z późn. zm.).
§ 2. Do doręczeń dokonywanych za pośrednictwem komornika w postępowaniu
egzekucyjnym przepisu art. 1391 nie stosuje się.

art. 760. więcej [Wnioski, oświadczenia] Art. 760. § 1. Wnioski i oświadczenia w postępowaniu egzekucyjnym składa
się, według wyboru składającego, na piśmie albo ustnie do protokołu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Jeżeli przepis szczególny tak stanowi albo dokonano
wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, wnioski i
oświadczenia składa się wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.
§ 1¹. Komornik niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia
otrzymania wniosku, podejmuje niezbędne czynności.
§ 2. W przypadku gdy według przepisów niniejszego kodeksu zachodzi potrzeba
wysłuchania strony, wysłuchanie odbywa się, stosownie do okoliczności, przez
spisanie protokołu w obecności lub nieobecności drugiej strony albo przez
oświadczenie strony złożone na piśmie lub za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego.

Art. 760¹. Na żądanie wierzyciela, którego roszczenie stwierdzone jest tytułem
wykonawczym lub tytułem egzekucyjnym, organ egzekucyjny, który prowadzi
egzekucję lub który jest właściwy do jej prowadzenia według przepisów kodeksu,
udzieli mu informacji, czy przeciwko dłużnikowi prowadzone jest przez ten organ
egzekucyjny postępowanie egzekucyjne, a jeżeli tak, powiadomi go o stosowanych
sposobach egzekucji oraz o wysokości egzekwowanych roszczeń, a także o aktualnym
stanie sprawy.

art. 761. więcej [Wyjaśnienia i informacje; zmiana miejsca pobytu] Art. 761. § 1. Organ egzekucyjny może żądać od uczestników postępowania
złożenia wyjaśnień.
§ 1¹. Organ egzekucyjny może żądać od:
1) organów administracji publicznej,
2) podmiotów wykonujących zadania z zakresu administracji publicznej,
3) organów podatkowych,
4) organów rentowych,
5) banków,
6) spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych,
7) zakładów ubezpieczeń lub zakładów reasekuracji,
8) podmiotów prowadzących rachunki papierów wartościowych, wymienionych
w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami
finansowymi,
9) spółdzielni mieszkaniowych,
10) wspólnot mieszkaniowych,
11) innych podmiotów zarządzających lokalami,
12) biur informacji gospodarczej,
13) innych instytucji i osób nieuczestniczących w postępowaniu
– informacji dotyczących stanu majątkowego dłużnika lub umożliwiających
identyfikację składników jego majątku oraz danych adresowych jedynie w zakresie
niezbędnym do zapewnienia prawidłowego toku postępowania.
§ 2. Od wykonania takiego żądania można uchylić się w takim zakresie, w jakim
według przepisów części pierwszej Kodeksu można odmówić przedstawienia
dokumentu lub złożenia zeznań w charakterze świadka albo odpowiedzi na zadane
pytanie.
§ 2¹. Informacji, o których mowa w § 1¹, udziela się w oparciu o dane
przekazane przez organ egzekucyjny, w terminie przez niego wyznaczonym, o ile przepisy szczególne nie przewidują innego terminu.
§ 2². Jeżeli pozyskanie informacji, o których mowa w § 1¹, jest możliwe za pośrednictwem systemów teleinformatycznych funkcjonujących na podstawie
przepisów odrębnych, komornik korzysta z tych systemów z wyłączeniem innych
form komunikacji – na zasadach określonych w tych przepisach.
§ 3. Dłużnik, który został zawiadomiony o wszczęciu egzekucji, obowiązany jest
do powiadomienia w terminie 7 dni organu egzekucyjnego o każdej zmianie miejsca
swego pobytu, trwającej dłużej niż jeden miesiąc. O obowiązku tym oraz o skutkach
jego zaniedbania poucza się dłużnika przy zawiadomieniu go o wszczęciu egzekucji.

art. 762. więcej [Odmowa; grzywna] Art. 762. § 1. Za nieuzasadnioną odmowę udzielenia organowi egzekucyjnemu
wyjaśnień lub informacji przewidzianych w art. 761 albo za udzielanie informacji lub
wyjaśnień świadomie fałszywych osoba odpowiedzialna może być na wniosek
wierzyciela lub z urzędu ukarana przez organ egzekucyjny grzywną do dwóch tysięcy
złotych. Grzywną taką może być również ukarany dłużnik, który zaniedba obowiązku
powiadomienia o zmianie miejsca swojego pobytu.
§ 2. Jeżeli żądanie udzielenia wyjaśnień lub informacji skierowane było do osoby
prawnej lub innej organizacji, ukaraniu grzywną podlega jej pracownik
odpowiedzialny za udzielenie wyjaśnień lub informacji, a gdyby ustalenie takiego
pracownika było utrudnione, ukaraniu podlega jej kierownik. Przed wydaniem
postanowienia organ egzekucyjny wysłucha kierownika.
§ 3. Wypis postanowienia o ukaraniu grzywną organ egzekucyjny doręcza
osobie ukaranej, stronom oraz prokuratorowi.
§ 4. (uchylony)
§ 5. Ukaranie przez organ egzekucyjny grzywną nie zwalnia osób ukaranych od
odpowiedzialności karnej za niedopełnienie lub przekroczenie obowiązków
służbowych.

Art. 762¹. W razie uchybienia przez żołnierza w czynnej służbie wojskowej, z
wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie, obowiązkom, o
których mowa w art. 762 § 1 i 2, komornik, zamiast uka