Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

art. 1. więcej Art. 1. 1. Ustawa określa:
1) warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń
emerytalnego i rentowych;
2) zasady ustalania wysokości świadczeń;
3) zasady i tryb przyznawania oraz wypłaty świadczeń.
2. (uchylony)
3. (uchylony)
4. Warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych przysługujących
z ubezpieczenia z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej oraz wysokość
tych świadczeń określają odrębne przepisy.

art. 2. więcej Art. 2. 1. Świadczenia na warunkach i w wysokości określonych w ustawie
przysługują:
1) ubezpieczonym – w przypadku spełnienia warunków do nabycia prawa do
świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych;
2) członkom rodziny pozostałym po ubezpieczonym albo po osobie uprawnionej do
świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych.
2. Świadczenia na warunkach i w wysokości określonych w ustawie przysługują
również żołnierzom zawodowym oraz funkcjonariuszom Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura
Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony
Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej, Służby
Celno-Skarbowej i Służby Więziennej, jeżeli nie spełniają oni warunków do nabycia
prawa lub utracili prawo do świadczeń określonych w przepisach o zaopatrzeniu
emerytalnym tych osób, oraz członkom rodzin pozostałym po tych osobach.

art. 3. więcej Art. 3. Świadczenia określone w ustawie obejmują:
1) emeryturę;
2) rentę z tytułu niezdolności do pracy, w tym rentę szkoleniową;
3) rentę rodzinną;
4) dodatek pielęgnacyjny;
5) dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej;
6) zasiłek pogrzebowy.

art. 4. więcej Art. 4. Użyte w ustawie określenia oznaczają:
1) emeryt – osobę mającą ustalone prawo do emerytury;
2) (uchylony)
2a) okresowa emerytura kapitałowa – emeryturę, o której mowa w ustawie z dnia
21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych;
3) Fundusz – Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, o którym mowa w przepisach
o systemie ubezpieczeń społecznych;
4) konto ubezpieczonego – konto ubezpieczonego, na którym ewidencjonuje się
informacje o zwaloryzowanej wysokości składek na ubezpieczenie emerytalne,
z wyłączeniem składek podlegających odprowadzeniu do otwartego funduszu
emerytalnego i zewidencjonowaniu na subkoncie, o którym mowa w art. 40a
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(Dz. U. z 2019 r. poz. 300, z późn. zm.), prowadzone przez Zakład Ubezpieczeń
Społecznych, zwany dalej „Zakładem”;
4a) kwota rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe – roczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe w danym roku kalendarzowym, określoną w art. 19 ust. 1 ustawy
z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych;
5) okres ubezpieczenia – okres opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe oraz okres nieopłacania składek z powodu przekroczenia w trakcie
roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek, o którym mowa
w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych;
6) organ rentowy – jednostkę organizacyjną Zakładu, określoną w przepisach
o systemie ubezpieczeń społecznych, właściwą do wydawania decyzji
w sprawach świadczeń;
7) otwarty fundusz emerytalny – fundusz wybrany przez ubezpieczonego spośród
funduszy emerytalnych, o których mowa w przepisach o organizacji
i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;
8) płatnik składek – płatnika składek, o którym mowa w przepisach o systemie
ubezpieczeń społecznych;
9) przeciętne wynagrodzenie – przeciętne wynagrodzenie miesięczne brutto
w gospodarce narodowej, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej
Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego;
10) renta – rentę z tytułu niezdolności do pracy i rentę rodzinną;
11) rencista – osobę mającą ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy
lub do renty rodzinnej;
12) ubezpieczenia emerytalne i rentowe – ubezpieczenia, o których mowa
w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych;
13) ubezpieczony – osobę podlegającą ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym,
określonym w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, a także osobę,
która przed dniem wejścia w życie ustawy podlegała ubezpieczeniu społecznemu
lub zaopatrzeniu emerytalnemu, z wyłączeniem ubezpieczenia społecznego
rolników.

art. 5. więcej Art. 5. 1. Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości
uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust. 2–5, następujące okresy:
1) składkowe, o których mowa w art. 6;
2) nieskładkowe, o których mowa w art. 7.
2. Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości
okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej
udowodnionych okresów składkowych.
2a. Okresów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6, nie uwzględnia się przy
ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości, jeżeli z ich tytułu
ustalono prawo do świadczeń pieniężnych określonych w przepisach o zaopatrzeniu
emerytalnym osób, o których mowa w art. 2 ust. 2.
3. Przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty okresy:
1) działalności kombatanckiej oraz działalności równorzędnej z tą działalnością,
a także okresy zaliczane do okresów tej działalności oraz okresy podlegania
represjom wojennym i okresu powojennego, o których mowa w art. 6 ust. 1
pkt 5,
2) pracy przymusowej, o której mowa w art. 6 ust. 2 pkt 2,
3) osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia, o których mowa
w art. 6 ust. 1 pkt 8,
4) internowania, o którym mowa w art. 6 ust. 2 pkt 8
– uwzględnia się w wymiarze podwójnym.
4. Przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty dla:
1) płatników składek, zobowiązanych do opłacania składek na własne
ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
2) osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność
– nie uwzględnia się okresu, za który nie zostały opłacone składki, mimo podlegania
obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w tym okresie.
5. Wobec ubezpieczonych zobowiązanych do opłacania składek na własne
ubezpieczenie społeczne za okres przypadający przed dniem wejścia w życie ustawy
oraz osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność przed
dniem wejścia w życie ustawy przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio.

art. 6. więcej Art. 6. 1. Okresami składkowymi są następujące okresy:
1) ubezpieczenia;
2) opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej
w przepisach o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych,
w przepisach wymienionych w art. 195 pkt 1–4 i 8, w przepisach o adwokaturze,
w przepisach o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz w przepisach
o pomocy społecznej;
3) zaliczone do okresów ubezpieczenia społecznego duchownych:
a) okresy pozostawania duchownymi przed dniem 1 lipca 1989 r., pod
warunkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za cały okres
podlegania temu ubezpieczeniu,
b) okresy przebywania duchownych na misjach oraz okresy prowadzenia przez
duchownych działalności duszpasterskiej wśród Polonii, przypadające po
dniu 14 listopada 1991 r., do dnia wejścia w życie ustawy;
4) czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo
okresy zastępczych form tej służby;
5) działalności kombatanckiej, działalności równorzędnej z tą działalnością, a także
okresy zaliczane do okresów tej działalności oraz okresy podlegania represjom
wojennym i okresu powojennego, określone w przepisach o kombatantach oraz
niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu
powojennego;
6) pełnionej w Polsce służby:
a) w Policji (Milicji Obywatelskiej),
b) w Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego
i Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie
Wywiadu Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (w
organach bezpieczeństwa publicznego),
c) w Straży Granicznej,
ca) Straży Marszałkowskiej,
d) w Służbie Więziennej,
e) w Państwowej Straży Pożarnej,
f) w Służbie Celnej,
g) w Biurze Ochrony Rządu,
h) w Służbie Celno-Skarbowej,
i) w Służbie Ochrony Państwa;
7) pobierania zasiłku macierzyńskiego;
8) osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium
Polski na mocy skazania albo bez wyroku po dniu 31 grudnia 1955 r. za
działalność polityczną;
9) zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie nie były obywatelami polskimi,
jeżeli osoby te powróciły do kraju po dniu 22 lipca 1944 r. i zostały uznane za
repatriantów;
10) świadczenia pracy po 1956 r. na rzecz organizacji politycznych i związków
zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do
kwietnia 1989 r.
2. Za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem
15 listopada 1991 r. następujące okresy, za które została opłacona składka na
ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na
ubezpieczenie społeczne:
1) zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia:
a) na obszarze Państwa Polskiego – w wymiarze nie niższym niż połowa
pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał
wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy,
macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową,
b) obywateli polskich za granicą – w polskich przedstawicielstwach
dyplomatycznych i urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach
przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach lub misjach
specjalnych, a także w innych polskich placówkach, instytucjach lub
przedsiębiorstwach, do których zostali delegowani lub skierowani; dotyczy
to również członków rodziny delegowanego lub skierowanego tam
pracownika, którzy podjęli zatrudnienie w tych placówkach w czasie
pobytu za granicą,
c) obywateli polskich za granicą – w organizacjach międzynarodowych,
zagranicznych instytucjach i w zakładach, do których zostali skierowani
w ramach współpracy międzynarodowej lub w których byli zatrudnieni za
zgodą właściwych władz polskich; zgoda nie jest wymagana w stosunku do
pracowników, którzy wyjechali za granicę przed dniem 9 maja 1945 r.,
d) obywateli polskich za granicą – u innych pracodawców zagranicznych,
jeżeli w okresie pracy za granicą były opłacane składki na ubezpieczenie
społeczne w Polsce;
2) pracy przymusowej:
a) wykonywanej na rzecz hitlerowskich Niemiec w okresie II wojny
światowej,
b) wykonywanej na obszarze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich
w okresie od dnia 17 września 1939 r. do dnia 31 grudnia 1956 r.,
c) wykonywanej na rozkaz władz alianckich do dnia 31 grudnia 1945 r.,
d) wykonywanej w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach
pozyskiwania i wzbogacania rud uranu oraz batalionach budowlanych
podczas odbywania służby wojskowej w Wojsku Polskim;
3) zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach
określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r.;
4) pracy wykonywanej w czasie odbywania na obszarze Państwa Polskiego kary
pozbawienia wolności, kary aresztu za wykroczenie oraz w czasie tymczasowego
aresztowania – w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa pełnego
wymiaru czasu pracy określonego dla takiej pracy;
5) niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy na podstawie
przepisów Kodeksu pracy zostało wypłacone wynagrodzenie lub
odszkodowanie;
6) czasowego pozostawania bez pracy na obszarze Państwa Polskiego z powodu
niemożności jej otrzymania lub niemożności podjęcia szkolenia zawodowego,
w tym okresy pobierania zasiłków z funduszu aktywizacji zawodowej, zasiłków
dla bezrobotnych oraz zasiłków szkoleniowych wypłaconych z Funduszu Pracy;
6a) niewykonywania pracy przed dniem 31 lipca 1990 r. na skutek represji
politycznych;
7) sprawowania mandatu posła lub senatora w Państwie Polskim;
8) internowania na podstawie art. 42 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie
wojennym (Dz. U. poz. 154, z 1982 r. poz. 18 oraz z 1989 r. poz. 178);
9) wykonywania działalności twórczej lub artystycznej na obszarze Państwa
Polskiego:
a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę
na ubezpieczenie społeczne lub w których ubezpieczony był zwolniony od
opłacania składki,
b) przypadającej przed dniem 1 stycznia 1974 r., uznane przez Komisję do
Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającą przy ministrze
właściwym do spraw kultury, pod warunkiem że twórca lub artysta opłacał
składki na ubezpieczenie społeczne po dniu 31 grudnia 1973 r.;
10) pracy adwokatów wykonywanej na obszarze Państwa Polskiego:
a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę
na ubezpieczenie społeczne lub w których występowało zwolnienie od
opłacania składki,
b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu;
11) wykonywania na obszarze Państwa Polskiego pracy nakładczej:
a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę
na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania
składki,
b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu,
jeżeli w tych okresach osoba wykonująca taką pracę uzyskiwała wynagrodzenie
w wysokości co najmniej połowy obowiązującego najniższego wynagrodzenia,
określonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy;
12) pracy na obszarze Państwa Polskiego w rolniczych spółdzielniach
produkcyjnych i w innych spółdzielniach zrzeszonych w Centralnym Związku
Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, w zespołowych gospodarstwach rolnych
spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w Krajowym Związku Rolników,
Kółek i Organizacji Rolniczych oraz pracy na rzecz tych spółdzielni:
a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę
na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania
składki,
b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu;
13) pracy na obszarze Państwa Polskiego wykonywanej na rzecz jednostek
gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia
oraz współpracy przy wykonywaniu takiej umowy:
a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania
tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub
w których występowało zwolnienie od opłacania składki,
b) wykonywanej przed dniem 1 stycznia 1976 r., jeżeli umowa odpowiadała
warunkom ubezpieczenia obowiązującym w tym dniu;
14) pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze Państwa Polskiego:
a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania
tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub
w których występowało zwolnienie od opłacania składki,
b) prowadzonej przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu,
jeżeli prowadzenie działalności gospodarczej odpowiadało warunkom
ubezpieczenia;
15) współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej na
obszarze Państwa Polskiego objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego oraz okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki;
16) ubezpieczenia społecznego duchownych na obszarze Państwa Polskiego, za
które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało
zwolnienie od opłacania składki;
17) pobierania stypendium sportowego z tytułu wyczynowego uprawiania sportu na
obszarze Państwa Polskiego po ukończeniu 15 roku życia, z wyjątkiem okresów
pobierania stypendium przez osoby uczące się lub studiujące w systemie studiów
dziennych.
3. Za okresy zatrudnienia i okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego,
o których mowa w ust. 2, uważa się:
1) okresy zatrudnienia i okresy pracy wykonywanej na terenach wchodzących
w skład Rzeczypospolitej Polskiej w obecnych granicach oraz
2) okresy zatrudnienia i okresy pracy wykonywanej na terenach wchodzących
w skład Rzeczypospolitej Polskiej przed ustaleniem jej obecnych granic.

art. 7. więcej Art. 7. Okresami nieskładkowymi są następujące okresy:
1) pobierania:
a) wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie
przepisów Kodeksu pracy,
b) zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego,
c) świadczenia rehabilitacyjnego,
d) świadczeń wymienionych w lit. b i c po ustaniu obowiązku ubezpieczenia;
2) pobierania renty chorobowej po ustaniu zatrudnienia w wymiarze czasu pracy nie
niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie lub po ustaniu
obowiązku ubezpieczenia społecznego z innego tytułu;
3) niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy, na podstawie
przepisów Kodeksu pracy, zostało wypłacone odszkodowanie;
4) (uchylony)
5) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu
wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów
w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi
dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy
niewykonywania pracy – z powodu opieki nad dzieckiem:
a) w wieku do lat 4 – w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie – bez
względu na liczbę dzieci – do 6 lat,
b) na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny
przysługuje zasiłek pielęgnacyjny – dodatkowo w granicach do 3 lat na
każde dziecko;
6) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy opieki
pielęgnacyjnej nad inwalidą wojennym zaliczonym do I grupy inwalidów lub
uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzystencji,
sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który
w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego
miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia;
7) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy
niewykonywania pracy, w granicach do 6 lat, spowodowane koniecznością
opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny zaliczonym do I grupy inwalidów lub uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej
egzystencji albo uznanym za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym,
sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który
w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego
miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia;
8) urlopu bezpłatnego oraz przerw w zatrudnieniu w razie nieudzielenia urlopu
bezpłatnego małżonkom pracowników skierowanych do pracy
w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych
przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych
misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za
granicą;
9) nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej
nauki, w wymiarze określonym w programie studiów;
9a) studiów doktoranckich i aspirantury naukowej w wymiarze określonym
w decyzji o ich utworzeniu;
9b) asystenckich studiów przygotowawczych;
10) dokształcania zawodowego lekarzy w klinikach akademii medycznych
i oddziałach instytutów naukowych w charakterze wolontariusza – w granicach
do 1 roku;
11) pobierania zasiłku przedemerytalnego i świadczenia przedemerytalnego;
12) udokumentowanej niezdolności do pracy, za które wypłacone zostały z Funduszu
Pracy: zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki szkoleniowe lub stypendia;
13) udokumentowanego okresu odbytego stażu uczniowskiego, o którym mowa
w art. 121a ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2019
r. poz. 1148, 1078, 1287, 1680, 1681 i 1818).

art. 8. więcej Art. 8. Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz przy obliczaniu ich
wysokości uwzględnia się okresy ubezpieczenia za granicą, jeżeli tak stanowią umowy
międzynarodowe.

art. 9. więcej Art. 9. Przy ustalaniu prawa do świadczeń:
1) okresów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9 i ust. 2 pkt 1 lit. c oraz w art. 7
pkt 8,
2) okresów zatrudnienia wykonywanego na obszarze Państwa Polskiego w czasie,
gdy obszar ten nie wchodził w skład Państwa Polskiego, o których mowa w art. 6
ust. 2 pkt 1 lit. a,
3) okresów pracy przymusowej, o których mowa w art. 6 ust. 2 pkt 2 lit. a i b
– nie uwzględnia się, jeżeli z ich tytułu jest wypłacane świadczenie rentowe
z instytucji zagranicznej inne niż renta z ubezpieczenia dodatkowego.

art. 10. więcej Art. 10. 1. Przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości
uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak
okresy składkowe:
1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane
w odrębnych przepisach składki,
2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa
rolnego po ukończeniu 16 roku życia,
3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie
rolnym po ukończeniu 16 roku życia,
jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5–7,
są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym
do uzupełnienia tego okresu.
2. Okresy wymienione w ust. 1 pkt 1 uwzględnia się także przy ustalaniu prawa
do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe
ustalone na zasadach określonych w art. 5–7 są krótsze od okresu wymaganego do
przyznania renty, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.
3. Okresów, o których mowa w ust. 1 i 2, nie uwzględnia się, jeżeli zostały one
zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie
przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Art. 10a. 1. Przy ustalaniu prawa do emerytury na podstawie art. 27 i 28 osoby,
która utraciła prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługującej z Funduszu
z powodu odzyskania zdolności do pracy, uwzględnia się również okresy pobierania
tej renty, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych
w art. 5–7 i 10, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie
niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.
2. Okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy nie uwzględnia się,
jeżeli zbiegają się w czasie z okresami, o których mowa w art. 6, 7 i 10,
uwzględnionymi przy ustalaniu prawa do emerytury.

art. 11. więcej Art. 11. Jeżeli okresy, o których mowa w art. 6, 7 i 10, zbiegają się w czasie,
przy ustalaniu prawa do świadczeń określonych w ustawie uwzględnia się okres
korzystniejszy.

art. 12. więcej Art. 12. 1. Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie
lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia
sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po
przekwalifikowaniu.
2. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do
wykonywania jakiejkolwiek pracy.
3. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła
zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

art. 13. więcej Art. 13. 1. Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy
oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:
1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia
niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;
2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz
celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter
dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje
psychofizyczne.
2. Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, z zastrzeżeniem
ust. 3.
3. Niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat, jeżeli według
wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem
tego okresu.
3a. Jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres
co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej
niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1, w przypadku
dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres
do dnia osiągnięcia tego wieku.
4. Zachowanie zdolności do pracy w warunkach określonych w przepisach
o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie
stanowi przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy.
5. W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu
powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby
w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do
samodzielnej egzystencji. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

art. 14. więcej Art. 14. 1. Oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia:
1) daty powstania niezdolności do pracy,
2) trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy,
3) związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi
okolicznościami,
4) trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji,
5) celowości przekwalifikowania zawodowego
– dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik Zakładu, zwany dalej „lekarzem
orzecznikiem”.
2. Jeżeli nie ma możliwości ustalenia daty powstania niezdolności do pracy,
natomiast ustalono okres, w którym niezdolność do pracy powstała, za datę powstania
niezdolności przyjmuje się datę końcową tego okresu. Jeżeli nie ma możliwości
ustalenia ani daty, ani okresu powstania niezdolności do pracy, za datę powstania
niezdolności przyjmuje się datę zgłoszenia wniosku o świadczenie.
2a. Od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje
sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu, zwanej dalej „komisją lekarską”, w ciągu
14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia.
2b. Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem jednostki organizacyjnej Zakładu
właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej.
2c. Komisja lekarska nie rozpatruje sprzeciwu wniesionego po terminie.
W uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek osoby zainteresowanej, może
przywrócić termin na wniesienie sprzeciwu, w tym w szczególności w razie
odrzucenia przez sąd odwołania od decyzji w przypadku określonym w art. 4779 § 3
1
ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego.
2d. Prezes Zakładu, w terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia przez lekarza
orzecznika, może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia i przekazać sprawę do
rozpatrzenia komisji lekarskiej. O zgłoszeniu zarzutu wadliwości orzeczenia jednostka
organizacyjna Zakładu niezwłocznie zawiadamia osobę zainteresowaną.
2e. Komisja lekarska, rozpatrując sprzeciw lub zarzut wadliwości, dokonuje
oceny niezdolności do pracy i jej stopnia oraz ustalenia okoliczności, o których mowa
w ust. 1.
2f. Komisja lekarska dokonuje rozstrzygnięcia w formie orzeczenia.
3. Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do
którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi
dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń
przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia
niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.
4. Nadzór nad wykonywaniem orzecznictwa o niezdolności do pracy sprawuje
Prezes Zakładu.
5. Nadzór, o którym mowa w ust. 4, obejmuje:
1) kontrolę prawidłowości i jednolitości stosowania zasad orzecznictwa
o niezdolności do pracy przez lekarzy orzeczników i komisje lekarskie;
2) udzielanie lekarzom orzecznikom i komisjom lekarskim wytycznych w zakresie
stosowania zasad orzecznictwa o niezdolności do pracy;
3) prawo przekazania sprawy do rozpatrzenia przez komisję lekarską, jeżeli
w wyniku kontroli, o której mowa w pkt 1, zostanie stwierdzony brak zgodności
orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ze stanem faktycznym lub
zasadami orzecznictwa o niezdolności do pracy.
6. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określa, w drodze
rozporządzenia, uwzględniając konieczność zapewnienia prawidłowego i sprawnego
orzekania o niezdolności do pracy:
1) szczegółowe zasady i tryb orzekania o niezdolności do pracy przez lekarzy
orzeczników i komisje lekarskie;
2) szczegółowe zasady organizacji orzekania o niezdolności do pracy, w tym
w szczególności:
a) miejsce działania lekarzy orzeczników,
b) sposób tworzenia i znoszenia komisji lekarskich,
c) sposób określania siedziby komisji lekarskiej i ich właściwości
terytorialnej,
d) skład komisji lekarskich;
3) szczególne kwalifikacje zawodowe wymagane od lekarzy orzeczników i lekarzy
wchodzących w skład komisji lekarskiej;
4) szczegółowe zasady sprawowania nadzoru nad wykonywaniem orzekania
o niezdolności do pracy.

art. 15. więcej Art. 15. 1. Podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób
określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa
polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez
zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio
rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6
i art. 176.
2. W przypadku gdy zainteresowany w ciągu 20 lat poprzedzających
bezpośrednio rok, w którym zgłosił wniosek o emeryturę, pobierał przez więcej niż
10 lat zasiłek przedemerytalny, podstawę wymiaru emerytury stanowi ustalona
w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa składki na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat
kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany nabył
prawo do tego zasiłku.
2a. Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania
w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za
podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie
minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania
ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.
2b. Przepisy ust. 2a stosuje się odpowiednio do osób uznanych za repatriantów.
3. Do podstawy wymiaru emerytury lub renty, o której mowa w ust. 1 i 2, dolicza
się kwoty przysługujących ubezpieczonemu w danym roku kalendarzowym
wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego,
macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku
wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego, a także
wartość rekompensaty pieniężnej ustaloną zgodnie z pkt 3 załącznika do ustawy
z dnia 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac
w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent.
Do podstawy wymiaru wlicza się również kwoty zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków
szkoleniowych lub stypendiów wypłaconych z Funduszu Pracy za okres
udokumentowanej niezdolności do pracy, z zastrzeżeniem ust. 3a.
3a. Przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury lub renty uwzględnia się kwoty
wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy, oraz kwoty zasiłków: chorobowego,
macierzyńskiego, opiekuńczego, przysługujących ubezpieczonemu w roku
kalendarzowym przypadającym po 2004 r., z tym że łączna kwota podstaw wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz wynagrodzeń i zasiłków nie może
przekroczyć maksymalnej kwoty rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe.
4. W celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:
1) oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa
w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat
kalendarzowych;
2) oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego
wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go
w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu;
3) oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5,
stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz
4) mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19.
5. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%.
6. Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może
stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru
składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie
20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych
z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.
7. Przepisy ust. 1–6 stosuje się odpowiednio do osoby, która osiągała
uposażenie.
8. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty przysługującej
duchownym przyjmuje się przeciętną podstawę wymiaru składek z pełnych lat
kalendarzowych ubezpieczenia przypadających po dniu 1 lipca 1989 r. do dnia,
w którym zgłoszono wniosek o świadczenie, z tym że z okresu nie dłuższego niż
określony w ust. 1; na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru ustala się w myśl
ust. 1.

art. 16. więcej Art. 16. Przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa
w art. 15 ust. 1 i 2, przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po
sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie
krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu.

art. 17. więcej Art. 17. 1. Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15
ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 1–4, do ustalenia
podstawy wymiaru przyjmuje się podstawę wymiaru składek za okres faktycznego
podlegania ubezpieczeniu, z uwzględnieniem ust. 2 i 3. Przepis art. 15 ust. 3 stosuje
się odpowiednio.
2. Nie ustala się podstawy wymiaru renty dla ubezpieczonego, o którym mowa
w ust. 1, jeżeli nie pozostawał on w ubezpieczeniu co najmniej przez 1 rok
kalendarzowy.
3. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli nie można ustalić podstawy
wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58
ust. 1 pkt 5, z powodu pełnienia zastępczej służby wojskowej, odbywania czynnej
służby wojskowej albo korzystania z urlopu wychowawczego.

art. 18. więcej Art. 18. 1. Podstawę wymiaru emerytury lub renty dla osób posiadających
okresy ubezpieczenia za granicą, o których mowa w art. 8, ustala się na zasadach
określonych w art. 15–17.
2. Przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15
ust. 1 i 2, nie uwzględnia się lat kalendarzowych, w których ubezpieczony przez cały
rok pozostawał w ubezpieczeniu za granicą.
3. Jeżeli w ciągu 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono
wniosek o emeryturę lub rentę, zainteresowany nie był ubezpieczony w Polsce,
podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki
na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany przystąpił po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą.

art. 19. więcej Art. 19. Kwota bazowa wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia
pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne,
określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku
kalendarzowym.

Art. 19a. Kwota bazowa jest ustalana corocznie na podstawie art. 19
i obowiązuje od dnia 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego
następnego roku kalendarzowego.

art. 20. więcej Art. 20. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza, w formie
komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”
w terminie:
1) do 7 roboczego dnia lutego każdego roku:
a) kwotę przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim
roku kalendarzowym,
b) kwotę bazową, o której mowa w art. 19;
2) do 7 roboczego dnia drugiego miesiąca każdego kwartału kwotę przeciętnego
wynagrodzenia w poprzednim kwartale.

art. 21. więcej Art. 21. 1. Podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała
ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, stanowi:
1) podstawa wymiaru renty – w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz
wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po
ustaleniu prawa do renty, z zastrzeżeniem art. 15 ust. 5, albo
2) podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art. 15.
2. Przepis ust. 1 pkt 1 stosuje się przy ustalaniu podstawy wymiaru:
1) emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury;
2) renty z tytułu niezdolności do pracy dla osoby, która wcześniej miała ustalone
prawo do tej renty albo do emerytury.
3. Podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej pobierała
świadczenie przedemerytalne na podstawie przepisów o zatrudnieniu
i przeciwdziałaniu bezrobociu, stanowi podstawa wymiaru emerytury przyjęta do
ustalenia świadczenia przedemerytalnego – w wysokości uwzględniającej wszystkie
kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do świadczenia przedemerytalnego albo podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art. 15.

art. 22. więcej Art. 22. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe zasady
ustalania podstawy wymiaru emerytury i renty, uwzględniające w szczególności:
1) przypadki, w których do podstawy wymiaru emerytury lub renty dolicza się
niektóre wypłaty dokonane na rzecz pracownika, jeżeli wypłaty te w okresie
przed dniem wejścia w życie ustawy były uwzględniane przy ustalaniu podstawy
wymiaru emerytury lub renty, mimo że były wyłączone z podstawy wymiaru
składek;
2) przypadki, w których podstawę wymiaru emerytury lub renty dla pracowników
zatrudnionych za granicą ustala się na podstawie wynagrodzenia
przysługującego pracownikom zatrudnionym w tym okresie w kraju w tym
samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed
wyjazdem za granicę, albo na podstawie kwot ryczałtowych.

art. 23. więcej Art. 23. 1. Jeżeli podstawy wymiaru emerytury lub renty nie można ustalić
zgodnie z zasadami określonymi w ustawie lub w rozporządzeniu, o którym mowa
w art. 22, emeryturę lub rentę ustala się w wysokości najniższej emerytury lub renty.
2. Przepis ust. 1 nie ma zastosowania przy ustalaniu wysokości emerytur:
1) osób, o których mowa w art. 24a i 27a, jeżeli emeryturę przyznano z urzędu
osobie niemającej okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co
najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn;
2) osób, o których mowa w art. 28.
Przy ustalaniu okresu składkowego i nieskładkowego przepis art. 5 ust. 2 stosuje się
odpowiednio.

art. 24. więcej Art. 24. 1. Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje
emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla
kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i
184.
1a. (uchylony)
1b. (uchylony)
2. Dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, z wyjątkiem
ubezpieczonych mających prawo do emerytury na warunkach określonych w art. 32,
33, 39, 40, 46, 50, 50a i 50e, 184 oraz w art. 88 ustawy, o której mowa w art. 150,
zostaną ustanowione emerytury pomostowe.
2a. Ubezpieczonym spełniającym warunki określone w art. 50a lub 50e
przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku i okresów pracy lub okresu pracy,
określonych w tych przepisach.
3. Zasady, warunki i tryb ustanawiania emerytur, o których mowa w ust. 2,
określi odrębna ustawa.

Art. 24a. 1. Emeryturę, o której mowa w art. 24, przyznaje się z urzędu zamiast
renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek uprawniający do tej
emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym.
2. Emeryturę przyznaje się od dnia osiągnięcia przez rencistę wieku
uprawniającego do emerytury, a w przypadku gdy wypłata renty z tytułu niezdolności
do pracy była wstrzymana – od dnia, od którego podjęto jej wypłatę.
3. Emeryturę oblicza się zgodnie z art. 26, z uwzględnieniem ust. 4 i 5.
4. Na wniosek osoby, której emeryturę przyznano z urzędu w latach 2009–2013,
emeryturę oblicza się ponownie zgodnie z art. 183.
5. Na wniosek osoby, która spełniła warunki do emerytury określone w art. 46
i 50, jednakże nie wystąpiła z wnioskiem o jej przyznanie, ponownie oblicza się
wysokość emerytury zgodnie z art. 53 i 56.
6. Emerytura obliczona na zasadach określonych w ust. 2–5 nie może być niższa
od pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy.

art. 25. więcej Art. 25. 1. Podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi
kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek
zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego
miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału
początkowego określonego w art. 173–175 oraz kwot środków zewidencjonowanych
na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.
1a. Przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, dla
osoby, która miała ustalone prawo do emerytury częściowej, nie uwzględnia się kwot
zwiększeń składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego
określonego w art. 173–175, uzyskanych w wyniku waloryzacji kwartalnej, o której
mowa w art. 25a, przeprowadzonej w celu obliczenia emerytury częściowej.
1b. Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę częściową lub emeryturę na podstawie
przepisów art. 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. –
Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2018 r. poz. 967 i 2245 oraz z 2019 r. poz. 730 i 1287),
podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1,
pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed
odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na
ubezpieczenie zdrowotne.
1c. Przepis ust. 1b stosuje się również w przypadku, gdy ubezpieczony pobrał
emeryturę górniczą, określoną w art. 34 lub w art. 48 i 49, w brzmieniu
obowiązującym w dniu 31 grudnia 2006 r.
1d. Kwot zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy
z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, nie uwzględnia
się przy ustalaniu wysokości emerytury, o której mowa w art. 184, oraz przy ustalaniu
wysokości emerytury zgodnie z art. 183.
1e. Przepis ust. 1d stosuje się również w przypadku, gdy ubezpieczony złożył
wniosek o okresową emeryturę kapitałową i spełnia warunki ustawowe do ustalenia
prawa do tej emerytury.
1f. Przy ustalaniu wysokości emerytury, o której mowa w art. 24, dla osób,
którym wcześniej ustalono prawo do emerytury na podstawie art. 46, art. 50, art. 50a,
art. 50e lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, nie
uwzględnia się kwot zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
1g. Przepis ust. 1f stosuje się odpowiednio do emerytur, o których mowa
w ust. 1c.
2. Kwota, o której mowa w ust. 1, nie podlega dziedziczeniu, z zastrzeżeniem
art. 25b.
3. Waloryzację składek przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego
roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem art. 25a. W wyniku
przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu.
4. Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie
ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja,
powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji.
5. Waloryzacja składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie
ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji.
6. Wskaźnik waloryzacji składek jest równy wskaźnikowi cen towarów i usług
konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji
w stosunku do poprzedniego roku powiększonemu o wzrost realny sumy przypisu
składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin
waloryzacji w stosunku do roku poprzedniego, z zastrzeżeniem ust. 9. Wskaźnik
waloryzacji składek nie może być niższy niż wskaźnik cen towarów i usług
konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji
w stosunku do poprzedniego roku.
7. Wskaźnik wzrostu realnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie
emerytalne, o którym mowa w ust. 6, otrzymuje się poprzez podzielenie wskaźnika
wzrostu nominalnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku
kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do roku
poprzedniego przez wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem ustalony
dla analogicznego okresu.
8. Wskaźnik wzrostu nominalnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie
emerytalne, o którym mowa w ust. 7, stanowi iloraz sumy przypisu składek na
ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji
i w roku poprzednim.
9. Wskaźnik waloryzacji składek za rok 2000 jest równy wskaźnikowi wzrostu
przeciętnego wynagrodzenia za 2000 r. w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za
1999 r.
10. Wskaźnik waloryzacji składek ustala się z dokładnością do setnych części
procentu.
11. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu
w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, do 20. dnia
pierwszego miesiąca każdego kwartału, wskaźnik cen towarów i usług
konsumpcyjnych ogółem za poprzedni kwartał.
12. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ogłasza
w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, do 25. dnia miesiąca poprzedzającego termin waloryzacji, wskaźnik waloryzacji składek za poprzedni rok i kwartał.

Art. 25a. 1. Przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na
ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu
31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa
w art. 25, jest waloryzowana kwartalnie.
2. W przypadku ustalania wysokości emerytury:
1) w pierwszym kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek
dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku;
2) w drugim kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek
dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku;
3) w trzecim kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek
dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku;
4) w czwartym kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek
dokonuje się za drugi kwartał danego roku.
3. Waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na
ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest
waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji
kwartalnych.
4. Waloryzacja kwartalna składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych
na koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji określony w ust. 5.
W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu.
5. Wskaźnik waloryzacji kwartalnej składek jest równy wskaźnikowi cen
towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w kwartale, za który przeprowadzana jest
waloryzacja w stosunku do poprzedniego kwartału, powiększonemu o wzrost realny
sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który
przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do kwartału poprzedniego. Wskaźnik
waloryzacji składek nie może być niższy niż wskaźnik cen towarów i usług
konsumpcyjnych ogółem w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja
w stosunku do poprzedniego kwartału.
6. Wskaźnik wzrostu realnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie
emerytalne, o którym mowa w ust. 5, otrzymuje się poprzez podzielenie wskaźnika
wzrostu nominalnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne
w kwartale, za który jest przeprowadzana waloryzacja w stosunku do kwartału poprzedniego, przez wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem ustalony dla analogicznego okresu.
7. Wskaźnik wzrostu nominalnego sumy przypisu składek na ubezpieczenie
emerytalne, o którym mowa w ust. 6, stanowi iloraz sumy przypisu składek na
ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który jest przeprowadzana waloryzacja,
i w kwartale poprzednim.
8. Wskaźnik waloryzacji składek ustala się z dokładnością do setnych części
procentu.

Art. 25b. 1. Zakład informuje emeryta, który:
1) nabył prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego
65 lat albo do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku miał ustalone prawo
do okresowej emerytury kapitałowej,
2) posiadał subkonto, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
3) nie pobiera okresowej emerytury kapitałowej
– o możliwości wskazania imiennie jednej lub kilku osób fizycznych jako osób
uposażonych, na rzecz których ma nastąpić po śmierci emeryta wypłata
jednorazowego świadczenia pieniężnego, zwanego dalej „wypłatą gwarantowaną”.
2. Wskazanie osoby, o której mowa w ust. 1, niewymienionej w art. 67 może
nastąpić po uzyskaniu zgody współmałżonka emeryta wyrażonej w formie pisemnej.
3. Wypłata gwarantowana jest ustalana jako różnica między kwotą środków,
o których mowa w art. 25 ust. 1, zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa
w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
a iloczynem liczby pełnych miesięcy, jakie upłynęły od początku miesiąca, w którym
po raz pierwszy wypłacono emeryturę, do końca miesiąca, w którym nastąpiła śmierć
emeryta, oraz trzydziestej siódmej części kwoty zewidencjonowanej na tym
subkoncie.
4. Osoba uposażona, zgodnie z dyspozycją emeryta, nabywa prawo do całości
albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta pobierającego emeryturę,
o którym mowa w ust. 1, nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz
pierwszy wypłacono emeryturę.
5. Brak wskazania osoby uposażonej oznacza wskazanie jako osoby uposażonej
małżonka, o ile w chwili śmierci emeryta pozostawał z nim we wspólności majątkowej, a w pozostałych przypadkach wypłata gwarantowana wchodzi w skład spadku.
6. Jeżeli emeryt wskazał kilka osób uposażonych, a nie oznaczył ich udziału
w wypłacie gwarantowanej, uważa się, że udziały tych osób są równe.
7. Emeryt może w każdym czasie zmienić poprzednią dyspozycję, wskazując
inne osoby uposażone zamiast lub oprócz osób, o których mowa w ust. 1, jak również
oznaczając w inny sposób udział wskazanych osób w wypłacie gwarantowanej, albo
odwołać poprzednią dyspozycję, nie wskazując żadnych innych osób.
8. Wskazanie osoby uposażonej staje się bezskuteczne, jeżeli osoba ta zmarła
przed śmiercią emeryta. W takim przypadku udział, który był przeznaczony dla
zmarłej osoby uposażonej, przypada w równych częściach pozostałym osobom
uposażonym, chyba że emeryt zadysponuje tym udziałem w inny sposób.

art. 26. więcej Art. 26. 1. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem
podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie
dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę
danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.
2. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się
w ukończonych latach i miesiącach.
3. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz
wyraża się w miesiącach.
4. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu
w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” corocznie
w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku
ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2.
5. Tablice, o których mowa w ust. 4 są podstawą przyznawania emerytur na
wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku
kalendarzowego, z uwzględnieniem ust. 6.
6. Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości
emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w
którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat
dla mężczyzn.

Art. 26a. 1. Wysokość emerytury ustalonej zgodnie z art. 26 ulega zwiększeniu
za okresy opłacania składek na Fundusz Emerytalny Rolników, Fundusz
Ubezpieczenia Społecznego Rolników i ubezpieczenie emerytalno-rentowe, o których mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zwiększenie to ustala się według zasad wymiaru części składkowej emerytury rolniczej przewidzianych
w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników na podstawie zaświadczenia Kasy
Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o okresach opłacania składek.
2. Zwiększenie, o którym mowa w ust. 1, nie przysługuje osobie mającej
ustalone prawo do emerytury na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym
rolników.
3. Zwiększenie, o którym mowa w ust. 1, przyznaje się ubezpieczonemu, który
legitymuje się okresami, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1, krótszymi niż 25 lat.
4. Emeryturę, o której mowa w ust. 1, wypłaca się z Funduszu, z tym że koszty
tej emerytury w części odpowiadającej zwiększeniu o część składkową w wysokości
obliczonej zgodnie z ust. 1 podlegają refundacji z funduszu emerytalno-rentowego
określonego w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Art. 26b. (uchylony).

Art. 26c. 1. Po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat przez osobę,
która pobierała okresową emeryturę kapitałową do dnia poprzedzającego osiągnięcie
tego wieku, emeryturę z Funduszu oblicza się ponownie z urzędu na zasadach
określonych w art. 26, z tym że do obliczenia emerytury przyjmuje się średnie dalsze
trwanie życia ustalone dla wieku 65 lat, obowiązujące w dacie osiągnięcia tego wieku.
2. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie
emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie
ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje
wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwoty
środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z tym że przy ustalaniu
podstawy obliczenia emerytury nie uwzględnia się kwot zwiększeń składek na
ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego określonego w art. 173–175,
uzyskanych w wyniku waloryzacji kwartalnej, o której mowa w art. 25a,
przeprowadzonej w celu obliczenia dotychczas przysługującej emerytury z Funduszu.
3. Emerytura z Funduszu nie może być niższa od kwoty odpowiadającej
wysokości emerytury z Funduszu i okresowej emerytury kapitałowej przysługującej
w dniu poprzedzającym osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat.
4. Przepisy ust. 1–3 stosuje się odpowiednio do ustalenia wysokości emerytury z
Funduszu dla osoby, której ustalono prawo do tej emerytury oraz do okresowej emerytury kapitałowej, a która do dnia poprzedzającego dzień osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat nie pobrała emerytury wskutek zawieszenia prawa
do świadczenia, zgodnie z art. 103a.

art. 27. więcej Art. 27. Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje
emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:
1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej
65 lat dla mężczyzn;
2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i
25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a.

Art. 27a. Emeryturę przyznaje się z urzędu zamiast pobieranej renty z tytułu
niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla
kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Przepis art. 24a ust. 2 stosuje się
odpowiednio.

art. 28. więcej Art. 28. Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie
osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 pkt 2,
przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:
1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej
65 lat dla mężczyzn;
2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i
co najmniej 20 lat dla mężczyzn.

art. 29. więcej Art. 29. 1. Ubezpieczeni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie
osiągnęli wieku emerytalnego określonego w art. 27 pkt 1, mogą przejść na emeryturę:
1) kobieta – po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli ma co najmniej 30-letni okres
składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 20-letni okres składkowy
i nieskładkowy oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy;
2) mężczyzna – po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 35-letni okres
składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy
i nieskładkowy oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.
2. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje ubezpieczonym, którzy:
1) ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, byli pracownikami oraz
2) w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawali w stosunku pracy co
najmniej przez 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę są
uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy.
3. Spełnienia warunków, o których mowa w ust. 2, nie wymaga się od
ubezpieczonych, którzy przez cały wymagany okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 1
i 2, podlegali ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy.

art. 30. więcej Art. 30. Odrębne przepisy określają zasady wcześniejszego przechodzenia na
emeryturę dla osób, określonych w art. 27, które są:
1) inwalidami wojennymi i wojskowymi oraz kombatantami;
2) pracownikami urzędów państwowych;
3) pracownikami samorządowymi;
4) żołnierzami zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianymi
w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu;
5) nauczycielami akademickimi.

art. 31. więcej Art. 31. Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r., uprawnione do renty
z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, wypadkiem
przy wykonywaniu pozarolniczej działalności gospodarczej, działalności twórczej lub
artystycznej, umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo przy wykonywaniu przez
osoby duchowne i zakonne czynności religijnych lub czynności związanych
z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi, wypadkiem w drodze do
pracy lub z pracy zaistniałym do dnia 31 grudnia 2002 r., albo wskutek choroby
zawodowej, mogą przejść na emeryturę:
1) kobieta – po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli ma co najmniej 20-letni okres
składkowy i nieskładkowy;
2) mężczyzna – po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 25-letni okres
składkowy i nieskładkowy.

art. 32. więcej Art. 32. 1. Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym
pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym
niż określony w art. 27 pkt 1.
1a. Przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze nie uwzględnia się:
1) okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu
14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
2) (uchylony)
2. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych
przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu
uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na
bezpieczeństwo własne lub otoczenia.
3. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników
zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się:
1) pracowników organów kontroli państwowej;
2) pracowników organów administracji celnej;
3) pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną;
4) dziennikarzy zatrudnionych w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu,
telewizji oraz w organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo
fotograficznych, objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy;
5) nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych
wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia
26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela;
6) żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa,
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby
Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura
Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony
Rządu, Służby Ochrony Państwa, Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej,
Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej;
7) pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15
pkt 1a–5 i 8 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej
(Dz. U. z 2019 r. poz. 1372, 1518 i 1593).
4. Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz
warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo
do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.
4a. (utracił moc)
5. Odrębne przepisy określają zasady przechodzenia na emeryturę, bez względu
na wiek, nauczycieli urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.

art. 33. więcej Art. 33. Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r., ubezpieczone z tytułu
działalności twórczej lub artystycznej, mają prawo do emerytury na warunkach
określonych dla pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną.

art. 34. więcej Art. 34. (uchylony).

art. 35. więcej Art. 35. (uchylony).

art. 36. więcej Art. 36. (uchylony).

art. 37. więcej Art. 37. (uchylony).

art. 38. więcej Art. 38. (uchylony).

art. 39. więcej Art. 39. Ubezpieczonemu urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r.,
spełniającemu warunek określony w art. 27 pkt 2 i niespełniającemu warunków
wymaganych do uzyskania górniczej emerytury na podstawie art. 50a, który ma co
najmniej 5 lat:
1) pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wykonywanej pod ziemią stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy, albo
2) pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w
pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla
brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki
– wiek emerytalny, o którym mowa w art. 27 pkt 1, obniża się o 6 miesięcy za każdy
rok takiej pracy, nie więcej jednak niż o 15 lat.

art. 40. więcej Art. 40. Kolejowa emerytura przysługuje pracownikowi kolejowemu
urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r., który spełnia łącznie następujące
warunki:
1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący dla kobiet 55 lat, mężczyzn 60 lat;
2) ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety
i 25 lat dla mężczyzny, w tym co najmniej 15 lat zatrudnienia na kolei, łącznie
z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia na kolei,
o których mowa w art. 44–45.

art. 41. więcej Art. 41. Przy ustalaniu prawa do emerytury kolejowej uwzględnia się okresy
pracy na kolei i pracy równorzędnej z pracą na kolei oraz okresy zaliczalne do pracy
na kolei, będące okresami składkowymi lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy.

art. 42. więcej Art. 42. 1. Pracownikami kolejowymi w rozumieniu ustawy są osoby
pozostające w stosunku pracy w:
1) jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa „Polskie Koleje Państwowe”,
z wyłączeniem biur projektów kolejowych;
2) innych jednostkach (komórkach) organizacyjnych, których pracownicy byli
objęci dotychczasowymi przepisami o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników
kolejowych i ich rodzin;
3) podmiotach wydzielonych z przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje
Państwowe” w okresie od dnia 1 września 1999 r. do dnia wpisu spółki „Polskie
Koleje Państwowe Spółka Akcyjna” do rejestru handlowego.
2. Zatrudnienie pracowników kolejowych w jednostkach (komórkach)
organizacyjnych, określonych w ust. 1, zwanych dalej „kolejowymi jednostkami
organizacyjnymi”, uważa się w rozumieniu ustawy za zatrudnienie na kolei.
3. Od dnia wpisu spółki „Polskie Koleje Państwowe Spółka Akcyjna” do rejestru
handlowego pracownikami kolejowymi, w rozumieniu ustawy, są również
pracownicy zatrudnieni w tej spółce oraz w innych podmiotach wydzielonych z tej
spółki na podstawie ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji,
restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje
Państwowe” (Dz. U. z 2018 r. poz. 1311 oraz z 2019 r. poz. 492 i 1495).

art. 43. więcej Art. 43. 1. Za okresy zatrudnienia na kolei uważa się okresy pozostawania
w stosunku pracy w kolejowych jednostkach organizacyjnych, w czasie których
pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego:
chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy.
2. Każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub
elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na
stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako 14 miesięcy zatrudnienia
na kolei.

art. 44. więcej Art. 44. Za okresy równorzędne z okresami zatrudnienia na kolei uważa się
okresy:
1) pobierania – po ustaniu zatrudnienia na kolei w wymiarze czasu pracy nie
niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie – zasiłku chorobowego,
macierzyńskiego lub opiekuńczego z tytułu tego zatrudnienia;
2) pobierania renty chorobowej przyznanej przez właściwą kolejową jednostkę
organizacyjną;
3) wykonywania przed dniem 1 stycznia 1975 r. pracy w kolejowej jednostce
organizacyjnej na podstawie umowy o naukę zawodu, przyuczenia do określonej
pracy lub odbycia wstępnego stażu pracy;
4) zatrudnienia lub pełnienia funkcji z wyboru w związkach zawodowych w czasie
bezpłatnego urlopu udzielonego pracownikowi na ten cel;
5) zatrudnienia, jednak nie dłuższego niż 5 lat, licząc od ustania zatrudnienia na
kolei, jeżeli zatrudnienie na kolei ustało wskutek:
a) przejścia za zgodą kolejowej jednostki organizacyjnej do zatrudnienia
w resorcie komunikacji niebędącego zatrudnieniem na kolei,
b) przejścia z zatrudnienia na kolei do zatrudnienia w urzędach naczelnych
i centralnych organów administracji państwowej,
c) nawiązania stosunku pracy na podstawie wyboru,
d) przejścia za zgodą kolejowej jednostki organizacyjnej do zatrudnienia na
kolejach użytku niepublicznego,
e) przejścia za zgodą kolejowej jednostki organizacyjnej do zatrudnienia
w innych resortach w celu zorganizowania lub budowy transportu
kolejowego;
6) zatrudnienia, jednak nie dłuższego niż 5 lat, w jednostkach (komórkach)
organizacyjnych resortu komunikacji niebędących kolejowymi jednostkami
organizacyjnymi, jeżeli nastąpiła zmiana tego zatrudnienia na zatrudnienie na
kolei i jeżeli okres 5 lat zatrudnienia w tych jednostkach nie podlega zaliczeniu
na podstawie pkt 5 lit. a;
7) zatrudnienia w międzynarodowych organizacjach kolejowych i w zagranicznych
placówkach kolejowych po oddelegowaniu do tego zatrudnienia z zatrudnienia
na kolei;
8) wykonywania zatrudnienia za granicą przez specjalistów w czasie trwania
stosunku pracy z kolejową jednostką organizacyjną;
9) niewykonywania pracy na kolei, jeżeli za okresy te przysługuje wynagrodzenie
w wyniku przywrócenia do pracy albo odszkodowanie;
10) zatrudnienia na kolejach innych państw, pod warunkiem że pracownik po tych
okresach był zatrudniony na kolejach polskich.

art. 45. więcej Art. 45. 1. Za okresy zaliczane do okresów zatrudnienia na kolei uważa się
okresy:
1) przerwy w pracy na kolei obejmującej okresy wymienione w art. 44 pkt 6 i 7;
2) zatrudnienia poza koleją w okresie po dniu 31 sierpnia 1939 r. do dnia 9 maja
1945 r. pracowników, którzy w dniu 31 sierpnia 1939 r. byli zatrudnieni na kolei
i po dniu 9 maja 1945 r. podjęli ponownie w Polsce zatrudnienie na kolei;
3) pobierania stypendium sportowego z tytułu wyczynowego uprawiania sportu,
wypłacanego przez kolejowy klub sportowy, jeżeli osoba pobierająca
stypendium przed okresem jego pobierania była zatrudniona na kolei.
2. Okresy działalności kombatanckiej, służby wojskowej oraz służby w:
1) Policji (Milicji Obywatelskiej),
2) Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji
Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu
Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (w organach
bezpieczeństwa publicznego),
3) Straży Granicznej,
3a) Straży Marszałkowskiej,
4) Służbie Więziennej,
5) Państwowej Straży Pożarnej,
6) Biurze Ochrony Rządu,
7) Służbie Ochrony Państwa
traktuje się na równi z okresami zaliczalnymi do okresów zatrudnienia na kolei.

art. 46. więcej Art. 46. 1. Prawo do emerytury na warunkach określonych w art. 29, 32, 33
i 39 przysługuje również ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r.
a przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:
1) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu
emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa;
2) warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnią do dnia
31 grudnia 2008 r.
3) (uchylony)
2. Jeżeli ubezpieczony, o którym mowa w ust. 1, nie zawrze umowy
o przystąpieniu do otwartego funduszu emerytalnego w terminie do dnia 31 grudnia
1999 r., uważa się, że ubezpieczony nie przystąpił do otwartego funduszu
emerytalnego.

art. 47. więcej Art. 47. Odrębne przepisy określają zasady przechodzenia na emeryturę, bez
względu na wiek, nauczycieli urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem
1 stycznia 1969 r.

art. 48. więcej Art. 48. (uchylony).

art. 49. więcej Art. 49. (uchylony).

art. 50. więcej Art. 50. 1. Prawo do emerytury kolejowej, o której mowa w art. 40, przysługuje
pracownikom kolejowym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem
1 stycznia 1969 r., jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:
1) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu
emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa;
2) warunki do uzyskania emerytury określone w tym przepisie spełnią do dnia
31 grudnia 2008 r.
3) (uchylony)
2. Przepis art. 46 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

Art. 50a. 1. Górnicza emerytura przysługuje pracownikowi, który spełnia
łącznie następujące warunki:
1) ukończył 55 lat życia;
2) ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co
najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy
górniczej określonej w art. 50c ust. 1;
3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu
emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.
2. Wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej
20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym co
najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wynosi 50 lat.

Art. 50b. Przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej uwzględnia się okresy
pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą, będące okresami składkowymi
lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy, z tym że okresy pracy górniczej i pracy
równorzędnej z pracą górniczą uwzględnia się, jeżeli praca ta wykonywana była co
najmniej w połowie wymiaru czasu pracy.

Art. 50c. 1. Za pracę górniczą uważa się zatrudnienie:
1) pod ziemią w kopalniach węgla, rud, kruszców, surowców ogniotrwałych, glin
szlachetnych, kaolinów, magnezytów, gipsu, anhydrytu, soli kamiennej
i potasowej, fosforytów oraz barytu;
2) pod ziemią i przy głębieniu szybów w przedsiębiorstwach budowy kopalń
określonych w pkt 1 oraz pod ziemią w przedsiębiorstwach i innych podmiotach
wykonujących dla tych kopalń roboty górnicze lub przy budowie szybów;
3) pod ziemią w przedsiębiorstwach montażowych, przedsiębiorstwach maszyn
górniczych, zakładach naprawczych i innych podmiotach wykonujących dla
kopalń określonych w pkt 1 podziemne roboty budowlano-montażowe, roboty
przy naprawie maszyn i wdrażaniu nowych urządzeń; pracownikom
zatrudnionym w tych przedsiębiorstwach, zakładach i innych podmiotach uznaje
się za pracę górniczą te miesiące zatrudnienia, w których co najmniej połowę
dniówek roboczych przepracowali pod ziemią;
4) na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub
zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy
pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji
agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki
oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze
dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze
rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia
społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i
ministrem właściwym do spraw gospodarki złożami kopalin;
5) pod ziemią na stanowiskach dozoru ruchu oraz kierownictwa ruchu kopalń,
przedsiębiorstw i innych podmiotów określonych w pkt 1–3, a także w
kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach, o których mowa w pkt 4, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw gospodarki, w
porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki złożami kopalin i
ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego;
6) w charakterze członków drużyn ratowniczych kopalń określonych w pkt 1 i 4,
mechaników sprzętu ratowniczego tych drużyn oraz w charakterze ratowników
zawodowych w stacjach ratownictwa górniczego;
7) na stanowiskach maszynistów wyciągowych na szybach oraz na stanowiskach
sygnalistów na nadszybiach szybów w kopalniach, przedsiębiorstwach i innych
podmiotach określonych w pkt 1 i 2;
8) na stanowiskach pracy pod ziemią w nieczynnych kopalniach wymienionych
w pkt 1;
9) na stanowiskach instruktorów zawodu w górniczych polach szkoleniowych pod
ziemią oraz w kopalniach siarki i węgla brunatnego.
2. Za pracę równorzędną z pracą górniczą uważa się:
1) zatrudnienie na stanowiskach wymagających kwalifikacji inżyniera lub technika
w zakresie górnictwa w urzędach górniczych, jeżeli zatrudnienie jest związane
z wykonywaniem czynności inspekcyjno-technicznych w kopalniach,
przedsiębiorstwach i innych podmiotach określonych w ust. 1 pkt 1–4, pod
warunkiem uprzedniego przepracowania w kopalniach, przedsiębiorstwach
i innych podmiotach określonych w ust. 1 pkt 1–4 co najmniej 10 lat pod ziemią,
na odkrywce w kopalniach siarki lub węgla brunatnego, a także w kopalniach
otworowych siarki albo na stanowiskach dozoru lub kierownictwa ruchu;
2) zatrudnienie przy innych pracach, nie dłuższe niż 5 lat, do których pracownicy
wykonujący prace określone w ust. 1 i w pkt 1 i 2 przeszli w związku
z likwidacją kopalni, zakładu górniczego, przedsiębiorstwa lub innego podmiotu,
o którym mowa w ust. 1 pkt 1–4.
3. Za pracowników zatrudnionych na stanowiskach wymagających kwalifikacji
inżyniera lub technika w zakresie górnictwa w jednostkach organizacyjnych
określonych w ust. 2 pkt 1 uważa się osoby, które posiadają tytuł inżyniera lub
technika i są zatrudnione zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami w zakresie górnictwa.
4. Okresy pracy górniczej wymienionej w ust. 1 pkt 1–4 wykonywanej za
granicą traktuje się na równi z okresami takiej pracy wykonywanej w kraju, jeżeli
spełnione są warunki określone w ustawie, wymagane do uwzględnienia tych okresów
pracy przy ustalaniu prawa do świadczeń.

Art. 50d. 1. Przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom
zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się
w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego:
1) w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych
pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn
urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu
szybów i robotach szybowych;
2) w drużynach ratowniczych.
2. Okresy pracy wymienione w ust. 1 pkt 2 zalicza się w wymiarze
półtorakrotnym również tym pracownikom dozoru ruchu i kierownictwa ruchu
kopalń, którzy pracują przez co najmniej połowę dniówek roboczych w miesiącu pod
ziemią, w kopalniach siarki lub w kopalniach węgla brunatnego.
3. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z
ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw
gospodarki złożami kopalin, w drodze rozporządzenia, określi szczegółowo
stanowiska pracy, na których zatrudnienie zalicza się zgodnie z ust. 1 i 2 w wymiarze
półtorakrotnym.
4. Minister właściwy do spraw gospodarki, w porozumieniu z ministrem
właściwym do spraw gospodarki złożami kopalin i ministrem właściwym do spraw
zabezpieczenia społecznego, określi, w drodze rozporządzenia, zasady
ewidencjonowania przez pracodawców okresów zatrudnienia na stanowiskach, na
których okresy pracy górniczej zalicza się w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu
prawa do górniczej emerytury, oraz na niektórych innych stanowiskach pracy
górniczej.

Art. 50e. 1. Prawo do górniczej emerytury, bez względu na wiek i zajmowane
stanowisko, przysługuje pracownikom, którzy pracę górniczą wykonywali pod ziemią
stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres wynoszący co najmniej 25 lat,
z uwzględnieniem ust. 2.
2. Do okresów pracy górniczej, o której mowa w ust. 1, zalicza się także okresy:
1) niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy albo z tytułu choroby
zawodowej, za które wypłacone zostało wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy
albo świadczenie rehabilitacyjne,
2) czasowego oddelegowania pracowników, o których mowa w art. 50c ust. 1 pkt 6,
do zawodowego pogotowia ratowniczego w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu, w KGHM Polska Miedź S.A. Oddział Jednostka Ratownictwa Górniczo-Hutniczego w Lubinie lub w okręgowych stacjach
ratownictwa górniczego
– bezpośrednio poprzedzone pracą górniczą wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy, przypadające w czasie trwania stosunku pracy.
3. Prawo do emerytury, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem, że
pracownik nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu
emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Art. 50f. Przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej, o której mowa w art. 50e,
okresy pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu
pracy mogą być na wniosek pracownika rozliczane w okresach kwartalnych.

art. 51. więcej Art. 51. 1. Przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa
w art. 50a lub 50e, stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 2, następujące przeliczniki:
1) 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy;
2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;
3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa
w art. 50c ust. 1 pkt 1–3 i 5–9, wykonywanej częściowo na powierzchni
i częściowo pod ziemią;
4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej
stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla
brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych
podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.
2. Przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur łączny okres pracy obliczony
z zastosowaniem przeliczników, o których mowa w ust. 1, uwzględnia się
w wymiarze nie dłuższym niż 45 lat.

art. 52. więcej Art. 52. 1. Przy ustalaniu wysokości emerytur innych niż określone
w art. 51 stosuje się następujące przeliczniki:
1) 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy,
2) 1,8 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią, o której mowa
w art. 50d ust. 1,
pod warunkiem wykonywania takiej pracy co najmniej przez 5 lat, z zastrzeżeniem
ust. 2.
2. Przy ustalaniu wysokości emerytur łączny okres pracy obliczony
z zastosowaniem przeliczników, o których mowa w ust. 1, uwzględnia się
w wymiarze nie dłuższym niż 40 lat.

art. 53. więcej Art. 53. 1. Emerytura wynosi:
1) 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, oraz
2) po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,
3) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych
– z uwzględnieniem art. 55.
2. Przy obliczaniu emerytury okresy, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, ustala
się z uwzględnieniem pełnych miesięcy.
3. Emeryturę, której podstawę wymiaru stanowi podstawa wymiaru świadczenia,
o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, oblicza się od tej samej kwoty bazowej,
którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie emeryturę
podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających do dnia nabycia uprawnień do
emerytury.
4. Przepisu ust. 3 nie stosuje się, jeżeli zainteresowany po nabyciu uprawnień do
świadczenia, którego podstawę wymiaru wskazał za podstawę wymiaru emerytury,
podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
5. Przepisy ust. 3 i 4 stosuje się odpowiednio, jeżeli podstawę wymiaru
emerytury stanowi podstawa wymiaru emerytury przyjętej do obliczenia świadczenia
przedemerytalnego.

art. 54. więcej Art. 54. Emerytur, o których mowa w art. 28, nie podwyższa się do kwoty
najniższej emerytury.

Art. 54a. 1. Emeryturę, o której mowa w art. 27a, oblicza się zgodnie z art. 53
i 56.
2. Emerytura, o której mowa w art. 27a, nie może być niższa od pobieranej
dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy.

art. 55. więcej Art. 55. Ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na
podstawie art. 27, który kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego i wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r., może być obliczona
emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53.

Art. 55a. 1. Przepis art. 55 stosuje się również do ubezpieczonego, który miał
ustalone prawo do emerytury przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, o której mowa
w art. 27.
2. Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę, do której miał ustalone prawo przed
ustaleniem prawa do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego, określonego
w art. 27 ust. 2 i 3, podstawę obliczenia emerytury zgodnie z art. 26 pomniejsza się
o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem
zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie
zdrowotne.
3. Prawo do emerytury ustalone przed osiągnięciem wieku emerytalnego,
określonego w art. 27 ust. 2 i 3, ustaje z dniem, od którego została przyznana
emerytura na podstawie art. 27, obliczona zgodnie z art. 26.

art. 56. więcej Art. 56. 1. Osobie, której przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględniono
okresy pracy w gospodarstwie rolnym określone w art. 10, oblicza się wysokość
przysługującego świadczenia jako część świadczenia obliczonego w myśl art. 53,
z uwzględnieniem okresów pracy w gospodarstwie rolnym, proporcjonalnie do
udziału okresów składkowych i nieskładkowych w okresie stanowiącym sumę
okresów składkowych, nieskładkowych i uwzględnionych okresów pracy w
gospodarstwie rolnym.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do osoby, która udowodniła co najmniej: 20 lat
– kobieta lub 25 lat – mężczyzna okresów składkowych albo okresów składkowych
uzupełnionych okresami nieskładkowymi w rozmiarze nie większym niż określony
w art. 5 ust. 2, lecz wysokość przysługującej jej emerytury oblicza się w myśl art. 53,
z uwzględnieniem okresów składkowych i nieskładkowych, bez uwzględnienia
okresów pracy w gospodarstwie rolnym.
3. Świadczenie, którego wysokość ustalono w myśl ust. 1 lub 2, zwiększa się
o kwotę odpowiadającą części składkowej emerytury ustalonej według zasad wymiaru
określonych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników, z uwzględnieniem
całego udowodnionego okresu pracy w gospodarstwie rolnym, z tym że okresy
prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym – bez
podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu – po ukończeniu 16 roku życia, przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r., uwzględnia się, jeżeli przypadają nie wcześniej niż 25 lat przed ustaleniem prawa do emerytury.
4. Jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe nie zostały uzupełnione okresami
wymienionymi w art. 10, emerytura ulega zwiększeniu za okres opłacania składek na
Fundusz Emerytalny Rolników, Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników
i ubezpieczenie emerytalno-rentowe rolników. Zwiększenie to ustala się według zasad
wymiaru przewidzianych dla części składkowej w przepisach, o których mowa
w ust. 3.
5. Zwiększenie, o którym mowa w ust. 4, nie przysługuje osobie mającej
ustalone prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu
społecznym rolników.
6. Zwiększenie, o którym mowa w ust. 4, przyznaje się na wniosek
zainteresowanego.
7. Emerytury, o których mowa w ust. 1–4, wypłaca się z Funduszu, z tym że
koszty tych emerytur podlegają odpowiedniej refundacji:
1) w części odpowiadającej zwiększeniu o część składkową w wysokości
obliczonej zgodnie z ust. 3 i 4 – z funduszu emerytalno-rentowego określonego
w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników;
2) w części odpowiadającej podwyższeniu do kwoty najniższej emerytury –
z budżetu państwa.

art. 57. więcej Art. 57. 1. Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu,
który spełnił łącznie następujące warunki:
1) jest niezdolny do pracy;
2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;
3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1
i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3–8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11–12,
13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15–17 oraz art. 7 pkt 1–3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie
później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;
4) nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do
jej uzyskania.
2. Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres
składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla
mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Art. 57a. Warunek określony w art. 57 ust. 1 pkt 2 nie jest wymagany od
ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem
w drodze do pracy lub z pracy.

Art. 57b. 1. Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe
zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca
wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia
rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się,
że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana
jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby,
a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze
względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.
2. Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub
z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca:
1) innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia
rentowego;
2) zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych;
3) zwykłego spożywania posiłków;
4) odbywania nauki lub studiów.
3. Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku w drodze do pracy lub z pracy
dokonują w karcie wypadku w drodze do pracy lub z pracy pracodawcy w stosunku
do ubezpieczonych, będących pracownikami, a w stosunku do pozostałych
ubezpieczonych podmioty określone w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 30 października
2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1205).
4. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze
rozporządzenia, szczegółowe zasady, tryb uznawania zdarzenia za wypadek w drodze
do pracy lub z pracy, sposób jego dokumentowania, wzór karty wypadku w drodze do
pracy lub z pracy oraz termin jej sporządzania, biorąc pod uwagę konieczność
zapewnienia jednolitości sposobu informowania o zaistnieniu wypadku.

art. 58. więcej Art. 58. 1. Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego
i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy
ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co
najmniej:
1) 1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;
2) 2 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;
3) 3 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;
4) 4 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;
5) 5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.
2. Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego
dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania
niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów
pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty
rodzinnej.
3. Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego,
o którym mowa w ust. 1, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za
spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem
18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej,
ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do
pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy
składkowe i nieskładkowe.
4. Przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres
składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat
dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

art. 59. więcej Art. 59. 1. Osobie, która spełniła warunki określone w art. 57, przysługuje:
1) renta stała – jeżeli niezdolność do pracy jest trwała;
2) renta okresowa – jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa.
2. Renta okresowa przysługuje przez okres wskazany w decyzji organu
rentowego.

art. 60. więcej Art. 60. 1. Osobie spełniającej warunki określone w art. 57, w stosunku do której
orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do
pracy w dotychczasowym zawodzie, przysługuje renta szkoleniowa przez okres
6 miesięcy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.
2. Okres 6 miesięcy, o którym mowa w ust. 1, ulega wydłużeniu na czas
niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej niż o 30 miesięcy.
3. Przedłużenie prawa do renty, o którym mowa w ust. 2, następuje na podstawie
wniosku starosty.
4. Okres 6 miesięcy, o którym mowa w ust. 1, może ulec skróceniu, jeżeli przed
upływem tego okresu starosta zawiadomi organ rentowy:
1) o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu;
2) o tym, że osoba zainteresowana nie poddaje się przekwalifikowaniu
zawodowemu.

art. 61. więcej Art. 61. Prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy,
podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty
ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy, z zastrzeżeniem art. 101a.

art. 62. więcej Art. 62. 1. Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi:
1) 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, oraz
2) po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych;
3) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych;
4) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25
lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia
zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista osiągnąłby wiek
emerytalny 60 lat.
1a. Przy obliczaniu wysokości renty przepisy art. 53 ust. 3–5 stosuje się
odpowiednio.
2. Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% renty dla osoby
całkowicie niezdolnej do pracy.
3. Przy obliczaniu renty okresy, o których mowa w ust. 1 pkt 2–4, ustala się
z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

art. 63. więcej Art. 63. 1. Osobie, której przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do
pracy uwzględniono okresy pracy w gospodarstwie rolnym wymienione w art. 10
ust. 1 pkt 1, wysokość tej renty oblicza się z uwzględnieniem liczby lat i miesięcy tych
okresów, w wymiarze przyjętym do ustalenia prawa do renty.
2. Renty, o których mowa w ust. 1, wypłaca się z Funduszu, z tym że koszty tych
rent podlegają odpowiedniej refundacji:
1) w części odpowiadającej uwzględnionym okresom pracy w gospodarstwie
rolnym – z funduszu emerytalno-rentowego określonego w przepisach
o ubezpieczeniu społecznym rolników;
2) w części odpowiadającej podwyższeniu do kwoty świadczenia najniższego –
z budżetu państwa.

art. 64. więcej Art. 64. 1. Renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy wymiaru renty.
2. Renta szkoleniowa nie może być niższa niż najniższa renta dla osoby
częściowo niezdolnej do pracy.
3. Renta szkoleniowa nie przysługuje w razie osiągania przychodu z tytułu
działalności, o której mowa w art. 104 ust. 1–4, bez względu na wysokość tego
przychodu.

art. 65. więcej Art. 65. 1. Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby,
która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu
niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych
świadczeń.
2. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie
niezdolna do pracy.
3. (uchylony)

art. 66. więcej Art. 66. Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny
osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie
przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku
przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu
całkowitej niezdolności do pracy.

art. 67. więcej Art. 67. 1. Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny
spełniający warunki określone w art. 68–71:
1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;
2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki,
rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie
i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;
3) małżonek (wdowa i wdowiec);
4) rodzice.
2. Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również ojczyma i macochę oraz
osoby przysposabiające.

art. 68. więcej Art. 68. 1. Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione
mają prawo do renty rodzinnej:
1) do ukończenia 16 lat;
2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak
niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo
3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do
samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym
mowa w pkt 1 lub 2.
2. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole
wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

art. 69. więcej Art. 69. Przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo i inne dzieci,
o których mowa w art. 67 ust. 1 pkt 2, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają
warunki określone w art. 68, a ponadto:
1) zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią
ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem
wypadku, oraz
2) nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:
a) nie mogą zapewnić im utrzymania albo
b) ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem
ustanowionym przez sąd.

art. 70. więcej Art. 70. 1. Wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:
1) w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo
2) wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do
renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się
w szkole – 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie
niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie
niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.
2. Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat
lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat
od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1
pkt 2.
3. Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie
pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli
oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża
prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.
4. Wdowa niespełniająca warunków do renty rodzinnej określonych w ust. 1 lub
2 i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej:
1) przez okres jednego roku od chwili śmierci męża;
2) w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu
uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż
przez 2 lata od chwili śmierci męża.
5. Przepisy ust. 1–4 stosuje się odpowiednio do wdowca.

art. 71. więcej Art. 71. Rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli:
1) ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się
do ich utrzymania;
2) spełniają odpowiednio warunki określone dla wdowy i wdowca w art. 70 ust. 1
i 2 oraz, co do wieku, również w art. 70 ust. 5.

art. 72. więcej Art. 72. W razie ustania prawa do renty rodzinnej z powodu ustąpienia
niezdolności do pracy stosuje się odpowiednio przepis art. 61.

art. 73. więcej Art. 73. 1. Renta rodzinna wynosi:
1) dla jednej osoby uprawnionej – 85% świadczenia, które przysługiwałoby
zmarłemu;
2) dla dwóch osób uprawnionych – 90% świadczenia, które przysługiwałoby
zmarłemu;
3) dla trzech lub więcej osób uprawnionych – 95% świadczenia, które
przysługiwałoby zmarłemu.
2. Za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się kwotę
emerytury, z zastrzeżeniem ust. 3 i 3a, lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do
pracy.
2a. W razie śmierci osoby pobierającej emeryturę częściową lub spełniającej
warunki do uzyskania tej emerytury, za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się kwotę emerytury ustaloną zgodnie z art. 26 dla celów obliczenia emerytury częściowej, z zastrzeżeniem ust. 3, w pełnej wysokości.
3. Jeżeli emerytura zmarłego została obliczona wraz ze zwiększeniami, o których
mowa w art. 26a lub art. 56 ust. 3 i 4, rentę rodzinną oblicza się jako procent
świadczenia zmarłego w wysokości pomniejszonej o te zwiększenia, odpowiednio do
liczby uprawnionych do renty. Tak obliczoną rentę rodzinną uzupełnia się do
wysokości uwzględniającej 50% zwiększenia, które przysługiwałoby zmarłemu.
3a. Podstawę obliczenia emerytury, która przysługiwałaby osobie zmarłej,
pomniejsza się o część kwoty środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym
mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych, które zostały wypłacone w ramach podziału środków w razie rozwodu,
unieważnienia małżeństwa albo w przypadku śmierci osoby, dla której Zakład
prowadzi to subkonto.
3b. Przepis ust. 3a stosuje się odpowiednio do wypłaty gwarantowanej, o której
mowa w art. 25b ust. 3.
4. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do obliczania renty rodzinnej po
osobach mających ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do
pracy na podstawie przepisów, o których mowa w art. 195.
5. Renty rodzinne wypłaca się z Funduszu, z tym że koszty tych rent podlegają
odpowiedniej refundacji:
1) w części odpowiadającej zwiększeniu, o którym mowa w ust. 3 i 4, oraz w części
odpowiadającej okresom pracy w gospodarstwie rolnym uwzględnionym w myśl
art. 63 ust. 1 – z funduszu emerytalno-rentowego określonego w przepisach
o ubezpieczeniu społecznym rolników;
2) w części odpowiadającej podwyższeniu do kwoty świadczenia najniższego –
z budżetu państwa.

art. 74. więcej Art. 74. 1. Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna
renta rodzinna, z uwzględnieniem ust. 2–4.
2. Renta rodzinna podlega podziałowi na równe części między uprawnionych.
3. W razie ujawnienia okoliczności powodujących konieczność dokonania
podziału renty rodzinnej po raz pierwszy lub zmiany warunków dotychczasowego
podziału renty ze względu na zmianę liczby osób uprawnionych organ rentowy
dokonuje podziału świadczenia od miesiąca ujawnienia tych okoliczności. Przepisy
art. 129 ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio.
4. W razie ujawnienia okoliczności powodujących ustanie podziału renty
rodzinnej przepis art. 133 stosuje się odpowiednio.

art. 75. więcej Art. 75. 1. Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury
lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do
samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia, z zastrzeżeniem ust. 4.
2. Dodatek pielęgnacyjny wynosi 106,41 zł miesięcznie.
3. Kwotę dodatku, o którym mowa w ust. 2, podwyższa się przy zastosowaniu
wskaźnika waloryzacji emerytur i rent od miesiąca, w którym przeprowadzana jest
waloryzacja.
4. Osobie uprawnionej do emerytury lub renty przebywającej w zakładzie
opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym dodatek
pielęgnacyjny nie przysługuje, chyba że przebywa poza tą placówką przez okres
dłuższy niż 2 tygodnie w miesiącu.

art. 76. więcej Art. 76. 1. Jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest sierota zupełna, przysługuje
jej dodatek dla sierot zupełnych.
2. Dodatek, o którym mowa w ust. 1, wynosi 200 zł miesięcznie.
3. Kwotę dodatku, o którym mowa w ust. 2, podwyższa się przy zastosowaniu
wskaźnika waloryzacji emerytur i rent od miesiąca, w którym przeprowadzana jest
waloryzacja.

art. 77. więcej Art. 77. 1. Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:
1) ubezpieczonego;
2) osoby pobierającej emeryturę lub rentę;
3) osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty,
lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania;
4) członka rodziny osoby wymienionej w pkt 1 i 2.
2. Członkami rodziny, o których mowa w ust. 1 pkt 4, są:
1) małżonek (wdowa i wdowiec);
2) rodzice, ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające;
3) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione i dzieci
umieszczone w rodzinie zastępczej;
4) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności inne
dzieci niż wymienione w pkt 3;
5) rodzeństwo;
6) dziadkowie;
7) wnuki;
8) osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.
3. Zasiłek pogrzebowy przysługuje również w razie śmierci ubezpieczonego po
ustaniu ubezpieczenia, jeżeli śmierć nastąpiła w okresie pobierania zasiłku
chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego.
4. Zasiłek pogrzebowy przysługuje tylko z jednego tytułu.

art. 78. więcej Art. 78. 1. Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty
pogrzebu.
2. Zasiłek pogrzebowy przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy
społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego,
jeżeli pokryły koszty pogrzebu.
3. W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez więcej niż jedną osobę lub
podmiot, o którym mowa w ust. 2, zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te
osoby lub podmioty – proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu.

art. 79. więcej Art. 79. 1. W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez inną osobę niż
wymieniona w art. 77 ust. 1 pkt 4, pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę,
powiat, osobę prawną kościoła lub związku wyznaniowego, zasiłek pogrzebowy
przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak
niż określona w art. 80.
2. Jeżeli pogrzeb organizowany był na koszt Państwa, organizacji politycznej lub
społecznej, lecz osoby, o których mowa w art. 77 ust. 1 pkt 4, poniosły również część
jego kosztów, przysługuje im zasiłek w wysokości określonej w art. 80.

art. 80. więcej Art. 80. Zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości 4000 zł.

art. 81. więcej Art. 81. 1. Prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia
wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której
zasiłek przysługuje.
2. Jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w terminie określonym
w ust. 1 było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub
zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od
osoby uprawnionej, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa po upływie 12 miesięcy
od dnia pogrzebu.
3. Dokumentem potwierdzającym okoliczności lub przyczyny, o których mowa
w ust. 2, jest zaświadczenie Policji lub prokuratury, odpis zupełny aktu zgonu lub inny
dokument urzędowy potwierdzający zaistnienie okoliczności lub przyczyn
uniemożliwiających zgłoszenie wniosku.

art. 82. więcej Art. 82. 1. Prezes Rady Ministrów w szczególnie uzasadnionych przypadkach
może przyznać emeryturę lub rentę na warunkach i w wysokości innej niż określone
w ustawie.
2. Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej
w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku kalendarzowego informację
o przyznanych w roku poprzedzającym emeryturach i rentach na podstawie ust. 1.

art. 83. więcej Art. 83. 1. Ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy
wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie
do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą – ze względu na całkowitą
niezdolność do pracy lub wiek – podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem
społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu może
przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej
odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.
1a. Przepisy art. 24a i 27a stosuje się odpowiednio do rent z tytułu niezdolności
do pracy przyznanych w trybie określonym w ust. 1.
2. Przepis art. 82 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

art. 84. więcej Art. 84. Świadczenia, o których mowa w art. 82 i 83, finansowane są z budżetu
państwa.

art. 85. więcej Art. 85. 1. Kwoty najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy wynoszą:
1) 1200,00 zł miesięcznie – dla osób całkowicie niezdolnych do pracy;
2) 900,00 zł miesięcznie – dla osób częściowo niezdolnych do pracy.
2. Kwota najniższej emerytury, z zastrzeżeniem art. 24a ust. 6, art. 54, art. 54a
ust. 2 i art. 87, oraz renty rodzinnej wynosi 1200,00 zł miesięcznie.
2a. Jeżeli w wyniku waloryzacji emerytura przyznana na podstawie art. 24a lub
art. 27a, osobie niemającej okresu składkowego i nieskładkowego wymaganego do
ustalenia tej emerytury w wysokości najniższej emerytury, jest niższa od
obowiązujących od terminu waloryzacji nowych kwot najniższych rent z tytułu
niezdolności do pracy, emeryturę tę podwyższa się odpowiednio do:
1) kwoty, o której mowa w art. 85 ust. 1 pkt 1, jeżeli emerytura z urzędu została
przyznana osobie uprzednio uprawnionej do renty z tytułu całkowitej
niezdolności do pracy;
2) kwoty, o której mowa w art. 85 ust. 1 pkt 2, jeżeli emerytura z urzędu została
przyznana osobie uprzednio uprawnionej do renty z tytułu częściowej
niezdolności do pracy.
3. Kwoty najniższych świadczeń, o których mowa w ust. 1–2a, podwyższa się
przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji, o którym mowa w art. 89–94.
4. Świadczenia ustalone w kwotach niższych niż określone w ust. 1–3, w tym
także świadczenia ustalone wraz ze zwiększeniami, o których mowa w art. 56 ust. 3
i 4 oraz w art. 73 ust. 3 i 4, podwyższa się do tych kwot z urzędu, a jeżeli ich wypłata
była wstrzymana – po wznowieniu wypłaty.
5. Przepis ust. 4 stosuje się do świadczeń przyznanych zgodnie
z postanowieniami umów międzynarodowych ubezpieczonym zamieszkałym
w Polsce, w taki sposób, aby suma świadczenia przyznanego na podstawie ustawy
i świadczenia zagranicznego nie była niższa od kwoty świadczeń określonych
w ust. 1–3.
6. Emerytury przysługującej z Funduszu nie podwyższa się do kwoty najniższej
emerytury, jeżeli przysługuje ona osobie, która ma ustalone prawo do emerytury
wojskowej obliczonej według zasad określonych w art. 15a ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2019 r. poz. 289, 730, 1635 i 1726) lub do emerytury policyjnej obliczonej według zasad określonych w art. 15a i art. 15d ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu
Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży
Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby
Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2019 r. poz. 288, 730
i 1635).

art. 86. więcej Art. 86. 1. Kwota emerytury lub renty wraz ze zwiększeniami, o których mowa
w art. 56 ust. 3 i 4 lub w art. 73 ust. 3 i 4, nie może przekraczać 100% podstawy
wymiaru emerytury lub renty.
2. Ograniczenie wysokości świadczeń do 100% podstawy ich wymiaru nie
dotyczy rent i emerytury w wysokości określonej w art. 85.
3. Do świadczeń ustalonych w myśl art. 23 w kwotach najniższych nie
przysługują zwiększenia, o których mowa w art. 56 ust. 3 i 4 oraz w art. 73 ust. 3 i 4.

art. 87. więcej Art. 87. 1. W przypadku gdy emerytura przysługująca z Funduszu określona
w art. 26, łącznie z okresową emeryturą kapitałową, albo emerytura przysługująca
z Funduszu określona w art. 26, jest niższa niż kwota, o której mowa w art. 85 ust. 2
i 3, emeryturę przysługującą z Funduszu, w tym emeryturę ustaloną ze zwiększeniem,
o którym mowa w art. 26a, podwyższa się w taki sposób, aby suma tych świadczeń nie
była niższa od tej kwoty, o ile ubezpieczony:
1) mężczyzna – osiągnął wiek emerytalny wynoszący 65 lat i ma okres składkowy
i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat,
2) kobieta – osiągnęła wiek emerytalny wynoszący 60 lat i ma okres składkowy i
nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat
– z uwzględnieniem ust. 3–7. Przepis art. 5 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
1a. W okresie składkowym, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, uwzględnia się
okres, za który ustalono zwiększenie, o którym mowa w art. 26a.
1b. (uchylony)
2. Podwyższenie, o którym mowa w ust. 1, podlega refundacji z budżetu
państwa.
3. Przy obliczaniu okresów składkowych przypadających po dniu wejścia
w życie ustawy dla celów podwyższenia emerytury w myśl ust. 1 miesiące, w których składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe były obliczone od podstawy wymiaru niższej od kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników, uwzględnia się w części
odpowiadającej proporcji tej podstawy do kwoty minimalnego wynagrodzenia.
4. Zasady, o której mowa w ust. 3, nie stosuje się, jeżeli zmniejszenie podstawy
wymiaru składek poniżej minimalnego wynagrodzenia nastąpiło na skutek pobierania
wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów
Kodeksu pracy, zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczenia
chorobowego lub z ubezpieczenia wypadkowego. Zasady tej nie stosuje się również,
jeżeli podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowiła
kwota zasiłku stałego z pomocy społecznej, świadczenia pielęgnacyjnego lub
specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach
rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie
zasiłków dla opiekunów, oraz do: pracowników, o których mowa w art. 6 ust. 2
ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U.
z 2018 r. poz. 2177 oraz z 2019 r. poz. 1564), żołnierzy niezawodowych w służbie
czynnej, ubezpieczonych odbywających służbę zastępczą, a także pozostających
w służbie kandydackiej funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony
Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej.
5. Prawo do podwyższenia, o którym mowa w ust. 1, nie przysługuje emerytom,
którzy osiągają przychód z tytułu działalności, o której mowa w art. 104 ust. 1–4,
jeżeli przychód ten przekracza kwotę podwyższenia.
5a. Prawo do podwyższenia, o którym mowa w ust. 1, nie przysługuje w razie
zbiegu prawa do emerytury z Funduszu z prawem do:
1) emerytury wojskowej lub policyjnej, o której mowa w art. 85 ust. 5;
2) emerytury rolniczej określonej w przepisach o ubezpieczeniu społecznym
rolników.
6. (uchylony)
7. Do ustalenia kwoty przekroczenia, o której mowa w ust. 5, stosuje się
odpowiednio przepisy art. 104 ust. 1–8 i art. 106.
8. Przepisy ust. 1–7 stosuje się odpowiednio do osób, które nie przystąpiły do
otwartego funduszu emerytalnego.

art. 88. więcej Art. 88. 1. Emerytury i renty podlegają corocznie waloryzacji od dnia 1 marca.
2. Waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego
wymiaru przez wskaźnik waloryzacji. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji kwota
świadczenia nie może ulec obniżeniu.
3. Waloryzacji podlega kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru
w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym
przeprowadza się waloryzację.
4. Waloryzacja obejmuje emerytury i renty przyznane przed terminem
waloryzacji.

art. 89. więcej Art. 89. 1. Wskaźnik waloryzacji to średnioroczny wskaźnik cen towarów
i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększony o co
najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku
kalendarzowym.
2. Wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych, o którym mowa w ust. 1,
jest średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw
domowych emerytów i rencistów albo średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług
konsumpcyjnych ogółem, jeżeli jest on wyższy od wskaźnika cen towarów i usług
konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów.
3. Zwiększenie o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego
wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 1, jest przedmiotem corocznych negocjacji,
w ramach Rady Dialogu Społecznego, przeprowadzanych w czerwcu, w roku
poprzedzającym waloryzację.
4. Jeżeli Rada Dialogu Społecznego w terminie 14 dni od dnia przedstawienia
przez stronę rządową partnerom społecznym informacji o prognozowanych
wielkościach makroekonomicznych, w tym o wielkości wskaźnika inflacji,
stanowiących podstawę do opracowania projektu ustawy budżetowej na rok następny,
uzgodni, w drodze uchwały, wysokość zwiększenia, o którym mowa w ust. 3,
wysokość tego zwiększenia podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w drodze komunikatu ministra
właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.
5. Jeżeli nie nastąpi uzgodnienie stanowiska Rady Dialogu Społecznego w trybie
określonym w ust. 3 i 4, Rada Ministrów określi w terminie 21 dni od dnia
zakończenia negocjacji, w drodze rozporządzenia, wysokość zwiększenia, o którym
mowa w ust. 3, biorąc pod uwagę informacje o prognozowanych wielkościach makroekonomicznych, w tym wielkość wskaźnika inflacji, stanowiących podstawę do opracowania projektu ustawy budżetowej na rok następny.
6. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ogłasza w drodze
komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”,
w terminie 3 dni roboczych od dnia ogłoszenia przez Prezesa Głównego Urzędu
Statystycznego komunikatu, o którym mowa w art. 94 ust. 1 pkt 1 i 2, wskaźnik
waloryzacji, biorąc pod uwagę wskaźniki, o których mowa w ust. 1 i 2, jak również
wysokość zwiększenia, o którym mowa w ust. 3.

art. 90. więcej Art. 90. (uchylony).

art. 91. więcej Art. 91. (uchylony).

art. 92. więcej Art. 92. (uchylony).

art. 93. więcej Art. 93. 1. Zmiana wysokości emerytur i rent w ramach waloryzacji następuje
z urzędu, a jeżeli wypłata świadczenia była wstrzymana – po jej wznowieniu,
z uwzględnieniem wszystkich kolejnych waloryzacji i waloryzacji dodatkowych,
przypadających w okresie wstrzymania wypłaty.
2. Decyzje dotyczące waloryzacji emerytur i rent sporządzone z wykorzystaniem
systemu teleinformatycznego mogą zamiast podpisu zawierać nadruk imienia
i nazwiska wraz ze stanowiskiem służbowym osoby upoważnionej do ich wydania.

art. 94. więcej Art. 94. 1. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza, w formie
komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”:
1) w terminie do końca stycznia:
a) średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem,
b) średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla
gospodarstw domowych emerytów i rencistów
– w poprzednim roku kalendarzowym;
2) w terminie do 7 roboczego dnia lutego realny wzrost przeciętnego
wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym.
2. Prezes Zakładu ogłasza, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, co najmniej na 7 dni roboczych przed
najbliższym terminem waloryzacji:
1) należne od terminu waloryzacji kwoty:
a) najniższej emerytury i renty,
b) dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych;
2) obowiązujące od terminu waloryzacji kwoty maksymalnych zmniejszeń,
obliczonych zgodnie z art. 104 ust. 9;
3) obowiązujące od terminu waloryzacji kwoty emerytur i rent wolne od potrąceń
i egzekucji, obliczone zgodnie z art. 141 ust. 1.

art. 95. więcej Art. 95. 1. W razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń
przewidzianych w ustawie wypłaca się jedno z tych świadczeń – wyższe lub wybrane
przez zainteresowanego.
2. Przepis ust. 1 stosuje się również, z uwzględnieniem art. 96, w razie zbiegu
prawa do emerytury lub renty określonych w ustawie z prawem do świadczeń
przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym osób, o których mowa
w art. 2 ust. 2, z wyjątkiem przypadku, gdy emerytura wojskowa lub policyjna została
obliczona według zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustawy z dnia 10 grudnia
1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin lub
w art. 15a lub art. 15d lub art. 18e ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu
Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży
Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby
Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.
3. Przepis ust. 1 stosuje się także w razie zbiegu u jednej osoby prawa do renty
rodzinnej z prawem do zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego.

art. 96. więcej Art. 96. 1. Odrębne przepisy określają prawo do pobierania świadczeń w razie
zbiegu u jednej osoby prawa do emerytury z prawem do:
1) renty inwalidy wojennego i wojskowego, którego niezdolność do pracy pozostaje
w związku ze służbą wojskową;
2) renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej pobytem w miejscach,
o których mowa w art. 3 i 4 ust. 1 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r.
o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych
i okresu powojennego (Dz. U. z 2018 r. poz. 276 oraz z 2019 r. poz. 752 i 2020);
3) renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy,
wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy lub chorobą zawodową.
2. Odrębne przepisy określają prawo do pobierania świadczeń w razie zbiegu u
jednej osoby prawa do emerytury lub renty z prawem do emerytury lub renty
z ubezpieczenia społecznego rolników.

art. 97. więcej Art. 97. Osobom uprawnionym do emerytury lub renty oraz do świadczeń
o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych świadczenia przysługujące na
podstawie ustawy wypłaca się w wysokości w niej określonej, jeżeli umowy
międzynarodowe nie stanowią inaczej.

art. 98. więcej Art. 98. 1. Wstrzymanie wypłaty jednego ze świadczeń, o których mowa
w art. 95, następuje od dnia, od którego przysługuje prawo do wypłaty świadczenia
wyższego lub wybranego przez zainteresowanego.
2. W razie zbiegu prawa do świadczeń, o których mowa w art. 96, świadczenia
te wypłaca się od dnia powstania prawa do dwóch świadczeń, jednak nie wcześniej niż
od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.
3. Kwoty świadczeń wypłaconych za okres, za który przysługuje prawo do
wypłaty świadczenia wyższego lub wybranego przez zainteresowanego albo więcej
niż jednego świadczenia, podlegają rozliczeniu przez zaliczenie na poczet tego
świadczenia lub świadczeń. Przepis art. 139 ust. 1 pkt 1 stosuje się odpowiednio.
4. Rozliczenia, o którym mowa w ust. 3, dokonuje się z uwzględnieniem zasad
finansowania świadczeń określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń
społecznych.

art. 99. więcej Art. 99. W razie zbiegu prawa do zasiłku pogrzebowego określonego ustawą
z prawem do zasiłku pogrzebowego ustalanym na podstawie odrębnych ustaw
przysługuje tylko jeden zasiłek.

art. 100. więcej Art. 100. 1. Prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem
spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa,
z zastrzeżeniem ust. 2.
2. Jeżeli ubezpieczony pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne
lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wypłacane na podstawie przepisów Kodeksu pracy, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty szkoleniowej powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku, świadczenia lub
wynagrodzenia.
3. Przepis ust. 2 nie ma zastosowania do emerytury, o której mowa w dziale II
rozdział 1.

art. 101. więcej Art. 101. Prawo do świadczeń ustaje:
1) gdy ustanie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania tego prawa;
2) ze śmiercią osoby uprawnionej.

Art. 101a. Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ustaje z dniem, od
którego została przyznana emerytura z Funduszu.

art. 102. więcej Art. 102. 1. Prawo do świadczenia uzależnione od okresowej niezdolności do
pracy ustaje z upływem okresu, na jaki to świadczenie przyznano.
2. Prawo do renty szkoleniowej ustaje:
1) z upływem 6 miesięcy, jeżeli starosta nie wystąpi z wnioskiem o przedłużenie
tego okresu;
2) od dnia otrzymania zawiadomienia starosty o braku możliwości
przekwalifikowania do innego zawodu, także wówczas, gdy zawiadomienie to
organ rentowy otrzymał przed upływem 6 miesięcy;
3) z upływem okresu, na jaki świadczenie przyznano na wniosek starosty;
4) od dnia otrzymania zawiadomienia starosty o tym, że osoba zainteresowana
przed upływem 6 miesięcy lub w okresie, o którym mowa w pkt 3, nie poddaje
się przekwalifikowaniu zawodowemu.

art. 103. więcej Art. 103. 1. Prawo do emerytur i rent ulega zawieszeniu lub świadczenia te
ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103a–106.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do emerytów, którzy osiągnęli wiek emerytalny
60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni), z zastrzeżeniem art. 103a.
2a. (uchylony)
3. Prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej,
do której uprawniona jest jedna osoba, może ulec zawieszeniu również na wniosek
emeryta lub rencisty.
4. (uchylony)

Art. 103a. Prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość
przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez
uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał
je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji
organu rentowego.

art. 104. więcej Art. 104. 1. Prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te
ulegają zmniejszeniu, na zasadach określonych w ust. 3–8 oraz w art. 105, w razie
osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia
społecznego, o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1
pkt 4 i 6.
1a. Dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność za
przychód, o którym mowa w ust. 1, przyjmuje się przychód stanowiący podstawę
wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie
ubezpieczeń społecznych.
2. Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której
mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo
prowadzenie pozarolniczej działalności, z uwzględnieniem ust. 3.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się również do emerytów i rencistów osiągających
przychód z tytułu działalności wykonywanej za granicą.
4. Przepisy ust. 1, 1a i 2 stosuje się również do osób wyłączonych z obowiązku
ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa do emerytury i renty lub
wykonujących działalność niepodlegającą obowiązkowemu ubezpieczeniu
społecznemu z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu.
5. Przepisów ust. 1–4 nie stosuje się do honorariów z tytułu działalności twórczej
i artystycznej.
6. Za przychód, o którym mowa w ust. 1, uważa się również kwoty pobranych
zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas
niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, i kwoty
świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku
wyrównawczego.
7. Prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej,
do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu
w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał
kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
8. W razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez
Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty,
świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota
maksymalnego zmniejszenia obowiązująca w dniu 31 grudnia 1998 r. w wysokości:
1) 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. – dla
emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;
2) 18% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 – dla renty z tytułu częściowej
niezdolności do pracy;
3) 20,4% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 – dla renty rodzinnej, do której
uprawniona jest jedna osoba.
9. Kwoty maksymalnych zmniejszeń, o których mowa w ust. 8, podlegają
podwyższeniu, przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w kolejnych
terminach waloryzacji.
10. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”:
1) w terminie do 14 dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału
kalendarzowego – kwoty przychodu, o których mowa w ust. 7 i 8,
z zaokrągleniem w górę do pełnych 10 groszy;
2) w terminie do 14 roboczego dnia listopada – kwoty graniczne przychodu dla
mijającego roku kalendarzowego.

art. 105. więcej Art. 105. 1. Wysokość renty rodzinnej, przysługującej więcej niż jednej osobie,
ulega zmniejszeniu w przypadku, gdy osoba uprawniona do części renty osiąga przychód w kwocie wyższej niż 70% przeciętnego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego,
nie wyższej jednak niż 130% tej kwoty miesięcznie.
2. Zmniejszenie renty następuje poprzez zmniejszenie części renty
przysługującej osobie osiągającej przychód o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak
niż o kwotę, o której mowa w art. 104 ust. 8 pkt 3, pomnożoną przez proporcję części
renty rodzinnej przed dokonaniem zmniejszenia i pełnej renty rodzinnej.
3. Przychód osiągany przez osobę uprawnioną do renty rodzinnej w wysokości
przekraczającej kwotę równą 130% przeciętnego wynagrodzenia za kwartał
kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego,
powoduje zawieszenie prawa do części renty rodzinnej dla tej osoby. Wysokości
części renty przysługujących pozostałym członkom rodziny nie ulegają zmianie.

art. 106. więcej Art. 106. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określa,
w drodze rozporządzenia:
1) szczegółowe zasady zawieszania i zmniejszania świadczeń;
2) obowiązki emerytów i rencistów oraz płatników składek i urzędów skarbowych;
3) szczegółowe zasady rocznego i miesięcznego rozliczania świadczeń;
4) szczegółowe zasady zawieszania i zmniejszania świadczeń osobom, którym
świadczenia przyznano z uwzględnieniem okresów ubezpieczenia za granicą.

art. 107. więcej Art. 107. Prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz
wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego,
przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do
pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie.

Art. 107a. 1. Jeżeli do renty rodzinnej uprawnionych jest więcej niż jedna osoba
i jedna lub kilka z tych osób zgłosi wniosek o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych
do renty, prawo do renty rodzinnej ulegnie ponownemu ustaleniu z pominięciem tej
osoby (osób).
2. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, jest okolicznością powodującą ustanie
prawa do renty rodzinnej osób wymienionych w ust. 1. Przepis art. 134 ust. 1 pkt 1
i ust. 2 pkt 2 stosuje się odpowiednio.
3. Ponowne ustalenie wysokości renty rodzinnej dla pozostałych osób
uprawnionych do renty następuje od miesiąca, od którego wstrzymano wypłatę renty
osobie, o której mowa w ust. 1.
4. Na wniosek osoby, o której mowa w ust. 1, prawo do renty rodzinnej ulega
ponownemu ustaleniu, nie wcześniej jednak niż od miesiąca zgłoszenia wniosku.

art. 108. więcej Art. 108. 1. Jeżeli po dniu, od którego przyznano emeryturę określoną w art. 24
lub 24a, emeryt podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wysokość
świadczenia ulega ponownemu ustaleniu w sposób określony w ust. 2.
2. Emerytury obliczone według zasad określonych w art. 26 powiększa się
o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie
ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury, o której mowa w art. 24 i 24a,
i zwaloryzowanych zgodnie z art. 25 przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze
trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku
o przeliczenie wysokości emerytury, z uwzględnieniem ust. 4 i 5.
2a. Złożenie przez członka otwartego funduszu emerytalnego wniosku
o ponowne ustalenie wysokości emerytury, o której mowa w art. 24 lub art. 24a,
oznacza jednocześnie złożenie wniosku o ponowne ustalenie wysokości okresowej
emerytury kapitałowej w trybie art. 25 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r.
o emeryturach kapitałowych.
3. Ponowne ustalenie wysokości emerytury następuje na wniosek zgłoszony nie
wcześniej niż po upływie roku kalendarzowego lub po ustaniu ubezpieczeń
emerytalnego i rentowych.
4. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek zaewidencjonowanych
od miesiąca, od którego została podjęta wypłata emerytury po raz pierwszy, do
miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie
emerytury.
5. Przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio do kolejnych wniosków o ustalenie
emerytury w nowej wysokości.

art. 109. więcej Art. 109. 1. Na wniosek emeryta lub rencisty wysokość emerytury określonej
w art. 53 oraz renty ulega ponownemu ustaleniu na zasadach określonych w art. 110–
113.
2. Jeżeli w wyniku ponownego ustalenia emerytura lub renta jest niższa,
świadczenie przysługuje w dotychczasowej wysokości.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do emerytury obliczonej zgodnie
z art. 24a ust. 5 i art. 54a.

art. 110. więcej Art. 110. 1. Wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie od podstawy
wymiaru ustalonej w sposób określony w art. 15, z uwzględnieniem ust. 3, jeżeli do
jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub
ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego
przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, a wskaźnik
wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.
2. Warunek posiadania wyższego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru nie
jest wymagany od emeryta lub rencisty, który od dnia ustalenia prawa do świadczenia
do dnia zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie świadczenia, w myśl ust. 1, nie
pobrał świadczenia wskutek zawieszenia prawa do emerytury lub renty lub okres
wymagany do ustalenia podstawy przypada w całości po przyznaniu prawa do
świadczenia, a wskaźnik wysokości podstawy wynosi co najmniej 130%.
3. Okres ostatnich 20 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1,
obejmuje okres przypadający bezpośrednio przed rokiem, w którym zgłoszono
wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia, z uwzględnieniem art. 176.

Art. 110a. 1. Wysokość emerytury oblicza się ponownie od podstawy wymiaru
ustalonej w sposób określony w art. 15, z uwzględnieniem art. 110 ust. 3, jeżeli do jej
obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub
ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego
przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia, a wskaźnik
wysokości podstawy wymiaru przed zastosowaniem ograniczenia, o którym mowa
w art. 15 ust. 5, jest wyższy niż 250%.
2. Ustalenie wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 może nastąpić tylko raz.

art. 111. więcej Art. 111. 1. Wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie,
z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej
obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub
ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:
1) z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia
poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,
2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych,
poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,
3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu,
przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie
emerytury lub renty
– a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.
2. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, obliczony na zasadach określonych
w art. 15, mnoży się przez kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.
3. Podstawa wymiaru emerytury lub renty, ustalona na zasadach określonych
w ust. 1 i 2, podlega wszystkim waloryzacjom przysługującym do dnia zgłoszenia
wniosku o ponowne ustalenie tej podstawy.

art. 112. więcej Art. 112. 1. Jeżeli emeryt lub rencista zgłosi wniosek o ponowne ustalenie
wysokości świadczenia przez doliczenie nieuwzględnionych dotychczas w wymiarze
świadczenia okresów składkowych lub nieskładkowych, kwotę przysługującego
świadczenia zwiększa się doliczając:
1) do kwoty emerytury, o której mowa w art. 53, lub renty z tytułu całkowitej
niezdolności do pracy:
a) po 1,3% podstawy wymiaru, ustalonej w wyniku waloryzacji, za każdy rok
okresów składkowych, o których mowa w art. 6,
b) po 0,7% podstawy wymiaru, ustalonej w wyniku waloryzacji, za każdy rok
okresów nieskładkowych, o których mowa w art. 7;
2) do kwoty renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy oraz do kwoty renty
rodzinnej część wzrostu, o którym mowa w pkt 1, ustaloną przy zastosowaniu
wskaźnika procentowego, określonego odpowiednio w art. 62 ust. 2 lub w art. 73
ust. 1.
2. Przy obliczaniu wzrostu, o którym mowa w ust. 1, okresy składkowe
i nieskładkowe ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

art. 113. więcej Art. 113. Ponowne ustalenie wysokości emerytury lub renty z tytułu
niezdolności do pracy, poprzez doliczenie nieuwzględnionych dotychczas
w wymiarze świadczenia okresów składkowych lub nieskładkowych, następuje na
wniosek zgłoszony nie wcześniej niż po zakończeniu kwartału kalendarzowego, jeżeli
emeryt lub rencista pozostaje w ubezpieczeniu, chyba że w kwartale kalendarzowym
ustało ubezpieczenie.

art. 114. więcej Art. 114. 1. W sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na
wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie
ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli:
1) po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub
ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają
wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość;
2) decyzja została wydana w wyniku przestępstwa;
3) dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności
faktyczne, okazały się fałszywe;
4) decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu
rentowego przez osobę pobierającą świadczenie;
5) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które
zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność;
6) przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na
skutek błędu organu rentowego.
1a. (utracił moc)
1b. Z przyczyn określonych w ust. 1 pkt 2 i 3 decyzja może zostać uchylona lub
zmieniona również przed stwierdzeniem sfałszowania dowodu lub popełnienia
przestępstwa orzeczeniem sądu lub innego organu, jeżeli sfałszowanie dowodu lub
popełnienie przestępstwa jest oczywiste, a uchylenie lub zmiana decyzji są niezbędne
do zapobieżenia poważnej szkodzie dla interesu publicznego.
1c. Z przyczyn określonych w ust. 1 pkt 2 i 3 można uchylić lub zmienić decyzję
także w przypadku, gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być
wszczęte na skutek upływu czasu lub z innych przyczyn określonych w przepisach
Kodeksu postępowania karnego.
1d. O wszczęciu postępowania z urzędu w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji,
o której mowa w ust. 1, organ rentowy zawiadamia niezwłocznie osobę
zainteresowaną.
1e. Uchylenie lub zmiana decyzji, o której mowa w ust. 1, nie może nastąpić,
jeżeli od dnia jej wydania upłynął okres:
1) 10 lat – w przypadkach określonych w ust. 1 pkt 2–4;
2) 5 lat – w przypadkach określonych w ust. 1 pkt 1 i 5;
3) 3 lat – w przypadku określonym w ust. 1 pkt 6.
1f. Przepisu ust. 1e nie stosuje się, jeżeli:
1) w wyniku uchylenia lub zmiany decyzji z przyczyn określonych w ust. 1 osoba
zainteresowana nabędzie prawo do świadczenia lub świadczenie w wyższej
wysokości;
2) uchyleniu lub zmianie podlega decyzja o ustaleniu kapitału początkowego, który
nie został uwzględniony do obliczania wysokości emerytury ustalonej
prawomocną decyzją.
1g. Organ rentowy odstępuje od uchylenia lub zmiany decyzji, z przyczyn
określonych w ust. 1 pkt 6, jeżeli uchylenie lub zmiana decyzji wiązałyby się z
nadmiernym obciążeniem dla osoby zainteresowanej, ze względu na jej sytuację
osobistą lub materialną, wiek, stan zdrowia lub inne szczególne okoliczności.
2. Jeżeli prawo do świadczeń lub ich wysokość ustalono orzeczeniem sądu, organ
rentowy w przypadkach określonych w ust. 1:
1) wydaje we własnym zakresie decyzję przyznającą prawo do świadczeń lub
podwyższającą ich wysokość;
2) występuje do właściwego sądu ze skargą o wznowienie postępowania, gdy z
dokonanych ustaleń wynika, że prawo do świadczeń nie istnieje lub świadczenia
przysługują w niższej wysokości;
3) wstrzymuje wypłatę świadczeń w całości lub części, jeżeli emeryt lub rencista
korzystał ze świadczeń na podstawie nieprawdziwych dokumentów lub zeznań
albo w innych wypadkach złej woli.

art. 115. więcej Art. 115. 1. Decyzje w sprawach świadczeń wydają i świadczenia te wypłacają,
z uwzględnieniem ust. 2–4, organy rentowe właściwe ze względu na miejsce
zamieszkania osoby zainteresowanej.
2. Wyznaczone przez Prezesa Zakładu jednostki organizacyjne Zakładu wydają
decyzje w sprawie świadczeń i świadczenia te wypłacają:
1) osobom zamieszkałym za granicą w państwie, z którym łączy Rzeczpospolitą
Polską umowa międzynarodowa w dziedzinie ubezpieczeń społecznych;
2) osobom, którym przy ustalaniu prawa i wysokości emerytury lub renty
uwzględniono okresy ubezpieczenia, o których mowa w art. 8.
3. Osobom zamieszkałym za granicą w państwie, z którym nie łączy
Rzeczpospolitą Polską umowa międzynarodowa w dziedzinie ubezpieczeń
społecznych, decyzje w sprawach świadczeń wydają i świadczenia te wypłacają
organy rentowe właściwe ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania w Polsce
osoby zainteresowanej (ubezpieczonego).
4. (uchylony)
5. Prezes Zakładu może wyznaczyć do załatwienia określonych czynności
w sprawach świadczeń inne jednostki organizacyjne Zakładu niż jednostki właściwe
ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej.

art. 116. więcej Art. 116. 1. Postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie
wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej.
1a. Postępowanie o emeryturę wszczyna się z urzędu, jeżeli wiek emerytalny dla
uprawnionych do świadczenia przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego
wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.
1b. Postępowanie w sprawie świadczenia podlega umorzeniu, jeżeli osoba
ubiegająca się o świadczenie zmarła przed wydaniem decyzji w sprawie tego
świadczenia.
1c. Przepisu ust. 1b nie stosuje się w sprawach, o których mowa w art. 136.
1d. Przepisu ust. 1b nie stosuje się, jeżeli członek otwartego funduszu
emerytalnego zmarł przed wydaniem decyzji, o ile w dniu śmierci spełniał warunki do
emerytury.
2. Wniosek o emeryturę lub rentę może być wycofany, jednakże nie później niż
do dnia uprawomocnienia się decyzji. W razie wycofania wniosku postępowanie
w sprawie świadczeń podlega umorzeniu.
3. Wnioski w sprawie przyznania świadczeń zgłasza się w organie rentowym
bezpośrednio lub za pośrednictwem płatnika składek, z uwzględnieniem art. 182.
4. Wnioski w sprawie przyznania świadczeń osobom, o których mowa w art. 115
ust. 2 i 3, zgłasza się w organach rentowych wymienionych w tych przepisach,
z uwzględnieniem postanowień umów międzynarodowych.
5. Do wniosku w sprawie przyznania świadczeń powinny być dołączone dowody
uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości, określone w drodze
rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.
6. Do wniosku w sprawie przyznania świadczeń zainteresowanemu, który
podlegał po raz pierwszy ubezpieczeniu albo rozpoczął podleganie kolejnemu
ubezpieczeniu na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych, organ rentowy nie może żądać dowodów
potwierdzających dane znajdujące się na koncie ubezpieczonego, z wyjątkiem
okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz
dowodów potwierdzających wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia
2008 r. o emeryturach pomostowych – przypadających do dnia 31 grudnia 2008 r.

Art. 116a. Złożenie przez członka otwartego funduszu emerytalnego wniosku
o emeryturę, o której mowa w art. 24 ust. 1, oznacza jednocześnie złożenie wniosku
o ustalenie okresowej emerytury kapitałowej, o której mowa w ustawie z dnia
21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych.

art. 117. więcej Art. 117. 1. Okresy składkowe, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2–9 i ust. 2
pkt 1 lit. b–d, pkt 2 lit. d i pkt 4–17, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7,
oraz okresy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1, mogą być uwzględnione, jeżeli
zostały udowodnione dokumentami (zaświadczeniami) lub wpisami w legitymacji
ubezpieczeniowej bądź uznane orzeczeniem sądu, z uwzględnieniem ust. 3 i 4.
2. Przypadające po dniu wejścia w życie ustawy okresy składkowe, o których
mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1, oraz
dane o podstawie wymiaru składek i wysokości wpłaconych składek podlegają
uwzględnieniu na podstawie informacji zarejestrowanych na koncie ubezpieczonego.
3. Okresy osadzenia, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 8, na mocy wyroku –
potwierdza prezes sądu okręgowego, a w przypadku osadzenia bez wyroku – Prezes
Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu.
4. Okresy, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 10 i ust. 2 pkt 6a, mogą być
udowodnione dokumentami lub zeznaniami świadków. Oceny tych dokumentów
i zeznań dokonuje, w drodze decyzji, Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych zgodnie z przepisami o kombatantach oraz niektórych osobach
będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego.
4a. Wniosek o potwierdzenie okresów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 10
i ust. 2 pkt 6a, zawiera imię lub imiona oraz nazwisko wnioskodawcy, datę i miejsce
urodzenia, imiona rodziców, numer PESEL, adres miejsca zamieszkania lub adres korespondencyjny, numer telefonu lub adres poczty elektronicznej, o ile wnioskodawca je posiada.
5. (uchylony)

art. 118. więcej Art. 118. 1. Organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub
ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej
okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz
art. 120.
1a. W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem
organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do
wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu
odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie
ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając
orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.
2. Jeżeli w wyniku decyzji zostało ustalone prawo do świadczenia oraz jego
wysokość, organ rentowy dokonuje wypłaty świadczenia w terminie określonym
w ust. 1.
3. Jeżeli na podstawie przedstawionych środków dowodowych nie jest możliwe
ustalenie prawa lub wysokości świadczenia, za datę wyjaśnienia ostatniej
okoliczności, o której mowa w ust. 1, uważa się datę końcową dodatkowego terminu
do przedstawienia niezbędnych dowodów, wyznaczonego przez organ rentowy, albo
datę przedstawienia tych dowodów.
4. Przy dokonywaniu wypłaty wynikającej z decyzji ponownie ustalającej prawo
do świadczenia lub jego wysokość, ust. 1–3 stosuje się odpowiednio, z zastrzeżeniem
ust. 5.
5. Wypłata świadczenia wynikająca z decyzji, o której mowa w ust. 4, następuje
w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności,
jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej
decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni.
6. Przepisów ust. 1–5 nie stosuje się, jeżeli umowy międzynarodowe stanowią
inaczej.
7. Od decyzji organu rentowego przysługują osobie zainteresowanej środki
odwoławcze określone w odrębnych przepisach.

art. 119. więcej Art. 119. 1. Organ rentowy wydaje decyzję o przyznaniu renty z tytułu
okresowej niezdolności do pracy na okres wskazany w orzeczeniu lekarza orzecznika
lub w orzeczeniu komisji lekarskiej.
2. W razie orzeczenia o celowości przekwalifikowania zawodowego organ
rentowy wydaje decyzję o przyznaniu renty szkoleniowej na okres 6 miesięcy i kieruje
zainteresowanego do powiatowego urzędu pracy w celu poddania przekwalifikowaniu
zawodowemu.
3. Na wniosek starosty organ rentowy wydaje decyzję o przedłużeniu prawa do
renty szkoleniowej na okres wskazany w tym wniosku, z uwzględnieniem przepisu
art. 60 ust. 2.
4. Organ rentowy ponownie kieruje zainteresowanego do lekarza orzecznika,
jeżeli starosta zawiadomi o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu.

art. 120. więcej Art. 120. 1. Jeżeli prawo do świadczeń zostało udowodnione, ale zainteresowany
nie przedłożył dowodów niezbędnych do ustalenia wysokości świadczeń, organ
rentowy przyznaje zainteresowanemu świadczenia w kwocie zaliczkowej zbliżonej do
kwoty przewidywanych świadczeń.
2. Organ rentowy przyznaje zainteresowanemu świadczenia, o których mowa
w ust. 1, również wtedy, gdy składki należne za okres, z którego ustalono podstawę
obliczenia emerytury określonej w art. 26, zostały zewidencjonowane na koncie
ubezpieczonego w terminie uniemożliwiającym ich uwzględnienie w podstawie
obliczenia świadczenia w dniu wydania decyzji w sprawie prawa do świadczenia
i ustalenia jego wysokości.

art. 121. więcej Art. 121. 1. Wyciągi z akt stanu cywilnego, zaświadczenia wydawane w celu
ustalenia uprawnień do świadczeń oraz pisma o wydanie tych dokumentów są wolne
od opłat.
2. W sprawach świadczeń przewidzianych w ustawie osoby zainteresowane
i organy rentowe są zwolnione od wszelkich opłat, z wyłączeniem opłat ponoszonych
na podstawie art. 16 ust. 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1373, z
późn. zm.).

art. 122. więcej Art. 122. 1. Organy administracji rządowej, samorządowej i pracodawcy są
zobowiązane do udzielania organom rentowym pomocy i informacji w sprawach
świadczeń przewidzianych w ustawie.
2. Podmioty, o których mowa w ust. 1, są zobowiązane – na wniosek osób
zainteresowanych lub organu rentowego – do nieodpłatnego poświadczania
własnoręczności lub autentyczności podpisów na oświadczeniach (deklaracjach) i formularzach rentowych wymaganych do uzyskania lub pobierania rent z instytucji
zagranicznych.
3. Przepis ust. 2 nie narusza przepisów art. 96 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. –
Prawo o notariacie (Dz. U. z 2019 r. poz. 540, 730, 1495, 1655 i 2020).

art. 123. więcej Art. 123. (uchylony).

art. 124. więcej Art. 124. W postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w ustawie
stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że niniejsza
ustawa stanowi inaczej.

art. 125. więcej Art. 125. 1. Pracodawcy obowiązani są do:
1) współdziałania z pracownikiem w gromadzeniu dokumentacji niezbędnej do
przyznania świadczenia;
2) wydawania pracownikowi lub organowi rentowemu zaświadczeń niezbędnych
do ustalenia prawa do świadczeń i ich wysokości;
3) przygotowania wniosku o emeryturę i przedłożenia go za zgodą pracownika
organowi rentowemu nie później niż na 30 dni przed zamierzonym terminem
przejścia pracownika na emeryturę, z uwzględnieniem art. 182;
4) przygotowania, za zgodą pracownika, wniosku o rentę z tytułu niezdolności do
pracy i przedłożenia go organowi rentowemu na 30 dni przed ustaniem prawa do
zasiłków chorobowych;
5) poinformowania bezzwłocznie, po śmierci pracownika, pozostałej po nim
rodziny o warunkach uzyskania renty rodzinnej, przygotowania wniosku o rentę
i przedłożenia go organowi rentowemu.
2. Przepisy ust. 1 stosuje się odpowiednio do innych płatników składek,
z wyjątkiem zleceniodawców, osób fizycznych zatrudniających pracowników,
niewypłacających świadczeń z ubezpieczenia chorobowego oraz płatników składek,
którzy opłacają składkę za siebie i osoby współpracujące.

Art. 125a. 1. Płatnik składek jest zobowiązany, na żądanie organu rentowego, do
wystawienia dokumentów (zaświadczeń) w celu udowodnienia okresów
składkowych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, oraz okresów nieskładkowych,
o których mowa w art. 7 pkt 1, z uwzględnieniem ust. 2 i 5.
2. Płatnik składek jest zobowiązany do wystawienia dokumentów (zaświadczeń)
w celu udowodnienia okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze, okresów pracy górniczej oraz okresów pracy na kolei.
3. Płatnik składek jest zobowiązany do wystawienia zaświadczenia o wysokości
przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne,
wypłaconego za okresy, za które przychód ten przysługuje, a także o wysokości
wypłaconych wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy, świadczeń i zasiłków oraz
innych należności, o których mowa w art. 15 ust. 3.
4. Płatnik składek jest zobowiązany przechowywać listy płac, karty
wynagrodzeń albo inne dowody, na podstawie których następuje ustalenie podstawy
wymiaru emerytury lub renty, przez okres 50 lat od dnia zakończenia przez
ubezpieczonego pracy u danego płatnika, z zastrzeżeniem ust. 4a.
4a. Płatnik składek jest zobowiązany przechowywać listy płac, karty
wynagrodzeń albo inne dowody, na podstawie których następuje ustalenie podstawy
wymiaru emerytury lub renty ubezpieczonego, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1
i 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, przez
okres 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym:
1) ubezpieczony zakończył pracę u danego płatnika składek, w przypadku
ubezpieczonego zgłoszonego u danego płatnika składek do ubezpieczeń po dniu
31 grudnia 2018 r.;
2) został złożony raport informacyjny, o którym mowa w art. 4 pkt 6a ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
4b. Płatnik składek, który nie przekazał raportu informacyjnego za
ubezpieczonego, o którym mowa w ust. 4a, z wyjątkiem ubezpieczonego zgłoszonego
do ubezpieczeń po dniu 31 grudnia 2018 r., jest zobowiązany przechowywać listy
płac, karty wynagrodzeń albo inne dowody, na podstawie których następuje ustalenie
podstawy wymiaru emerytury lub renty, przez okres, o którym mowa w ust. 4.
5. Od osoby opłacającej składki na własne ubezpieczenia społeczne organ
rentowy może żądać przedłożenia dowodów potwierdzających opłacanie składek oraz
wysokości podstawy wymiaru składek za okres przypadający po dniu 31 grudnia
1998 r.

art. 126. więcej Art. 126. Osoba, która złożyła wniosek o przyznanie świadczenia, do którego
prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy, oraz osoba mająca
ustalone prawo do takiego świadczenia jest zobowiązana, na żądanie organu
rentowego, poddać się badaniom lekarskim oraz, na wniosek lekarza orzecznika lub
na wniosek komisji lekarskiej, badaniom psychologicznym, jeżeli są one niezbędne do
ustalenia prawa do świadczeń określonych ustawą. Przepis art. 134 ust. 1 pkt 3 stosuje
się odpowiednio.

art. 127. więcej Art. 127. 1. Emeryt lub rencista jest zobowiązany zawiadomić organ rentowy
o podjęciu działalności, o której mowa w art. 104 ust. 1–4, i o wysokości osiąganego
z tego tytułu przychodu, a po upływie roku kalendarzowego – o wysokości tego
przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym.
1a. Obowiązek określony w ust. 1 nie dotyczy emerytów, którzy wiek emerytalny
60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni) osiągnęli przed podjęciem działalności, o której
mowa w art. 104 ust. 1–4.
2. Obowiązki określone w ust. 1 spoczywają odpowiednio na pracodawcy
i zleceniodawcy, a w przypadku osoby pełniącej służbę – na właściwej komórce
kadrowej.

art. 128. więcej Art. 128. 1. Na żądanie organu rentowego emeryt lub rencista jest zobowiązany
do potwierdzania własnoręcznym podpisem istnienia dalszego prawa do pobierania
świadczeń określonych ustawą.
2. W razie zaistnienia okoliczności uniemożliwiających lub utrudniających
emerytowi lub renciście złożenie tego podpisu, istnienie dalszego prawa do pobierania
świadczeń przez tego emeryta lub rencistę może potwierdzić własnoręcznym
podpisem upoważniona osoba sprawująca faktyczną opiekę nad emerytem lub
rencistą.
3. Własnoręczność podpisu osób, o których mowa w ust. 1 i 2, potwierdzają
nieodpłatnie właściwe organy administracji rządowej lub jednostek samorządu
terytorialnego.
4. Przepis ust. 3 nie narusza przepisów art. 96 ustawy – Prawo o notariacie.
5. W razie niespełnienia wymogu, o którym mowa w ust. 1, przepisy art. 101
i 134 stosuje się odpowiednio.
6. Organ rentowy wypłacający świadczenia, o których mowa w art. 132, osobom
zamieszkałym za granicą może potwierdzić istnienie dalszego prawa do pobierania
świadczeń, o którym mowa w ust. 1, również poprzez wymianę informacji z właściwą
zagraniczną instytucją administracji zabezpieczenia społecznego, w szczególności
w formie elektronicznej.

Art. 128a. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi,
w drodze rozporządzenia:
1) zakres obowiązków informacyjnych organów rentowych,
2) warunki i tryb wszczęcia postępowania w sprawach świadczeń,
3) sposób ustalania daty zgłoszenia wniosku o świadczenie lub o ustalenie jego
wysokości, jeżeli wniosek nie został złożony w organie rentowym,
4) rodzaje dowodów uzasadniających prawo do świadczeń lub ich wysokość,
w przypadku gdy konto ubezpieczonego nie zawiera tych danych,
5) zakres danych, które mogą być udowodnione w drodze zeznań świadków lub
oświadczeń ubezpieczonych, wraz ze wskazaniem formy tych zeznań lub
oświadczeń,
6) sposób obliczania świadczeń i okresów uwzględnianych przy ustalaniu
świadczeń,
7) elementy, jakie powinna zawierać decyzja organu rentowego oraz jej
uzasadnienie, a także zakres informacji, które powinny być zawarte w pouczeniu
do tej decyzji,
8) formę prowadzenia akt sprawy i ich przechowywania oraz okres
przechowywania akt sprawy prowadzonych w formie elektronicznej,
9) tryb postępowania oraz rodzaje dowodów niezbędnych do przyznania przez
Prezesa Zakładu świadczeń w drodze wyjątku
– uwzględniając konieczność zapewnienia sprawnego i terminowego ustalania prawa
i wysokości świadczeń przewidzianych w ustawie.

art. 129. więcej Art. 129. 1. Świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do
tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek
lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2.
2. W razie zgłoszenia wniosku o rentę rodzinną w miesiącu przypadającym
bezpośrednio po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć ubezpieczonego, emeryta lub
rencisty, rentę rodzinną wypłaca się od dnia śmierci, nie wcześniej jednak niż od dnia
spełnienia warunków do renty przez uprawnionych członków rodziny.
3. (uchylony)

art. 130. więcej Art. 130. 1. Świadczenia wypłaca się za miesiące kalendarzowe w dniu
ustalonym w decyzji organu rentowego jako termin płatności świadczeń,
z uwzględnieniem ust. 4 i 5, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.
2. Świadczenia wypłaca się osobom uprawnionym, z uwzględnieniem ust. 3:
1) za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie
doręczania świadczeń albo
2) na wniosek osoby uprawnionej:
a) na jej rachunek płatniczy lub jej rachunek w banku lub spółdzielczej kasie
oszczędnościowo-kredytowej, inny niż rachunek płatniczy albo
b) na wskazany przez nią jej instrument płatniczy, na którym jest
przechowywany pieniądz elektroniczny w rozumieniu ustawy z dnia
19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz. U. z 2019 r. poz. 659, 730 i
1495).
2a. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio do osób sprawujących opiekę prawną
nad osobami uprawnionymi do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy oraz
osób sprawujących opiekę nad osobami, o których mowa w art. 131 ust. 1.
2b. Przepisu ust. 2 nie stosuje się w przypadku, gdy osoba sprawująca opiekę
prawną nad osobami uprawnionymi do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy oraz osoba sprawująca opiekę nad osobami, o których mowa w art. 131 ust. 1, odbywa karę pozbawienia wolności, karę aresztu wojskowego albo karę aresztu za
wykroczenie lub jest tymczasowo aresztowana.
3. Osobie odbywającej karę pozbawienia wolności, karę aresztu wojskowego
albo karę aresztu za wykroczenie oraz osobie tymczasowo aresztowanej świadczenia
wypłaca się:
1) za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie
doręczania świadczeń pod adresem zakładu karnego lub aresztu albo
2) na wniosek tej osoby:
a) na jej rachunek płatniczy lub jej rachunek w banku, inny niż rachunek
płatniczy,
b) na wskazany przez nią jej instrument płatniczy, na którym jest
przechowywany pieniądz elektroniczny w rozumieniu ustawy z dnia
19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych, albo
c) osobie przez nią wskazanej, po uprzednim pouczeniu jej o okolicznościach,
o których mowa w art. 138 ust. 2 pkt 1.
4. Za dzień wypłaty świadczeń przekazywanych za granicę uważa się dzień
przekazania należności do banku lub innej instytucji pośredniczącej w wypłacie
świadczeń.
5. Świadczenia przekazywane za granicę, ustalone w kwotach niższych od
najniższej emerytury, mogą być wypłacane w innych niż określone w ust. 1 terminach
ustalonych w decyzji organu rentowego.

art. 131. więcej Art. 131. 1. Rentę rodzinną lub jej część, o której mowa w art. 74 ust. 2,
przysługującą:
1) osobie małoletniej,
2) osobie pełnoletniej, nad którą ustanowiona została opieka prawna,
wypłaca się osobom sprawującym opiekę nad tymi osobami, po uprzednim pouczeniu
o okolicznościach, o których mowa w art. 138 ust. 2 pkt 1, z zastrzeżeniem ust. 5 i 6.
2. Część renty rodzinnej, przysługującą osobie pełnoletniej innej niż wymieniona
w ust. 1 pkt 2, wypłaca się – na wniosek tej osoby – innej osobie pełnoletniej
uprawnionej do części tej renty rodzinnej albo osobie, która sprawowała opiekę nad
wnioskodawcą przed osiągnięciem pełnoletności, po uprzednim pouczeniu
o okolicznościach, o których mowa w art. 138 ust. 2 pkt 1.
3. W razie ujawnienia okoliczności powodujących konieczność dokonania
podziału renty po raz pierwszy lub zmiany warunków dotychczasowego podziału
renty, organ rentowy wypłaca wyrównanie świadczenia od miesiąca ujawnienia tych
okoliczności.
4. Kwoty wypłacone przed dokonaniem podziału renty rodzinnej za okres, za
który ustala się ten podział:
1) zalicza się na poczet kwot przysługujących w wyniku dokonania tego podziału,
jeżeli za okres ten przysługuje wyrównanie świadczenia;
2) nie podlegają dochodzeniu, jeżeli w wyniku podziału ustalono, że za okres ten
przysługiwało świadczenie w niższej wysokości.
5. W przypadku pobytu sieroty zupełnej w zakładzie specjalnym, w domu
dziecka lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej rentę rodzinną wraz z dodatkiem
dla sieroty zupełnej wpłaca się na rachunek oszczędnościowy w banku, wskazanym
przez kierownika placówki lub opiekuna ustanowionego przez sąd.
6. W przypadku pobytu w zakładzie specjalnym, w domu dziecka lub
w placówce opiekuńczo-wychowawczej więcej niż jednej sieroty zupełnej
uprawnionych do jednej renty rodzinnej, każdej z nich wypłaca się przysługującą jej
część renty oraz dodatek dla sieroty zupełnej. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.

art. 132. więcej Art. 132. 1. Emerytowi lub renciście, który zamieszkał za granicą, świadczenie
wypłaca się – na jego wniosek – osobie przez niego upoważnionej do odbioru,
zamieszkałej w kraju albo na prowadzony w kraju rachunek płatniczy emeryta lub
rencisty lub jego rachunek w banku, inny niż rachunek płatniczy, albo na wskazany
przez niego, wydany w kraju, jego instrument płatniczy, na którym jest
przechowywany pieniądz elektroniczny, chyba że umowy międzynarodowe stanowią
inaczej.
2. Do wypłaty świadczeń osobom uprawnionym do świadczeń
przewidzianych przepisami o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych
oraz ich rodzin, przepisami o kombatantach oraz niektórych osobach będących
ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, przepisami o świadczeniu
pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby
wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach,
zakładach rud uranu i batalionach budowlanych, przepisami o świadczeniu
pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz
osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych
Republik Radzieckich oraz przepisami o działaczach opozycji
antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych,
zamieszkałym za granicą, stosuje się zasady określone w tych przepisach.

art. 133. więcej Art. 133. 1. W razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do
świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się,
poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich
podwyższenia, jednak nie wcześniej niż:
1) od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub
wydano decyzję z urzędu, z zastrzeżeniem art. 107a ust. 3;
2) za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, o którym mowa w pkt 1,
jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu
organu rentowego lub odwoławczego.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio również w razie ponownego ustalenia
prawa do świadczeń lub ich wysokości wskutek wznowienia postępowania przed
organami odwoławczymi albo wskutek kasacji, z tym że za miesiąc zgłoszenia
wniosku przyjmuje się miesiąc wniesienia wniosku o wznowienie postępowania lub
o kasację.

art. 134. więcej Art. 134. 1. Wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli:
1) powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub
ustanie tego prawa;
2) osoba pobierająca świadczenia mimo pouczenia lub żądania organu rentowego
nie przedłoży dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczeń;
3) osoba uprawniona do świadczeń nie poddała się badaniu lekarskiemu lub
psychologicznemu, bez uzasadnionych przyczyn, mimo wezwania organu
rentowego;
4) okaże się, że prawo do świadczeń nie istniało;
5) świadczenia nie mogą być doręczone z przyczyn niezależnych od organu
rentowego.
2. Wstrzymanie wypłaty świadczeń następuje poczynając od miesiąca:
1) przypadającego po miesiącu, w którym ustało prawo do świadczenia ustalone
wskutek okresowej niezdolności do pracy;
2) w którym została wydana decyzja o wstrzymaniu wypłaty w przypadkach,
o których mowa w ust. 1 pkt 1–4, albo od następnego miesiąca, jeżeli
wcześniejsze wstrzymanie wypłaty nie było możliwe;
3) za który przysługiwało świadczenie niedoręczone w przypadkach, o których
mowa w ust. 1 pkt 5.
3. Przepis ust. 2 pkt 2 stosuje się odpowiednio, jeżeli powstaną okoliczności
uzasadniające zmniejszenie wysokości świadczeń.
4. Decyzji o wstrzymaniu wypłaty świadczeń nie wydaje się w przypadkach
określonych w art. 102 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 3.

art. 135. więcej Art. 135. 1. W razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty
świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie
wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub
wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu, z uwzględnieniem ust. 2.
2. W przypadkach określonych w art. 134 ust. 1 pkt 5 wypłatę świadczenia
wznawia się od miesiąca, w którym ją wstrzymano, jednak za okres nie dłuższy niż
3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek
o wznowienie wypłaty.
3. Jeżeli wstrzymanie wypłaty świadczeń nastąpiło na skutek błędu organu
rentowego, wypłatę wznawia się poczynając od miesiąca, w którym je wstrzymano,
jednak za okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym
zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano decyzję z urzędu o jej
wznowieniu.

art. 136. więcej Art. 136. 1. W razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia
określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi,
dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku
– małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa
domowego, a w razie ich braku – innym członkom rodziny uprawnionym do renty
rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba.
2. Osoby wymienione w ust. 1 mają prawo do udziału w dalszym prowadzeniu
postępowania o świadczenia, nieukończonego wskutek śmierci osoby, która o te
świadczenia wystąpiła.
3. Roszczenia o wypłatę świadczeń, o których mowa w ust. 1, wygasają po
upływie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenia przysługiwały, chyba
że przed upływem tego okresu zgłoszony zostanie wniosek o dalsze prowadzenie
postępowania.

Art. 136a. 1. Kwotę emerytury lub renty przysługującej za niepełny miesiąc
ustala się, dzieląc kwotę świadczenia przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych
w tym miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za
które świadczenie przysługuje.
2. W razie śmierci emeryta lub rencisty wstrzymanie wypłaty świadczenia
następuje od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zmarł emeryt lub
rencista.

Art. 136b. 1. Jeżeli z akt sprawy wynika konieczność ustanowienia dla osoby
uprawnionej do emerytury lub renty opiekuna prawnego, do czasu jego ustanowienia
świadczenia mogą być wypłacane osobie sprawującej faktyczną opiekę nad emerytem
lub rencistą, po uprzednim pouczeniu o konieczności poinformowania organu
rentowego o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do
świadczenia albo wstrzymanie wypłaty świadczenia w całości lub w części oraz
o obowiązku zwrotu świadczenia przez tę osobę, w przypadku gdy zostało pobrane
nienależnie.
2. Świadczenie jest wypłacane osobie sprawującej faktyczną opiekę nad
emerytem lub rencistą na podstawie oświadczenia o sprawowaniu tej opieki,
potwierdzonego przez organ, który z racji wykonywanych zadań posiada informacje
dotyczące sprawowania tej opieki.

art. 137. więcej Art. 137. (uchylony).

art. 138. więcej Art. 138. 1. Osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do
ich zwrotu.
2. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:
1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie
lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń
w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona
o braku prawa do ich pobierania;
2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub
dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd
przez osobę pobierającą świadczenia.
3. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również
świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej
niż wskazana w decyzji tego organu.
4. Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres
dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ
rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do
świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to
świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach – za okres
dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5.
5. Kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem
przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1, podlegają zwrotowi za okres nie
dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o
rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ
rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach – za okres nie
dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji.
6. Organ rentowy może odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych
świadczeń w całości lub w części, zmniejszyć wysokość potrąceń, ustaloną zgodnie
z art. 140 ust. 4 pkt 1, lub zawiesić dokonywanie tych potrąceń na okres nie dłuższy
niż 12 miesięcy, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności.

Art. 138a. Podmiot prowadzący rachunek płatniczy oraz bank i spółdzielcza
kasa oszczędnościowo-kredytowa prowadzące rachunek inny niż płatniczy, a także
wydawca instrumentu płatniczego są obowiązani zwrócić Zakładowi kwoty świadczeń przekazane na ten rachunek albo instrument płatniczy, za miesiące następujące po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy; przepis art. 144 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

art. 139. więcej Art. 139. 1. Ze świadczeń pieniężnych określonych w ustawie – po odliczeniu
składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku
dochodowego od osób fizycznych – podlegają potrąceniu, z uwzględnieniem art. 141,
następujące należności:
1) świadczenia wypłacane w kwocie zaliczkowej, a następnie kwoty świadczenia
lub świadczeń podlegające rozliczeniu w trybie określonym w art. 98 ust. 3;
2) kwoty nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń z tytułu:
a) zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego za okres przed
dniem wejścia w życie ustawy,
b) ubezpieczeń społecznych, o których mowa w ustawie o systemie
ubezpieczeń społecznych, wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie,
c) zaopatrzenia określonego w odrębnych przepisach;
2a) kwoty nienależnie pobranych świadczeń uzupełniających dla osób niezdolnych
do samodzielnej egzystencji;
2b) kwoty nienależnie pobranych świadczeń postojowych otrzymane na podstawie
przepisów ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach
związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19,
innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U.
poz. 374 i 567);
3) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie:
należności alimentacyjnych, należności z tytułu świadczeń z funduszu
alimentacyjnego wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy
z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów
(Dz. U. z 2019 r. poz. 670, 730, 1802 i 1818), należności likwidatora funduszu
alimentacyjnego powstałych z tytułu świadczeń alimentacyjnych
wypłaconych na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym (Dz. U. z 1991 r. poz. 200, z późn. zm.) oraz należności z tytułu wypłaconej zaliczki alimentacyjnej wypłaconych osobie
uprawnionej na podstawie ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu
wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej (Dz. U.
poz. 732 i 1366, z 2007 r. poz. 1378, z 2008 r. poz. 770 oraz z 2009 r.
poz. 1261);
4) należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie
przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego;
5) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności
innych niż należności, o których mowa w pkt 3;
6) kwoty nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych,
świadczeń rodzinnych oraz zasiłków dla opiekunów w razie braku możliwości
potrącenia z wypłacanych zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych, świadczeń
rodzinnych oraz zasiłków dla opiekunów, wraz z odsetkami za zwłokę w ich
spłacie, a także kwoty zasiłku pielęgnacyjnego wypłaconego za okres, za który
przyznano dodatek pielęgnacyjny;
6a) kwoty nienależnie pobranego dodatku weterana poszkodowanego;
7) kwoty nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego;
8) zasiłki wypłacone z tytułu pomocy społecznej, jeżeli przy wypłacie zastrzeżono
ich potrącanie, oraz zasiłek stały lub zasiłek okresowy wypłacone na podstawie
przepisów o pomocy społecznej za okres, za który przyznano emeryturę lub
rentę;
9) zasiłki i świadczenia wypłacone na podstawie przepisów o zatrudnieniu
i przeciwdziałaniu bezrobociu za okres, za który przyznano prawo do emerytury
lub renty;
10) z tytułu odpłatności za pobyt osób uprawnionych do świadczeń w domach
pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub zakładach
pielęgnacyjno-opiekuńczych – na wniosek dyrektorów tych placówek.
2. Odliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne nie może przekraczać zaliczki
i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych.
3. Potrącenia należności wymienionych w ust. 1 dokonuje się w kolejności
podanej w tym przepisie.
4. Przy dokonywaniu potrąceń, o których mowa w ust. 1 pkt 4, potrąca się
w pierwszej kolejności alimenty zaległe za okres wskazany w tytule wykonawczym,
pod warunkiem uzyskania od wierzyciela oświadczenia, że nie zostały w inny sposób
uiszczone przez dłużnika.

art. 140. więcej Art. 140. 1. Potrącenia, o których mowa w art. 139, mogą być dokonywane,
z zastrzeżeniem art. 141, w następujących granicach:
1) świadczeń alimentacyjnych, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 3 – do
wysokości 60% świadczenia;
2) należności egzekwowanych związanych z:
a) odpłatnością za pobyt w domach pomocy społecznej,
b) odpłatnością za pobyt w zakładach opiekuńczo-leczniczych,
c) odpłatnością za pobyt w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych,
do wysokości 50% świadczenia;
3) innych egzekwowanych należności – do wysokości 25% świadczenia.
2. W razie zbiegu egzekucji:
1) administracyjnej i sądowej albo egzekucji administracyjnych, gdy zajęte
kwoty nie wystarczają na pokrycie egzekwowanych należności pieniężnych
– organ rentowy uiszcza je, z uwzględnieniem pkt 2, na rzecz właściwego
organu egzekucyjnego wskazanego w przepisach ustawy z dnia 17 czerwca
1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2019 r.
poz. 1438, z późn. zm.) lub ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks
postępowania cywilnego (Dz. U. z 2019 r. poz. 1460, z późn. zm.). W razie
powzięcia informacji o sporze co do właściwości organu egzekucyjnego
w zakresie dalszego łącznego prowadzenia egzekucji, kwoty potrącone ze
świadczenia pozostają w depozycie Zakładu do czasu rozstrzygnięcia sporu
o właściwość. Kwoty te uiszczane są w najbliższym możliwym technicznie
terminie płatności po uzyskaniu informacji pochodzącej od organu
właściwego do dalszego łącznego prowadzenia egzekucji;
2) sądowych, gdy zajęte kwoty nie wystarczają na pokrycie egzekwowanych
należności pieniężnych – organ rentowy przekazuje potrącone kwoty po
uzyskaniu postanowienia, o którym mowa w art. 7634 ustawy z dnia
17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, wskazującego
komornika sądowego właściwego do dalszego prowadzenia egzekucji. Do
czasu uzyskania postanowienia, o którym mowa w art. 7634 ustawy z dnia
17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, kwoty te pozostają
w depozycie Zakładu. Kwoty te uiszczane są w najbliższym możliwym
technicznie terminie płatności po uzyskaniu tego postanowienia.>
2a. Przepisy ust. 2 stosuje się odpowiednio w przypadku potrącania sum,
o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 5.
3. W przypadku zbiegu egzekucji sum, o których mowa
w art. 139 ust. 1 pkt 3, z potrąceniem należności alimentacyjnych, o których
mowa w art. 139 ust. 1 pkt 4, gdy łączna wysokość kwot możliwych do egzekucji
i potrącenia nie wystarcza na pokrycie należności pieniężnych, organ rentowy
realizuje egzekucję sum, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 3, oraz wstrzymuje potrącanie należności alimentacyjnych, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 4, w całości lub w części, o czym zawiadamia wierzyciela. Zwrot tytułu
wykonawczego, o którym mowa w art. 139 ust. 1 pkt 4, następuje na wniosek
wierzyciela.
4. Potrącenia, z zastrzeżeniem art. 141, nie mogą przekraczać:
1) 50% miesięcznego świadczenia – jeżeli potrąceniu podlegają należności,
o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 1–2b oraz pkt 6–9;
2) 60% miesięcznego świadczenia – jeżeli potrąceniu podlegają należności
alimentacyjne, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 4;
3) 65% miesięcznego świadczenia – jeżeli potrąceniu podlegają należności,
o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 10.
5. Jeżeli należności alimentacyjne, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 4, mają
być potrącane na rzecz kilku wierzycieli, a łączna suma, która może być potrącona,
nie wystarcza na pełne pokrycie tych należności, potrącenia ustala się proporcjonalnie
do wysokości udziału każdej z tych należności w łącznej sumie należności
określonych w tytułach wykonawczych dla bieżących należności.
6. W przypadku zbiegu:
1) potrąceń sum egzekwowanych, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 3 i 5,
potrącenia nie mogą przekraczać łącznie:
a) 60% świadczenia, jeżeli podlegają potrąceniu należności, o których
mowa w art. 139 ust. 1 pkt 3,
b) 50% świadczenia, jeżeli podlegają potrąceniu należności inne niż
wymienione w art. 139 ust. 1 pkt 3, z uwzględnieniem lit. c,
c) 25% świadczenia, jeżeli podlegają potrąceniu wyłącznie należności
egzekwowane, o których mowa w ust. 1 pkt 3;
2) potrąceń sum egzekwowanych, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 3 i 5,
z potrąceniami innych należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 1–2b, 4
i 6–9 – stosuje się odpowiednio przepis pkt 1 lit. a i b;
3) potrąceń, o których mowa w ust. 4 pkt 1 i 2 – stosuje się odpowiednio przepis
pkt 1 lit. a i b.
6a. W przypadku zbiegu potrąceń, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 10,
z potrąceniami, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 1–9, potrącenia nie mogą
przekraczać łącznie 70% świadczenia.
7. Wysokość części świadczenia podlegającego egzekucjom, o których mowa
w ust. 1, oraz wysokość potrąceń, o których mowa w ust. 4, a także wysokość części
świadczenia podlegającego potrąceniom, o których mowa w ust. 6 i 6a, oraz ustaloną
orzeczeniem sądu, ugodą sądową lub aktem notarialnym procentową wysokość
potrąceń ze świadczeń z tytułu należności alimentacyjnych bez wskazania sposobu ich
naliczania, ustala się od kwoty świadczenia przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na
podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne.
8. Przepisy ust. 1–7 stosuje się odpowiednio przy dokonywaniu potrąceń z renty
rodzinnej, do której uprawniona jest więcej niż jedna osoba, przy czym granice
potrąceń ustala się proporcjonalnie do części renty podlegającej tym potrąceniom.

art. 141. więcej Art. 141. 1. Kwota emerytury i renty wolna od egzekucji i potrąceń, z zastrzeżeniem
ust. 2 i 5, wynosi:
1) 500 zł – przy potrącaniu:
a) należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 3, wraz z kosztami
i opłatami egzekucyjnymi,
b) należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 4;
2) 825 zł – przy potrącaniu należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 5, wraz
z kosztami i opłatami egzekucyjnymi;
3) 660 zł – przy potrącaniu należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 1–2b
i 6–9;
4) 200 zł – przy potrącaniu należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 10.
1a. Kwoty, o których mowa w ust. 1, podlegają corocznej waloryzacji od dnia
1 marca na zasadach określonych dla emerytur i rent.
1b. Jeżeli po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki
i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wysokość
świadczenia jest niższa niż kwota świadczenia wolna od potrąceń i egzekucji, o której
mowa w ust. 1, potrąceń i egzekucji nie dokonuje się.
2. Kwoty emerytur i rent przyznanych z uwzględnieniem okresów ubezpieczenia
za granicą, wolne od potrąceń i egzekucji, ustala się proporcjonalnie do wypłacanego
świadczenia.
3. Kwoty wolne od potrąceń i egzekucji ustala się dla emerytur i rent wraz ze
wszystkimi wzrostami i zwiększeniami, dodatkami oraz innymi świadczeniami
wypłacanymi wraz z emeryturą lub rentą na podstawie odrębnych przepisów,
z wyłączeniem świadczeń rodzinnych oraz dodatku dla sierot zupełnych, dodatku
pielęgnacyjnego, dodatku weterana poszkodowanego i dodatku pieniężnego do renty
inwalidzkiej.
4. W razie zbiegu uprawnień do dwóch lub więcej świadczeń pieniężnych kwotę
wolną od egzekucji i potrąceń ustala się od jednego – wyższego świadczenia.
5. W razie dokonywania potrąceń i egzekucji z części renty rodzinnej
ustalanej w wysokości dla więcej niż jednej osoby uprawnionej kwotę wolną od
potrąceń i egzekucji dla tej części renty ustala się proporcjonalnie do liczby osób
uprawnionych do renty rodzinnej. Wynik dzielenia kwoty wolnej od potrąceń
i egzekucji, o której mowa w ust. 1 i 1a, przez liczbę osób uprawnionych do renty
rodzinnej, po zaokrągleniu w górę do pełnych groszy, stanowi ustaloną
proporcjonalnie kwotę części renty rodzinnej wolnej od potrąceń i egzekucji.

Art. 141a. W razie wystąpienia syndyka z roszczeniem o przekazywanie
świadczeń należnych upadłemu od Zakładu do masy upadłości – przekazaniu
podlega część świadczenia, pozostała po odliczeniu składki na ubezpieczenie
zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od
osób fizycznych, dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 1–2a
i 4, ustalona w wysokości nie wyższej niż 25% świadczenia przed odliczeniem
miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na
ubezpieczenie zdrowotne, z zachowaniem kwoty, o której mowa
w art. 141 ust. 1 pkt 2 i ust. 1a.

art. 142. więcej Art. 142. W zakresie nieuregulowanym w art. 139–141 do egzekucji ze
świadczeń pieniężnych stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania
cywilnego albo przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

art. 143. więcej Art. 143. W razie przyznania lub podwyższenia świadczeń za okres wsteczny
organ rentowy ma prawo potrącić na zaspokojenie należności, o których mowa w
art. 139 ust. 1 pkt 1–2b, 4 i 6–10, kwotę wyrównania należną do miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym wydano decyzję ustalającą prawo do świadczeń lub decyzję ustalającą prawo do świadczeń w podwyższonej wysokości.

Art. 143a. W przypadku dokonywania potrąceń należności z tytułu odpłatności
za pobyt osób uprawnionych do świadczeń w placówkach, o których mowa w art. 139
ust. 1 pkt 10, należności z tego tytułu przekazane za okres po dniu śmierci
świadczeniobiorcy podlegają zwrotowi przez właściwą placówkę albo organ
nadrzędny w stosunku do tej placówki. Przepis art. 134 ust. 1 pkt 3 stosuje się
odpowiednio.

art. 144. więcej Art. 144. 1. Od osób nieuprawnionych do pobierania świadczeń określonych
w ustawie kwoty nienależnie pobranych świadczeń, o których mowa w art. 138 ust. 2
i 3, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji, na podstawie prawomocnej decyzji organu rentowego.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do osób, którym wypłaca się
świadczenie zmniejszone wskutek osiągania przychodów określonych w art. 104
ust. 1, jeżeli nie można potrącić nienależnie pobranych świadczeń, o których mowa
w ust. 1, na zasadach określonych w ustawie.

art. 145. więcej Art. 145. W ustawie z dnia 16 grudnia 1972 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową (Dz. U. Nr 53, poz. 342, z 1985 r. Nr 20, poz. 85 i z 1989 r. Nr 35, poz. 192) wprowadza się następujące zmiany:
1) tytuł ustawy otrzymuje brzmienie:
„o świadczeniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową.”;
2) w art. 1 wyrazy „Świadczenia odszkodowawcze” zastępuje się wyrazami „Świadczenia w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową”;
3) tytuł rozdziału 2 otrzymuje brzmienie:
„Jednorazowe odszkodowanie pieniężne oraz świadczenia rentowe”;
4) w rozdziale 2 dodaje się art. 9a w brzmieniu:
„Art. 9a. 1. Żołnierze powołani do służby zawodowej po dniu 1 stycznia 1999 r., którzy ulegli wypadkowi podczas lub w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych, otrzymują rentę z tytułu niezdolności do służby, a w razie śmierci - członkowie rodziny rentę rodzinną, w wysokości i na warunkach określonych w przepisach o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3. 2. O inwalidztwie żołnierzy i związku tego inwalidztwa lub śmierci ze służbą wojskową orzekają wojskowe komisje lekarskie na zasadach określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin. 3. Świadczenia dla osób określonych w ust. 1 finansowane są ze środków budżetowych będących w dyspozycji Ministra Obrony Narodowej.”

art. 146. więcej Art. 146. W ustawie z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 1983 r. Nr 13, poz. 68, z 1990 r. Nr 34, poz. 198 i Nr 36, poz. 206, z 1991 r. Nr 104, poz. 450, z 1992 r. Nr 21, poz. 84, z 1993 r. Nr 129, poz. 602, z 1994 r. Nr 10, poz. 37, z 1995 r. Nr 4, poz. 17 i Nr 138, poz. 681, z 1996 r. Nr 136, poz. 636, z 1997 r. Nr 28, poz. 153 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 21 po ust. 2 dodaje się ust. 3 w brzmieniu:
„3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się do osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.”;
2) skreśla się art. 26;
3) art. 40 otrzymuje brzmienie:
„Art. 40. Prawo do renty inwalidy wojskowego, którego niezdolność do pracy nie pozostaje w związku ze służbą wojskową, ulega zawieszeniu lub wysokość tej renty ulega zmniejszeniu na zasadach określonych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.”;
4) skreśla się art. 47;
5) art. 49 otrzymuje brzmienie:
„Art. 49. Prawo do renty rodzinnej przysługującej po żołnierzu, którego śmierć nie pozostaje w związku ze służbą wojskową, ulega zawieszeniu lub wysokość tej renty ulega zmniejszeniu na zasadach określonych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.”;
6) w art. 54: a) po ust. 2 dodaje się ust. 2a w brzmieniu:
„2a. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do osoby pobierającej uposażenie w stanie spoczynku przyznane ze względu na wiek.”,
b) po ust. 3 dodaje się ust. 3a w brzmieniu:
„3a. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do osoby pobierającej uposażenie w stanie spoczynku przyznane z powodu choroby lub utraty sił albo uposażenie rodzinne.”,
c) w ust. 4 wyrazy „o którym mowa w ust. 1 pkt 2 oraz w ust. 2 i 3” zastępuje się wyrazami „ o którym mowa w ust. 1 pkt 2, ust. 2, 2a oraz w ust. 3 i 3a”;
7) art. 64 otrzymuje brzmienie:
„Art. 64. W sprawach nie uregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio: art. 12-14, 70, 74, 83, 88-93, 102, 107, 114, 126-131 i 133-144 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118).”

art. 147. więcej Art. 147. W ustawie z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143, z 1985 r. Nr 4, poz. 15, z 1986 r. Nr 42, poz. 202, z 1989 r. Nr 4, poz. 21 i Nr 35, poz. 192, z 1991 r. Nr 104, poz. 450, Nr 106, poz. 457 i Nr 110, poz. 474 oraz z 1995 r. Nr 16, poz. 77) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 2 w pkt 5 przecinek na końcu zastępuje się kropką oraz skreśla się pkt 6 i 7;
2) w art. 12 po ust. 4 dodaje się ust. 5 w brzmieniu:
„5. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się wynagrodzenie po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne.”;
3) skreśla się rozdział 7a i 8;
4) art. 48 otrzymuje brzmienie:
„Art. 48. 1. Prawo do zasiłków określonych w ustawie i ich wysokość ustalają oraz zasiłki te wypłacają:
1) płatnicy składek, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, z zastrzeżeniem pkt 2,
2) Zakład Ubezpieczeń Społecznych: a) ubezpieczonym, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych, b) osobom uprawnionym do świadczeń za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego.
2. Liczbę ubezpieczonych, o której mowa w ust. 1, ustala się na rok kalendarzowy według stanu na 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego, a w odniesieniu do płatników składek, którzy w poprzednim roku kalendarzowym nie zgłaszali nikogo do ubezpieczenia chorobowego - według stanu na pierwszy miesiąc, w którym dokonali takiego zgłoszenia. 3. Zakład Ubezpieczeń Społecznych kontynuuje po 31 grudnia podjętą wcześniej wypłatę zasiłku, nawet jeśli od 1 stycznia płatnik składek jest zobowiązany, zgodnie z ust. 1, do wypłaty zasiłków. 4. Jeżeli do ustalenia podstawy wymiaru zasiłków przyjmowane jest wynagrodzenie z okresu, za który zakład pracy, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych, nie miał obowiązku przedkładania imiennego raportu zawierającego zestawienie wypłaconych składników wynagrodzenia, informacje te zakład pracy przedkłada na odrębnym zaświadczeniu, którego wzór określi minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego.”;
5) w art. 51 skreśla się wyrazy „i pogrzebowe”;
6) w art. 54: a) w ust. 1 skreśla się wyrazy „oraz wychowawczego”, b) w ust. 2 skreśla się wyrazy „i pogrzebowego”;
7) w art. 58: a) w ust. 2 wyrazy „, opiekuńczego i wychowawczego” zastępuje się wyrazami „i opiekuńczego”, b) dodaje się ust. 2a i 2b w brzmieniu:
„2a. Przepisy ustawy stosuje się odpowiednio do osób odbywających zastępcze formy służby wojskowej oraz do osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania. 2b. Prawo do zasiłków przysługujących osobom odbywającym zastępcze formy służby wojskowej ustalają oraz zasiłki te wypłacają płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe.”

art. 148. więcej Art. 148. W ustawie z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144, z 1989 r. Nr 35, poz. 192, z 1990 r. Nr 36, poz. 206, z 1991 r. Nr 94, poz. 422, z 1995 r. Nr 4, poz. 17, z 1996 r. Nr 24, poz. 110 i Nr 100, poz. 461 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 18 w ust. 4 wyrazy „dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy” zastępuje się wyrazem „starosty”;
2) art. 19 otrzymuje brzmienie:
„Art. 19. Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową ustala się zgodnie z zasadami przewidzianymi dla rent z tytułu niezdolności do pracy w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z tym że:
1) renta nie może być niższa niż: a) 80% podstawy jej wymiaru - dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy, b) 60% podstawy jej wymiaru - dla osoby częściowo niezdolnej do pracy,
2) renta szkoleniowa wynosi 100% podstawy jej wymiaru, jeżeli niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowana jest skutkami wypadku lub choroby zawodowej,
3) renta, o której mowa w pkt 1 i 2, nie może być niższa niż 120% kwoty najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy ustalonej i podwyższonej zgodnie z przepisami o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.”;
3) skreśla się art. 20, 21 i 23;
4) w art. 24: a) po ust. 2 dodaje się ust. 2a w brzmieniu:
„2a. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do osoby pobierającej uposażenie w stanie spoczynku przyznane ze względu na wiek.”,
b) po ust. 3 dodaje się ust. 3a w brzmieniu:
„3a. Przepisy ust. 3 stosuje się odpowiednio do osoby pobierającej uposażenie w stanie spoczynku przyznane z powodu choroby lub utraty sił albo uposażenie rodzinne.”;
5) po art. 25 dodaje się art. 25a w brzmieniu:
„Art. 25a. 1. Renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową nie ulega zawieszeniu ani zmniejszeniu w razie osiągania przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1-4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118). 2. Renta szkoleniowa nie przysługuje w razie osiągania przychodu, o którym mowa w ust. 1, bez względu na wysokość tego przychodu.”;
6) art. 27 otrzymuje brzmienie:
„Art. 27. 1. Wysokość renty rodzinnej ustala się zgodnie zasadami przewidzianymi dla rent rodzinnych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z tym że renta rodzinna nie może być niższa niż 120% kwoty najniższej renty rodzinnej ustalonej i podwyższonej zgodnie z przepisami o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. 2. Przepisy art. 25a stosuje się odpowiednio.”;
7) w art. 29 skreśla się pkt 2;
8) skreśla się art. 44.

art. 149. więcej Art. 149. W ustawie z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (Dz. U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250, z 1990 r. Nr 36, poz. 206, z 1991 r. Nr 104, poz. 450 i Nr 110, poz. 474, z 1995 r. Nr 4, poz. 17, z 1996 r. Nr 100, poz. 461 i Nr 124, poz. 585, z 1997 r. Nr 28, poz. 153 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 137, poz. 887) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 7: a) w ust. 5:
- wyrazy „, macierzyńskiego i pogrzebowego” zastępuje się wyrazami „i macierzyńskiego”,
- po wyrazach „z zastrzeżeniem ust.” dodaje się wyrazy „5a i”,
b) po ust. 5 dodaje się ust. 5a w brzmieniu:
„5a. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłków, o których mowa w ust. 5, przyjmuje się kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 18,71% podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie. ” ,
c) w ust. 6 po wyrazach „ust. 5” dodaje się wyrazy „i ust. 5a”;
2) skreśla się art. 19;
3) po art. 35 dodaje się art. 35a w brzmieniu:
„Art. 35a. Prawo do świadczeń pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa na zasadach określonych w ustawie mają również twórcy, artyści i osoby wykonujące wolny zawód, podlegający ubezpieczeniu chorobowemu jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych”.

art. 150. więcej Art. 150. W ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 i z 1998 r. Nr 106, poz. 668) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 88 po ust. 2 dodaje się ust. 2a w brzmieniu:
„2a. Nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r, a przed dniem 1 stycznia 1969 r., zachowują prawo do emerytury, o której mowa w ust. 1, bez względu na wiek, w ciągu ośmiu lat od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118), jeżeli nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego.”;
2) skreśla się art. 89;
3) w art. 90 po ust. 4 dodaje się ust. 5 w brzmieniu:
„5. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” co najmniej na 12 dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji należną od tego terminu kwotę dodatku za tajne nauczanie.”

art. 151. więcej Art. 151. W ustawie z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 31, poz. 214, z 1984 r. Nr 35, poz. 187, z 1988 r. Nr 19, poz. 132, z 1989 r. Nr 4, poz. 24, Nr 34, poz. 178 i 182, z 1990 r. Nr 20, poz. 121, z 1991 r. Nr 55, poz. 234, Nr 88, poz. 400 i Nr 95, poz. 425, z 1992 r. Nr 54, poz. 254 i Nr 90, poz. 451, z 1994 r. Nr 136, poz. 704, z 1995 r. Nr 132, poz. 640, z 1996 r. Nr 89, poz. 402 i Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 98, poz. 604, Nr 133, poz. 882 i 883 i Nr 141, poz. 943 oraz z 1998 r. Nr 131, poz. 860 i Nr 155, poz. 1016) w art. 27 po ust. 3 dodaje się ust. 4 w brzmieniu:
„4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się do osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.”

art. 152. więcej Art. 152. W ustawie z dnia 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25, Nr 77, poz. 355, Nr 91, poz. 421 i Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 34, poz. 163 i Nr 81, poz. 406, z 1996 r. Nr 77, poz. 367, z 1997 r. Nr 75, poz. 471, Nr 98, poz. 604, Nr 106, poz. 679, Nr 117, poz. 751, 752, 753, Nr 121, poz. 769, Nr 124, poz. 782 i Nr 133, poz. 882 oraz z 1998 r. Nr 98, poz. 607 i Nr 160, poz. 1064) w art. 782 wprowadza się następujące zmiany:
1) w § 1 wyrazy „- uposażenia, które pobierał sędzia w stanie spoczynku” zastępuje się wyrazami „- podstawy wymiaru”;
2) po § 1 dodaje się § 1a w brzmieniu:
„§ 1a. Podstawę wymiaru uposażenia rodzinnego, o którym mowa w § 1, stanowi renta, jaka przysługiwałaby zmarłemu z tytułu całkowitej niezdolności do pracy ustalana według zasad określonych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”;
3) po § 2 dodaje się § 3 w brzmieniu:
„§ 3. W razie zbiegu prawa do uposażenia rodzinnego z prawem do emerytury lub renty przysługuje, na wniosek zainteresowanego, albo uposażenie rodzinne, albo emerytura lub renta.”

art. 153. więcej Art. 153. W ustawie z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych (Dz. U. z 1991 r. Nr 44, poz. 194 i Nr 107, poz. 464, z 1992 r. Nr 54, poz. 254, z 1994 r. Nr 1, poz. 3 i Nr 43, poz. 163, z 1996 r. Nr 41, poz. 175 i Nr 89, poz. 402, z 1997 r. Nr 43, poz. 272, Nr 75, poz. 467 i 469, Nr 104, poz. 661, Nr 121, poz. 769 i 770 i Nr 141, poz. 943 oraz z 1998 r. Nr 117, poz. 756) w art. 60 skreśla się wyrazy „, dodatków do emerytury lub renty”.

art. 154. więcej Art. 154. W ustawie z dnia 17 maja 1989 r. o ubezpieczeniu społecznym duchownych (Dz. U. Nr 29, poz. 156, z 1990 r. Nr 36, poz. 206, z 1991 r. Nr 104, poz. 450, z 1995 r. Nr 4, poz. 17, 1996 r. Nr 100, poz. 461, z 1997 r. Nr 28, poz. 153 i z 1998 r. Nr 137, poz. 887) w art. 23 wprowadza się następujące zmiany:
1) w ust. 1 skreśla się wyrazy „i zasiłku pogrzebowego w razie śmierci ubezpieczonego lub członka rodziny”;
2) w ust. 2 skreśla się wyrazy „i pogrzebowego”;
3) dodaje się ust. 3 w brzmieniu:
„3. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 2, przyjmuje się kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 18,71% podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie.”

art. 155. więcej Art. 155. W ustawie z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 21, poz. 124 i Nr 43, poz. 253, z 1994 r. Nr 98, poz. 471 oraz z 1997 r. Nr 9, poz. 43 i Nr 28, poz. 153) w art. 23 dodaje się ust. 3 w brzmieniu:
„3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się do osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.”

art. 156. więcej Art. 156. W ustawie z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385, z 1992 r. Nr 54, poz. 254 i Nr 63, poz. 314, z 1994 r. Nr 1, poz. 3, Nr 43, poz. 163, Nr 105, poz. 509 i Nr 121, poz. 591, z 1996 r. Nr 5, poz. 34 i Nr 24, poz. 110, z 1997 r. Nr 28, poz. 153, Nr 96, poz. 590, Nr 104, poz. 661, Nr 121, poz. 770 i Nr 141, poz. 943 oraz z 1998 r. Nr 50, poz. 310 i Nr 106, poz. 668 i Nr 162, poz. 1115) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 112 po ust. 2 dodaje się ust. 3 w brzmieniu:
„3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się do osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.”;
2) skreśla się art. 114..

art. 157. więcej Art. 157. W ustawie z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414, Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 756) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 2a w ust. 1 w pkt 2 po wyrazie „fizycznych” stawia się przecinek i dodaje wyrazy „składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie zdrowotne płacone przez ośrodki pomocy społecznej, a także składki z tytułu ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i chorobowego określonych w odrębnych przepisach”;
2) w art. 12a dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1 i dodaje się ust. 2 w brzmieniu:
„2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, zasady i formy współdziałania, a także finansowania organizacji, o których mowa w ust. 1. ” ;
3) w art. 27: a) ust. 1-3 otrzymują brzmienie:
„1. Zasiłek stały przysługuje osobie nie pozostającej w zatrudnieniu, opiekującej się dzieckiem, wymagającym ze strony innej osoby stałej opieki, polegającej na bezpośredniej, osobistej opiece i pielęgnacji lub systematycznym współdziałaniu w postępowaniu edukacyjnym, leczniczym lub rehabilitacyjnym, jeżeli dziecko jest uprawnione do zasiłku pielęgnacyjnego i dochód rodziny nie przekracza dwukrotnego dochodu określonego zgodnie z art. 4. 2. Osobie, o której mowa w ust. 1, przysługuje zasiłek stały również w wypadku, gdy opiekuje się pełnoletnim dzieckiem, jeżeli dziecko to jest uprawnione do zasiłku pielęgnacyjnego. 3. Przez dziecko, o którym mowa w ust. 1 i 2, należy rozumieć dziecko własne, przysposobione, lub przebywające w rodzinie zastępczej.”,
b) po ust. 3 dodaje się ust. 3a w brzmieniu:
„3a. W wypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i emerytury przyznanej na podstawie przepisów o uprawnieniach do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki lub art. 31b ust. 7, zasiłek stały nie przysługuje. ” ;
4) art. 31b otrzymuje brzmienie:
„Art. 31b. 1. Za osobę, o której mowa w art. 27 ust. 1 i 2, oraz osobę, o której mowa w art. 31 ust. 4a, ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty najniższego wynagrodzenia, chyba że osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów. 2. Za osobę opiekującą się dzieckiem, o którym mowa w art. 27 ust. 1 i 2, ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, od kwoty, o której mowa w ust. 1, jeżeli dochód rodziny nie przekracza dwukrotnego dochodu określonego zgodnie z art. 4, chyba że osoba podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów. 3. Za osobę rezygnującą z pracy w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie nie zamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem, ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, od kwoty, o której mowa w ust. 1, jeżeli dochód w rodzinie osoby opiekującej się nie przekracza dwukrotnego dochodu określonego zgodnie z art. 4 i osoba opiekująca się nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów. Dotyczy to również osób, które w związku z koniecznością sprawowania opieki pozostają na bezpłatnym urlopie. 4. Przez ojca i matkę, o których mowa w ust. 3, należy rozumieć również ojca i matkę współmałżonka. 5. Wystąpienie ciężkiej choroby u osoby, o której mowa w ust. 3, wymaga przedłożenia orzeczenia o stanie zdrowia tej osoby. 6. Składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w wysokości określonej przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych jest opłacana za:
1) osoby, o których mowa w art. 27 ust. 1 i 2 oraz w art. 31b ust. 2, przez okres niezbędny do spełnienia warunku do uzyskania prawa do emerytury, jednak nie dłużej niż przez 20 lat,
2) osobę, o której mowa w art. 31 ust. 4a, przez okres pobierania gwarantowanego zasiłku okresowego,
3) osobę, o której mowa w ust. 3, przez okres sprawowania opieki, z zastrzeżeniem ust. 8.
7. Osoby, o których mowa w art. 27 ust. 1 i 2, za które ośrodek pomocy społecznej opłacał składkę na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r. nabywają prawo do emerytury bez względu na wiek, jeżeli w dniu 1 stycznia 1999 r. ukończyły co najmniej 45 lat i mają okres ubezpieczenia (składkowy i nieskładkowy) wynoszący co najmniej 20 lat. Wysokość emerytury dla tych osób ustala się według zasad przewidzianych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. 8. Składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osoby, o których mowa w ust. 6 pkt 3, opłaca się od dnia 1 stycznia 2000 r.”

art. 158. więcej Art. 158. W ustawie z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 1997 r. Nr 142, poz. 950 oraz z 1998 r. Nr 37, poz. 204 i Nr 106, poz. 668) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 14 po ust. 2 dodaje się ust. 3 w brzmieniu:
„3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się do osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.”;
2) w art. 15 po ust. 5 dodaje się ust. 6 w brzmieniu:
„6. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” co najmniej na 12 dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji należną od tego terminu kwotę dodatku kombatanckiego.”

art. 159. więcej Art. 159. W ustawie z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 1994 r. Nr 10, poz. 36, z 1995 r. Nr 4, poz. 17, z 1996 r. Nr 1, poz. 1 oraz z 1997 r. Nr 28, poz. 153 i Nr 141, poz. 944) wprowadza się następujące zmiany:
1) art. 6 otrzymuje brzmienie:
„Art. 6. Emerytury i renty podlegają waloryzacji na zasadach i w terminach przewidzianych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.”;
2) art. 40 otrzymuje brzmienie:
„Art. 40. Do emerytów i rencistów osiągających przychody z tytułu stosunku pracy, służby, innej pracy zarobkowej lub prowadzenia pozarolniczej działalności stosuje się art. 103-106 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118).”.

art. 160. więcej Art. 160. W ustawie z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 53, poz. 214, z 1995 r. Nr 4, poz. 17 oraz z 1997 r. Nr 28, poz. 153) wprowadza się następujące zmiany:
1) art. 6 otrzymuje brzmienie:
„Art. 6. Emerytury i renty podlegają waloryzacji na zasadach i w terminach przewidzianych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.”;
2) art. 41 otrzymuje brzmienie:
„Art. 41. Do emerytów i rencistów osiągających przychody z tytułu stosunku pracy, służby, innej pracy zarobkowej lub prowadzenia pozarolniczej działalności stosuje się art. 103-106 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118).”

art. 161. więcej Art. 161. W ustawie z dnia 2 września 1994 r. o dodatku i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu (Dz. U. Nr 111, poz. 537 i z 1995 r. Nr 138, poz. 681) w art. 2 po ust. 2 dodaje się ust. 3 w brzmieniu:
„3. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” co najmniej na 12 dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji należną od tego terminu kwotę dodatku, o którym mowa w ust. 1.”

art. 162. więcej Art. 162. W ustawie z dnia 1 grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych i pielęgnacyjnych (Dz. U. z 1998 r. Nr 102, poz. 651 i Nr 106, poz. 668) wprowadza się następujące zmiany:
1) tytuł ustawy otrzymuje brzmienie „o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych”;
2) w art. 14a po wyrazach „w domu pomocy społecznej” dodaje się wyrazy „, w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym”;
3) po rozdziale 2 dodaje się rozdział 2a w brzmieniu:
„Rozdział 2a
Art. 15a. 1. Zasiłek wychowawczy przysługuje uprawnionemu do urlopu wychowawczego. 2. Zasiłki wychowawcze są finansowane z budżetu państwa. 3. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, zasady, wysokość i tryb przyznawania zasiłku wychowawczego.”

art. 163. więcej Art. 163. W ustawie z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128, Nr 28, poz. 153, Nr 41, poz. 255, Nr 63, poz. 403, Nr 93, poz. 569, Nr 107, poz. 692, Nr 121, poz. 770 i Nr 123, poz. 776 oraz z 1998 r. Nr 66, poz. 431, Nr 106, poz. 668, Nr 108, poz. 684 i Nr 137, poz. 887 i Nr 162, poz. 1112) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 2 w ust. 1: a) w pkt 2 w lit. c) wyrazy „renty inwalidzkiej” zastępuje się wyrazami „renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej”, b) po pkt 22 dodaje się pkt 22a w brzmieniu:
„22a) składkach na ubezpieczenia społeczne - oznacza to składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe, finansowane z własnych środków płatnika tych składek,”;
2) w art. 16 ust. 5-7 otrzymują brzmienie:
„5. Bezrobotnym skierowanym na szkolenie przez powiatowy urząd pracy w okresie odbywania szkolenia przysługują na zasadach przewidzianych dla pracowników świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych powstałych w związku ze szkoleniem oraz w drodze do i z miejsca szkolenia. 6. Świadczenia, o których mowa w ust. 5, z wyjątkiem renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinnej i szkoleniowej, wypłacane są z Funduszu Pracy przez powiatowy urząd pracy na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, po sporządzeniu protokołu okoliczności i przyczyn wypadku przez zespół powypadkowy jednostki szkoleniowej lub po stwierdzeniu przez państwowego inspektora sanitarnego choroby zawodowej. 7. Osobom skierowanym na szkolenie przez powiatowy urząd pracy, nie posiadającym statusu bezrobotnego, przysługuje odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków powstałych w związku ze szkoleniem oraz w drodze do i z miejsca szkolenia.”;
3) w art. 23 w ust. 2 w pkt 3 wyraz „inwalidzkiej” zastępuje się wyrazami „z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej”;
4) w art. 28 w ust. 2 w pkt 3 wyraz „inwalidzkiej” zastępuje się wyrazami „z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej”;
5) w art. 29 w ust. 1 i 2 wyraz „inwalidzkiej” zastępuje się wyrazami „z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej”;
6) w art. 30 w ust. 1 skreśla się wyrazy „z wyjątkiem okresów ich pobierania za czas udokumentowanej niezdolności do pracy, które wlicza się jako okresy nieskładkowe”;
7) w art. 31 ust. 3a otrzymuje brzmienie:
„ 3a. Bezrobotnym uprawnionym do zasiłku lub stypendium przysługują one również za okres udokumentowanej niezdolności do pracy, za który na podstawie odrębnych przepisów pracownicy zachowują prawo do wynagrodzenia lub przysługują im zasiłki z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa.”;
8) w art. 37a wyrazy „art. 16 ust. 4-6 oraz art. 31 ust. 3a i 5” zastępuje się wyrazami „art. 16 ust. 4 i 5 oraz art. 31 ust. 3a”;
9) w art. 37b w ust. 5 wyrazy „art. 16 ust. 4-6 oraz art. 31 ust. 3a i 5” zastępuje się wyrazami „art. 16 ust. 4 i 5 oraz art. 31 ust. 3a”;
10) art. 37c otrzymuje brzmienie:
„Art. 37c. Powiatowy urząd pracy ustala i opłaca, w wysokości i na zasadach określonych w odrębnych przepisach, składkę na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe od stypendiów wypłaconych na podstawie art. 37a i 37b.”;
11) w art. 37j po ust. 6 dodaje się ust. 7 w brzmieniu:
„7. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 6, wypłacone za okres po dniu 31 grudnia 1998 r. pomniejsza się o naliczone i potrącone od tego wynagrodzenia składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe.”;
12) w art. 37k w ust. 1: a) w pkt 3, po przecinku, dodaje się wyraz „lub”, b) w pkt 4 wyrazy „okres zatrudnienia wynoszący, łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresu zatrudnienia” zastępuje się wyrazami „posiada okres uprawniający do emerytury wynoszący”;
13) w art. 49 w ust. 1 skreśla się pkt 3;
14) w art. 53 w ust. 1 w pkt 3 kropkę zastępuje się przecinkiem i dodaje się wyrazy „a także żołnierzy niezawodowych w służbie czynnej, osób odbywających zastępcze formy służby wojskowej, osób przebywających na urlopach wychowawczych oraz pobierających zasiłek macierzyński.”;
15) w art. 57 ust. 1 po pkt 3 dodaje się pkt 3a w brzmieniu:
„3a) świadczeń, o których mowa w art. 16 ust. 5”.

art. 164. więcej Art. 164. W ustawie z dnia 6 lipca 1995 r. o przedsiębiorstwie państwowym „Polskie Koleje Państwowe” (Dz. U. Nr 95, poz. 474, z 1996 r. Nr 147, poz. 687, z 1997 r. Nr 28, poz. 153, Nr 96, poz. 591, Nr 104, poz. 661 i Nr 121, poz. 770 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 756) wprowadza się następujące zmiany:
1) skreśla się art. 9;
2) po art. 46 dodaje się art. 46a w brzmieniu:
„Art. 46a. 1. Pracownikowi kolejowemu pobierającemu emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy przyznaną na podstawie dotychczasowych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin lub przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118) oraz członkom rodziny tego pracownika pobierającym po nim rentę rodzinną przyznaną na podstawie wymienionych przepisów przysługuje prawo do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego, na zasadach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw transportu w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw budżetu; prawo do deputatu węglowego nie przysługuje jednak emerytowi lub renciście, jeżeli nie przysługiwało mu w zatrudnieniu, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty. 2. Ekwiwalent pieniężny, o którym mowa w ust. 2, przyznaje i wypłaca przy emeryturze lub rencie Zakład Ubezpieczeń Społecznych z dotacji celowej z budżetu państwa. 3. Świadczenia określone w ust. 1 i 2 przysługują również emerytowi lub renciście, który pobiera kolejową emeryturę lub kolejową rentę z tytułu zatrudnienia w okresach równorzędnych z okresami zatrudnienia na kolei, oraz osobie, której przyznano kolejową emeryturę lub kolejową rentę w drodze wyjątku.”

art. 165. więcej Art. 165. W ustawie z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników (Dz. U. Nr 142, poz. 702 i z 1997 r. Nr 88, poz. 554) wprowadza się następujące zmiany:
1) w tytule ustawy dodaje się wyrazy „i płatników”;
2) w art. 1 po wyrazie „podatników,” dodaje się wyrazy „płatników podatków, a także płatników składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenia zdrowotne.”;
3) w art. 2: a) dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1, a wyrazy „osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz zakłady (oddziały) osób prawnych, które na podstawie odrębnych przepisów są podatnikami” zastępuje się wyrazami „osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które na podstawie odrębnych ustaw są podatnikami”, b) po ust. 1 dodaje się ust. 2 i 3 w brzmieniu:
„2. Obowiązkowi ewidencyjnemu podlegają również inne podmioty niż wymienione w ust. 1, jeżeli na podstawie odrębnych ustaw są podatnikami, a w szczególności zakłady (oddziały) osób prawnych oraz płatnicy podatków; podmioty te również otrzymują NIP. 3. Obowiązkowi ewidencyjnemu podlegają także podmioty będące, na podstawie odrębnych ustaw, płatnikami składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenia zdrowotne, zwane dalej „płatnikami składek ubezpieczeniowych”; podmioty te również otrzymują NIP. ” ;
4) w art. 3: a) w ust. 1 po wyrazie „podatników,” dodaje się wyrazy „płatników podatków i płatników składek ubezpieczeniowych”, b) po ust. 1 dodaje się ust. 1a i 1b w brzmieniu:
„1a. Postępowanie w sprawie nadania NIP prowadzone jest na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 i Nr 160, poz. 1083 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668), z tym że w sprawach o stwierdzenie nieważności decyzji o nadaniu NIP nie stosuje się terminu przewidzianego w art. 249 § 1 i 2 oraz art. 338 § 1. W tym przypadku termin stwierdzenia nieważności decyzji wynosi 7 lat od dnia doręczenia decyzji. 1b. W przypadku umorzenia, na podstawie art. 338 § 1 Ordynacji podatkowej, postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji o nadaniu NIP, postępowanie to wznawia się z urzędu.”,
c) w ust. 2 wyrazy „decyzji administracyjnej urzędu skarbowego” zastępuje się wyrazami „decyzji wydanej przez urząd skarbowy”, d) w ust. 3 na końcu kropkę zastępuje się przecinkiem i dodaje wyrazy „płatnika podatku albo płatnika składek ubezpieczeniowych.”;
5) w art. 4 po pkt 3 dodaje się pkt 4 w brzmieniu:
„4) dla płatników podatków oraz płatników składek ubezpieczeniowych, nie będących jednocześnie podatnikami, o których mowa w pkt 1-3 - urząd skarbowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę płatnika; w pozostałych przypadkach właściwym urzędem skarbowym jest Drugi Urząd Skarbowy Warszawa-Śródmieście.”;
6) w art. 5: a) w ust. 1 kropkę na końcu zastępuje się przecinkiem i dodaje wyrazy „bez względu na rodzaj oraz liczbę opłacanych przez podatnika podatków, formę opodatkowania, liczbę oraz rodzaje prowadzonej działalności gospodarczej oraz liczbę prowadzonych przedsiębiorstw.”, b) w ust. 3:
- wyrazy „numer REGON” zastępuje się wyrazami „numer identyfikacyjny REGON”,
- po pkt 2 dodaje się pkt 3 w brzmieniu:
„3) w przypadku podatkowych grup kapitałowych - dane dotyczące spółek wchodzących w skład grupy, w tym również NIP nadane tym spółkom.”,
c) w ust. 5 wyraz „zarządzenia” zastępuje się wyrazem „rozporządzenia”, d) po ust. 5 dodaje się ust. 6 w brzmieniu:
„6. Przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio do płatników podatków oraz płatników składek ubezpieczeniowych. ” ;
7) w art. 6: a) w ust. 1 dodaje się drugie zdanie w brzmieniu:
„Zgłoszenia identyfikacyjnego dokonuje się niezależnie od zgłoszenia rejestracyjnego, o którym mowa w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50, Nr 28, poz. 127 i Nr 129, poz. 599, z 1994 r. Nr 132, poz. 670, z 1995 r. Nr 44, poz. 231 i Nr 142, poz. 702 i 703, z 1996 r. Nr 137, poz. 640, z 1997 r. Nr 111, poz. 722, Nr 123, poz. 776 i 780, Nr 137, poz. 926, Nr 141, poz. 943 i Nr 162, poz. 1104 oraz z 1998 r. Nr 139, poz. 905 i Nr 161, poz. 1076).”,
b) w ust. 6 po wyrazie „lub” dodaje się wyraz „samodzielnie”, c) ust. 9 otrzymuje brzmienie:
„ 9. Płatnicy podatków, nie podlegający obowiązkowi ewidencyjnemu jako podatnicy, dokonują zgłoszenia identyfikacyjnego nie później niż w terminie przekazania do organu podatkowego pierwszej deklaracji podatkowej, do której składania obowiązani są płatnicy podatków. ” ,
d) po ust. 9 dodaje się ust. 10 w brzmieniu:
„10. Płatnicy składek ubezpieczeniowych, nie podlegający obowiązkowi ewidencyjnemu jako podatnicy ani jako płatnicy podatków, dokonują zgłoszenia identyfikacyjnego nie później niż w terminach przewidzianych w odrębnych przepisach dotyczących terminów zgłaszania do ubezpieczeń społecznych lub ubezpieczenia zdrowotnego.”;
8) w art. 7 wyrazy „art. 6 ust. 1-7” zastępuje się wyrazami „art. 6 ust. 1-7, 9 i 10”, a po wyrazie „podatnik,” dodaje się wyrazy „płatnik podatku oraz płatnik składek ubezpieczeniowych”;
9) w art. 9: a) w ust. 1:
- w pkt 1 liczbę „60” zastępuje się liczbą „30” i wyrazy „informację o zmianie danych” zastępuje się wyrazami „zgłoszenie aktualizacyjne”,
- w pkt 2 wyrazy „informację o zmianie danych” zastępuje się wyrazami „zgłoszenie aktualizacyjne”,
- w pkt 3 wyrazy „informację o zmianie danych objętych zgłoszeniem identyfikacyjnym w terminie przewidzianym do złożenia zeznania rocznego” zastępuje się wyrazami „zgłoszenie aktualizacyjne wraz z zeznaniem rocznym”,
b) ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Obowiązek dokonania zgłoszenia aktualizacyjnego przez podatników, o których mowa w art. 6 ust. 1, występuje również w przypadku, gdy podatnikom tym, w wyniku utraty prawa do zwolnienia od podatku od towarów i usług lub rezygnacji z tego prawa, zmieniła się właściwość urzędu skarbowego; w tym przypadku zgłoszenia aktualizacyjnego dokonuje się w urzędzie skarbowym właściwym w sprawach podatku od towarów i usług, wraz ze zgłoszeniem rejestracyjnym, o którym mowa w art. 9 ust. 1 ustawy powołanej w art. 6 ust. 1.”,
c) po ust. 2 dodaje się ust. 3-6 w brzmieniu:
„3. Aktualizacji danych ewidencyjnych dotyczących podatkowych grup kapitałowych dokonuje spółka będąca płatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, wskazanym w umowie. Powyższy obowiązek jest niezależny od obowiązku aktualizacji danych, ciążącego na każdej ze spółek wchodzących w skład podatkowej grupy kapitałowej. 4. Płatnicy podatków, nie podlegający obowiązkowi aktualizacji danych ewidencyjnych jako podatnicy, dokonują zgłoszenia aktualizacyjnego nie później niż w - następującym bezpośrednio po zaistnieniu zdarzenia powodującego obowiązek aktualizacji - terminie przekazania do organu podatkowego pierwszej deklaracji podatkowej, do składania której obowiązani są płatnicy podatków. 5. Do płatników składek ubezpieczeniowych stosuje się odpowiednio tryb aktualizacji danych określony w ust. 1 pkt 1. 6. Do aktualizacji danych objętych zgłoszeniem identyfikacyjnym stosuje się odpowiednio wzory formularzy zgłoszeń identyfikacyjnych, ustalone przez Ministra Finansów, w drodze rozporządzenia.”;
10) w art. 10: a) dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1, a wyrazy „składania informacji o zmianie danych objętych tym zgłoszeniem” zastępuje się wyrazami „zgłoszeń aktualizacyjnych”, b) po ust. 1 dodaje się ust. 2 w brzmieniu:
„2. Minister Finansów może określić, w drodze rozporządzenia:
1) inne, nie krótsze niż przewidziane w ustawie, terminy dokonywania zgłoszenia identyfikacyjnego i aktualizacyjnego,
2) terminy dokonywania zgłoszenia identyfikacyjnego przez podatników innych podatków niż wymienione w art. 6 ust. 1-8,
3) tryb przekazywania do urzędów skarbowych zgłoszeń identyfikacyjnych oraz aktualizacyjnych, dokonywanych przez podatników za pośrednictwem płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych, z wykorzystaniem masowych form transmisji danych.”;
11) w art. 11 po ust. 3 dodaje się ust. 4 w brzmieniu:
„4. Osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz inne podmioty będące podatnikami na podstawie przepisów prawa polskiego oraz ratyfikowanych umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita polska jest stroną, w tym także mające miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd za granicą, w przypadku uzyskania numeru służącego identyfikacji dla celów podatkowych lub ubezpieczeń społecznych w innym państwie, są obowiązane podawać ten numer na żądanie:
1) organów podatkowych,
2) organów kontroli skarbowej i jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej,
3) płatników podatków,
4) organów i instytucji ubezpieczeń społecznych.”;
12) w art. 12: a) w ust. 2 po w wyrazie „wygasa” dodaje się wyrazy „z mocy prawa”, b) w ust. 3 liczbę „60” zastępuje się liczbą „30”;
13) po art. 12 dodaje się art. 12a w brzmieniu:
„Art. 12a. Przepisy niniejszego rozdziału, dotyczące podatników, stosuje się odpowiednio do płatników podatków oraz płatników składek ubezpieczeniowych.”;
14) w art. 13: a) w ust. 3 dodaje się zdanie drugie w brzmieniu:
„Zainteresowanym może być zarówno sam podatnik, którego potwierdzenie dotyczy, jak i osoba trzecia, mająca interes prawny w złożeniu wniosku.”,
b) po ust. 3 dodaje się ust. 4 w brzmieniu:
„4. Urząd skarbowy wydaje, na wniosek podatnika, duplikat decyzji o nadaniu NIP. Za wydanie duplikatu pobierana jest przez urząd skarbowy opłata w wysokości 3 zł, stanowiąca dochód budżetu państwa.”;
15) w art. 14 w ust. 2 w pkt 1 i 2 po wyrazie „identyfikacyjnych” dodaje się wyrazy „i aktualizacyjnych”;
16) w art. 15 w ust. 2 po pkt 4 dodaje się pkt 5 w brzmieniu:
„5) Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych - do realizacji zadań i celów określonych w odrębnych ustawach.”;
17) po art. 15 dodaje się art. 15a w brzmieniu:
„Art. 15a. Przepisy niniejszego rozdziału, dotyczące podatników, stosuje się odpowiednio do płatników podatków oraz płatników składek ubezpieczeniowych.”;
18) w art. 17: a) w ust. 1 po wyrazach „w art. 8 ust. 3, 4 lub 6” dodaje się wyrazy „oraz art. 9 ust. 1 pkt 2”, b) w ust. 2 po wyrazie „ustawy” dodaje się wyrazy „oraz płatnik podatku, a także płatnik składek ubezpieczeniowych”;
19) w art. 22: a) w ust. 1 liczbę „3” zastępuje się liczbą „4”, b) w ust. 3 wyraz „zarządzenia” zastępuje się wyrazem „rozporządzenia”.

art. 166. więcej Art. 166. W ustawie z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (Dz. U. Nr 73, poz. 350 i Nr 137, poz. 638 oraz z 1997 r. Nr 28, poz. 153, Nr 98, poz. 604, Nr 106, poz. 679, Nr 121, poz. 770 i Nr 160, poz. 1080) w art. 28 skreśla się ust. 3.

art. 167. więcej Art. 167. W ustawie z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz. U. Nr 87, poz. 395) w art. 3 po ust. 2 dodaje się ust. 3 w brzmieniu:
„3. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” co najmniej na 12 dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji należną od tego terminu kwotę świadczenia, o którym mowa w ust. 1.”

art. 168. więcej Art. 168. W ustawie z dnia 22 sierpnia 1997 r. o pracowniczych programach emerytalnych (Dz. U. Nr 139, poz. 932 i z 1998 r. Nr 98, poz. 610) wprowadza się następujące zmiany:
1) art. 3 otrzymuje brzmienie:
„Art. 3. 1. Pracowniczy program emerytalny stanowią zakładowe umowy emerytalne, pracownicze umowy emerytalne oraz, z zastrzeżeniem ust. 2, umowy z zakładami albo towarzystwami ubezpieczeń, umowy z funduszami inwestycyjnymi bądź statuty pracowniczych funduszy emerytalnych, które określają warunki gromadzenia środków ze składek pracowników wpłacanych przez pracodawcę, przeznaczonych do wypłat w wieku emerytalnym lub w przypadku uzyskania uprawnień do świadczeń rentowych z tytułu niezdolności do pracy, spełniające kryteria ustalone w ustawie. 2. Jeżeli pracodawcą jest zakład lub towarzystwo ubezpieczeń, pracownicze towarzystwo emerytalne albo towarzystwo funduszy inwestycyjnych, warunki gromadzenia środków, o których mowa w ust. 1, określa zakładowa umowa emerytalna.”;
2) w art. 4: a) ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Pracodawca, który na podstawie odrębnych przepisów podlega wpisowi do właściwego rejestru albo do ewidencji działalności gospodarczej, nie może zawrzeć zakładowej umowy emerytalnej przed upływem roku od wpisania go do takiego rejestru lub ewidencji. Nie dotyczy to spółek powstałych w wyniku przekształceń własnościowych przedsiębiorstw państwowych.”,
b) po ust. 4 dodaje się ust. 5 w brzmieniu:
„5. Przepisy ustawy dotyczące pracowników stosuje się odpowiednio do osób, które są uczestnikami pracowniczych programów emerytalnych na podstawie ust. 4.”;
3) w art. 7 po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu:
„1a. Umowy, o których mowa w ust. 1 pkt 2, mogą być także zawierane przez pracodawcę z różnymi funduszami inwestycyjnymi zarządzanymi przez to samo towarzystwo funduszy inwestycyjnych.”;
4) w art. 11 w ust. 1 wyrazy „Pracowniczy program emerytalny może przewidywać” zastępuje się wyrazami „Dopuszczalne jest”;
5) w art. 14: a) w ust. 2 w pkt 1 po wyrazie „inwestycyjnego” dodaje się wyrazy „lub funduszy inwestycyjnych”, b) w ust. 4 po wyrazie „inwestycyjnym” dodaje się wyrazy „lub w funduszach inwestycyjnych”;
6) w art. 17: a) w ust. 3 po wyrazach „przyjąć deklarację” dodaje się wyrazy „i wydać uczestnikowi podpisaną przez siebie umowę”, b) ust. 4 otrzymuje brzmienie:
„4. Do zawarcia umowy dochodzi z chwilą wydania uczestnikowi podpisanej przez pracodawcę umowy, nie później jednak niż z upływem terminu przewidzianego do zwrotu deklaracji.”;
7) art. 18 otrzymuje brzmienie:
„Art. 18. 1. Pracodawca może ustalić w programie emerytalnym prowadzonym w formie funduszu emerytalnego, że zawarcie pracowniczej umowy emerytalnej lub otwarcie rachunku w funduszu jest uzależnione od wniesienia przez uczestnika funduszu na jego rachunek akcji pracodawcy, które uczestnik nabył w procesie prywatyzacji. Warunek ten może dotyczyć wyłącznie pracowników, którzy nabyli akcje od Skarbu Państwa, i nie może obowiązywać przez okres dłuższy niż 5 lat od dnia określonego w programie. W tym przypadku nie stosuje się zakazu zbywania akcji zawartego w przepisach o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. 2. Zakładowa umowa emerytalna powinna określać jednolitą, określoną w stosunku do ilości akcji nabytych przez pracownika od Skarbu Państwa, liczbę akcji, którą wszyscy uprawnieni, którzy takie akcje nabyli, powinni wnieść do funduszu. Określenie stosunku ilości akcji nabytych przez pracownika przed dniem 1 stycznia 1999 r. może dotyczyć wyłącznie akcji znajdujących się w posiadaniu pracownika w tym dniu. 3. W pracowniczej umowie emerytalnej powinny być określone terminy i warunki wnoszenia akcji na rachunek w funduszu oraz warunki prowadzenia tych rachunków. Uczestnik w deklaracji, w sytuacji, o której mowa w tym artykule, deklaruje liczbę akcji pracodawcy, którą wniesie na swój rachunek, wynikającą z zakładowej umowy emerytalnej.”;
8) w art. 34: a) po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu:
„1a. Jeżeli umowy, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 2, zostały zawarte przez pracodawcę z różnymi funduszami inwestycyjnymi zarządzanymi przez to samo towarzystwo funduszy inwestycyjnych, to likwidacja pracowniczego programu emerytalnego może nastąpić tylko w przypadku likwidacji tych wszystkich funduszy.”,
b) po ust. 3 dodaje się ust. 3a i 3b w brzmieniu:
„3a. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio w przypadku, o którym mowa w ust. 1a. 3b. Jeżeli umowy, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 2, zostały zawarte przez pracodawcę z różnymi funduszami inwestycyjnymi zarządzanymi przez to samo towarzystwo funduszy inwestycyjnych, to w przypadku likwidacji jednego z funduszy pracodawca ma obowiązek zapewnić zawarcie umowy o wnoszeniu składek pracowników do innego z tych funduszy.”;
9) w art. 35 w ust. 2 po wyrazie „powinien” dodaje się wyrazy „być złożony przez pracodawcę niezwłocznie oraz”;
10) w art. 36: a) w ust. 2 po wyrazie „zgłosić” dodaje się wyrazy „do rejestru”, b) w ust. 3 po wyrazie „Nadzoru” dodaje się wyrazy „zmian, o których mowa w ust. 2”;
11) w art. 39 w ust. 3 i 4 wyrazy „osobę prowadzącą” zastępuje się wyrazami „pracodawcę prowadzącego”;
12) w art. 45 skreśla się ust. 1 i 2;
13) po art. 45 dodaje się art. 45a w brzmieniu:
„Art. 45a. W przypadku gdy pracodawca i reprezentacja pracowników zamierzają nadać pracowniczemu programowi emerytalnemu formę pracowniczego funduszu emerytalnego, zakładowa umowa emerytalna może być zawarta począwszy od dnia 1 stycznia 1999 r.; dotyczy to również umowy o wspólnym międzyzakładowym programie emerytalnym.”;
14) art. 46 otrzymuje brzmienie
„Art. 46. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 kwietnia 1999 r., z wyjątkiem:
1) art. 45a, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1999 r.,
2) art. 3-6, art. 7 ust. 1 pkt 1 oraz ust. 3, art. 9-11, 13, 14 ust. 1-3 i 5, art. 15, 18, 27, 28 i 34 w zakresie dotyczącym pracowniczych programów emerytalnych w formie pracowniczego funduszu emerytalnego, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 1999 r.”

art. 169. więcej Art. 169. W ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, Nr 160, poz. 1082 oraz z 1998 r. Nr 99, poz. 628, Nr 106, poz. 668, Nr 137, poz. 887 i Nr 156, poz. 1019) art. 5 otrzymuje brzmienie:
„Art. 5. Orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o:
1) całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2, i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118) traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
2) całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy wymienionej w pkt 1, jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
3) częściowej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 3, oraz celowości przekwalifikowania, o którym mowa w art. 119 ust. 2 i 3 ustawy wymienionej w pkt 1, jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.”

art. 170. więcej Art. 170. W ustawie z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. Nr 139, poz. 934 oraz z 1998 r. Nr 98, poz. 610 i Nr 106, poz. 668) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 13 w ust. 2: a) pkt 6 otrzymuje brzmienie:
„6) rodzaje, maksymalną wysokość, sposób oraz tryb kalkulacji i pokrywania kosztów obciążających fundusz,”
b) po pkt 6 dodaje się pkt 6a w brzmieniu:
„6a) rodzaje, wysokość, sposób kalkulacji i pokrywania kosztów obciążających członków funduszu, w tym wysokość opłat, o których mowa w art. 134 ust. 1,”;
2) w art. 35 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Jeżeli założycielem lub założycielami pracowniczego towarzystwa są pracodawcy będący osobami prawnymi, przepis art. 34 stosuje się odpowiednio.”;
3) w art. 38 ust. 4 otrzymuje brzmienie:
„4. Jeżeli obejmującym akcje jest dotychczasowy akcjonariusz, zawiadamia on Urząd Nadzoru o objęciu akcji w terminie 14 dni od daty ich objęcia. Objęcie akcji w liczbie powodującej przekroczenie odpowiednio 20%, 25%, 33%, 50%, 66%, 75% lub 80% głosów na walnym zgromadzeniu wymaga jednak uzyskania zezwolenia Urzędu Nadzoru.”;
4) art. 47 otrzymuje brzmienie:
„Art. 47. Pracownikiem powszechnego towarzystwa, podejmującym decyzje o sposobie lokowania aktywów otwartego funduszu, nie może być osoba będąca członkiem organu zarządzającego lub organu nadzoru albo pozostająca w stosunku pracy, stosunku zlecenia lub innym stosunku prawnym o podobnym charakterze z podmiotami, o których mowa w art. 42 ust. 1 pkt 1-7.”;
5) w art. 62 w ust. 3 wyrazy „Niezależnie od cofnięcia zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, lub wezwania,” zastępuje się wyrazami „Cofając zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, lub dokonując wezwania,”;
6) w art. 64: a) w ust. 2 na końcu kropkę zastępuje się przecinkiem i dodaje wyrazy „z zastrzeżeniem ust. 3.”, b) po ust. 2 dodaje się ust. 3 w brzmieniu:
„3. Jeżeli cofnięcie zezwolenia na utworzenie powszechnego towarzystwa nastąpiło w związku z wystąpieniem w otwartym funduszu niedoboru, pierwszeństwo w przejęciu zarządzania tym funduszem przysługuje powszechnemu towarzystwu zarządzającemu funduszem o największej stopie zwrotu, o której mowa w art. 172.”;
7) w art. 71 skreśla się ust. 6;
8) w art. 81 po ust. 3 dodaje się ust. 4-7 w brzmieniu:
„4. Uzyskanie członkostwa w określonym otwartym funduszu następuje również w wyniku losowania, przeprowadzonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na zasadach przewidzianych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych. 5. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zobowiązany jest zawiadomić o wyniku losowania. Zawiadomienie jest doręczane osobie zainteresowanej oraz otwartemu funduszowi, którego członkiem została ta osoba. 6. Wraz z zawiadomieniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych członek otrzymuje dane otwartego funduszu objęte wpisem do rejestru funduszy, a otwarty fundusz, podstawowe dane osobowe członka, o których mowa w art. 89 ust. 2, przy czym otwarty fundusz może otrzymać te dane także w formie elektronicznej. 7. Po otrzymaniu zawiadomienia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz podstawowych danych osobowych członka, zgodnie z ust. 6, otwarty fundusz niezwłocznie potwierdza na piśmie warunki członkostwa oraz wzywa członka do niezwłocznego dopełnienia obowiązków określonych w art. 82 ust. 1 i art. 83 ust. 1, informując jednocześnie o skutkach niedopełnienia lub nienależytego dopełnienia tych obowiązków, zgodnie z art. 132 ust. 1 lub art. 83 ust. 3 i 4.”;
9) w art. 82: a) w ust. 1:
- skreśla się wyrazy „odrębnymi przepisami dotyczącymi renty rodzinnej z ubezpieczenia społecznego oraz”,
- po wyrazie „funduszu” dodaje się wyrazy „może wskazać” oraz skreśla się wyraz „wskazuje”,
b) ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„3. Członek może w każdym czasie zmienić poprzednią dyspozycję, wskazując jednocześnie inne osoby uprawnione do otrzymania środków po jego śmierci, zamiast lub oprócz osób, o których mowa w ust. 1, jak również oznaczając w inny sposób udział wskazanych osób w tych środkach.”,
c) w ust. 4 dodaje się na końcu zdanie trzecie w brzmieniu:
„Jeżeli jednak zmarły był jedyną osobą wskazaną, członek może wskazać inną osobę uprawnioną do otrzymania środków po jego śmierci.”,
d) po ust. 4 dodaje się ust. 5 w brzmieniu:
„5. Fundusz jest obowiązany poinformować osobę przystępującą do otwartego funduszu o skutkach niedopełnienia lub nienależytego dopełnienia obowiązku, o którym mowa w ust. 4 zdanie trzecie, stosownie do art. 132 ust. 1.”;
10) w art. 83 po ust. 2 dodaje się ust. 3 i 4 w brzmieniu:
„3. W razie niedopełnienia obowiązku, o którym mowa w ust. 1 zdanie drugie lub w ust. 2, przyjmuje się odpowiednio, że między małżonkami istnieje wspólność ustawowa albo że małżeńskie stosunki majątkowe uregulowane są zgodnie z treścią umowy zawartej z otwartym funduszem lub ostatnim zawiadomieniem dokonanym przez członka otwartego funduszu zgodnie z ust. 2. 4. Otwarty fundusz nie odpowiada za szkody powstałe wskutek niedopełnienia lub nienależytego dopełnienia obowiązku, o którym mowa w ust. 1 lub 2.”;
11) art. 84 otrzymuje brzmienie:
„Art. 84. 1. Jeżeli członek otwartego funduszu przystępuje do innego otwartego funduszu, jest obowiązany zawiadomić na piśmie o zawarciu umowy z tym funduszem otwarty fundusz, do którego dotychczas wpłacał składki. Wraz z zawiadomieniem członek składa na piśmie, według wzoru określonego w rozporządzeniu Rady Ministrów, oświadczenie woli o rozwiązaniu dotychczasowej umowy, a jeżeli uzyskał członkostwo w wyniku losowania przeprowadzonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych lub z chwilą otwarcia rachunku - oświadczenie woli o rezygnacji z członkostwa w dotychczasowym otwartym funduszu, z dniem dokonania wypłaty transferowej, o której mowa w art. 119. 2. Własnoręczność podpisu pod oświadczeniem woli o rezygnacji z członkostwa w dotychczasowym otwartym funduszu oraz o wyrażeniu zgody na dokonanie potrącenia, o którym mowa w art. 134 ust. 1 pkt 3, powinna zostać poświadczona przez dowolną jednostkę organizacyjną Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub samorządu terytorialnego właściwą dla miejsca zamieszkania członka otwartego funduszu albo w polskiej placówce dyplomatyczno-konsularnej.”;
12) po art. 84 dodaje się art. 84a w brzmieniu:
„Art. 84a. 1. Osoby urodzone w latach 1949-1953 zawierające umowę z otwartym funduszem, są obowiązane złożyć pisemne oświadczenie o zapoznaniu się z treścią art. 24, 26, 46-50, 53, 183, 184 i 185 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118), co osoba zawierająca umowę winna potwierdzić własnoręcznym podpisem. 2. Osoba wykonująca czynności akwizycyjne na rzecz otwartego funduszu w stosunku do osoby określonej w ust. 1, obowiązana jest do pouczenia tej osoby o konsekwencjach wynikających z przepisów, o których mowa w ust. 1, a w szczególności o tym, że w wyniku przystąpienia do otwartego funduszu emerytura z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych może być istotnie niższa lub emerytura nie będzie mogła być przyznana w wieku niższym niż określony w art. 24 ustawy, o której mowa w ust. 1.”;
13) w art. 85 w pkt 3 kropkę zastępuje się przecinkiem i dodaje się pkt 4 i 5 w brzmieniu:
„4) tryb i terminy powiadamiania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przez otwarty fundusz o zawarciu umowy z członkiem funduszu oraz zakres danych, jakie powinno zawierać powiadomienie,
5) wzory oświadczeń woli, o których mowa w art. 84.”;
14) w art. 89 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Podstawowe dane osobowe członków, o których mowa w ust. 1, obejmują:
1) imiona i nazwisko,
2) datę urodzenia,
3) numer powszechnego elektronicznego systemu ewidencji ludności PESEL, a w przypadku jego braku lub gdy budzi on wątpliwości - numer identyfikacji podatkowej NIP oraz serię i numer dowodu osobistego lub paszportu,
4) adres miejsca zamieszkania.”;
15) w art. 93: a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. Działalność akwizycyjną na rzecz otwartego funduszu w zakresie wynikającym z art. 92 ust. 3 mogą prowadzić otwarty fundusz lub na zlecenie tego funduszu wyłącznie następujące podmioty:
1) banki krajowe w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 140, poz. 939 i z 1998 r. Nr 160, poz. 1063),
2) zakłady ubezpieczeń,
3) domy maklerskie w rozumieniu przepisów o publicznym obrocie papierami wartościowymi,
4) agenci ubezpieczeniowi,
5) podmioty prowadzące działalność brokerską w rozumieniu przepisów o działalności ubezpieczeniowej,
6) państwowe przedsiębiorstwo użyteczności publicznej „Poczta Polska”,
7) spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe.”,
b) ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Podmiot wykonujący czynności związane z przygotowaniem i emisją reklam, w ramach swojego przedmiotu działalności gospodarczej, na zlecenie podmiotów, o których mowa w ust. 1, nie prowadzi działalności akwizycyjnej w rozumieniu art. 92 ust. 3.",
c) ust. 6 otrzymuje brzmienie:
„6. Osoba fizyczna wpisana do rejestru, o którym mowa w ust. 3, może wykonywać czynności akwizycyjne na rzecz tylko jednego otwartego funduszu emerytalnego.”;
16) po art. 93 dodaje się art. 93a w brzmieniu:
„Art. 93a. Działalność akwizycyjna na rzecz otwartego funduszu nie może być prowadzona wśród pracowników przez pracodawcę, inną osobę pozostającą w stosunku nadrzędności służbowej do pracownika.”;
17) w art. 94 w ust. 2 dodaje się zdanie trzecie w brzmieniu:
„Dokonanie wpisu lub wydanie decyzji odmawiającej wpisu następuje w terminie 1 miesiąca od daty złożenia wniosku.”;
18) w art. 95 wyrazy „w planie emerytalnym, o którym” zastępuje się wyrazami „na zasadach, o których”;
19) w art. 99 skreśla się ust. 2;
20) w art. 100: a) w ust. 1 po wyrazie „określonym” dodaje się wyrazy „zgodnie z ust. 2”, b) po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu:
„1a. Wartość jednostki rozrachunkowej w dniu przeliczenia jest ustalana przez podzielenie wartości aktywów netto funduszu w dniu przeliczenia przez liczbę jednostek rozrachunkowych zapisanych w tym dniu na rachunkach prowadzonych przez fundusz.”,
c) w ust. 2 dodaje się zdanie drugie w brzmieniu:
„W przypadku otwartych funduszy dniem przeliczenia jest każdy dzień roboczy.”,
d) skreśla się ust. 6;
21) w art. 119 skreśla się ust. 2 oraz oznaczenie ust. 1;
22) w art. 122 w ust. 1 wyrazy „każdego miesiąca kończącego kwartał” zastępuje się wyrazami „lutego, maja, sierpnia i listopada”;
23) dotychczasową treść art. 123 oznacza się jako ust. 1 i dodaje się ust. 2 i 3 w brzmieniu:
„2. Powszechne towarzystwo będące organem otwartego funduszu, który dokonał wypłaty transferowej, uiszcza opłaty na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu refundacji kosztów za wykonanie czynności związanych z przystąpieniem członka do innego otwartego funduszu oraz na rzecz Krajowego Depozytu z tytułu refundacji kosztów za wykonywanie czynności związanych z rozliczaniem wypłat transferowych. 3. Rada Ministrów może ustalić, w drodze rozporządzenia, maksymalną opłatę, o której mowa w ust. 2.”;
24) po art. 123 dodaje się art. 123a w brzmieniu:
„Art. 123a. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, termin i tryb dokonywania wypłat transferowych w przypadkach, o których mowa w art. 70 ust. 2 i art. 119 oraz w przepisach rozdziału 12 i 13. Rozporządzenie powinno w szczególności określać zasady współdziałania Krajowego Depozytu i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz otwartych funduszy emerytalnych i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przy dokonywaniu rozliczeń wypłat transferowych oraz sposób rozdysponowania odsetek z tytułu przechowywania na rachunku środków przekazanych przez otwarte fundusze w ramach rozliczenia tej wypłaty.”;
25) w art. 124 dodaje się zdanie drugie w brzmieniu:
„Regulamin określa także wysokość opłat należnych Krajowemu Depozytowi, wnoszonych przez otwarte fundusze w związku z dokonaniem rozliczenia wypłat transferowych.”;
26) w art. 127 wyrazy „w terminie 3 miesięcy od dnia przedstawienia” zastępuje się wyrazami „w terminie, o którym mowa w art. 122, po przedstawieniu”;
27) w art. 128 w ust. 1 zdanie trzecie otrzymuje brzmienie:
„Fundusz niezwłocznie potwierdza na piśmie warunki członkostwa uprawnionego współmałżonka.”;
28) w art. 131: a) w ust. 1 skreśla się wyrazy „, a odrębne przepisy dotyczące renty rodzinnej z ubezpieczenia społecznego nie stanowią inaczej”, b) w ust. 2 wyrazy „w terminie 3 miesięcy od dnia przedstawienia” zastępuje się wyrazami „w terminie, o którym mowa w art. 122, po przedstawieniu”, c) po ust. 3 dodaje się ust. 4 i 5 w brzmieniu:
„4. Jeżeli zmarły nie dopełnił obowiązku określonego w art. 83 ust. 1 zdanie drugie lub w ust. 2, jego małżonek powinien potwierdzić na piśmie, że do chwili śmierci członka funduszu nie zmienił się stan stosunków majątkowych między małżonkami ustalony stosownie do art. 83 ust. 3, a w przypadku zmiany tego stanu - przedstawić odpowiednie dowody tej zmiany. 5. Otwarty fundusz nie ponosi odpowiedzialności za skutki niedopełnienia lub nienależytego dopełnienia obowiązku określonego w ust. 2 lub 3.”;
29) w art. 132 w ust. 1: a) skreśla się wyrazy „odrębnymi przepisami dotyczącymi renty rodzinnej z ubezpieczenia społecznego oraz”, b) wyrazy „a w ich braku” zastępuje się wyrazami „a w przypadku ich braku lub niewskazania”;
30) w art. 134 w ust. 1: a) pkt 2 otrzymuje brzmienie:
„2) w formie potrącenia, w momencie dokonywania wypłaty transferowej, określonej kwoty ze środków na rachunku członka funduszu, z zastrzeżeniem, że może to nastąpić tylko wówczas, gdy od dnia wpływu pierwszej składki na rachunek członka w tym funduszu do dnia dokonania wypłaty transferowej do innego otwartego funduszu upłynęło mniej niż 24 miesiące,”
b) po pkt 2 dodaje się pkt 3 w brzmieniu:
„3) w formie potrącenia w momencie dokonywania opłaty transferowej kwoty stanowiącej równowartość 4% kwoty najniższego wynagrodzenia ustalanej przez ministra właściwego do spraw pracy, na podstawie art. 774 Kodeksu pracy, niezależnie od kwoty, o której mowa w ust. 2.";
31) w art. 135 dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1 i dodaje się ust. 2 i 3 w brzmieniu:
„2. Przy określaniu stażu członkowskiego w danym otwartym funduszu uwzględnia się także:
1) staż członkowski w otwartym funduszu innego typu, o którym mowa w art. 229 ust. 2, zarządzanym przez to samo powszechne towarzystwo,
2) staż członkowski w innym otwartym funduszu, w przypadku gdy jego likwidacja nastąpiła w drodze przeniesienia jego aktywów do tego funduszu.
3. Staż członkowski, z zastrzeżeniem ust. 2, ustala się od dnia wpłaty pierwszej składki do otwartego funduszu. Dla celów, o których mowa w ust. 1, uwzględnia się okres nieprzerwanego członkostwa w danym otwartym funduszu, z wyłączeniem okresów nieopłacania składki przez okres dłuższy niż kolejnych 12 miesięcy.”;
32) w art. 141 w ust. 1 pkt 13 otrzymuje brzmienie:
„13) obligacjach i innych dłużnych papierach wartościowych emitowanych przez spółki publiczne, innych niż papiery wartościowe, o których mowa w pkt 11 i 12,”;
33) w art. 142 w ust. 4 w zdaniu pierwszym po wyrazach „o których mowa w ust. 2” dodaje się wyrazy „pkt 5”;
34) w art. 146 w ust. 1 wyrazy „bez względu na to, czy papiery te są dopuszczone do publicznego obrotu.” zastępuje się wyrazami „o ile papiery te nie są dopuszczone do publicznego obrotu.”;
35) w art. 160 w ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. Umowa z depozytariuszem o przechowywanie aktywów funduszu powinna określać szczegółowo obowiązki depozytariusza i funduszu, sposób ich wykonywania, wynagrodzenie depozytariusza, sposób obliczania kosztów i pobierania opłat obciążających fundusz, a także wskazywać osoby wyznaczone przez depozytariusza do wykonywania umowy. Umowa może także określać w szczególności wynagrodzenie z tytułu pełnienia przez depozytariusza funkcji podmiotu reprezentującego fundusz, zgodnie z art. 64 ust. 1, lub funkcji likwidatora pracowniczego funduszu. Umowa nie może ograniczać ustawowych obowiązków depozytariusza.”;
36) art. 177 otrzymuje brzmienie:
„Art. 177. 1. Niedobór nie pokryty z własnych środków powszechnego towarzystwa, zgodnie z art. 176 ust. 2, pokrywany jest ze środków Funduszu Gwarancyjnego w terminie 21 dni od dnia podania przez Prezesa Urzędu Nadzoru do publicznej wiadomości wysokości średniej ważonej stopy zwrotu wszystkich otwartych funduszy. 2. Z tytułu pokrycia niedoboru Fundusz Gwarancyjny nabywa w stosunku do powszechnego towarzystwa lub jego masy upadłości roszczenie o zwrot środków Funduszu Gwarancyjnego wykorzystanych na pokrycie niedoboru.”;
37) art. 178 otrzymuje brzmienie:
„Art. 178. 1. Jeżeli pokrycie niedoboru, w sposób określony w art. 176 ust. 2, okaże się niemożliwe, zarząd powszechnego towarzystwa jest obowiązany zawiadomić o tym niezwłocznie Urząd Nadzoru, który występuje do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości tego towarzystwa. 2. W przypadku ogłoszenia upadłości towarzystwa zaspokojenie roszczeń Funduszu Gwarancyjnego, o których mowa w art. 177 ust. 2, z jego masy upadłości może nastąpić dopiero po uprzednim zaspokojeniu należności innych wierzycieli towarzystwa według kolejności określonej w art. 204 § 1 pkt 1 i 2 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe (Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512, z 1994 r. Nr 1, poz. 1, z 1995 r. Nr 85, poz. 426, z 1996 r. Nr 6, poz. 43, Nr 43, poz. 189, Nr 106, poz. 496 i Nr 149, poz. 703, z 1997 r. Nr 28, poz. 153, Nr 54, poz. 349, Nr 117, poz. 751, Nr 121, poz. 770 i Nr 140, poz. 940 oraz z 1998 r. Nr 117, poz. 756), jednakże przed zaspokojeniem należności, o których mowa w art. 204 § 1 pkt 2a-9 tego rozporządzenia.”;
38) w art. 185 w ust. 3 wyrazy „o ile wartość zobowiązań otwartego funduszu nie przekroczy tej wielkości.” zastępuje się wyrazami „chyba że wartość zobowiązań Funduszu Gwarancyjnego wobec otwartych funduszy emerytalnych przekracza tę wielkość”;
39) w art. 186 w ust. 2 po wyrazach „środkami Funduszu Gwarancyjnego,” dodaje się wyrazy „wysokość opłat wnoszonych do Krajowego Depozytu za administrowanie Funduszem i tryb ich wnoszenia,”;
40) w art. 197 w ust. 1 po wyrazach „przez powszechne towarzystwo” dodaje się wyrazy „lub na zlecenie powszechnego towarzystwa, a także na rzecz powszechnego towarzystwa lub otwartego funduszu emerytalnego”;
41) w art. 201 po ust. 4 dodaje się ust. 4a w brzmieniu:
„4a. Prezes Rady Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, zasady wynagradzania osób wymienionych w ust. 4, z uwzględnieniem sposobu ustalania wielkości środków na wynagrodzenia, o których mowa w ust. 4.”;
42) w art. 202 po ust. 3 dodaje się ust. 4 w brzmieniu:
„4. Przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej nakładanej na podstawie przepisów ustawy Urząd Nadzoru jest obowiązany uwzględniać rodzaj i wagę stwierdzonych nieprawidłowości.”;
43) w art. 219 po ust. 3 dodaje się ust. 4 w brzmieniu:
„4. Tej samej karze podlega ten, kto wbrew zakazowi określonemu w art. 230a zawiera umowy lub przyjmuje oświadczenia, z których wynika zobowiązanie do przystąpienia do określonego otwartego funduszu bądź do korzystania z pośrednictwa określonego podmiotu przy przystępowaniu do otwartego funduszu.”;
44) po art. 219 dodaje się art. 219a w brzmieniu:
„Art. 219a. Kto, prowadzi działalność akwizycyjną na rzecz otwartego funduszu z naruszeniem zasad określonych w art. 93a, podlega grzywnie do 20 000 zł.”

art. 171. więcej Art. 171. W ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 140, poz. 939 i z 1998 r. Nr 160, poz. 1063) po art. 63 dodaje się art. 63a w brzmieniu:
„Art. 63a. Banki zobowiązane są do niezwłocznej realizacji poleceń przelewu na rachunki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne oraz innych składek i wpłat, do których poboru zobowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.”

art. 172. więcej Art. 172. W ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887) wprowadza się następujące zmiany:
1) dodaje się art. 2a w brzmieniu:
„Art. 2a. 1. Ustawa stoi na gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych bez względu na płeć, stan cywilny, stan rodzinny. 2. Zasada równego traktowania dotyczy w szczególności:
1) warunków objęcia systemem ubezpieczeń społecznych,
2) obowiązku opłacania i obliczania wysokości składek na ubezpieczenie społeczne,
3) obliczania wysokości świadczeń,
4) okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa do świadczeń.
3. Ubezpieczony, który uważa, że nie zastosowano wobec niego zasady równego traktowania, ma prawo dochodzić roszczeń z tytułu ubezpieczeń z ubezpieczenia społecznego przed sądem. Przepis art. 83 stosuje się odpowiednio.”;
2) w art. 6: a) w ust. 1 w pkt 4 po wyrazach „niż 14 dni” skreśla się wyrazy „a okres przerw między nimi wynosi mniej niż 60 dni” i dodaje się na końcu wyrazy „i ust. 5”, b) po ust. 4 dodaje się ust. 5 w brzmieniu:
„5. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają również zleceniobiorca i osoby z nim współpracujące, wykonujące na rzecz jednego zleceniodawcy pracę na podstawie umów agencyjnych lub zlecenia krótszych niż 15 dni, jeżeli łączny okres, na który umowy zostały zawarte, wynosi co najmniej 15 dni, a przerwy pomiędzy tymi umowami są krótsze niż 60 dni.”;
3) w art. 13: a) w pkt 2 na końcu dodaje się wyrazy „z zastrzeżeniem pkt 2a”, b) dodaje się pkt 2a w brzmieniu:
„2a) zleceniobiorcy, o których mowa w art. 6 ust. 5 - od pierwszego dnia tej umowy, z której wynika, że łączny okres wykonywania umów wynosi co najmniej 15 dni.”;
4) w art. 41 w ust. 2 wyrazy „w terminie 7 dni od zaistnienia tego faktu” zastępuje się wyrazami „w terminie i na zasadach określonych w art. 47 ust. 1 i 2”;
5) w art. 84 w ust. 7 dodaje się drugie zdanie w brzmieniu:
„Przepisy art. 24 ust. 4 i 5 stosuje się odpowiednio.”;
6) w art. 85 dodaje się ust. 2a w brzmieniu:
„2a. Przepis ust. 1 stosuje się również do płatników składek zobowiązanych z mocy odrębnych przepisów do wypłaty świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych.”;
7) w art. 110: a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. Płatnicy składek podwyższą ubezpieczonym, o których mowa w art. 16 ust. 1, przychód należny od dnia 1 stycznia 1999 r., przeliczając go w taki sposób, aby po potrąceniu składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe nie był on niższy niż przed przeliczeniem.”,
b) skreśla się ust. 2, c) ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„3. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, sposób przeliczania przychodu, o którym mowa w ust. 1.”,
d) po ust. 4 dodaje się ust. 5 w brzmieniu:
„5. Ilekroć w przepisach dotyczących zakładowego funduszu świadczeń socjalnych jest mowa o „przeciętnym wynagrodzeniu miesięcznym w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego” lub „planowanych rocznych środkach przeznaczonych na wynagrodzenia osobowe” oznacza to:
1) przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub drugim półroczu roku poprzedniego,
2) planowane roczne środki przeznaczone na wynagrodzenia osobowe - pomniejszone o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz chorobowe.”;
8) w art. 111 w ust. 3 po wyrazach „a przed dniem 1 stycznia 1969 r.” dodaje się wyrazy „z wyjątkiem osób pobierających emeryturę”;
9) po art. 113 dodaje się art. 113a-113c w brzmieniu:
„Art. 113a. 1. Do dnia powołania Prezesa Zakładu, o którym mowa w art. 73, jego funkcje sprawuje Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych powołany w trybie ustawy, o której mowa w art. 122 ust. 1 pkt 1. 2. Z dniem powołania Prezesa Zakładu, o którym mowa w art. 73, wygasa akt powołania Prezesa sprawującego jego funkcje.
Art. 113b. 1. Z dniem 1 stycznia 1999 r. wygasają akty powołania dyrektorów oddziałów Zakładu. 2. Osoby, o których mowa w ust. 1, pełnią obowiązki do czasu powołania kierowników terenowych jednostek organizacyjnych Zakładu, o których mowa w art. 67 ust. 1 pkt 2.
Art. 113c. 1. Stroną stosunków pracy pracowników zatrudnionych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych działającym na podstawie art. 7 ustawy, o której mowa w art. 122 ust. 1 pkt 1, oraz w jednostkach, o których mowa w art. 117 ust. 1, staje się Zakład, z uwzględnieniem ust. 4 i 5. 2. Pracownikom, o których mowa w ust. 1, nie przysługują odprawy i inne świadczenia pieniężne wypłacane na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz na podstawie przepisów o pracownikach urzędów państwowych, z zastrzeżeniem ust. 4 i 5. 3. Zakład w terminie do dnia 31 stycznia 1999 r. zawiadamia na piśmie pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę o warunkach pracy oraz o skutkach w zakresie stosunków pracy związanych ze zmianą, o której mowa w ust. 1 oraz w art. 113b ust. 1. 4. W terminie 30 dni od zawiadomienia przewidzianego w ust. 3 pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę może bez wypowiedzenia, za siedmiodniowym uprzedzeniem, rozwiązać stosunek pracy. Rozwiązanie stosunku pracy w tym trybie powoduje dla pracownika skutki, jakie przepisy prawa pracy wiążą z rozwiązaniem stosunku pracy przez pracodawcę z przyczyn dotyczących zakładu pracy. 5. Pracownikom zatrudnionym na podstawie mianowania Zakład do dnia 31 stycznia 1999 r. przedstawi na piśmie nowe warunki pracy i płac z wynagrodzeniem nie niższym niż dotychczasowe. Pracownicy w terminie 30 dni winni złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych warunków. W razie nieuzgodnienia warunków, dotychczasowy stosunek pracy rozwiązuje się z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, liczonego od dnia, w którym pracownik złożył oświadczenie o odmowie przyjęcia proponowanych warunków, lub od dnia, do którego winien złożyć takie oświadczenie. Rozwiązane stosunku pracy w tym trybie powoduje skutki, jakie przepisy ustawy o pracownikach urzędów państwowych wiążą z rozwiązaniem stosunku pracy w związku z likwidacją urzędu. 6. Do czasu zawarcia układu zbiorowego, zasady wynagradzania pracowników Zakładu oraz wielkość środków na wynagrodzenia określa Prezes Zakładu.”;
10) w art. 122 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. Tracą moc:
1) ustawa z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 i Nr 74, poz. 441, z 1990 r. Nr 36, poz. 206, z 1991 r. Nr 7, poz. 24, Nr 104, poz. 450 i Nr 110, poz. 474, z 1994 r. Nr 84, poz. 385, z 1995 r. Nr 4, poz. 17 i Nr 85, poz. 426, z 1997 r. Nr 121, poz. 770 oraz z 1998 r. Nr 22, poz. 106, Nr 106, poz. 668 i Nr 108, poz. 684),
2) art. 1, art. 8, art. 14 ustawy z dnia 27 września 1973 r. o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin (Dz. U. z 1983 r. Nr 31, poz. 145, z 1986 r. Nr 42, poz. 202, z 1989 r. Nr 35, poz. 190, z 1990 r. Nr 36, poz. 206, z 1995 r. Nr 4, poz. 17, z 1996 r. Nr 100, poz. 461 oraz z 1997 r. Nr 28, poz. 153),
3) art. 1-5, art. 25-32, art. 34 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (Dz. U. z 1995 r. Nr 65, poz. 333 i Nr 128, poz. 617, z 1996 r. Nr 100, poz. 461 oraz z 1997 r. Nr 28, poz. 153),
4) art. 1-4, art. 22-26, art. 28, art. 32 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (Dz. U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250, z 1990 r. Nr 36, poz. 206, z 1991 r. Nr 104, poz. 450 i Nr 110, poz. 474 z 1995 r. Nr 4, poz. 17, z 1996 r. Nr 100, poz. 461 i Nr 124, poz. 585, z 1997 r. Nr 28, poz. 153 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668),
5) rozdział 8 ustawy z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (Dz. U. Nr 23, poz. 99, z 1985 r. Nr 20, poz. 85, z 1990 r. Nr 36, poz. 206, z 1997 r. Nr 43, poz. 272 i z 1998 r. Nr 66, poz. 431),
6) art. 1-6, art. 27-32, art. 34 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o ubezpieczeniu społecznym duchownych (Dz. U. Nr 29, poz. 156, z 1990 r. Nr 36, poz. 206, z 1991 r. Nr 104, poz. 450, z 1995 r. Nr 4, poz. 17, z 1996 r. Nr 100, poz. 461 i z 1997 r. Nr 28, poz. 153).”

art. 173. więcej Art. 173. 1. Dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy
przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub
za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.
1a. Kapitał początkowy ustala się także dla zwolnionych ze służby: żołnierzy
zawodowych i funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu
Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony
Państwa, Państwowej Straży Pożarnej oraz Służby Więziennej, urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., jeżeli przed dniem 1 stycznia 1999 r. pozostawali oni w służbie
i nie mają ustalonego prawa do świadczeń określonych w przepisach o zaopatrzeniu
emerytalnym tych osób.
1b. Przepis ust. 1a stosuje się również do funkcjonariuszy, o których mowa
w ust. 1a, którzy po zwolnieniu ze służby nabyli prawo do policyjnego zaopatrzenia
emerytalnego, a następnie utracili to prawo w związku ze skazaniem prawomocnym
wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe umyślne, ścigane
z oskarżenia publicznego, popełnione w związku z wykonywaniem czynności
służbowych i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, albo za
przestępstwo określone w art. 258 Kodeksu karnego lub wobec którego orzeczono
prawomocnie środek karny pozbawienia praw publicznych za przestępstwo lub
przestępstwo skarbowe popełnione przed zwolnieniem ze służby.
2. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad
określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze
trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat.
3. Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy.
4. Pierwszej waloryzacji kapitału początkowego dokonuje się od dnia 1 czerwca
2000 r. przez pomnożenie tego kapitału wskaźnikiem wzrostu przeciętnego
wynagrodzenia z 1999 r., pomniejszonego o naliczone i potrącone od ubezpieczonego
składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, w stosunku do
przeciętnego wynagrodzenia za 1998 r.
5. Drugiej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2001 r. dokonuje się
na zasadach określonych w art. 25 ust. 3–5, 9 i 10 oraz w art. 25a.
5a. Trzeciej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2002 r. oraz
kolejnych dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3–8 i 10 oraz
w art. 25a.
6. Kapitał początkowy ewidencjonowany jest na koncie ubezpieczonego.
6a. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji kapitał początkowy nie może ulec
obniżeniu.

art. 174. więcej Art. 174. 1. Kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53,
z uwzględnieniem ust. 2–12.
2. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem
wejścia w życie ustawy:
1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;
2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;
3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1–3 i 6–12, w wymiarze nie
większym niż określony w art. 5 ust. 2.
2a. Przy ustalaniu kapitału początkowego do okresów, o których mowa w art. 7
pkt 5 stosuje się art. 53 ust. 1 pkt 2.
3. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych
w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych
ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.
3a. Przepis art. 17 ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli nie można ustalić
podstawy wymiaru kapitału początkowego w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego
urodzonego przed dniem 31 grudnia 1968 r. z powodu nauki w szkole wyższej,
o której mowa w art. 7 pkt 9.
3b. Jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału
początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał
w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez
część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru
składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego
wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania
w ubezpieczeniu.
4. Do obliczenia kapitału początkowego dla osoby mającej ustalone prawo do
renty z tytułu niezdolności do pracy przyjmuje się, na jej wniosek, wskaźnik
wysokości podstawy wymiaru renty przyjęty w decyzji ustalającej prawo do renty po
raz pierwszy lub ponownie ustalającej jej wysokość. W przypadku gdy renta została
przyznana przed dniem 15 listopada 1991 r., do ustalenia kapitału początkowego
przyjmuje się wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony w wyniku
rewaloryzacji, chyba że po tej dacie ponownie była ustalana jego wysokość.
5. Jeżeli z powodu niemożności ustalenia podstawy wymiaru renty jej wysokość
została ustalona w kwocie najniższej renty, do ustalenia podstawy wymiaru kapitału
początkowego przyjmuje się najniższe wynagrodzenie pracowników obowiązujące
w okresie przyjętym do obliczenia podstawy wymiaru renty.
6. Przepisy ust. 5 stosuje się odpowiednio do ustalenia kapitału początkowego
osób uznanych za repatriantów.
7. Do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą
100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym
1998 r.
8. Przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24%
tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego
oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r.
Współczynnik ten oblicza się według następującego wzoru:
p = √wiek ubezpieczonego − 18 / wiek emerytalny − 18 × staż ubezpieczeniowy / wymagany staż
gdzie:
„p” – oznacza współczynnik;
wiek ubezpieczonego – oznacza wiek w dniu 31 grudnia 1998 r.;
wiek emerytalny – oznacza 60 – dla kobiet i 65 – dla mężczyzn;
staż ubezpieczeniowy – oznacza udowodniony okres składkowy
i nieskładkowy;
wymagany staż – oznacza 20 – dla kobiet i 25 – dla mężczyzn;
z zastrzeżeniem ust. 12.
9. Staż ubezpieczonego, o którym mowa w ust. 8, określa się w pełnych latach,
z tym że jeżeli ubezpieczony ma więcej niż 6 miesięcy tego stażu ponad pełne lata,
staż ten zaokrągla się w górę.
9a. Staż ubezpieczeniowy i wymagany staż, o których mowa w ust. 8, określa się
w dniach, jeżeli jest to dla ubezpieczonego korzystniejsze.
10. Wiek ubezpieczonego, o którym mowa w ust. 8, określa się w pełnych latach,
z tym że jeżeli w dniu 31 grudnia 1998 r. ubezpieczony ma więcej niż 6 miesięcy
ponad wiek ustalony, to przyjmuje się pełne lata po zaokrągleniu w górę.
11. W przypadku gdy w momencie objęcia ubezpieczeniem po raz pierwszy,
ubezpieczony nie ukończył 18 roku życia, we wzorze, o którym mowa w ust. 8, liczbę
18 zastępuje się faktycznym wiekiem, w którym powstał obowiązek ubezpieczenia.
12. Współczynnik, o którym mowa w ust. 8:
1) zaokrągla się do setnych części procenta;
2) nie może być wyższy od 100%.
13. Wartość współczynnika, obliczonego na podstawie ust. 8, w zależności od
płci, wieku ubezpieczonego oraz stażu ubezpieczeniowego w dniu 31 grudnia 1998 r.,
przedstawiona jest w tabeli, stanowiącej załącznik do ustawy.

art. 175. więcej Art. 175. 1. Ubezpieczeni oraz płatnicy składek zobowiązani są do
przekazywania Zakładowi, w terminie i trybie ustalonym przez organ rentowy,
dokumentacji umożliwiającej ustalenie kapitału początkowego nie później niż do dnia
31 grudnia 2006 r. Przepisy art. 115 ust. 1–3, art. 116 ust. 5, art. 117, 121, 122 ust. 1,
art. 123, 124 i 125 stosuje się odpowiednio.
1a. Płatnicy składek są zobowiązani do skompletowania dokumentacji
umożliwiającej ustalenie kapitału początkowego dla ubezpieczonych, za których
przekazują do Zakładu imienne raporty miesięczne, a następnie przekazania tej
dokumentacji na żądanie organu rentowego i w terminie wyznaczonym przez ten
organ.
2. Dla osób, które nie pozostają w ubezpieczeniu, kapitał początkowy ustala się
na ich udokumentowany wniosek.
3. Ustalenie kapitału początkowego następuje w formie decyzji organu
rentowego. Organ rentowy wydaje decyzję w sprawie kapitału początkowego
w terminie do dnia 31 grudnia 2006 r. Od decyzji organu rentowego przysługują
osobie zainteresowanej środki odwoławcze określone w odrębnych przepisach.
4. Ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego następuje
w okolicznościach określonych w art. 114.
5. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze
rozporządzenia, szczegółowe zasady współpracy Zakładu z ubezpieczonymi
i płatnikami składek w zakresie ustalania kapitału początkowego.

art. 176. więcej Art. 176. Podstawę wymiaru emerytury i renty w 1999 r. stanowi ustalona,
w sposób określony w art. 15 ust. 4 i 5, przeciętna podstawa wymiaru składki na
ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez
zainteresowanego z ostatnich 19 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio
rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, lub wniosek o ponowne
ustalenie wysokości tych świadczeń.

art. 177. więcej Art. 177. W dniu wejścia w życie ustawy kwota bazowa stanowi 100%
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r.
i wynosi 1220,89 zł.

art. 178. więcej Art. 178. W okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 31 maja 1999 r. do
przychodu, o którym mowa w art. 104 ust. 8, nie wlicza się płaconej przez
ubezpieczonego składki z tytułu ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i
chorobowego.

art. 179. więcej Art. 179. Od 1 stycznia 1999 r. emerytury i renty przyznane od uposażeń
osiągniętych przed tą datą na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym osób,
o których mowa w art. 1 ust. 2, podlegają dodatkowej waloryzacji wskaźnikiem
104,3%.

art. 180. więcej Art. 180. 1. Osoby, którym w dniu wejścia w życie ustawy przysługują
emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy i renty rodzinne na podstawie:
1) przepisów, o których mowa w art. 195,
2) art. 19a ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie niektórych przepisów
o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz. U. poz. 206, 390 i 540),
3) ustawy z dnia 14 grudnia 1990 r. o rewaloryzacji emerytur i rent dla osób, które
ukończyły 80 lat, oraz o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu
emerytalnym (Dz. U. poz. 540)
– zachowują prawo do tych świadczeń w wysokości ustalonej przed dniem wejścia
w życie ustawy, z zastrzeżeniem ust. 2–5 i z uwzględnieniem ust. 6–9.
2. Wysokość świadczeń dla osób wymienionych w ust. 1 pkt 1 i 3, które zgłoszą
wniosek o przyznanie zwiększenia określonego w art. 56, oblicza się poprzez
doliczenie tego zwiększenia do kwoty przysługującego świadczenia. Kwota emerytury
lub renty wraz z tymi zwiększeniami nie może przekraczać 100% podstawy wymiaru.
Przepisy art. 73 ust. 3 i 4 stosuje się odpowiednio.
3. Jeżeli osobie, o której mowa w ust. 2, przysługuje emerytura lub renta
w kwocie świadczenia najniższego, zwiększenie, o którym mowa w art. 56, dolicza się
przed podwyższeniem świadczenia do kwoty najniższej.
4. Do ustalenia wysokości oraz przy wypłacie rent rodzinnych przysługujących
w dniu wejścia w życie ustawy przepisy art. 74 i 131 stosuje się odpowiednio.
5. Świadczenia, o których mowa w ust. 1 i 2, wypłaca się z Funduszu, z tym że
koszty tych świadczeń – w części odpowiadającej części składkowej emerytury lub
renty rolniczej, zwiększeniu z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne
rolników za cały udowodniony okres pracy w gospodarstwie rolnym, w tym również
przypadający wcześniej niż 25 lat przed ustaleniem prawa do emerytury lub renty oraz
podwyższeniu do kwoty najniższej emerytury lub renty – podlegają odpowiedniej
refundacji z funduszu emerytalno-rentowego określonego w przepisach
o ubezpieczeniu społecznym rolników.
6. Emerytury i renty, o których mowa w ust. 1, podlegają waloryzacji na
zasadach określonych w ustawie.
7. W razie złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia:
1) przez doliczenie nieuwzględnionych dotychczas w wymiarze świadczenia
okresów składkowych lub nieskładkowych stosuje się art. 112 i 113;
2) przez zmianę okresu, z którego podstawę wymiaru składki przyjmuje się jako
podstawę wymiaru świadczenia, stosuje się odpowiednio art. 110 lub art. 111.
8. Do ustalenia wysokości świadczeń dla osób wymienionych w ust. 1 pkt 1,
które zgłoszą wniosek o zastosowanie przeliczników do okresów pracy górniczej,
stosuje się odpowiednio przepisy art. 51 lub 52.
9. W razie przyznania emerytury osobie, która wcześniej miała ustalone prawo
do renty z tytułu niezdolności do pracy, przyjmuje się wszystkie okresy uwzględnione
w decyzji o przyznaniu renty z tytułu niezdolności do pracy lub o ponownym ustaleniu
jej wysokości.

art. 181. więcej Art. 181. Prawo do górniczej renty rodzinnej ustalonej na podstawie przepisów
ustawy, o której mowa w art. 195 pkt 6, zachowuje wdowa, która zawarła ponownie
związek małżeński przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, jeżeli:
1) wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa, uprawnione do
renty rodzinnej po zmarłym mężu;
2) po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy osiągnie wiek 50 lat życia albo stanie
się niezdolna do pracy, jeżeli nie wychowuje co najmniej jednego z dzieci,
wnuków lub rodzeństwa, uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu.

art. 182. więcej Art. 182. Ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., do których nie
stosuje się art. 46–47, 50, 50a oraz 50e, zgłaszają wnioski o emeryturę bezpośrednio
w organie rentowym.

art. 183. więcej Art. 183. 1. Emerytura przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej urodzonej po
dniu 31 grudnia 1948 r., z wyjątkiem ubezpieczonych, którzy pobrali emeryturę na
podstawie przepisów art. 46 lub 50, o ile osoba ta nie była członkiem otwartego
funduszu emerytalnego albo złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych
na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na
dochody budżetu państwa, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku
kalendarzowym 2009, wynosi:
1) 80% emerytury obliczonej na podstawie art. 53 oraz
2) 20% emerytury obliczonej na podstawie art. 26.
2. Emerytura przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej, o której mowa
w ust. 1, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym
2010, wynosi:
1) 70% emerytury obliczonej na podstawie art. 53 oraz
2) 30% emerytury obliczonej na podstawie art. 26.
3. Emerytura przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej, o której mowa
w ust. 1, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym
2011, wynosi:
1) 55% emerytury obliczonej na podstawie art. 53 oraz
2) 45% emerytury obliczonej na podstawie art. 26.
4. Emerytura przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej, o której mowa
w ust. 1, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym
2012, wynosi:
1) 35% emerytury obliczonej na podstawie art. 53 oraz
2) 65% emerytury obliczonej na podstawie art. 26.
5. Emerytura przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej, o której mowa
w ust. 1, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym
2013 albo 2014, wynosi:
1) 20% emerytury obliczonej na podstawie art. 53 oraz
2) 80% emerytury obliczonej na podstawie art. 26.
6. Do ponownego ustalenia wysokości emerytury, o której mowa w ust. 1–5,
z tytułu podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym po dniu przyznania
emerytury stosuje się art. 108.

Art. 183a. Przepisów art. 183 nie stosuje się do emerytur przyznanych
ubezpieczonym, którzy prawa do emerytury nabyli na podstawie art. 50a lub 50e.

art. 184. więcej Art. 184. 1. Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje
emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu
wejścia w życie ustawy osiągnęli:
1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury
w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz
2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.
2. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem
nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.
3. Przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury ubezpieczonego, który złożył
wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu
emerytalnym na dochody budżetu państwa, składki na ubezpieczenie emerytalne,
zaewidencjonowane na jego koncie w Zakładzie, zwiększa się przez pomnożenie
wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym stosunek pełnej wysokości
składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zaewidencjonowanej na koncie
ubezpieczonego w Zakładzie.

art. 185. więcej Art. 185. 1. Przy ustalaniu wysokości emerytury dla osób nabywających prawo
do emerytury w wieku określonym w art. 184 kapitał początkowy podlega
przeliczeniu poprzez dodanie do okresów składkowych okresu równego różnicy
pomiędzy wiekiem emerytalnym, o którym mowa w art. 24, a faktycznym wiekiem
przejścia na emeryturę. Do przeliczonego kapitału początkowego stosuje się przepisy
art. 173 ust. 3–6.
2. Okresy składkowe, o których mowa w ust. 1, ustala się z dokładnością do
pełnego miesiąca.

Art. 185a. 1. Przy ustalaniu wysokości emerytury dla osób nabywających prawo
do emerytury w wieku określonym w art. 24 ust. 1 oraz w art. 184, kapitał początkowy
podlega przeliczeniu poprzez dodanie do okresów nieskładkowych okresów, o których
mowa w art. 7 pkt 9, przebytych przed dniem 1 stycznia 1999 r., w wymiarze
nieprzekraczającym 1/3 okresów składkowych udowodnionych do dnia zgłoszenia
wniosku o emeryturę. Do przeliczonego kapitału początkowego stosuje się przepisy
art. 173 ust. 3–6.
2. Okresy nieskładkowe, o których mowa w ust. 1, ustala się z dokładnością do
pełnego miesiąca.

art. 186. więcej Art. 186. 1. Rozpatrzeniu na podstawie ustawy podlegają wnioski:
1) osób, które nie odpowiadały warunkom wymaganym do uzyskania prawa do
emerytury lub renty na podstawie przepisów dotychczasowych, jeżeli osoby te
odpowiadają warunkom do uzyskania świadczeń na podstawie ustawy;
2) osób, które przedłożyły nowe dowody mające wpływ na prawo do świadczeń lub
ich wysokość.
2. Przepisy ustawy stosuje się do wniosków o świadczenia zgłoszonych:
1) począwszy od dnia wejścia w życie ustawy;
2) przed dniem wejścia w życie ustawy, jeżeli choćby jeden z warunków do
uzyskania prawa do świadczenia został spełniony, poczynając od tego dnia.
3. Do wniosków osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r., które do
dnia wejścia w życie ustawy nie zgłosiły wniosku o emeryturę, mimo że spełniły
warunki do nabycia prawa do tego świadczenia – stosuje się przepisy ustaw i dekretu
wymienionych w art. 195 dotyczące warunków nabycia prawa do emerytury, chyba że
przepisy ustawy są dla tych osób korzystniejsze.
4. Prawo do emerytury określonej w art. 28 ust. 3 ustawy, o której mowa
w art. 166, w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy,
zachowuje poseł lub senator, który do dnia 31 grudnia 1997 r. spełnił warunki
wymagane do jej przyznania.

art. 187. więcej Art. 187. Orzekanie w sprawach niezdolności do pracy osób mających ustalone
prawo do renty na podstawie przepisów obowiązujących w dniu 31 sierpnia 1997 r.,
w przypadkach gdy osoby te mają wyznaczone kontrolne badania stopnia ich
niezdolności do pracy, następuje przy zastosowaniu przepisów art. 12–14.

art. 188. więcej Art. 188. Potrąceń z tytułu zaległych składek na ubezpieczenie społeczne
ubezpieczonego będącego jednocześnie płatnikiem składek, za okres poprzedzający
nabycie prawa do pobieranej emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy albo
renty rodzinnej po tym ubezpieczonym, ustalonych przed dniem wejścia w życie
ustawy, dokonuje się na zasadach określonych w ustawie dla świadczeń wypłacanych
w kwocie zaliczkowej.

art. 189. więcej Art. 189. Do czasu wprowadzenia zewnętrznej wymienialności złotego
świadczenia przekazywane za granicę, na podstawie umów międzynarodowych,
przelicza się ze złotych na walutę obcą (wymienialną) według kursu tej waluty,
obowiązującego w dniu dokonywania przeliczenia przez organ rentowy.

art. 190. więcej Art. 190. 1. Członków rodziny emeryta lub rencisty, odbywającego karę
pozbawienia wolności na mocy orzeczenia sądu, którym wypłacano przysługujące
emerytowi lub renciście świadczenia w całości lub w części, uznaje się począwszy od dnia wejścia w życie ustawy za osoby, o których mowa w art. 130 ust. 3 pkt 2, bez konieczności ich wskazania przez osobę uprawnioną do świadczeń.
2. Osobom tym wypłaca się świadczenia określone ustawą, po uprzednim
pouczeniu o okolicznościach, o których mowa w art. 138 ust. 2 pkt 1.
3. W razie wydania orzeczenia uniewinniającego lub umarzającego
postępowanie emerytowi lub renciście wypłaca się, za cały okres pozbawienia
wolności przypadający przed dniem wejścia w życie ustawy, część świadczenia, której
wypłata była wstrzymana na podstawie art. 85 ust. 1 lub 4 ustawy wymienionej
w art. 195 pkt 5.

art. 191. więcej Art. 191. 1. Ponowne ustalenie wysokości świadczenia, przy uwzględnieniu
nowych okresów składkowych, o których mowa w art. 6 ust. 2 pkt 8, następuje na
wniosek zainteresowanego, z tym że świadczenia w podwyższonej wysokości
wypłaca się od miesiąca, w którym zgłoszony został ten wniosek, i nie wcześniej niż
od dnia wejścia w życie ustawy.
2. Do emerytur i rent podlegających zawieszeniu lub zmniejszeniu w związku
z osiąganiem dochodów w 1998 r. stosuje się, zamiast przepisów art. 103–106,
przepisy art. 24 i 25 ustawy, o której mowa w art. 195 pkt 9.
3. Do potrąceń i egzekucji ze świadczeń pieniężnych określonych w ustawie,
dokonywanych na podstawie przepisów dotychczasowych, począwszy od dnia wejścia
w życie ustawy, stosuje się przepisy art. 139–141, 143 i 144.

art. 192. więcej Art. 192. Ilekroć przepisy odsyłają do przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin oraz o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania
emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw, należy przez to rozumieć odesłanie
do przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

art. 193. więcej Art. 193. 1. Zasiłek chorobowy, do którego prawo określone w przepisach
wymienionych w art. 147, 149, 154, art. 195 pkt 2 i 3 powstało przed dniem wejścia
w życie ustawy, wypłaca się w wysokości i na zasadach określonych w przepisach
dotychczasowych za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy z powodu
choroby.
2. Przepis ust. 1 stosuje się do zasiłku wyrównawczego, macierzyńskiego,
opiekuńczego i świadczenia rehabilitacyjnego.
3. Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego przyznanego po zakończeniu
pobierania zasiłku chorobowego ustalonego według dotychczasowych przepisów ustala się z uwzględnieniem podstawy wymiaru zasiłku chorobowego ustalonej według dotychczasowych zasad.

art. 194. więcej Art. 194. Do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych
w ustawie pozostają w mocy przepisy wykonawcze wydane na podstawie ustaw
i dekretu wymienionych w art. 195, jeżeli nie są sprzeczne z przepisami niniejszej
ustawy.

Art. 194a. 1. Emerytury i renty przysługujące na podstawie ustawy, które
zostały obliczone od kwoty bazowej stanowiącej mniej niż 100% przeciętnego
wynagrodzenia, podlegają przeliczeniu.
2. Przeliczenie emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy polega na
ponownym obliczeniu świadczenia od kwoty bazowej określonej w ust. 4 i 5.
3. Przeliczenie renty rodzinnej polega na ponownym jej obliczeniu jako
odpowiedniego procentu świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
przeliczonego zgodnie z ust. 2.
4. Dla świadczeń przysługujących emerytom i rencistom urodzonym przed
dniem 1 stycznia 1930 r. podwyższa się kwotę bazową do:
1) 96,5% przeciętnego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia wysokości
świadczenia w dniu jego przyznania – od dnia 1 marca 2005 r.;
2) 100% przeciętnego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia wysokości
świadczenia w dniu jego przyznania – od dnia 1 marca 2006 r.
5. Dla świadczeń przysługujących emerytom i rencistom urodzonym po dniu
31 grudnia 1929 r. podwyższa się kwotę bazową do 100% przeciętnego
wynagrodzenia przyjętego do ustalenia wysokości świadczenia w dniu jego
przyznania – od dnia 1 marca 2008 r.
6. Przeliczona emerytura i renta podlega podwyższeniu w ramach waloryzacji
przypadających do dnia, od którego przysługuje prawo do świadczenia w przeliczonej
wysokości, a jeżeli wypłata była wstrzymana – z uwzględnieniem waloryzacji
przypadających w okresie do dnia jej wznowienia.
7. Emerytury i renty przelicza się z urzędu, a jeżeli wypłata świadczenia jest
wstrzymana – po jej wznowieniu.

Art. 194b. 1. Osobom pobierającym świadczenia ustalone w kwocie nie wyższej
niż kwota najniższej emerytury lub renty przysługuje jednorazowa wypłata
w wysokości:
1) 100 zł – dla osób pobierających emeryturę, rentę z tytułu całkowitej niezdolności
do pracy lub rentę rodzinną;
2) 75 zł – dla osób pobierających rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy.
2. Realizacja wypłaty następuje w marcu 2005 r. i w marcu 2006 r.
3. Jednorazowa wypłata nie przysługuje w tym roku kalendarzowym, w którym
przeprowadzono waloryzację emerytur i rent.
4. Jednorazowa wypłata finansowana jest ze środków budżetu państwa.

Art. 194c. Jeżeli w okresie od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 30 września
2011 r. emeryt pobierał emeryturę, do której prawo zostało zawieszone od dnia
1 października 2011 r. na podstawie art. 103a, może zgłosić wniosek o ponowne
ustalenie wysokości emerytury na zasadach określonych w art. 194d–194h, o ile nie
pobrał emerytury wskutek tego zawieszenia przez co najmniej 18 miesięcy.

Art. 194d. Jeżeli z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości emerytury
wystąpi emeryt, któremu świadczenie obliczono zgodnie z art. 53, wysokość
emerytury oblicza się na nowo zgodnie z tym przepisem.

Art. 194e. 1. Emeryt, któremu przyznano emeryturę na podstawie art. 24 ust. 1
i obliczono jej wysokość zgodnie z art. 26, może zgłosić wniosek o ponowne ustalenie
wysokości emerytury na zasadach określonych w ust. 2–5.
2. Wysokość emerytury oblicza się według zasad określonych w art. 26.
3. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie
emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie
ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku
o ponowne ustalenie wysokości emerytury oraz zwaloryzowanego kapitału
początkowego po pomniejszeniu o kwotę stanowiącą iloczyn kwoty pobieranej
emerytury, ustalonej na dzień jej przyznania po raz pierwszy w wysokości przed
odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na
ubezpieczenie zdrowotne oraz liczby miesięcy pobierania tej emerytury.
4. Do ustalenia wysokości emerytury przyjmuje się wiek ubezpieczonego w dniu
zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury.
5. Jeżeli wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury złożył członek
otwartego funduszu emerytalnego, przepis art. 108 ust. 2a stosuje się odpowiednio.

Art. 194f. Jeżeli z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości emerytury
wystąpi emeryt, któremu przyznano emeryturę na podstawie art. 24 ust. 1 i obliczono
jej wysokość zgodnie z art. 183 ust. 1 lub 2, wysokość emerytury ustala się na nowo zgodnie z art. 183 ust. 1 lub 2 – z tym, że podstawę obliczenia emerytury w części ustalonej zgodnie z art. 26, z uwzględnieniem zasad określonych w art. 194e ust. 3, pomniejsza się w proporcji do części emerytury obliczonej zgodnie z art. 183 ust. 1
pkt 2 lub ust. 2 pkt 2.

Art. 194g. Przepisy art. 194e stosuje się do emerytur obliczonych zgodnie
z art. 55.

Art. 194h. 1. Ponowne ustalenie wysokości emerytury następuje na wniosek
zgłoszony nie wcześniej niż po ustaniu ubezpieczeń emerytalnych i rentowych.
2. Jeżeli w wyniku ponownego ustalenia emerytura jest niższa, świadczenie
przysługuje w dotychczasowej wysokości.
3. Ustalenie wysokości emerytury zgodnie z art. 194c–194g może nastąpić tylko
raz.

Art. 194i. Do ustalenia podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24,
ubezpieczonego urodzonego w 1953 r., nie stosuje się przepisu art. 25 ust. 1b, jeżeli
wniosek o przyznanie tej emerytury zgłosi w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia
w życie ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. poz. 1222), pod warunkiem że prawo
do emerytury przed osiągnięciem wieku emerytalnego ma ustalone na podstawie
wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r.

Art. 194j. 1. Kwotę emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ubezpieczonemu
urodzonemu w 1953 r., który wcześniej pobierał emeryturę wymienioną
w art. 25 ust. 1b na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r.,
ustala się ponownie od podstawy ustalonej z zastosowaniem art. 194i.
2. Przeliczeniu podlega podstawa obliczenia emerytury przyjęta w decyzji
o ustaleniu prawa do emerytury.
3. Do ustalenia nowej kwoty emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie
życia przyjęte w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, a następnie uwzględnia się
kolejne zmiany wysokości świadczenia.
4. Emerytura w ponownie ustalonej wysokości przysługuje od dnia, od którego
podjęto wypłatę emerytury przyznanej na podstawie art. 24, a w przypadku gdy prawo
do tej emerytury było zawieszone – od dnia, od którego mogłaby być podjęta jej
wypłata.
5. Jeżeli ponownie ustalona wysokość emerytury przyznanej na podstawie
art. 24 jest wyższa od wypłacanej dotychczas, emerytowi wypłaca się wyrównanie.
Kwotę wyrównania stanowi różnica między sumą kwot emerytur, jakie
przysługiwałyby w okresie od dnia, o którym mowa w ust. 4, do dnia wydania decyzji,
o której mowa w ust. 1, z uwzględnieniem ich waloryzacji, a sumą kwot wypłaconych
w tym okresie.
6. Przepisy ust. 1–5 stosuje się odpowiednio do ponownego ustalenia wysokości
renty rodzinnej.

art. 195. więcej Art. 195. Tracą moc:
1) art. 2 pkt 1 lit. a i e, art. 3, art. 4 ust. 1 pkt 3 i ust. 6, art. 6 pkt 1, art. 7 ust. 1, ust. 2
pkt 3 i ust. 3, art. 9, art. 10, art. 11, art. 12, art. 13, art. 17, art. 18, art. 19 pkt 1
i art. 20 ustawy z dnia 27 września 1973 r. o zaopatrzeniu emerytalnym twórców
i ich rodzin (Dz. U. z 1983 r. poz. 145, z późn. zm.);
2) art. 6 ust. 1 pkt 4 i 7, ust. 2 pkt 3, art. 15–18, art. 24, art. 33 ust. 1–3
i art. 41 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób
wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia
(Dz. U. z 1995 r. poz. 333 i 617, z 1996 r. poz. 461, z 1997 r. poz. 153 oraz z 1998 r. poz. 887);
3) art. 1, 2, 3 pkt 3, 5 i 9, ust. 2 pkt 3 i ust. 3, art. 13–16, art. 18–20, art. 22, art. 25,
art. 26, art. 28 dekretu z dnia 4 marca 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym
członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych
oraz ich rodzin (Dz. U. z 1983 r. poz. 135, z 1989 r. poz. 190, z 1990 r. poz. 206,
z 1995 r. poz. 17, z 1996 r. poz. 461 oraz z 1997 r. poz. 153);
4) art. 5 pkt 4 i 7, art. 9, art. 11 ust. 1 pkt 3 i ust. 2, art. 12, art. 15 ust. 2 i 3, art. 16,
art. 17, art. 21, art. 29, art. 31 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu
społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (Dz. U. z 1989 r. poz. 250, z późn. zm.);
5) ustawa z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich
rodzin (Dz. U. poz. 267, z późn. zm.);
6) ustawa z dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin
(Dz. U. z 1995 r. poz. 154, z 1997 r. poz. 153 oraz z 1998 r. poz. 473);
7) ustawa z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników
kolejowych i ich rodzin (Dz. U. poz. 99, z 1985 r. poz. 85, z 1990 r. poz. 206,
z 1997 r. poz. 272 oraz z 1998 r. poz. 431);
8) art. 7 ust. 1 pkt 4 i 7, ust. 2 pkt 3, art. 11, art. 12 pkt 3, art. 17, 21, 22, 24, 25, 33,
34, 36 i 37 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o ubezpieczeniu społecznym
duchownych (Dz. U. poz. 156, z późn. zm.);
9) ustawa z dnia 7 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach
ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. poz. 450,
z późn. zm.);
10) art. 2–4 ustawy z dnia 30 czerwca 1994 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu
emerytalnym górników i ich rodzin oraz o zmianie niektórych innych ustaw
(Dz. U. poz. 385 oraz z 1997 r. poz. 164);
11) ustawa z dnia 25 października 1996 r. o waloryzacji emerytur i rent oraz
o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. poz. 636).

art. 196. więcej Art. 196. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1999 r., z tym że
art. 182 wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2004 r.