Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami

art. 1. więcej Art. 1. 1. Ustawa określa zasady:
1) gospodarowania nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa
oraz własność jednostek samorządu terytorialnego;
2) podziału nieruchomości;
3) scalania i podziału nieruchomości;
4) pierwokupu nieruchomości;
5) wywłaszczania nieruchomości i zwrotu wywłaszczonych nieruchomości;
6) udziału w kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej;
7) wyceny nieruchomości;
8) działalności zawodowej, której przedmiotem jest gospodarowanie
nieruchomościami.
2. Przepisów ustawy nie stosuje się do nieruchomości służących wykonywaniu
zadań placówek zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej w rozumieniu przepisów o
służbie zagranicznej, z zastrzeżeniem art. 60b ust. 1 i art. 61 ust. 3a.

art. 2. więcej Art. 2. Ustawa nie narusza innych ustaw w zakresie dotyczącym gospodarki
nieruchomościami, a w szczególności:
1) ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez
cudzoziemców (Dz. U. z 2017 r. poz. 2278);
2) ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów (Dz. U. z 2018 r.
poz. 908 oraz z 2019 r. poz. 861);
3) ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2018 r. poz. 2129 i 2161
oraz z 2019 r. poz. 83, 125, 1815 i 2020);
4) ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami
rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. z 2019 r. poz. 817 i 1080);
5) ustawy z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym
Funduszu Drogowym (Dz. U. z 2018 r. poz. 2014 i 2244 oraz z 2019 r. poz. 730,
1123 i 2020);
6) (uchylony)
7) (uchylony)
8) ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz. U. z 2018 r. poz. 2268 oraz z
2019 r. poz. 125, 534, 1495 i 2170);
9) ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze (Dz. U. z 2019 r. poz. 1580 i
1495);
10) ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2019 r. poz.
710, 730, 1214, 1979 i 2020);
11) ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania
i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1474
oraz z 2019 r. poz. 1716);
12) ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania
i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego (Dz. U. z 2018 r.
poz. 1380);
13) ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do
realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (Dz. U. z 2019
r. poz. 933);
14) ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o Agencji Mienia Wojskowego (Dz. U. z 2018 r.
poz. 2308 oraz z 2019 r. poz. 492, 1214 i 2020);
15) ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. o Krajowym Zasobie Nieruchomości (Dz. U. z
2018 r. poz. 2363 oraz z 2019 r. poz. 1309).

art. 3. więcej Art. 3. 1. Właściwym w sprawach gospodarki nieruchomościami, regulowanych
przepisami ustawy, jest minister właściwy do spraw budownictwa, planowania
i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa.
2. (uchylony)
3. (uchylony)

art. 4. więcej Art. 4. Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) nieruchomości gruntowej – należy przez to rozumieć grunt wraz z częściami
składowymi, z wyłączeniem budynków i lokali, jeżeli stanowią odrębny
przedmiot własności;
2) zasobie nieruchomości – należy przez to rozumieć nieruchomości, które stanowią
przedmiot własności Skarbu Państwa, gminy, powiatu lub województwa i nie
zostały oddane w użytkowanie wieczyste, oraz nieruchomości będące
przedmiotem użytkowania wieczystego Skarbu Państwa, gminy, powiatu lub
województwa;
3) działce gruntu – należy przez to rozumieć niepodzieloną, ciągłą część
powierzchni ziemskiej stanowiącą część lub całość nieruchomości gruntowej;
3a) działce budowlanej – należy przez to rozumieć zabudowaną działkę gruntu,
której wielkość, cechy geometryczne, dostęp do drogi publicznej oraz
wyposażenie w urządzenia infrastruktury technicznej umożliwiają prawidłowe i
racjonalne korzystanie z budynków i urządzeń położonych na tej działce;
3b) zbywaniu albo nabywaniu nieruchomości – należy przez to rozumieć
dokonywanie czynności prawnych, na podstawie których następuje przeniesienie
własności nieruchomości lub przeniesienie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej albo oddanie jej w użytkowanie wieczyste;
4) poprzednim właścicielu – należy przez to rozumieć osobę, która została
pozbawiona prawa własności nieruchomości wskutek jej wywłaszczenia albo
przejęcia na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz jednostki samorządu
terytorialnego na podstawie innych tytułów;
5) planie miejscowym – należy przez to rozumieć miejscowy plan
zagospodarowania przestrzennego, o którym mowa w przepisach o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym;
6) wycenie nieruchomości – należy przez to rozumieć postępowanie, w wyniku
którego dokonuje się określenia wartości nieruchomości;
6a) określaniu wartości nieruchomości – należy przez to rozumieć określanie
wartości nieruchomości jako przedmiotu prawa własności i innych praw do
nieruchomości;
7) powszechnej taksacji nieruchomości – należy przez to rozumieć wycenę
nieruchomości, w wyniku której następuje ustalenie wartości katastralnej
nieruchomości;
8) szacowaniu nieruchomości – należy przez to rozumieć czynności związane
z określaniem wartości nieruchomości;
9) właściwym organie – należy przez to rozumieć starostę, wykonującego zadanie
z zakresu administracji rządowej, w odniesieniu do nieruchomości stanowiących
własność Skarbu Państwa oraz organ wykonawczy gminy, powiatu
i województwa w odniesieniu do nieruchomości stanowiących odpowiednio
własność gminy, powiatu i województwa;
9a) samorządowej osobie prawnej – należy przez to rozumieć osoby prawne
powoływane lub tworzone przez organy jednostek samorządu terytorialnego;
9b) jednostce samorządu terytorialnego – należy przez to rozumieć gminę, powiat
lub województwo;
9b1
) staroście – należy przez to rozumieć również prezydenta miasta na prawach
powiatu;
9c) właściwym urzędzie – należy przez to rozumieć starostwo powiatowe, w którym
wykonywane są zadania z zakresu administracji rządowej dotyczące gospodarki
nieruchomościami Skarbu Państwa, albo odpowiednio urząd gminy, starostwo
powiatowe lub urząd marszałkowski, w których prowadzone są sprawy
gospodarki nieruchomościami stanowiącymi własność jednostek samorządu
terytorialnego;
9d) radzie lub sejmiku – należy przez to rozumieć radę gminy lub radę powiatu oraz
sejmik województwa;
10) jednostce organizacyjnej – należy przez to rozumieć państwową lub
samorządową jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej;
11) opłacie adiacenckiej – należy przez to rozumieć opłatę ustaloną w związku ze
wzrostem wartości nieruchomości spowodowanym budową urządzeń
infrastruktury technicznej z udziałem środków Skarbu Państwa, jednostek
samorządu terytorialnego, środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej
lub ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi, albo opłatę ustaloną
w związku ze scaleniem i podziałem nieruchomości, a także podziałem
nieruchomości;
12) spółce – należy przez to rozumieć spółkę akcyjną lub spółkę z ograniczoną
odpowiedzialnością;
13) osobie bliskiej – należy przez to rozumieć zstępnych, wstępnych, rodzeństwo,
dzieci rodzeństwa, małżonka, osoby przysposabiające i przysposobione oraz
osobę, która pozostaje ze zbywcą faktycznie we wspólnym pożyciu;
14) standardach zawodowych – należy przez to rozumieć reguły postępowania przy
wykonywaniu zawodu rzeczoznawcy majątkowego, ustalone zgodnie
z przepisami prawa;
15) organizacjach zawodowych rzeczoznawców majątkowych – należy przez to
rozumieć stowarzyszenia, których co najmniej połowę członków stanowią
rzeczoznawcy majątkowi, związki takich stowarzyszeń, a także izby
gospodarcze, których co najmniej połowę członków stanowią przedsiębiorcy, o
których mowa w art. 174 ust. 7 pkt 1;
16) nieruchomości podobnej – należy przez to rozumieć nieruchomość, która jest
porównywalna z nieruchomością stanowiącą przedmiot wyceny, ze względu na
położenie, stan prawny, przeznaczenie, sposób korzystania oraz inne cechy
wpływające na jej wartość;
17) stanie nieruchomości – należy przez to rozumieć stan zagospodarowania, stan
prawny, stan techniczno-użytkowy, stopień wyposażenia w urządzenia
infrastruktury technicznej, a także stan otoczenia nieruchomości, w tym
wielkość, charakter i stopień zurbanizowania miejscowości, w której
nieruchomość jest położona;
18) łączności publicznej – należy przez to rozumieć infrastrukturę
telekomunikacyjną służącą zapewnieniu publicznie dostępnych usług
telekomunikacyjnych w rozumieniu przepisów prawa telekomunikacyjnego.

art. 5. więcej Art. 5. 1. Waloryzacji kwot należnych z tytułów określonych w ustawie
dokonuje się przy zastosowaniu wskaźników zmian cen nieruchomości dla
nieruchomości sklasyfikowanych w rejestrze nieruchomości, z uwzględnieniem
danych wynikających z ewidencji gruntów i budynków.
2. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza, w formie obwieszczenia,
w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wskaźniki
zmian cen nieruchomości dla danego rodzaju nieruchomości, nie później niż
w terminie 4 miesięcy od zakończenia kwartału, którego te wskaźniki dotyczą,
z podziałem na województwa.
3. W przypadku gdy dla danego kwartału nie ogłoszono wskaźnika zmian cen
nieruchomości dla danego rodzaju nieruchomości, waloryzacji kwot należnych z tytułów określonych w ustawie za ten kwartał dokonuje się przy zastosowaniu ostatniego ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego wskaźnika
zmian cen nieruchomości dla danego rodzaju nieruchomości.
4. W przypadku gdy dla danego rodzaju nieruchomości nie ogłoszono nigdy
wskaźnika zmian cen nieruchomości, waloryzacji kwot należnych z tytułów
określonych w ustawie w tym zakresie dokonuje się przy zastosowaniu wskaźnika cen
towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu
Statystycznego.
5. W przypadku gdy nieruchomość składa się z co najmniej dwóch części
odpowiadających różnym rodzajom nieruchomości, waloryzacji, o której mowa w ust.
1, dokonuje się przy zastosowaniu średniej ważonej wskaźników zmian cen
nieruchomości właściwych dla każdej z części tej nieruchomości, przyjmując za wagi
powierzchnię poszczególnych części.

art. 6. więcej Art. 6. Celami publicznymi w rozumieniu ustawy są:
1) wydzielanie gruntów pod drogi publiczne, drogi rowerowe i drogi wodne,
budowa, utrzymywanie oraz wykonywanie robót budowlanych tych dróg,
obiektów i urządzeń transportu publicznego, a także łączności publicznej
i sygnalizacji;
1a) wydzielenie gruntów pod linie kolejowe oraz ich budowa i utrzymanie;
1b) wydzielanie gruntów pod lotniska, urządzenia i obiekty do obsługi ruchu
lotniczego, w tym rejonów podejść, oraz budowa i eksploatacja tych lotnisk
i urządzeń;
1c) wydzielanie gruntów pod porty i przystanie morskie oraz ich budowa,
modernizacja i utrzymanie;
1d) wydzielanie gruntów pod infrastrukturę zapewniającą dostęp do portów lub
przystani morskich oraz jej budowa, modernizacja i utrzymanie;
2) budowa i utrzymywanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących
do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej,
a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych
przewodów i urządzeń;
2a) budowa i utrzymywanie sieci transportowej dwutlenku węgla;
3) budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia
ludności w wodę, gromadzenia, przesyłania, oczyszczania i odprowadzania
ścieków oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym ich składowania;
4) budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska,
zbiorników i innych urządzeń wodnych służących zaopatrzeniu w wodę,
regulacji przepływów i ochronie przed powodzią, a także regulacja i
utrzymywanie wód oraz urządzeń melioracji wodnych, będących własnością
Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego;
5) opieka nad nieruchomościami stanowiącymi zabytki w rozumieniu przepisów
o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami;
5a) ochrona Pomników Zagłady w rozumieniu przepisów o ochronie terenów byłych
hitlerowskich obozów zagłady oraz miejsc i pomników upamiętniających ofiary
terroru komunistycznego;
6) budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla urzędów organów władzy,
administracji, sądów i prokuratur, uczelni publicznych, federacji podmiotów
systemu szkolnictwa wyższego i nauki, o których mowa w art. 165 ust. 1 pkt 1
ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U.
poz. 1668, z późn. zm.), szkół publicznych, państwowych lub samorządowych
instytucji kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu
działalności kulturalnej, a także publicznych: obiektów ochrony zdrowia,
przedszkoli, domów opieki społecznej, placówek opiekuńczo-wychowawczych,
obiektów sportowych;
6a) budowa i utrzymywanie obiektów oraz pomieszczeń niezbędnych do realizacji
obowiązków w zakresie świadczenia usług powszechnych przez operatora
wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo
pocztowe (Dz. U. z 2018 r. poz. 2188 oraz z 2019 r. poz. 1051, 1495 i 2005),
a także innych obiektów i pomieszczeń związanych ze świadczeniem tych usług;
7) budowa, utrzymywanie obiektów oraz urządzeń, niezbędnych na potrzeby
obronności państwa, a także ustanowienie strefy ochronnej terenu
zamkniętego, wynikających z umów lub porozumień międzynarodowych,
ochrony granicy państwowej lub ze względu na zapewnienie bezpieczeństwa publicznego, w tym budowa i utrzymywanie aresztów śledczych, zakładów karnych oraz zakładów dla nieletnich;
8) poszukiwanie, rozpoznawanie, wydobywanie złóż kopalin objętych własnością
górniczą;
8a) poszukiwanie lub rozpoznawanie kompleksu podziemnego składowania
dwutlenku węgla oraz podziemne składowanie dwutlenku węgla;
9) zakładanie i utrzymywanie cmentarzy;
9a) ustanawianie i ochrona miejsc pamięci narodowej;
9b) ochrona zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt lub siedlisk
przyrody;
9c) wydzielanie gruntów pod publicznie dostępne samorządowe: ciągi piesze, place,
parki, promenady lub bulwary, a także ich urządzanie, w tym budowa lub
przebudowa;
9d) wykonywanie urządzeń lub budowli służących zapobieganiu lub zwalczaniu
chorób zakaźnych zwierząt;
10) inne cele publiczne określone w odrębnych ustawach.

art. 7. więcej Art. 7. Jeżeli istnieje potrzeba określenia wartości nieruchomości, wartość tę
określają rzeczoznawcy majątkowi, o których mowa w przepisach rozdziału 1 działu V.

art. 8. więcej Art. 8. Jeżeli przy załatwianiu spraw, o których mowa w przepisach działu III,
nie istnieje możliwość zawiadomienia stron o decyzjach i innych czynnościach
organów administracji publicznej ze względu na nieustalone adresy stron, stosuje się
art. 49 Kodeksu postępowania administracyjnego.

art. 9. więcej Art. 9. W sprawach, o których mowa w przepisach działu III, z wyłączeniem
art. 97 ust. 3 pkt 1, art. 122, art. 124 ust. 1a, art. 124b ust. 1, art. 126 i art. 132 ust. 1a,
wykonanie decyzji następuje po upływie 14 dni od dnia, w którym upłynął
bezskutecznie trzydziestodniowy termin do wniesienia skargi na decyzję do sądu
administracyjnego. W przypadku wniesienia skargi do sądu administracyjnego w tych
sprawach organ, który wydał decyzję, wstrzymuje z urzędu jej wykonanie, w drodze
postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie.

Art. 9a. Organem wyższego stopnia w sprawach określonych w ustawie,
rozstrzyganych w drodze decyzji przez starostę wykonującego zadania z zakresu
administracji rządowej, jest wojewoda.

art. 10. więcej Art. 10. 1. Przepisy niniejszego działu stosuje się do nieruchomości stanowiącej
własność Skarbu Państwa oraz własność jednostek samorządu terytorialnego.
2. Przepisy dotyczące jednostek samorządu terytorialnego stosuje się
odpowiednio do związków tych jednostek.
3. Przepisy dotyczące czynności cywilnoprawnych, dokonywanych między
Skarbem Państwa a jednostkami samorządu terytorialnego, stosuje się odpowiednio
do czynności cywilnoprawnych dokonywanych między tymi jednostkami.
4. Jeżeli nieruchomość jest przedmiotem współwłasności Skarbu Państwa lub
jednostek samorządu terytorialnego i osób trzecich, przepisy niniejszego działu
stosuje się wyłącznie do gospodarowania udziałem Skarbu Państwa lub jednostek
samorządu terytorialnego w tej nieruchomości.
5. Przepisy niniejszego działu stosuje się z uwzględnieniem przepisów o pomocy
publicznej.

Art. 10a. 1. Rada Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw
budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa,
przyjmuje politykę gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa.
2. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku
Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, przyjętą przez Radę
Ministrów politykę gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa.

art. 11. więcej Art. 11. 1. Z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z przepisów niniejszej
ustawy oraz odrębnych ustaw, organem reprezentującym Skarb Państwa w sprawach
gospodarowania nieruchomościami jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu
administracji rządowej, a organami reprezentującymi jednostki samorządu
terytorialnego są ich organy wykonawcze.
2. Jeżeli przepisy ustawy wymagają udzielenia zgody przez radę, sejmik lub
wojewodę, wyrażenie zgody, z wyjątkiem zgody, o której mowa w art. 46 ust. 4,
następuje odpowiednio w drodze uchwały rady lub sejmiku albo zarządzenia wojewody w terminie miesiąca od złożenia odpowiedniego wniosku przez starostę, z zastrzeżeniem art. 23a.

Art. 11a. Przepis art. 11 ust. 1 stosuje się do czynności prawnych lub czynności
procesowych podejmowanych na rzecz lub w interesie Skarbu Państwa lub jednostek
samorządu terytorialnego.

art. 12. więcej Art. 12. Organy, o których mowa w art. 11, działające za Skarb Państwa
i jednostkę samorządu terytorialnego, są zobowiązane do gospodarowania
nieruchomościami w sposób zgodny z zasadami prawidłowej gospodarki.

Art. 12a. 1. Należności pieniężne z tytułu gospodarowania nieruchomościami
mające charakter cywilnoprawny, przypadające Skarbowi Państwa reprezentowanemu
przez starostę wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej albo ministra
właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego
oraz mieszkalnictwa, mogą być umarzane w całości albo w części lub ich spłata może
być odraczana lub rozkładana na raty. W przypadkach nieuregulowanych w niniejszej
ustawie stosuje się przepisy art. 56, art. 57 i art. 58 ust. 2–4 ustawy z dnia 27 sierpnia
2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 869, 1622, 1649 i 2020).
2. Odraczania lub rozkładania na raty spłaty należności oraz umarzania
należności, o których mowa w ust. 1, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 71
ust. 4 i art. 219, dokonuje starosta wykonujący zadanie z zakresu administracji
rządowej, za zgodą wojewody.
3. Odraczania lub rozkładania na raty spłaty należności oraz umarzania
należności, o których mowa w ust. 1, w odniesieniu do nieruchomości, określonych w
art. 60 ust. 1, dokonuje minister właściwy do spraw budownictwa, planowania
i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa.
4. Wojewoda, a w odniesieniu do nieruchomości, określonych w art. 60 ust. 1,
minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa może wyrazić zgodę na odstąpienie od
dochodzenia należności, o której mowa w ust. 1, jeżeli wysokość tej należności wraz
z odsetkami nie przekracza kwoty 100 zł.

art. 13. więcej Art. 13. 1. Z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z ustaw, nieruchomości
mogą być przedmiotem obrotu. W szczególności nieruchomości mogą być
przedmiotem sprzedaży, zamiany i zrzeczenia się, oddania w użytkowanie wieczyste, w najem lub dzierżawę, użyczenia, oddania w trwały zarząd, a także mogą być obciążane ograniczonymi prawami rzeczowymi, wnoszone jako wkłady niepieniężne
(aporty) do spółek, przekazywane jako wyposażenie tworzonych przedsiębiorstw
państwowych oraz jako majątek tworzonych fundacji.
1a. Nieruchomość może być także przekazywana nieodpłatnie w drodze umowy
partnerowi prywatnemu lub spółce, o której mowa w art. 14 ust. 1 albo 1a ustawy
z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. z 2019 r. poz.
1445, 1572 i 2020), na czas realizacji przedsięwzięcia w ramach partnerstwa
publiczno-prywatnego.
1b. Nie oddaje się w użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowych na cele
budownictwa mieszkaniowego, z wyjątkiem realizacji roszczeń o oddanie
nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste oraz ustanowienia użytkowania
wieczystego na rzecz spółdzielni mieszkaniowej albo ustanowienia użytkowania
wieczystego w ramach gospodarowania nieruchomościami przez Krajowy Zasób
Nieruchomości.
2. Nieruchomość może być, z zastrzeżeniem art. 59 ust. 1, przedmiotem
darowizny na cele publiczne, a także przedmiotem darowizny dokonywanej między
Skarbem Państwa a jednostką samorządu terytorialnego, a także między tymi
jednostkami. W umowie darowizny określa się cel, na który nieruchomość jest
darowana. W przypadku niewykorzystania nieruchomości na ten cel darowizna
podlega odwołaniu.
2a. Darowizny nieruchomości stanowiącej przedmiot własności Skarbu Państwa
dokonuje starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej – za zgodą
wojewody, a nieruchomości stanowiącej przedmiot własności jednostki samorządu
terytorialnego jej organ wykonawczy – za zgodą rady albo sejmiku. Zgody nie
wymaga dokonanie darowizny przez ministra właściwego do spraw budownictwa,
planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, o której mowa
w art. 59 ust. 1.
3. Prawo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej może być
przedmiotem wkładu niepieniężnego (aportu) wnoszonego do spółki.
4. Sprzedaż, zamiana, darowizna lub oddanie w użytkowanie wieczyste
nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, a także wnoszenie tych nieruchomości jako wkładów niepieniężnych (aportów) do spółek, wymaga pozwolenia
wojewódzkiego konserwatora zabytków.
5. Sprzedaż, zamiana, darowizna lub dzierżawa nieruchomości stanowiących
własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, będących
cmentarzami ujętymi w wojewódzkiej ewidencji zabytków, a także wnoszenie tych
nieruchomości jako wkładów niepieniężnych (aportów) do spółek wymagają
pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków.

art. 14. więcej Art. 14. 1. Nieruchomości stanowiące przedmiot własności Skarbu Państwa
mogą być sprzedawane jednostkom samorządu terytorialnego za cenę niższą niż ich
wartość rynkowa lub oddawane tym jednostkom w użytkowanie wieczyste bez
pobierania pierwszej opłaty. Nieruchomości stanowiące przedmiot własności
jednostek samorządu terytorialnego mogą być sprzedawane Skarbowi Państwa lub
innym jednostkom samorządu terytorialnego za cenę niższą niż wartość rynkowa
nieruchomości albo oddawane im w użytkowanie wieczyste bez pobierania pierwszej
opłaty.
2. Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa mogą być nieodpłatnie
obciążane na rzecz jednostek samorządu terytorialnego ograniczonymi prawami
rzeczowymi. Nieruchomości stanowiące własność jednostek samorządu
terytorialnego mogą być nieodpłatnie obciążane na rzecz Skarbu Państwa lub innych
jednostek samorządu terytorialnego ograniczonymi prawami rzeczowymi.
3. Nieruchomości mogą być przedmiotem zamiany między Skarbem Państwa
a jednostkami samorządu terytorialnego oraz między tymi jednostkami, bez
obowiązku dokonywania dopłat w przypadku różnej wartości zamienianych
nieruchomości.
4. Przepis ust. 3 stosuje się również w razie zamiany własności nieruchomości na
prawo użytkowania wieczystego lub prawa użytkowania wieczystego na własność,
a także zamiany praw użytkowania wieczystego dokonywanej między Skarbem
Państwa a jednostkami samorządu terytorialnego oraz między tymi jednostkami.
5. Zawarcie umów w sprawach, o których mowa w ust. 1–4, wymaga uprzedniej
zgody wojewody w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu
Państwa, z wyłączeniem czynności prawnych, dokonywanych przez ministra
właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa albo zgody odpowiednio rady lub sejmiku w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego.

art. 15. więcej Art. 15. 1. Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa oraz własność
jednostki samorządu terytorialnego mogą być przedmiotem zamiany na
nieruchomości stanowiące własność osób fizycznych lub osób prawnych.
W przypadku nierównej wartości zamienianych nieruchomości stosuje się dopłatę,
której wysokość jest równa różnicy wartości zamienianych nieruchomości.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio w przypadku zamiany własności
nieruchomości na prawo użytkowania wieczystego lub prawa użytkowania
wieczystego na własność nieruchomości, a także wzajemnej zamiany praw
użytkowania wieczystego.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do zamiany udziałów we
współwłasności lub we współużytkowaniu wieczystym nieruchomości.

art. 16. więcej Art. 16. 1. Państwowa lub samorządowa osoba prawna może zrzec się własności
nieruchomości odpowiednio na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu
terytorialnego.
1a. Państwowa lub samorządowa osoba prawna może zrzec się użytkowania
wieczystego. W takim przypadku prawo użytkowania wieczystego wygasa.
2. (uchylony)

art. 17. więcej Art. 17. 1. Państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości
prawnej nabywają nieruchomości – na własność lub w użytkowanie wieczyste Skarbu
Państwa, a samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej
– na własność lub w użytkowanie wieczyste odpowiedniej jednostki samorządu
terytorialnego.
2. W przypadku nabycia przez państwową jednostkę organizacyjną prawa
użytkowania wieczystego ustanowionego na nieruchomości gruntowej stanowiącej
własność Skarbu Państwa, prawo to wygasa. Przepis ten stosuje się również w przypadku nabycia przez samorządową jednostkę organizacyjną prawa użytkowania
wieczystego ustanowionego na nieruchomości gruntowej stanowiącej własność
odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego.
3. Jednostki organizacyjne, o których mowa w ust. 1 i 2, uzyskują do nabytych
nieruchomości trwały zarząd z mocy prawa z dniem ich nabycia.

art. 18. więcej Art. 18. Nieruchomości mogą być oddawane jednostkom organizacyjnym
w trwały zarząd, najem i dzierżawę oraz użyczane na cele związane z ich
działalnością.

art. 19. więcej Art. 19. 1. Sprzedaż nieruchomości, oddawanie w użytkowanie wieczyste,
użytkowanie, najem lub dzierżawę, jeżeli są położone na obszarach:
1) terenów górniczych – wymaga, w razie braku planu miejscowego, porozumienia
z organem właściwym do udzielania koncesji na wydobywanie kopalin;
2) parków narodowych – wymaga porozumienia z dyrektorem właściwego parku
narodowego;
3) graniczących z nieruchomościami oddanymi w trwały zarząd na cele obronności
i bezpieczeństwa państwa – wymaga porozumienia z właściwym w tych
sprawach naczelnym organem administracji rządowej.
2. W odniesieniu do nieruchomości położonych na obszarach morskiego pasa
nadbrzeżnego wymagane jest porozumienie z właściwym terytorialnie organem
administracji morskiej, w razie:
1) sprzedaży, oddawania w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, najem lub
dzierżawę – na obszarze pasa technicznego;
2) sprzedaży lub oddawania w użytkowanie wieczyste – na obszarze pasa
ochronnego.
3. W przypadku naruszenia przepisów ust. 1 i 2, strony umowy ponoszą
odpowiedzialność na zasadach ogólnych.

art. 20. więcej Art. 20. Tworzy się:
1) zasób nieruchomości Skarbu Państwa;
2) gminne zasoby nieruchomości;
3) powiatowe zasoby nieruchomości;
4) wojewódzkie zasoby nieruchomości.

art. 21. więcej Art. 21. Do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa należą nieruchomości, które
stanowią przedmiot własności Skarbu Państwa i nie zostały oddane w użytkowanie
wieczyste, oraz nieruchomości będące przedmiotem użytkowania wieczystego Skarbu
Państwa.

Art. 21a.W skład zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, o którym mowa w art.
21, nie wchodzą:
1) grunty pokryte śródlądowymi wodami płynącymi w rozumieniu przepisów
ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne oraz stanowiące własność Skarbu
Państwa urządzenia wodne lub ich części oraz budowle i ich części, o których
mowa w art. 216 ust. 5 tej ustawy;
2) grunty zabudowane urządzeniami wodnymi znajdujące się poza linią brzegu oraz
urządzenia wodne lub ich części stanowiące własność Skarbu Państwa, wobec
których prawa właścicielskie wykonują podmioty, o których mowa w art. 212
ust. 1 ustawy, o której mowa w pkt 1.

art. 22. więcej Art. 22. 1. Nieruchomości stanowiące odpowiednio zasób nieruchomości
Skarbu Państwa, województwa lub powiatu, przeznaczone w planach miejscowych
pod budownictwo mieszkaniowe oraz na realizację związanych z tym budownictwem
urządzeń infrastruktury technicznej, przekazuje się gminie, w drodze darowizny, na
jej wniosek, jeżeli przemawia za tym ważny interes gminy i jeżeli cele te nie są lub nie
mogą być realizowane odpowiednio przez Skarb Państwa, województwo lub powiat.
W umowie darowizny określa się cel, na który nieruchomość jest darowana.
W przypadku niewykorzystania nieruchomości na ten cel darowizna podlega
odwołaniu, z zastrzeżeniem ust. 2.
2. Odstąpienie od odwołania darowizny następuje za zgodą odpowiednio
wojewody, sejmiku województwa lub rady powiatu.

art. 23. więcej Art. 23. 1. Zasobem nieruchomości Skarbu Państwa gospodarują, z
zastrzeżeniem ust. 1e, art. 43 ust. 2 i 4, art. 51, art. 57 ust. 1, art. 58–60, starostowie,
wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej, a w szczególności:
1) ewidencjonują nieruchomości zgodnie z katastrem nieruchomości;
2) zapewniają wycenę tych nieruchomości;
3) sporządzają plany realizacji polityki gospodarowania nieruchomościami Skarbu
Państwa oraz przedkładają je wojewodzie – celem akceptacji – co najmniej na
dwa miesiące przed zakończeniem okresu obowiązywania poprzedniego planu;
4) zabezpieczają nieruchomości przed uszkodzeniem lub zniszczeniem;
5) wykonują czynności związane z naliczaniem należności za nieruchomości
udostępniane z zasobu oraz prowadzą windykację tych należności;
6) współpracują z innymi organami, które na mocy odrębnych przepisów
gospodarują nieruchomościami Skarbu Państwa, a także z właściwymi
jednostkami samorządu terytorialnego;
7) zbywają oraz nabywają, za zgodą wojewody, nieruchomości wchodzące w skład
zasobu, z zastrzeżeniem art. 17;
7a) wydzierżawiają, wynajmują i użyczają nieruchomości wchodzące w skład
zasobu, przy czym umowa zawierana na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub
czas nieoznaczony wymaga zgody wojewody; zgoda wojewody jest wymagana
również w przypadku, gdy po umowie zawartej na czas oznaczony do 3 lat strony
zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama nieruchomość;
8) podejmują czynności w postępowaniu sądowym, w szczególności w sprawach
dotyczących własności lub innych praw rzeczowych na nieruchomości, o zapłatę
należności za korzystanie z nieruchomości, o roszczenia ze stosunku najmu,
dzierżawy lub użyczenia, o stwierdzenie nabycia spadku, o stwierdzenie nabycia
własności nieruchomości przez zasiedzenie;
9) składają wnioski o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości Skarbu
Państwa oraz o wpis w księdze wieczystej.
1a. Starosta sporządza roczne sprawozdanie z gospodarowania
nieruchomościami zasobu i przekazuje je wojewodzie w terminie do dnia 30 kwietnia
roku następującego po roku, którego sprawozdanie dotyczy.
1b. Obowiązek ewidencjonowania, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, dotyczy
również nieruchomości Skarbu Państwa oddanych w użytkowanie wieczyste.
1c. Ewidencjonowanie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, obejmuje
w szczególności:
1) oznaczenie nieruchomości według księgi wieczystej oraz katastru
nieruchomości;
2) powierzchnie nieruchomości;
3) wskazanie dokumentu potwierdzającego posiadanie przez Skarb Państwa praw
do nieruchomości, w przypadku braku księgi wieczystej;
4) przeznaczenie nieruchomości w planie miejscowym, a w przypadku braku planu
– w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy;
5) wskazanie daty ostatniej aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania
wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa oddanych w użytkowanie wieczyste lub daty ostatniej aktualizacji opłaty rocznej z tytułu trwałego zarządu nieruchomości Skarbu Państwa;
6) informacje o zgłoszonych roszczeniach do nieruchomości;
7) informacje o toczących się postępowaniach administracyjnych i sądowych.
1d. (uchylony)
1e. W postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym, w których
jedną ze stron lub uczestników postępowania jest Skarb Państwa, a drugą stroną lub
uczestnikiem postępowania jest powiat albo miasto na prawach powiatu, Skarb
Państwa reprezentuje wojewoda.
2. (uchylony)
3. Od wpływów osiąganych ze sprzedaży, opłat z tytułu trwałego zarządu,
użytkowania, czynszu dzierżawnego i najmu – nieruchomości Skarbu Państwa,
o których mowa w ust. 1, a także od wpływów osiąganych z opłat z tytułu
użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa oddanych w użytkowanie
wieczyste, oraz od odsetek za nieterminowe wnoszenie tych należności potrąca się
25% środków, które stanowią dochód powiatu, na obszarze którego położone są te
nieruchomości.
4. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, przekazuje do
wojewody informacje o umowach oraz innych czynnościach prawnych związanych z
obrotem nieruchomościami Skarbu Państwa, o którym mowa w art. 13, zawierające:
1) określenie strony umowy lub innej czynności prawnej;
2) wartość nieruchomości i cenę nieruchomości;
3) w przypadku przetargu albo rokowań, wykaz uczestników przetargu albo
rokowań;
4) w przypadku darowizny nieruchomości lub innych nieodpłatnych rozporządzeń
podstawowe warunki umowy albo innej czynności prawnej, w szczególności cel.
5. Informacje, o których mowa w ust. 4, wojewoda wprowadza do ewidencji, o
której mowa w art. 60b ust. 1.

Art. 23a. 1. Wniosek o wyrażenie zgody, o której mowa w art. 13 ust. 2a, art. 14
ust. 5 lub art. 23 ust. 1 pkt 7 i 7a, powinien zawierać:
1) oznaczenie nieruchomości;
2) wartość nieruchomości i cenę nieruchomości;
3) sposób rozporządzenia, a w przypadku darowizny nieruchomości lub innych
nieodpłatnych rozporządzeń osobę, na rzecz której następuje rozporządzenie;
4) uzasadnienie gospodarcze czynności prawnej, z uwzględnieniem przeznaczenia
nieruchomości w planie miejscowym oraz planie realizacji polityki
gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa.
2. Do wniosku dołącza się:
1) odpis z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, będącej przedmiotem
rozporządzenia;
2) dokumenty potwierdzające wartość nieruchomości;
3) informację, że nie toczy się postępowanie, o którym mowa w art. 34 ust. 3;
4) inne dokumenty potwierdzające dane i informacje zawarte we wniosku.
3. Jeżeli złożony wniosek nie spełnia wymagań określonych w ust. 1 i 2,
wojewoda wzywa wnioskodawcę do usunięcia braków w wyznaczonym terminie, pod
rygorem zwrotu wniosku. Bieg terminu, o którym mowa w ust. 4, ulega zawieszeniu
do dnia usunięcia braków.
4. Rozpatrzenie wniosku następuje w terminie miesiąca od dnia doręczenia
wojewodzie wniosku spełniającego wymagania określone w ust. 1 i 2.
5. W sprawach szczególnie skomplikowanych termin rozpatrzenia wniosku może
ulec wydłużeniu, nie dłużej niż o 30 dni, a w przypadku zlecenia sporządzenia
dodatkowej wyceny nieruchomości lub wystąpienia w trybie, o którym mowa w art.
157 ust. 1 lub 4, o czas niezbędny na wykonanie tych czynności. O przyczynie
wydłużenia terminu rozpatrzenia wniosku wojewoda zawiadamia wnioskodawcę.
6. Zgoda może być wydana z zastrzeżeniem warunków.
7. W przypadku zgody wydanej z zastrzeżeniem warunków wojewoda jest
obowiązany do pisemnego uzasadnienia.
8. W razie dokonania czynności prawnej z naruszeniem lub w celu obejścia
obowiązku określonego w ust. 1, o nieważności czynności prawnej orzeka sąd także
na żądanie wojewody.

art. 24. więcej Art. 24. 1. Do gminnego zasobu nieruchomości należą nieruchomości, które
stanowią przedmiot własności gminy i nie zostały oddane w użytkowanie wieczyste,
oraz nieruchomości będące przedmiotem użytkowania wieczystego gminy.
2. Na cele rozwojowe gmin i zorganizowanej działalności inwestycyjnej,
a w szczególności na realizację budownictwa mieszkaniowego oraz związanych z tym
budownictwem urządzeń infrastruktury technicznej, a także na realizację innych
celów publicznych mogą być wykorzystywane gminne zasoby nieruchomości.
3. Podstawą tworzenia gminnych zasobów nieruchomości są studia
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin uchwalane na
podstawie przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

art. 25. więcej Art. 25. 1. Gminnym zasobem nieruchomości gospodaruje wójt, burmistrz albo
prezydent miasta.
2. Gospodarowanie zasobem polega w szczególności na wykonywaniu
czynności, o których mowa w art. 23 ust. 1, a ponadto na sporządzaniu planów
wykorzystania zasobu, przygotowywaniu opracowań geodezyjno-prawnych i
projektowych, dokonywaniu podziałów oraz scaleń i podziałów nieruchomości, a
także wyposażaniu ich, w miarę możliwości, w niezbędne urządzenia infrastruktury
technicznej.
2a. Plany wykorzystania zasobu, o których mowa w ust. 2, opracowuje się na
okres 3 lat. Plany zawierają w szczególności:
1) zestawienie powierzchni nieruchomości zasobu oraz nieruchomości oddanych w
użytkowanie wieczyste;
2) prognozę:
a) dotyczącą udostępnienia nieruchomości zasobu oraz nabywania
nieruchomości do zasobu,
b) poziomu wydatków związanych z udostępnieniem nieruchomości zasobu
oraz nabywaniem nieruchomości do zasobu,
c) wpływów osiąganych z opłat z tytułu użytkowania wieczystego
nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste oraz opłat z tytułu
trwałego zarządu nieruchomości,
d) dotyczącą aktualizacji opłat z tytułu użytkowania wieczystego
nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste oraz opłat z tytułu
trwałego zarządu nieruchomości;
3) program zagospodarowania nieruchomości zasobu.
3. (uchylony)

Art. 25a. Do powiatowego zasobu nieruchomości należą nieruchomości, które
stanowią przedmiot własności powiatu i nie zostały oddane w użytkowanie wieczyste,
oraz nieruchomości będące przedmiotem użytkowania wieczystego powiatu.

Art. 25b. Powiatowym zasobem nieruchomości gospodaruje zarząd powiatu.
Przepisy art. 25 ust. 2 i 2a stosuje się odpowiednio.

Art. 25c. Do wojewódzkiego zasobu nieruchomości należą nieruchomości, które
stanowią przedmiot własności województwa i nie zostały oddane w użytkowanie
wieczyste, oraz nieruchomości będące przedmiotem użytkowania wieczystego
województwa.

Art. 25d. Wojewódzkim zasobem nieruchomości gospodaruje zarząd
województwa. Przepisy art. 25 ust. 2 i 2a stosuje się odpowiednio.

art. 26. więcej Art. 26. 1. Granice między nieruchomościami nabywanymi na własność Skarbu
Państwa lub na własność jednostki samorządu terytorialnego przyjmuje się według
istniejącego stanu prawnego, a jeżeli stanu takiego nie można stwierdzić, według stanu
uwidocznionego w katastrze nieruchomości.
2. W razie sporu co do przebiegu linii granicznych, o których mowa w ust. 1, nie
wstrzymuje się czynności związanych z nabyciem nieruchomości, co nie wyłącza
roszczeń pomiędzy właścicielami nieruchomości, których granice zostały ustalone
w sposób, o którym mowa w ust. 1.

art. 27. więcej Art. 27. Sprzedaż nieruchomości albo oddanie w użytkowanie wieczyste
nieruchomości gruntowej wymaga zawarcia umowy w formie aktu notarialnego.
Oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste i przeniesienie tego
prawa w drodze umowy wymaga wpisu w księdze wieczystej.

art. 28. więcej Art. 28. 1. Sprzedaż nieruchomości albo oddanie w użytkowanie wieczyste
nieruchomości gruntowej następuje w drodze przetargu lub w drodze
bezprzetargowej, stosownie do przepisów rozdziału 4 niniejszego działu.
2. Warunki zbycia nieruchomości w drodze przetargu obwieszcza się
w ogłoszeniu o przetargu. Warunki zbycia nieruchomości w drodze bezprzetargowej
ustala się w rokowaniach przeprowadzanych z nabywcą.
3. Protokół z przeprowadzonego przetargu oraz protokół z rokowań przy zbyciu
w drodze bezprzetargowej stanowią podstawę do zawarcia umowy.

art. 29. więcej Art. 29. 1. W umowie o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie
wieczyste ustala się okres użytkowania wieczystego zależnie od celu, na który
nieruchomość gruntowa zostaje oddana w użytkowanie wieczyste, oraz określa się sposób korzystania z nieruchomości, stosownie do art. 236 i art. 239 Kodeksu cywilnego.
2. Jeżeli przedmiotem umowy o oddanie nieruchomości gruntowej
w użytkowanie wieczyste jest nieruchomość wpisana do rejestru zabytków, przy
określaniu sposobu korzystania z tej nieruchomości można nałożyć, w razie potrzeby,
na nabywcę obowiązek odbudowy lub remontu położonych na niej zabytkowych
obiektów budowlanych, w terminie określonym w umowie.

art. 30. więcej Art. 30. Postanowienia umowy o oddanie nieruchomości gruntowej
w użytkowanie wieczyste dotyczące sposobu korzystania z tej nieruchomości
podlegają ujawnieniu w księdze wieczystej.

art. 31. więcej Art. 31. Oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej
zabudowanej następuje z równoczesną sprzedażą położonych na tej nieruchomości
budynków i innych urządzeń.

art. 32. więcej Art. 32. 1. Nieruchomość gruntowa oddana w użytkowanie wieczyste może być
sprzedana wyłącznie użytkownikowi wieczystemu, z zastrzeżeniem ust. 1a i ust. 3.
1a. Nieruchomość gruntowa stanowiąca własność Skarbu Państwa może być
sprzedana użytkownikowi wieczystemu za zgodą wojewody. Zgody wojewody nie
wymaga sprzedaż na rzecz użytkownika wieczystego nieruchomości, o których mowa
w art. 51 ust. 2 i art. 57 ust. 1.
2. Z dniem zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości wygasa, z mocy prawa,
uprzednio ustanowione prawo użytkowania wieczystego. Przepisu art. 241 Kodeksu
cywilnego nie stosuje się.
3. W odniesieniu do nieruchomości gruntowej oddanej w użytkowanie wieczyste
przeniesienie własności tej nieruchomości, w drodze umowy, między Skarbem
Państwa a jednostką samorządu terytorialnego oraz między jednostkami samorządu
terytorialnego może nastąpić za powiadomieniem jej użytkownika wieczystego.

art. 33. więcej Art. 33. 1. Użytkowanie wieczyste wygasa z upływem okresu ustalonego
w umowie albo przez rozwiązanie umowy przed upływem tego okresu.
2. W razie wygaśnięcia użytkowania wieczystego na skutek upływu okresu
ustalonego w umowie albo na skutek rozwiązania umowy przed upływem tego okresu,
użytkownikowi wieczystemu przysługuje wynagrodzenie za wzniesione przez niego
lub nabyte na własność budynki i inne urządzenia. Wynagrodzenie powinno być
równe wartości tych budynków i urządzeń określonej na dzień wygaśnięcia użytkowania wieczystego. Za budynki i inne urządzenia wzniesione wbrew postanowieniom umowy wynagrodzenie nie przysługuje.
3. Właściwy organ może żądać rozwiązania umowy użytkowania wieczystego
przed upływem ustalonego okresu stosownie do art. 240 Kodeksu cywilnego, jeżeli
użytkownik wieczysty korzysta z tej nieruchomości w sposób sprzeczny z ustalonym
w umowie, a w szczególności, jeżeli nie zabudował jej w ustalonym terminie.
3a. W razie rozwiązania umowy użytkowania wieczystego przed upływem
okresu ustalonego w umowie zwraca się sumę opłat rocznych wniesionych z tego
tytułu za niewykorzystany okres użytkowania wieczystego. Opłaty podlegają
waloryzacji. Maksymalna wysokość kwoty podlegającej zwrotowi nie może
przekraczać wartości prawa użytkowania wieczystego określonej na dzień
rozwiązania umowy.
4. Przepisy ust. 1–3a stosuje się odpowiednio do użytkowania wieczystego
nabytego w inny sposób niż w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

art. 34. więcej Art. 34. 1. W przypadku zbywania nieruchomości osobom fizycznym
i prawnym pierwszeństwo w ich nabyciu, z zastrzeżeniem art. 216a, przysługuje
osobie, która spełnia jeden z następujących warunków:
1) przysługuje jej roszczenie o nabycie nieruchomości z mocy niniejszej ustawy lub
odrębnych przepisów, jeżeli złoży wniosek o nabycie przed upływem terminu
określonego w wykazie, o którym mowa w art. 35 ust. 1; termin złożenia
wniosku nie może być krótszy niż 6 tygodni, licząc od dnia wywieszenia wykazu;
2) jest poprzednim właścicielem zbywanej nieruchomości pozbawionym prawa
własności tej nieruchomości przed dniem 5 grudnia 1990 r. albo jego
spadkobiercą, jeżeli złoży wniosek o nabycie przed upływem terminu
określonego w wykazie, o którym mowa w art. 35 ust. 1; termin złożenia
wniosku nie może być krótszy niż 6 tygodni, licząc od dnia wywieszenia wykazu;
3) jest najemcą lokalu mieszkalnego, a najem został nawiązany na czas
nieoznaczony.
2. W przypadku zbiegu uprawnień do pierwszeństwa w nabyciu, stosuje się
kolejność wymienioną w ust. 1.
3. Zbycie nieruchomości nie może nastąpić, jeżeli toczy się postępowanie
administracyjne dotyczące prawidłowości nabycia nieruchomości przez Skarb
Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego.
4. Osobom, o których mowa w ust. 1 pkt 3, doręcza się zawiadomienie w formie
pisemnej o przeznaczeniu nieruchomości do zbycia oraz o przysługującym im
pierwszeństwie w nabyciu tej nieruchomości, pod warunkiem złożenia wniosków o
nabycie w terminie określonym w zawiadomieniu. Termin ten nie może być krótszy
niż 21 dni od dnia otrzymania zawiadomienia. Przy doręczaniu zawiadomień stosuje
się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.
5. Osoby, o których mowa w ust. 1 i ust. 6, korzystają z pierwszeństwa
w nabyciu nieruchomości, jeżeli złożą oświadczenie, że wyrażają zgodę na cenę
ustaloną w sposób określony w ustawie.
6. Wojewoda w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu
Państwa, a odpowiednia rada lub sejmik w odniesieniu do nieruchomości
stanowiących własność jednostki samorządu terytorialnego, mogą przyznać,
odpowiednio w drodze zarządzenia lub uchwały, pierwszeństwo w nabywaniu lokali
ich najemcom lub dzierżawcom, z wyłączeniem nieruchomości, o których mowa w
art. 57 ust. 1 i art. 60 ust. 1.
6a. Przepis ust. 6 stosuje się do budynków mieszkalnych lub użytkowych,
stanowiących w całości przedmiot najmu lub dzierżawy.
6b. W przypadku realizacji pierwszeństwa, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, ust. 6
lub ust. 6a, przedmiotem zbycia powinna być nieruchomość wraz z gruntem
niezbędnym do racjonalnego korzystania z budynku.
7. Zbycie nieruchomości zabudowanej domem wielolokalowym na rzecz innych
osób niż wymienione w ust. 1 pkt 1 i 2 nie może nastąpić z pominięciem
pierwszeństwa w nabyciu lokali mieszkalnych przysługującego najemcom tych lokali.
8. Przepisów ust. 1 i 7 nie stosuje się, jeżeli zbycie następuje między Skarbem
Państwa a jednostką samorządu terytorialnego albo między tymi jednostkami dla
realizacji celów publicznych.

art. 35. więcej Art. 35. 1. Właściwy organ sporządza i podaje do publicznej wiadomości wykaz
nieruchomości przeznaczonych do zbycia lub oddania w użytkowanie, najem,
dzierżawę lub użyczenie. Wykaz ten wywiesza się na okres 21 dni w siedzibie
właściwego urzędu, a także zamieszcza się na stronach internetowych właściwego
urzędu. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, przekazuje
wykaz wojewodzie, w celu jego zamieszczenia na stronie podmiotowej wojewody
w Biuletynie Informacji Publicznej przez okres 21 dni. Informację o zamieszczeniu
wykazu właściwy organ podaje do publicznej wiadomości przez ogłoszenie w prasie lokalnej o zasięgu obejmującym co najmniej powiat, na terenie którego położona jest nieruchomość.
1a. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa w odniesieniu do nieruchomości, o których mowa
w art. 57 ust. 1, oraz do nieruchomości ujętych w ewidencji, o której mowa w art. 60
ust. 2 pkt 1, sporządza i podaje do publicznej wiadomości wykaz nieruchomości
przeznaczonych do sprzedaży, do oddania w użytkowanie, najem lub dzierżawę.
Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa zamieszcza wykaz na stronie podmiotowej
Biuletynu Informacji Publicznej przez okres 21 dni, a ponadto informację o
zamieszczeniu tego wykazu podaje do publicznej wiadomości przez ogłoszenie w
prasie lokalnej o zasięgu obejmującym co najmniej powiat na terenie którego położona
jest nieruchomość.
1b. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1 i 1a, nie dotyczy oddania nieruchomości
w najem, dzierżawę lub użyczenie na czas oznaczony do 3 miesięcy. Wykaz sporządza
się i podaje do publicznej wiadomości, jeżeli po umowie zawartej na czas oznaczony
do 3 miesięcy strony zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama
nieruchomość.
2. W wykazie, o którym mowa w ust. 1 i 1a, określa się odpowiednio:
1) oznaczenie nieruchomości według księgi wieczystej oraz katastru
nieruchomości;
2) powierzchnię nieruchomości;
3) opis nieruchomości;
4) przeznaczenie nieruchomości i sposób jej zagospodarowania;
5) termin zagospodarowania nieruchomości;
6) cenę nieruchomości;
7) wysokość stawek procentowych opłat z tytułu użytkowania wieczystego;
8) wysokość opłat z tytułu użytkowania, najmu lub dzierżawy;
9) terminy wnoszenia opłat;
10) zasady aktualizacji opłat;
11) informacje o przeznaczeniu do zbycia lub oddania w użytkowanie, najem,
dzierżawę lub użyczenie;
12) termin do złożenia wniosku przez osoby, którym przysługuje pierwszeństwo
w nabyciu nieruchomości na podstawie art. 34 ust. 1 pkt 1 i pkt 2.
3. Ustanawianie odrębnej własności lokali w domach wielolokalowych,
wchodzących w skład nieruchomości, następuje na zasadach określonych w ustawie
z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. z 2019 r. poz. 737, 1309 i 1469).
4. (uchylony)

art. 36. więcej Art. 36. W przypadkach naruszenia przez właściwy organ albo ministra
właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego
oraz mieszkalnictwa w odniesieniu do nieruchomości, o których mowa w art. 57 ust.
1, oraz do nieruchomości ujętych w ewidencji, o której mowa w art. 60 ust. 2 pkt 1,
przepisów art. 34 ust. 1–5 i 7 Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego
ponoszą odpowiedzialność na zasadach ogólnych.

art. 37. więcej Art. 37. 1. Z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, nieruchomości są sprzedawane lub
oddawane w użytkowanie wieczyste w drodze przetargu.
2. Nieruchomość jest zbywana w drodze bezprzetargowej, jeżeli:
1) jest zbywana na rzecz osoby, której przysługuje pierwszeństwo w jej nabyciu,
stosownie do art. 34;
2) zbycie następuje między Skarbem Państwa a jednostką samorządu terytorialnego
oraz między tymi jednostkami;
3) jest zbywana na rzecz osób, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 2;
4) zbycie następuje w drodze zamiany lub darowizny;
5) sprzedaż nieruchomości następuje na rzecz jej użytkownika wieczystego;
6) przedmiotem zbycia jest nieruchomość lub jej części, jeśli mogą poprawić
warunki zagospodarowania nieruchomości przyległej, stanowiącej własność lub
oddanej w użytkowanie wieczyste osobie, która zamierza tę nieruchomość lub jej
części nabyć, jeżeli nie mogą być zagospodarowane jako odrębne nieruchomości;
7) ma stanowić wkład niepieniężny (aport) do spółki albo wyposażenie nowo
tworzonej państwowej lub samorządowej osoby prawnej, lub majątek tworzonej
fundacji;
8) jest zbywana na rzecz zarządzającego specjalną strefą ekonomiczną, na której
terenie jest położona;
9) przedmiotem zbycia jest udział w nieruchomości, a zbycie następuje na rzecz
innych współwłaścicieli nieruchomości;
10) jest zbywana na rzecz kościołów i związków wyznaniowych, mających
uregulowane stosunki z państwem, na cele działalności sakralnej;
11) jest sprzedawana partnerowi prywatnemu lub spółce, o której mowa
w art. 14 ust. 1 albo 1a ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie
publiczno-prywatnym, jeżeli sprzedaż stanowi wniesienie wkładu własnego
podmiotu publicznego, a wybór partnera prywatnego nastąpił w trybie
przewidzianym w art. 4 ust. 1 lub 2 powołanej ustawy;
12) jest zbywana na rzecz podmiotów, o których mowa w art. 61 ust. 1;
13) jest zbywana na rzecz spółki celowej utworzonej na podstawie przepisów ustawy
z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw
Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 (Dz. U. z 2017 r. poz. 1372) lub
właściwych podmiotów wymienionych w art. 17 ust. 2 tej ustawy, realizujących
przedsięwzięcia Euro 2012, w celu ich wykonania, w sytuacji gdy jej nabycie
przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego nastąpiło w trybie
przepisów ustawy z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego
turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012;
14) jest zbywana na rzecz inwestora realizującego inwestycję w zakresie budowy
obiektu energetyki jądrowej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 czerwca
2011 r. o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki
jądrowej oraz inwestycji towarzyszących (Dz. U. z 2018 r. poz. 1537 oraz z 2019
r. poz. 2020);
15) jest zbywana na rzecz inwestora realizującego inwestycję w zakresie terminalu
lub inwestycję towarzyszącą zgodnie z przepisami ustawy z dnia 24 kwietnia
2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego
gazu ziemnego w Świnoujściu (Dz. U. z 2019 r. poz. 1554, 1724 i 2020);
16) jest zbywana na rzecz inwestora realizującego strategiczną inwestycję w zakresie
sieci przesyłowej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 24 lipca 2015 r.
o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci
przesyłowych (Dz. U. z 2018 r. poz. 404 oraz z 2019 r. poz. 630);
17) jest zbywana na rzecz inwestora realizującego inwestycję w zakresie
infrastruktury dostępowej realizowanej na podstawie ustawy z dnia 24 lutego
2017 r. o inwestycjach w zakresie budowy drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany
z Zatoką Gdańską (Dz. U. z 2019 r. poz. 1073 i 2020);
18) jest zbywana na rzecz Krajowego Zasobu Nieruchomości;
19) jest zbywana na rzecz Spółki Celowej, o której mowa w przepisach ustawy z dnia
10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym (Dz. U. poz. 1089 oraz z
2019 r. poz. 630 i 2020);
20) jest sprzedawana finansującemu wybranemu w trybie ustawy z dnia 11
września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019), z
równoczesnym zawarciem umowy leasingu, na mocy której finansujący
nieodwołalnie zobowiązuje się przenieść na zbywcę albo podmiot wskazany
przez zbywcę własność tej nieruchomości po upływie oznaczonego w umowie
czasu trwania leasingu, zapłacie ostatniej raty albo w razie rozwiązania
umowy leasingu z innych przyczyn;
21) jest zbywana na rzecz inwestora realizującego inwestycję w zakresie budowy
Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 – Oddziału Muzeum II Wojny Światowej w
Gdańsku realizowanej na podstawie ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o
inwestycjach w zakresie budowy Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 – Oddziału
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (Dz. U. poz. 1589 i 2020);
22) jest zbywana na rzecz inwestora realizującego inwestycję w zakresie budowy
portu zewnętrznego zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 sierpnia 2019 r. o
inwestycjach w zakresie budowy portów zewnętrznych (Dz. U. poz. 1924).
3. Wojewoda albo minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i
zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa – w odniesieniu do
nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, albo odpowiednia rada lub
sejmik województwa, w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność
jednostek samorządu terytorialnego, mogą podjąć odpowiednio zarządzenie albo
uchwałę o odstąpieniu od zbycia w drodze przetargu nieruchomości:
1) przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe lub na realizację urządzeń
infrastruktury technicznej albo innych celów publicznych, jeżeli cele te będą realizowane przez podmiot, dla którego są to cele statutowe i którego dochody przeznacza się w całości na działalność statutową;
2) zabudowanych na podstawie zezwolenia na budowę lub których zabudowa
została zalegalizowana zgodnie z procedurami przewidzianymi w odrębnych
przepisach, jeżeli o nabycie nieruchomości ubiega się osoba, która dzierżawi lub
użytkuje nieruchomość na podstawie umowy zawartej na co najmniej 10 lat.
3a. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio w odniesieniu do nieruchomości:
1) (uchylony)
2) w stosunku do których wygasło użytkowanie wieczyste na skutek upływu okresu
ustalonego w umowie lub decyzji administracyjnej, jeżeli o nabycie
nieruchomości ubiega się dotychczasowy użytkownik wieczysty nieruchomości
albo jego spadkobierca.
3b. Przepisu ust. 3 nie stosuje się, jeżeli o nabycie nieruchomości ubiega się
więcej niż jeden podmiot spełniający warunki określone w tym przepisie.
4. Zawarcie umów użytkowania, najmu lub dzierżawy na czas oznaczony
dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony następuje w drodze przetargu. Wojewoda
albo odpowiednia rada lub sejmik mogą wyrazić zgodę na odstąpienie od obowiązku
przetargowego trybu zawarcia tych umów.
4a. Umowy użytkowania, najmu lub dzierżawy zawiera się w drodze
bezprzetargowej:
1) na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony, jeżeli:
a) użytkownikiem, najemcą lub dzierżawcą nieruchomości jest organizacja
pożytku publicznego,
b) użytkownikiem nieruchomości jest stowarzyszenie ogrodowe w rozumieniu
ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz.
U. z 2017 r. poz. 2176);
2) na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata, ale nieprzekraczający czasu trwania umowy
o partnerstwie publiczno-prywatnym, jeżeli użytkownikiem, najemcą lub
dzierżawcą nieruchomości jest partner prywatny lub spółka, o której mowa w art.
14 ust. 1 albo 1a ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publicznoprywatnym, jeżeli oddanie w użytkowanie, najem albo dzierżawę stanowi wniesienie wkładu własnego podmiotu publicznego, a wybór partnera
prywatnego nastąpił w trybie przewidzianym w art. 4 ust. 1 lub 2 tej ustawy.
5. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa może odstąpić od obowiązku przetargowego
trybu zawarcia umów, o których mowa w ust. 3 i 4, w odniesieniu do nieruchomości,
o których mowa w art. 57 ust. 1, oraz do nieruchomości ujętych w ewidencji, o której
mowa w art. 60 ust. 2 pkt 1, bez konieczności odpowiednio zwolnienia z obowiązku
lub wyrażenia zgody przez wojewodę.

art. 38. więcej Art. 38. 1. Przetarg ogłasza, organizuje i przeprowadza właściwy organ albo
minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa w odniesieniu do nieruchomości, o których mowa
w art. 57 ust. 1, oraz do nieruchomości ujętych w ewidencji, o której mowa w art. 60
ust. 2 pkt 1.
2. Ogłoszenie o przetargu podaje się do publicznej wiadomości nie wcześniej niż
po upływie terminów, o których mowa w art. 34 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 4.
W ogłoszeniu o przetargu podaje się informacje zamieszczone w wykazie oraz czas,
miejsce i warunki przetargu, a w razie ogłoszenia kolejnego przetargu lub rokowań,
również terminy przeprowadzenia poprzednich przetargów. Ogłoszenie o przetargu
wywiesza się w siedzibie właściwego urzędu, a ponadto informację o ogłoszeniu
przetargu podaje się do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty
w danej miejscowości, a także na stronach internetowych właściwego urzędu.
3. Przed ogłoszeniem o przetargu rozpatruje się wnioski osób uprawnionych do
nabycia nieruchomości w drodze bezprzetargowej. W przypadku pozytywnego
rozpatrzenia wniosku, informacji o nieruchomości, której ten wniosek dotyczy, nie
zamieszcza się w ogłoszeniu o przetargu.
4. Właściwy organ albo minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i
zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa w odniesieniu do
nieruchomości, o których mowa w art. 57 ust. 1, oraz do nieruchomości ujętych
w ewidencji, o której mowa w art. 60 ust. 2 pkt 1, może odwołać ogłoszony przetarg
jedynie z ważnych powodów, niezwłocznie podając informację o odwołaniu przetargu
do publicznej wiadomości, w sposób określony w ust. 2. W informacji podaje się także
przyczynę odwołania przetargu.

art. 39. więcej Art. 39. 1. Jeżeli pierwszy przetarg zakończył się wynikiem negatywnym, w
okresie nie krótszym niż 30 dni, ale nie dłuższym niż 6 miesięcy, licząc od dnia jego
zamknięcia, przeprowadza się drugi przetarg, w którym właściwy organ albo minister
właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, w odniesieniu do nieruchomości, o których mowa w art. 57 ust.
1, oraz do nieruchomości ujętych w ewidencji, o której mowa w art. 60 ust. 2 pkt 1,
może obniżyć cenę wywoławczą nieruchomości ustaloną przy ogłoszeniu pierwszego
przetargu, stosownie do art. 67 ust. 2 pkt 2.
2. Jeżeli drugi przetarg zakończył się wynikiem negatywnym, właściwy organ
albo minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa w odniesieniu do nieruchomości, o których mowa
w art. 57 ust. 1, oraz do nieruchomości ujętych w ewidencji, o której mowa w art. 60
ust. 2 pkt 1, w okresie nie krótszym niż 30 dni, ale nie dłuższym niż 6 miesięcy, licząc
od dnia jego zamknięcia, może zbyć nieruchomość w drodze rokowań albo
organizować kolejne przetargi. Przy ustalaniu warunków kolejnych przetargów stosuje
się zasady obowiązujące przy organizowaniu drugiego przetargu.
3. W przypadku zachowania terminów, o których mowa w ust. 1 i 2, właściwy
organ nie ma obowiązku ponownego sporządzania wykazu nieruchomości
przeznaczonych do sprzedaży lub oddania w użytkowanie wieczyste.

art. 40. więcej Art. 40. 1. Przetarg przeprowadza się w formie:
1) przetargu ustnego nieograniczonego;
2) przetargu ustnego ograniczonego;
3) przetargu pisemnego nieograniczonego;
4) przetargu pisemnego ograniczonego.
2. Przetarg ustny ma na celu uzyskanie najwyższej ceny. Przetarg pisemny ma na
celu wybór najkorzystniejszej oferty.
2a. Przetarg ograniczony organizuje się, jeżeli warunki przetargowe mogą być
spełnione tylko przez ograniczoną liczbę osób.
3. O zastosowanej formie przetargu decyduje jego organizator.
4. Przetarg uważa się za zakończony wynikiem negatywnym, jeżeli nikt nie
przystąpił do przetargu ustnego lub żaden z uczestników nie zaoferował postąpienia
ponad cenę wywoławczą albo jeżeli w przetargu pisemnym nie wpłynęła ani jedna
oferta lub żaden z uczestników nie zaoferował ceny wyższej od wywoławczej, a także
jeżeli komisja przetargowa stwierdziła, że żadna oferta nie spełnia warunków
przetargu.
5. Uczestnik przetargu może, w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyniku
przetargu ustnego lub doręczenia zawiadomienia o wyniku przetargu pisemnego,
zaskarżyć czynności związane z przeprowadzeniem przetargu do wojewody, jeżeli przetarg dotyczy nieruchomości Skarbu Państwa, albo do organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli przetarg dotyczy nieruchomości
stanowiących własność tej jednostki. Jeżeli przetarg dotyczy nieruchomości, o których
mowa w art. 57 ust. 1, oraz nieruchomości ujętych w ewidencji, o której mowa w art.
60 ust. 2 pkt 1, uczestnik przetargu może zaskarżyć czynności związane z
przeprowadzeniem przetargu do ministra właściwego do spraw budownictwa,
planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa.

art. 41. więcej Art. 41. 1. Organizator przetargu jest obowiązany zawiadomić osobę ustaloną
jako nabywca nieruchomości o miejscu i terminie zawarcia umowy sprzedaży lub
oddania w użytkowanie wieczyste nieruchomości, najpóźniej w ciągu 21 dni od dnia
rozstrzygnięcia przetargu. Wyznaczony termin nie może być krótszy niż 7 dni od dnia
doręczenia zawiadomienia.
2. Jeżeli osoba ustalona jako nabywca nieruchomości nie przystąpi bez
usprawiedliwienia do zawarcia umowy w miejscu i w terminie podanych
w zawiadomieniu, o którym mowa w ust. 1, organizator przetargu może odstąpić od
zawarcia umowy, a wpłacone wadium nie podlega zwrotowi. W zawiadomieniu
zamieszcza się informację o tym uprawnieniu.

art. 42. więcej Art. 42. 1. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, sposób i tryb
przeprowadzania przetargów na zbycie nieruchomości stanowiących własność Skarbu
Państwa lub własność jednostek samorządu terytorialnego oraz przeprowadzania
rokowań po drugim przetargu, uwzględniając konieczność zapewnienia jawności
i jednolitości postępowania, równego dostępu do udziału w przetargu, uzyskania
najkorzystniejszego wyniku przetargu.
2. Wydając rozporządzenie, o którym mowa w ust. 1, Rada Ministrów ustali:
1) wysokość wadium oraz terminy i formy jego wnoszenia i zwrotu;
2) sposób, terminy i treść ogłoszenia przetargu;
3) tryb powoływania, skład i sposób działania komisji przetargowej oraz organy
właściwe do powołania tej komisji;
4) sposób sporządzania oraz treść protokołu z przeprowadzonego przetargu;
5) tryb postępowania w przypadku zaskarżenia przetargu;
6) tryb postępowania przy przeprowadzaniu poszczególnych rodzajów przetargów
oraz warunki organizowania przetargu ograniczonego;
7) tryb postępowania przy przeprowadzaniu rokowań po drugim przetargu.

art. 43. więcej Art. 43. 1. Trwały zarząd jest formą prawną władania nieruchomością przez
jednostkę organizacyjną.
2. Jednostka organizacyjna ma prawo, z zastrzeżeniem ust. 6, korzystania
z nieruchomości oddanej w trwały zarząd, a w szczególności do:
1) korzystania z nieruchomości w celu prowadzenia działalności należącej do
zakresu jej działania;
2) zabudowy, odbudowy, rozbudowy, nadbudowy, przebudowy, remontu lub
rozbiórki obiektu budowlanego na nieruchomości, zgodnie z przepisami prawa
budowlanego, za zgodą organu nadzorującego;
3) oddania nieruchomości lub jej części w najem, dzierżawę albo użyczenie na czas
nie dłuższy niż czas, na który został ustanowiony trwały zarząd, z równoczesnym
zawiadomieniem właściwego organu i organu nadzorującego, jeżeli umowa jest
zawierana na czas oznaczony do 3 lat, albo za zgodą tych organów, jeżeli umowa
jest zawierana na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub czas nieoznaczony,
jednak na okres nie dłuższy niż czas, na który został ustanowiony trwały zarząd;
zgoda jest wymagana również w przypadku, gdy po umowie zawartej na czas
oznaczony strony zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama
nieruchomość.
3. (uchylony)
4. Jednostka organizacyjna ma prawo wypowiedzenia, za zgodą organu
nadzorującego, każdej umowy najmu, dzierżawy i użyczenia nieruchomości lub jej
części, obciążających nieruchomość objętą trwałym zarządem, z zachowaniem
trzymiesięcznego terminu wypowiedzenia.
4a. Zgoda, o której mowa w ust. 2 pkt 2 i 3, a także w art. 47 ust. 1, art. 48 ust. 1
i art. 60 ust. 2 pkt 12, nie jest wymagana w przypadku instytucji wymienionych w art.
60 ust. 1 pkt 1 oraz Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
5. Nieruchomości stanowiące przedmiot własności lub przedmiot użytkowania
wieczystego Skarbu Państwa oddaje się w trwały zarząd państwowej jednostce
organizacyjnej, a nieruchomości stanowiące przedmiot własności lub przedmiot
użytkowania wieczystego jednostki samorządu terytorialnego – odpowiedniej
samorządowej jednostce organizacyjnej, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej.
6. Wojewoda albo odpowiednia rada lub sejmik mogą ustalić, odpowiednio
w drodze zarządzenia lub uchwały, szczegółowe warunki korzystania z nieruchomości
przez jednostki organizacyjne.

art. 44. więcej Art. 44. 1. Trwały zarząd ustanawia się na czas nieoznaczony lub czas
oznaczony.
2. Z wnioskiem o ustanowienie trwałego zarządu występuje jednostka
organizacyjna.

art. 45. więcej Art. 45. 1. Trwały zarząd na rzecz jednostki organizacyjnej ustanawia właściwy
organ, w drodze decyzji, z zastrzeżeniem art. 60 ust. 3.
2. Decyzja o ustanowieniu trwałego zarządu powinna zawierać:
1) nazwę i siedzibę jednostki organizacyjnej, na rzecz której jest ustanawiany
trwały zarząd;
2) oznaczenie nieruchomości według księgi wieczystej oraz według katastru
nieruchomości;
3) powierzchnię oraz opis nieruchomości;
4) przeznaczenie nieruchomości i sposób jej zagospodarowania;
5) cel, na jaki nieruchomość została oddana w trwały zarząd;
6) termin zagospodarowania nieruchomości;
7) cenę nieruchomości i opłatę z tytułu trwałego zarządu, jeżeli trwały zarząd
ustanawiany jest odpłatnie;
8) możliwość aktualizacji opłaty z tytułu trwałego zarządu, jeżeli trwały zarząd
ustanawiany jest odpłatnie;
9) czas, na który trwały zarząd został ustanowiony.
2a. W przypadku nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków, w decyzji
o ustanowieniu trwałego zarządu można nałożyć, w miarę potrzeby, na jednostkę
organizacyjną obowiązek odbudowy lub remontu położonych na tej nieruchomości
zabytkowych obiektów budowlanych, w terminie określonym w decyzji.
3. Objęcie nieruchomości w trwały zarząd następuje na podstawie protokołu
zdawczo-odbiorczego.

art. 46. więcej Art. 46. 1. Trwały zarząd wygasa z upływem okresu, na który został
ustanowiony, albo na skutek wydania decyzji właściwego organu o jego wygaśnięciu.
2. Właściwy organ może z urzędu wydać decyzję o wygaśnięciu trwałego
zarządu w odniesieniu do nieruchomości lub jej części w razie stwierdzenia, że:
1) nieruchomość nie została zagospodarowana zgodnie z decyzją o ustanowieniu
trwałego zarządu;
2) jednostka organizacyjna nie zawiadomiła właściwego organu o oddaniu
nieruchomości lub jej części w najem, dzierżawę albo o użyczeniu lub nie
uzyskała zgody, o której mowa w art. 43 ust. 2 pkt 3;
3) nieruchomość jest wykorzystywana niezgodnie z jej przeznaczeniem
określonym w decyzji, o której mowa w art. 45;
4) sposób korzystania z nieruchomości pogarsza stan środowiska w stopniu
zagrażającym życiu, zdrowiu lub mieniu;
5) przeznaczenie nieruchomości w planie miejscowym uległo zmianie, która nie
pozwala na dalsze wykorzystywanie nieruchomości lub jej części
w dotychczasowy sposób, a jednostka organizacyjna nie ma możliwości zmiany
sposobu wykorzystywania nieruchomości;
6) nieruchomość stała się zbędna na cel określony w decyzji o ustanowieniu
trwałego zarządu.
3. Wygaśnięcie trwałego zarządu jest równoznaczne z wypowiedzeniem umów
najmu, dzierżawy lub użyczenia z zachowaniem trzymiesięcznego okresu
wypowiedzenia, jeżeli nieruchomość, w stosunku do której wygasł trwały zarząd, była
wynajęta, wydzierżawiona lub użyczona.
4. Decyzja o wygaśnięciu trwałego zarządu przysługującego jednostkom
organizacyjnym:
1) resortu obrony narodowej – wymaga zgody wojewody, wydanej w porozumieniu
z ministrem właściwym do spraw obrony narodowej;
2) resortu spraw wewnętrznych – wymaga zgody wojewody, wydanej
w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych;
3) resortu sprawiedliwości – wymaga zgody wojewody, wydanej w porozumieniu
z ministrem właściwym do spraw sprawiedliwości;
4) Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Agencji Wywiadu – wymaga zgody
wojewody, wydanej w porozumieniu odpowiednio z Szefem Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Szefem Agencji Wywiadu;
5) Centralnego Biura Antykorupcyjnego – wymaga zgody wojewody, wydanej
w porozumieniu z Szefem Centralnego Biura Antykorupcyjnego.

Art. 46a. 1. Wojewoda lub minister właściwy do spraw budownictwa,
planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa może z urzędu wydać decyzję o wygaśnięciu trwałego zarządu w odniesieniu do nieruchomości lub jej części.
2. Uprawnienia przysługujące Skarbowi Państwa do nieruchomości,
w odniesieniu do których trwały zarząd wygasł zgodnie z ust. 1, do czasu
rozstrzygnięcia o sposobie ich zagospodarowania przez organ, który wydał decyzję o
wygaśnięciu trwałego zarządu, wykonuje ten organ.

art. 47. więcej Art. 47. 1. Jednostka organizacyjna sprawująca trwały zarząd może zgłosić
właściwemu organowi wniosek o wydanie decyzji o wygaśnięciu tego zarządu do
całej nieruchomości lub jej części, jeżeli stała się dla niej zbędna. Złożenie wniosku
powinno być poprzedzone uzyskaniem zgody organu nadzorującego jednostkę
organizacyjną.
2. Właściwy organ wydaje decyzję o wygaśnięciu trwałego zarządu, na wniosek
jednostki organizacyjnej, po uzyskaniu możliwości zagospodarowania nieruchomości,
w ciągu 18 miesięcy od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 1.
3. W sprawach, o których mowa w ust. 1, nie stosuje się przepisu art. 46 ust. 4.
4. Wydanie nieruchomości następuje na podstawie protokołu zdawczoodbiorczego.

art. 48. więcej Art. 48. 1. Właściwy organ może orzec, w drodze decyzji, o przekazaniu
trwałego zarządu między jednostkami organizacyjnymi na ich wniosek, złożony za
zgodą organów nadzorujących te jednostki.
2. W decyzji, o której mowa w ust. 1, orzeka się o wygaśnięciu trwałego
zarządu, dotychczas sprawowanego przez jednostkę organizacyjną, i jego
ustanowieniu na rzecz jednostki organizacyjnej wnioskującej o przekazanie.
W sprawach tych stosuje się przepis art. 45 ust. 3.
3. Jeżeli przekazanie trwałego zarządu przez jednostkę organizacyjną następuje
na rzecz jednostki wymienionej w art. 60 ust. 1, o ustanowieniu i wygaśnięciu
trwałego zarządu orzeka minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i
zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa w odniesieniu do
nieruchomości oddanych w trwały zarząd jednostkom wymienionym w art. 60 ust. 1.

art. 49. więcej Art. 49. 1. Likwidacja jednostki organizacyjnej sprawującej trwały zarząd
nieruchomości powoduje, z zastrzeżeniem ust. 2, jego wygaśnięcie.
2. Jeżeli likwidacja jednostki organizacyjnej następuje w wyniku przekształceń
organizacyjnych, właściwy organ albo minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa w odniesieniu do nieruchomości ujętych w ewidencji, o której mowa w art. 60 ust. 2 pkt 1, orzeka o
wygaśnięciu trwałego zarządu przysługującego likwidowanej jednostce
organizacyjnej albo o wygaśnięciu trwałego zarządu przysługującego likwidowanej
jednostce organizacyjnej z równoczesnym ustanowieniem trwałego zarządu na rzecz
jednostek organizacyjnych utworzonych w wyniku tych przekształceń lub na rzecz
jednostek przejmujących zadania jednostki likwidowanej.

Art. 49a. Przepisy art. 43–49 stosuje się odpowiednio w przypadku:
1) oddania w trwały zarząd udziału we współwłasności lub użytkowaniu
wieczystym nieruchomości jednej lub kilku jednostkom organizacyjnym;
2) oddania w trwały zarząd całej nieruchomości kilku jednostkom organizacyjnym
w częściach ułamkowych, z określeniem sposobu korzystania z tej
nieruchomości przez poszczególne jednostki organizacyjne.

art. 50. więcej Art. 50. Do trwałego zarządu w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje
się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego o użytkowaniu.

art. 51. więcej Art. 51. 1. Państwowa osoba prawna oraz państwowa jednostka organizacyjna,
z dniem ich utworzenia, są wyposażane w nieruchomości niezbędne do ich
działalności odpowiednio przez ministra właściwego do spraw budownictwa,
planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, organ
założycielski lub przez organ nadzorujący.
2. Wyposażenie polega na przeniesieniu na rzecz państwowej osoby prawnej
własności nieruchomości albo oddaniu jej nieruchomości gruntowej w użytkowanie
wieczyste, użytkowanie, w tym użytkowanie nieodpłatne, użyczenie lub na oddaniu
państwowej jednostce organizacyjnej nieruchomości w trwały zarząd.
3. Na wyposażenie, o którym mowa w ust. 1, przeznacza się nieruchomości
z zasobu nieruchomości Skarbu Państwa.
4. Przy wyposażaniu państwowych osób prawnych przeniesienie własności
nieruchomości następuje nieodpłatnie oraz nie pobiera się pierwszej opłaty z tytułu
użytkowania wieczystego.

Art. 51a. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i
zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa może doposażyć państwową osobę prawną oraz państwową jednostkę organizacyjną w nieruchomości Skarbu Państwa. Przepis art. 51 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

art. 52. więcej Art. 52. 1. Na wniosek ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania
i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, organu założycielskiego lub
organu nadzorującego starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej
lub dyrektor oddziału Agencji Mienia Wojskowego, wskazuje nieruchomości, które
mogą być przeznaczone na wyposażenie lub doposażenie państwowej osoby prawnej
lub państwowej jednostki organizacyjnej.
2. Starosta wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej lub dyrektor
oddziału Agencji Mienia Wojskowego, przekazują wraz z dokumentacją
nieruchomości należące do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, niezbędne dla
potrzeb, o których mowa w ust. 1, ministrowi właściwemu do spraw budownictwa,
planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, na jego
wniosek, w terminie 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku.

art. 53. więcej Art. 53. 1. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i
zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa lub organ założycielski w
akcie o utworzeniu państwowej osoby prawnej rozstrzyga o wyposażeniu tej osoby
w nieruchomości, o których mowa w art. 52, oraz art. 24a ustawy z dnia 19
października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.
2. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa lub organ założycielski, wykonując ustalenia
zawarte w akcie o utworzeniu państwowej osoby prawnej, przenosi na państwową
osobę prawną własność nieruchomości lub oddaje tej osobie nieruchomości gruntowe
w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, użyczenie w drodze umowy zawartej w
formie aktu notarialnego.

art. 54. więcej Art. 54. 1. Organ nadzorujący w akcie o utworzeniu państwowej jednostki
organizacyjnej wyposaża tę jednostkę w nieruchomości, o których mowa w art. 52.
2. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, wykonując
ustalenia zawarte w akcie o utworzeniu państwowej jednostki organizacyjnej, oddaje
tej jednostce nieruchomości w trwały zarząd w drodze decyzji.

art. 55. więcej Art. 55. W razie gdy państwowe osoby prawne albo państwowe jednostki
organizacyjne są tworzone w wyniku podziału istniejących osób prawnych lub
jednostek organizacyjnych, nie stosuje się przepisów art. 52, jeżeli wyposażenie dotyczy nieruchomości, do których prawa przysługiwały osobom lub jednostkom ulegającym podziałowi.

Art. 55a. 1. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania
i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa może nieodpłatnie przejąć na
rzecz Skarbu Państwa prawa do nieruchomości państwowej osoby prawnej, która nie
jest spółką, za jej zgodą, i przekazać je na rzecz innej państwowej osoby prawnej lub
na potrzeby jednostek, o których mowa w art. 60 ust. 1. Przepisy art. 51 ust. 2, art. 51a
albo art. 58 ust. 1 stosuje się odpowiednio.
1a. Uprawnienia przysługujące Skarbowi Państwa do nieruchomości przejętych
na podstawie ust. 1, do czasu rozstrzygnięcia o sposobie ich zagospodarowania,
wykonuje minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa. O sposobie zagospodarowania nieruchomości
przejętych na podstawie ust. 1, rozstrzyga minister właściwy do spraw budownictwa,
planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa.
2. Przed przejęciem praw do nieruchomości, o którym mowa w ust. 1, minister
właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego
oraz mieszkalnictwa występuje o opinię organu nadzorującego państwową osobę
prawną.
3. W przypadku przekazania praw do nieruchomości na rzecz państwowej osoby
prawnej, o którym mowa w ust. 1, osoba ta odpowiada solidarnie z państwową osobą
prawną, której prawa zostały odjęte, za zobowiązania powstałe do dnia przekazania,
do wysokości wartości tej nieruchomości ustalonej według stanu z chwili przekazania,
a według cen z chwili zapłaty. W przypadku niewypłacalności państwowej osoby
prawnej, której prawa zostały odjęte, powstałej wskutek przekazania praw do
nieruchomości, a egzekucja z majątku tej państwowej osoby prawnej okaże się
bezskuteczna, Skarb Państwa odpowiada na zasadach określonych w art. 40 Kodeksu
cywilnego.
4. Przekazanie może nastąpić na wniosek zainteresowanej państwowej osoby
prawnej lub z urzędu.

art. 56. więcej Art. 56. Przy tworzeniu lub powoływaniu samorządowych osób prawnych lub
samorządowych jednostek organizacyjnych stosuje się odpowiednio przepisy art. 51
i art. 53–55, z tym że na wyposażenie tych osób lub jednostek organ wykonawczy gminy, powiatu lub województwa przeznacza nieruchomości odpowiednio z gminnego, powiatowego lub wojewódzkiego zasobu nieruchomości.

art. 57. więcej Art. 57. 1. Prawa do nieruchomości, które pozostały po zlikwidowanej lub
sprywatyzowanej państwowej osobie prawnej, przechodzą z mocy prawa na rzecz
Skarbu Państwa odpowiednio z dniem likwidacji lub z dniem zakończenia
prywatyzacji.
2. O sposobie zagospodarowania tych nieruchomości rozstrzyga minister
właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego
oraz mieszkalnictwa, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej.
3. Jeżeli minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i
zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa lub inny organ upoważniony
na mocy odrębnych przepisów nie zagospodarował nieruchomości, o których mowa
w ust. 1, może przekazać je protokolarnie do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa,
Agencji Mienia Wojskowego, Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa albo
Krajowego Zasobu Nieruchomości.
4. W razie likwidacji lub prywatyzacji samorządowej osoby prawnej stosuje się
odpowiednio ust. 1–3, z tym że nieruchomości, które nie zostały zagospodarowane,
organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego włącza protokolarnie
odpowiednio do gminnego, powiatowego lub wojewódzkiego zasobu nieruchomości.
5. Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa, w stosunku do których
trwały zarząd wygasł na skutek likwidacji jednostki organizacyjnej, z zastrzeżeniem
przepisu art. 49 ust. 2, organ nadzorujący przekazuje protokolarnie do zasobu
nieruchomości Skarbu Państwa, a jeżeli nieruchomości stanowią własność jednostek
samorządu terytorialnego, organ nadzorujący włącza je protokolarnie do zasobu
nieruchomości odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego.

art. 58. więcej Art. 58. 1. Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa mogą być
wnoszone jako wkład niepieniężny (aport) do spółki przez ministra właściwego do
spraw aktywów państwowych, w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego.
2. W przypadku wnoszenia nieruchomości jako wkładu niepieniężnego (aportu)
do spółki, stosuje się odpowiednio procedurę określoną w art. 52.

Art. 58a. Wojewoda wnioskuje do starosty, wykonującego zadanie z zakresu
administracji rządowej, o przekazanie nieruchomości z zasobu nieruchomości Skarbu
Państwa na cel wskazany we wniosku.

art. 59. więcej Art. 59. 1. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i
zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa może wyposażyć fundację lub
dokonać darowizny nieruchomości z zasobu Skarbu Państwa na rzecz fundacji oraz
organizacji pożytku publicznego prowadzących działalność, o której mowa w art. 68
ust. 1 pkt 2, na jej cele statutowe.
2. W przypadku niewykorzystania nieruchomości na cel, na który nieruchomość
została darowana, darowiznę odwołuje się.
3. Czynność prawna dokonana przez fundację albo organizację pożytku
publicznego z naruszeniem przepisu ust. 2 jest nieważna.
4. W sprawach, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy
art. 51 ust. 2 i 4 oraz art. 52.
5. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa oraz Agencja Mienia Wojskowego
mogą, na warunkach określonych w ust. 1, wyposażyć fundację lub dokonać na jej
rzecz albo na rzecz organizacji pożytku publicznego darowizny nieruchomości,
w stosunku do której wykonują prawa właścicielskie Skarbu Państwa, po uprzednim
uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i
zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, a w zakresie nieruchomości
wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa po uprzednim
uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw rozwoju wsi. W przypadku
niewykorzystania nieruchomości na ten cel darowiznę odwołuje się. Przepisy ust. 3 i
4 stosuje się.
6. Zgoda ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i
zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, o której mowa w ust. 5, jest
wyrażana w formie aktu notarialnego.

art. 60. więcej Art. 60. 1. Nieruchomościami wchodzącymi w skład zasobu nieruchomości
Skarbu Państwa przeznaczonymi na:
1) potrzeby Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej, Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw
Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Prezesa Urzędu Ochrony Danych
Osobowych, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i
wojewódzkich sądów administracyjnych, Najwyższej Izby Kontroli, Krajowej
Rady Sądownictwa, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prokuratury
Krajowej, Krajowego Biura Wyborczego, Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz Państwowej Inspekcji Pracy,
2) potrzeby Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Rządowego Centrum Legislacji,
Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, ministerstw, urzędów
centralnych i urzędów wojewódzkich,
3) potrzeby Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, z wyłączeniem
rejonów oraz nieruchomości zajętych pod drogi publiczne lub przeznaczonych
na realizację inwestycji drogowych
– gospodaruje minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i
zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, z zastrzeżeniem art. 43 ust. 2.
1a. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa gospodaruje nieruchomościami, w odniesieniu do
których wydał decyzję o wygaśnięciu trwałego zarządu zgodnie z art. 46a ust. 1.
2. W ramach gospodarowania minister właściwy do spraw budownictwa,
planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa:
1) prowadzi, zgodnie z katastrem nieruchomości, ewidencję nieruchomości
przeznaczonych na potrzeby jednostek wymienionych w ust. 1;
2) prowadzi, zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki, politykę planowania w
zakresie nabywania albo przejmowania od starosty, wykonującego zadanie z
zakresu administracji rządowej, wojewody, Agencji Mienia Wojskowego lub
Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa nieruchomości na potrzeby jednostek
organizacyjnych, wymienionych w ust. 1, oraz sprzedaży albo przekazywania do
starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, wojewody,
Agencji Mienia Wojskowego lub Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa
nieruchomości zbędnych dla potrzeb jednostek organizacyjnych wymienionych
w ust. 1;
3) zapewnia wycenę nieruchomości;
4) sporządza plan realizacji polityki gospodarowania nieruchomościami Skarbu
Państwa oraz przedkłada go Prezesowi Rady Ministrów celem akceptacji;
5) dokonuje czynności faktycznych i prawnych związanych z utrzymaniem
nieruchomości nieoddanych w trwały zarząd;
6) współpracuje z właściwymi organami oraz z innymi organami, które na mocy
odrębnych przepisów gospodarują nieruchomościami Skarbu Państwa;
7) sprzedaje, dokonuje zamiany, a także wydzierżawia, wynajmuje, użycza albo
przekazuje nieruchomości do starosty, wykonującego zadanie z zakresu
administracji rządowej, wojewody, Krajowego Zasobu Nieruchomości, Agencji
Mienia Wojskowego lub Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, jeżeli stały
się zbędne dla jednostek organizacyjnych wymienionych w ust. 1;
8) składa wnioski o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości Skarbu Państwa
oraz o wpis w księdze wieczystej;
9) podejmuje czynności w postępowaniach sądowych i administracyjnych, w
szczególności w sprawach dotyczących własności lub innych praw rzeczowych
na nieruchomości, o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez
zasiedzenie, dotyczących podziału nieruchomości;
10) podejmuje czynności w sprawach ze stosunku najmu, dzierżawy lub użyczenia,
w odniesieniu do nieruchomości nieoddanych w trwały zarząd;
11) ustanawia nieodpłatnie trwały zarząd w sposób określony w ust. 3–6;
12) wyraża zgodę na zawieranie umów najmu, dzierżawy i użyczenia przez jednostki
określone w ust. 1 pkt 2 i 3 na okres powyżej 90 dni w stosunku do powierzchni
przekraczającej 10% powierzchni wynajmowanej, dzierżawionej lub użyczanej
nieruchomości.
3. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa oddaje nieodpłatnie, w drodze decyzji,
jednostkom organizacyjnym, o których mowa w ust. 1, w trwały zarząd
nieruchomości, o których mowa w ust. 1.
4. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa może orzec, w drodze decyzji, o przekazaniu
trwałego zarządu między jednostkami organizacyjnymi, o których mowa w ust. 1, na
ich wniosek. Przepis art. 48 stosuje się odpowiednio.
5. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, lub wojewoda
oraz Agencja Mienia Wojskowego, przekazuje dokumentację nieruchomości
należącej do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, niezbędnej dla potrzeb jednostek
organizacyjnych wymienionych w ust. 1, ministrowi właściwemu do spraw
budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa,
na jego wniosek, w terminie 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku. Faktyczne wydanie
nieruchomości następuje po wydaniu decyzji na podstawie protokołu zdawczoodbiorczego.
6. Jeżeli nieruchomości oddane w trwały zarząd jednostkom organizacyjnym, o
których mowa w ust. 1, stały się im zbędne, minister właściwy do spraw budownictwa,
planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, po uprzednim
wydaniu decyzji o wygaśnięciu trwałego zarządu, rozstrzyga o sposobie
zagospodarowania nieruchomości lub o przekazaniu jej do zasobu, którym
gospodaruje starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, lub
wojewoda. Nieruchomość może być również przekazana do Agencji Mienia
Wojskowego lub Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa. Do czasu protokolarnego
przekazania nieruchomości nieruchomość jest administrowana przez dotychczasowego trwałego zarządcę.

Art. 60a. (uchylony).

Art. 60b. 1. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i
zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa prowadzi ewidencję
nieruchomości Skarbu Państwa, w tym wszystkich nieruchomości Skarbu Państwa
znajdujących się poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz nieruchomości na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przeznaczonych na potrzeby przedstawicielstw
dyplomatycznych lub konsularnych państw obcych oraz innych przedstawicielstw
i instytucji zrównanych z nimi w zakresie przywilejów i immunitetów na podstawie
ustaw, umów międzynarodowych lub powszechnie obowiązujących zwyczajów
międzynarodowych.
2. Starostowie wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej,
wojewodowie oraz kierownicy jednostek organizacyjnych, na rzecz których
ustanowiony został trwały zarząd w stosunku do nieruchomości Skarbu Państwa, oraz
minister właściwy do spraw zagranicznych, jak również inne organy, jednostki
organizacyjne Skarbu Państwa oraz państwowe osoby prawne, o których mowa w art.
61 ust. 3a, obowiązani są do przekazywania informacji o wszelkich danych i ich
zmianach podlegających ewidencjonowaniu, zgodnie z ust. 1, w terminie 14 dni od
powzięcia informacji o ich wystąpieniu.
3. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa określi, w drodze rozporządzenia, zakres, tryb i
terminy przekazywania informacji dotyczących nieruchomości, w szczególności
zasady ewidencjonowania nieruchomości, sposób wykazywania posiadania przez
Skarb Państwa praw do nieruchomości, zakres informacji faktycznych i prawnych
podlegających ujawnieniu w ewidencji, w szczególności przeznaczenia nieruchomości w planie miejscowym, a w przypadku braku planu – w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, wskazania daty
ostatniej aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości
Skarbu Państwa oddanych w użytkowanie wieczyste lub daty ostatniej aktualizacji
opłaty rocznej z tytułu trwałego zarządu nieruchomości Skarbu Państwa, informacji
o zgłoszonych roszczeniach do nieruchomości, informacji o toczących się
postępowaniach administracyjnych i sądowych.
4. Ewidencja nieruchomości Skarbu Państwa jest prowadzona w formie
elektronicznej.
5. Ewidencja nieruchomości Skarbu Państwa jest jawna.

art. 61. więcej Art. 61. 1. Przedstawicielstwom dyplomatycznym lub urzędom konsularnym
państw obcych oraz innym przedstawicielstwom i instytucjom zrównanym z nimi
w zakresie przywilejów i immunitetów na podstawie ustaw, umów
międzynarodowych lub powszechnie obowiązujących zwyczajów międzynarodowych
nieruchomości Skarbu Państwa mogą być, na zasadzie wzajemności, zbywane lub
oddawane w użytkowanie, dzierżawę lub najem.
2. Umowy z podmiotami, o których mowa w ust. 1, zawiera minister właściwy
do spraw zagranicznych. Minister może udzielić bonifikaty, o której mowa w art. 68
ust. 1 pkt 11.
3. Jednostka samorządu terytorialnego jest obowiązana wskazać i przenieść
własność nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli jest ona niezbędna na cele, o
których mowa w ust. 1. Umowę przeniesienia nieruchomości na własność Skarbu
Państwa zawiera z tą jednostką starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji
rządowej, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zagranicznych.
3a. Minister właściwy do spraw zagranicznych wykonuje uprawnienia
przysługujące Skarbowi Państwa w odniesieniu do nieruchomości znajdujących się
poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, chyba że z odrębnych przepisów lub
czynności prawnych wynika właściwość innego organu, jednostki organizacyjnej
Skarbu Państwa lub państwowej osoby prawnej.
4. W sprawach nieuregulowanych w ust. 1–3 stosuje się odpowiednio przepisy
art. 60 ust. 6.

art. 62. więcej Art. 62. 1. W umowie o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie
wieczyste ustala się sposób i termin jej zagospodarowania, w tym termin zabudowy,
zgodnie z celem, na który nieruchomość gruntowa została oddana w użytkowanie
wieczyste.
2. Jeżeli sposób zagospodarowania nieruchomości gruntowej polega na jej
zabudowie, ustala się termin rozpoczęcia lub termin zakończenia zabudowy.
3. Za rozpoczęcie zabudowy uważa się wybudowanie fundamentów, a za
zakończenie zabudowy wybudowanie budynku w stanie surowym zamkniętym.
4. Termin, o którym mowa w ust. 1, może być przedłużony na wniosek
użytkownika wieczystego, jeżeli nie mógł być dotrzymany z przyczyn niezależnych
od użytkownika.

art. 63. więcej Art. 63. 1. W razie niedotrzymania terminów zagospodarowania nieruchomości
gruntowej, o których mowa w art. 62, właściwy organ może wyznaczyć termin
dodatkowy.
2. W przypadku niedotrzymania terminów, o których mowa w ust. 1 oraz
w art. 62, mogą być ustalone dodatkowe opłaty roczne obciążające użytkownika
wieczystego, niezależnie od opłat z tytułu użytkowania wieczystego, ustalonych
stosownie do przepisów rozdziału 8 działu II.
3. Wysokość dodatkowej opłaty rocznej, o której mowa w ust. 2, wynosi 10%
wartości nieruchomości gruntowej określonej na dzień ustalenia opłaty za pierwszy
rok, po bezskutecznym upływie terminu jej zagospodarowania, ustalonego w umowie
lub decyzji. Za każdy następny rok opłata podlega zwiększeniu o dalsze 10% tej
wartości.
4. Opłaty, o których mowa w ust. 2, ustala właściwy organ w drodze decyzji.

art. 64. więcej Art. 64. 1. Obowiązek ponoszenia dodatkowych opłat rocznych powstaje
z dniem 1 stycznia roku następującego po bezskutecznym upływie terminów
zagospodarowania nieruchomości gruntowej ustalonych w umowie lub decyzji.
2. Opłaty za dany rok wnosi się w terminie do dnia 31 marca każdego roku.

art. 65. więcej Art. 65. 1. Nie pobiera się dodatkowych opłat rocznych w razie:
1) niewybudowania urządzeń infrastruktury technicznej na obszarze, na którym
nieruchomość gruntowa jest położona, jeżeli do wybudowania tych urządzeń był zobowiązany właściwy organ, a ich brak uniemożliwiałby korzystanie z obiektów, do których wybudowania został zobowiązany użytkownik wieczysty
na podstawie umowy lub decyzji;
2) złożenia do właściwego organu wniosku o rozwiązanie umowy o oddanie
nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste.
2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, stosuje się przepisy art. 33 ust. 3
i 3a.

art. 66. więcej Art. 66. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się odpowiednio do trwałego
zarządu.

art. 67. więcej Art. 67. 1. Cenę nieruchomości ustala się na podstawie jej wartości.
1a. Cena lokalu, oznaczonego jako przedmiot odrębnej własności, obejmuje
lokal wraz z pomieszczeniami przynależnymi, w rozumieniu ustawy o własności
lokali oraz udział w nieruchomości wspólnej.
2. Przy sprzedaży nieruchomości w drodze przetargu stosuje się następujące
zasady ustalania cen:
1) cenę wywoławczą w pierwszym przetargu ustala się w wysokości nie niższej niż
wartość nieruchomości;
2) cenę wywoławczą w drugim przetargu można ustalić w wysokości niższej niż
wartość nieruchomości, jednak nie niższej niż 50% tej wartości;
3) cenę nieruchomości, którą jest obowiązany zapłacić jej nabywca, ustala się
w wysokości ceny uzyskanej w wyniku przetargu;
4) jeżeli drugi przetarg zakończył się wynikiem negatywnym, cenę nieruchomości
ustala się w rokowaniach z nabywcą w wysokości nie niższej niż 40% jej
wartości.
3. Przy sprzedaży nieruchomości w drodze bezprzetargowej, o której mowa
w art. 37 ust. 2 i 3, cenę nieruchomości ustala się w wysokości nie niższej niż jej
wartość, z zastrzeżeniem ust. 3a.
3a. Jeżeli nieruchomość jest sprzedawana w drodze bezprzetargowej w celu
realizacji roszczeń przysługujących na mocy niniejszej ustawy lub odrębnych
przepisów, cenę nieruchomości ustala się w wysokości równej jej wartości.
4. Przepisów ust. 2–3a nie stosuje się przy zbyciu nieruchomości na rzecz
podmiotów, o których mowa w art. 61 ust. 1.

art. 68. więcej Art. 68. 1. Właściwy organ może udzielić bonifikaty od ceny ustalonej zgodnie
z art. 67 ust. 3, na podstawie odpowiednio zarządzenia wojewody albo uchwały rady
lub sejmiku, jeżeli nieruchomość jest sprzedawana:
1) na cele mieszkaniowe, na realizację urządzeń infrastruktury technicznej oraz
innych celów publicznych;
2) osobom fizycznym i osobom prawnym, które prowadzą działalność
charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukową,
badawczo-rozwojową, wychowawczą, sportową lub turystyczną, na cele
niezwiązane z działalnością zarobkową, a także organizacjom pożytku
publicznego na cel prowadzonej działalności pożytku publicznego;
3) stowarzyszeniom ogrodowym w rozumieniu ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r.
o rodzinnych ogrodach działkowych z przeznaczeniem na rodzinne ogrody
działkowe;
4) poprzedniemu właścicielowi lub jego spadkobiercy, jeżeli nieruchomość została
od niego przejęta przed dniem 5 grudnia 1990 r.;
5) na rzecz Skarbu Państwa albo na rzecz jednostki samorządu terytorialnego;
6) kościołom i związkom wyznaniowym, mającym uregulowane stosunki
z państwem, na cele działalności sakralnej;
7) jako lokal mieszkalny;
8) w wyniku uwzględnienia roszczeń, o których mowa w art. 209a ust. 1 i ust. 2;
9) spółdzielniom mieszkaniowym w związku z ustanowieniem odrębnej własności
lokali lub z przeniesieniem własności lokali lub domów jednorodzinnych;
10) osobie, o której mowa w art. 37 ust. 2 pkt 6, z zastrzeżeniem, że nieruchomość
przyległa jest przeznaczona lub wykorzystywana na cele mieszkaniowe;
11) podmiotom, o których mowa w art. 61 ust. 1;
12) na cele realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych, o których mowa w art. 15 ust.
1 pkt 5 lit. a ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz. U. z 2018
r. poz. 1398 oraz z 2019 r. poz. 730, 1696 i 2020).
1a. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 7, bonifikata obejmuje cenę
lokalu, w tym cenę udziału w prawie własności gruntu lub, w przypadku gdy udział
obejmuje prawo użytkowania wieczystego, pierwszą opłatę z tego tytułu. Bonifikata
udzielana od ceny lokalu obejmuje wszystkie jej składniki w jednakowej wysokości.
1b. W zarządzeniu wojewody albo uchwale rady lub sejmiku, o których mowa
w ust. 1, określa się w szczególności warunki udzielania bonifikat i wysokość stawek
procentowych. Zarządzenie wojewody albo uchwała rady lub sejmiku stanowi akt
prawa miejscowego lub może dotyczyć indywidualnych nieruchomości.
2. Jeżeli nabywca nieruchomości zbył nieruchomość lub wykorzystał ją na inne
cele niż cele uzasadniające udzielenie bonifikaty, przed upływem 10 lat,
a w przypadku nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny przed upływem 5 lat,
licząc od dnia nabycia, jest zobowiązany do zwrotu kwoty równej udzielonej
bonifikacie po jej waloryzacji. Zwrot następuje na żądanie właściwego organu.
2a. Przepisu ust. 2 nie stosuje się w przypadku:
1) zbycia na rzecz osoby bliskiej, z zastrzeżeniem ust. 2b;
2) zbycia pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego;
3) zbycia pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego i Skarbem Państwa;
4) zamiany lokalu mieszkalnego na:
a) inny lokal mieszkalny będący przedmiotem prawa własności lub
spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, albo
b) nieruchomość przeznaczoną lub wykorzystywaną na cele mieszkaniowe
będącą przedmiotem prawa własności lub prawa użytkowania wieczystego;
5) sprzedaży lokalu mieszkalnego, jeśli środki uzyskane z jego sprzedaży
wykorzystane zostały w ciągu 12 miesięcy na nabycie:
a) innego lokalu mieszkalnego będącego przedmiotem prawa własności lub
przedmiotem spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
mieszkalnego, albo
b) nieruchomości przeznaczonej lub wykorzystywanej na cele mieszkaniowe
będącej przedmiotem prawa własności lub prawa użytkowania wieczystego.
2b. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio do osoby bliskiej, która zbyła lub
wykorzystała nieruchomość na inne cele niż cele uzasadniające udzielenie bonifikaty,
przed upływem 10 lat, a w przypadku nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny
przed upływem 5 lat, licząc od dnia pierwotnego nabycia.
2c. Właściwy organ może odstąpić od żądania zwrotu udzielonej bonifikaty,
w innych przypadkach niż określone w ust. 2a, za zgodą odpowiednio wojewody, rady
lub sejmiku.
2d. Jeżeli w przypadkach, o których mowa w ust. 2a pkt 4 lub 5, na nabycie albo
zamianę nieruchomości albo lokalu mieszkalnego nie zostały wykorzystane wszystkie uzyskane środki, obowiązek zwrotu, o którym mowa w ust. 2, dotyczy kwoty odpowiadającej części bonifikaty niewykorzystanej na nabycie lub zamianę, po jej
waloryzacji.
3. Ustaloną, zgodnie z art. 67, cenę nieruchomości lub jej części wpisanej do
rejestru zabytków obniża się o 50%. Właściwy organ może, za zgodą odpowiednio
wojewody albo rady lub sejmiku, podwyższyć lub obniżyć tę bonifikatę.
3a. Zgoda, o której mowa w ust. 2c i 3, może dotyczyć więcej niż jednej
nieruchomości.
4. W razie zbiegu praw do bonifikat z tytułów, o których mowa w ust. 1 oraz
ust. 3, stosuje się jedną bonifikatę korzystniejszą dla nabywcy.

Art. 68a. 1. Właściwy organ może udzielić za zgodą, odpowiednio wojewody
albo rady lub sejmiku, bonifikaty od ceny ustalonej zgodnie z art. 67 ust. 3, jeżeli
nieruchomość jest sprzedawana partnerowi prywatnemu lub spółce, o której mowa
w art. 14 ust. 1 albo 1a ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-
-prywatnym, jeżeli sprzedaż stanowi wniesienie wkładu własnego podmiotu
publicznego.
2. Sprzedaż nieruchomości na zasadach określonych w ust. 1 następuje
z zastrzeżeniem prawa odkupu. Wykonanie prawa odkupu następuje najpóźniej
w terminie 6 miesięcy od zakończenia czasu trwania umowy o partnerstwie publiczno-
-prywatnym.
3. Z chwilą wykonania prawa odkupu partner prywatny lub spółka, o której
mowa w art. 14 ust. 1 albo 1a ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie
publiczno-prywatnym, jest obowiązany przenieść na rzecz podmiotu publicznego
własność nieruchomości za zwrotem ceny ustalonej zgodnie z ust. 1 i po
uwzględnieniu jej waloryzacji.
4. Do prawa odkupu, o którym mowa w ust. 2, nie stosuje się przepisów
art. 593 § 1 oraz art. 594 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny.

art. 69. więcej Art. 69. Na poczet ceny nieruchomości gruntowej sprzedawanej jej
użytkownikowi wieczystemu zalicza się kwotę równą wartości prawa użytkowania
wieczystego tej nieruchomości, określoną według stanu na dzień sprzedaży.

art. 70. więcej Art. 70. 1. Cena nieruchomości sprzedawanej w drodze przetargu podlega
zapłacie nie później niż do dnia zawarcia umowy przenoszącej własność.
2. Cena nieruchomości sprzedawanej w drodze bezprzetargowej lub w drodze
rokowań, o których mowa w art. 37 ust. 2 i 3 oraz w art. 39 ust. 2, może zostać
rozłożona na raty, na czas nie dłuższy niż 10 lat. Wierzytelność Skarbu Państwa lub
jednostki samorządu terytorialnego w stosunku do nabywcy z tego tytułu podlega
zabezpieczeniu, w szczególności przez ustanowienie hipoteki. Pierwsza rata podlega
zapłacie nie później niż do dnia zawarcia umowy przenoszącej własność
nieruchomości, a następne raty wraz z oprocentowaniem podlegają zapłacie
w terminach ustalonych przez strony w umowie.
3. Rozłożona na raty niespłacona część ceny podlega oprocentowaniu przy
zastosowaniu stopy procentowej równej stopie redyskonta weksli stosowanej przez
Narodowy Bank Polski.
4. Wojewoda w stosunku do nieruchomości stanowiących przedmiot własności
Skarbu Państwa, a rada lub sejmik w stosunku do nieruchomości stanowiących
odpowiednio przedmiot własności gminy, powiatu lub województwa, mogą wyrazić
zgodę na zastosowanie, innej niż określona w ust. 3, stopy procentowej.

art. 71. więcej Art. 71. 1. Za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste
pobiera się pierwszą opłatę i opłaty roczne.
2. Pierwsza opłata za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie
wieczyste w drodze przetargu podlega zapłacie jednorazowo, nie później niż do dnia
zawarcia umowy o oddanie tej nieruchomości w użytkowanie wieczyste.
3. Pierwszą opłatę za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie
wieczyste w drodze bezprzetargowej można rozłożyć na oprocentowane raty.
W sprawach tych stosuje się odpowiednio przepis art. 70 ust. 2–4.
4. Opłaty roczne wnosi się przez cały okres użytkowania wieczystego,
w terminie do dnia 31 marca każdego roku, z góry za dany rok. Opłaty rocznej nie
pobiera się za rok, w którym zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego.
Właściwy organ, na wniosek użytkownika wieczystego złożony nie później niż 14 dni
przed upływem terminu płatności, może ustalić inny termin zapłaty, nieprzekraczający
danego roku kalendarzowego.
5. Pierwszej opłaty nie pobiera się w przypadku:
1) zamiany, o której mowa w art. 14 ust. 4 i art. 15 ust. 2;
2) zawarcia kolejnej umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste, o której
mowa w art. 37 ust. 3a pkt 2, jeżeli od wygaśnięcia użytkowania wieczystego nie
upłynęły 3 lata.
6. W razie wygaśnięcia użytkowania wieczystego opłata roczna z tytułu
użytkowania wieczystego za rok, w którym prawo wygasło, podlega zmniejszeniu
proporcjonalnie do czasu trwania użytkowania wieczystego w tym roku.
7. W przypadku gdy nastąpiła zmiana użytkownika wieczystego w wyniku
przeniesienia prawa użytkowania wieczystego, opłatę roczną pobiera się w całości od
osoby będącej użytkownikiem wieczystym nieruchomości w dniu 1 stycznia roku, za
który obowiązuje opłata.

art. 72. więcej Art. 72. 1. Opłaty z tytułu użytkowania wieczystego ustala się według stawki
procentowej od ceny nieruchomości gruntowej określonej zgodnie z art. 67.
2. Stawka procentowa pierwszej opłaty z tytułu użytkowania wieczystego
wynosi od 15% do 25% ceny nieruchomości gruntowej.
3. Wysokość stawek procentowych opłat rocznych z tytułu użytkowania
wieczystego jest uzależniona od określonego w umowie celu, na jaki nieruchomość
gruntowa została oddana, i wynosi:
1) za nieruchomości gruntowe oddane na cele obronności i bezpieczeństwa
państwa, w tym ochrony przeciwpożarowej – 0,3% ceny;
2) za nieruchomości gruntowe pod budowę obiektów sakralnych wraz z budynkami
towarzyszącymi, plebanii w parafiach diecezjalnych i zakonnych, archiwów
i muzeów diecezjalnych, seminariów duchownych, domów zakonnych oraz
siedzib naczelnych władz kościołów i związków wyznaniowych – 0,3% ceny;
3) za nieruchomości gruntowe na działalność charytatywną oraz na niezarobkową
działalność: opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, wychowawczą,
naukową lub badawczo-rozwojową – 0,3% ceny;
3a) za nieruchomości gruntowe oddane na cele rolne – 1% ceny;
3b) za nieruchomości gruntowe, na których położone są garaże lub stanowiska
postojowe niewykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej albo
nieruchomości przeznaczone na te cele – 1% ceny;
4) za nieruchomości gruntowe oddane na cele mieszkaniowe, na realizację urządzeń
infrastruktury technicznej i innych celów publicznych oraz działalność sportową
– 1% ceny;
4a) za nieruchomości gruntowe na działalność turystyczną – 2% ceny;
5) za pozostałe nieruchomości gruntowe – 3% ceny.

art. 73. więcej Art. 73. 1. Jeżeli nieruchomość gruntowa została oddana w użytkowanie
wieczyste na więcej niż jeden cel, stawkę procentową opłaty rocznej przyjmuje się dla
celu podstawowego, na który nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste.
2. Jeżeli po oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nastąpi
trwała zmiana sposobu korzystania z nieruchomości, powodująca zmianę celu
użytkowania wieczystego, z wnioskiem o zmianę celu użytkowania wieczystego
występuje właściwy organ albo użytkownik wieczysty.
2a. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do udziału w prawie użytkowania
wieczystego nieruchomości gruntowej, w przypadku:
1) ustanowienia odrębnej własności lokalu, którego przeznaczenie jest inne, niż cel
podstawowy, użytkowania wieczystego, lub
2) zmiany sposobu korzystania z lokalu.
2b. Z wnioskiem o zmianę celu użytkowania wieczystego nieruchomości
gruntowej użytkownik wieczysty może wystąpić również w przypadku, gdy
proponowana zmiana jest zgodna:
1) z przeznaczeniem nieruchomości ustalonym w obowiązującym miejscowym
planie zagospodarowania przestrzennego lub
2) z decyzją o pozwoleniu na użytkowanie obiektu budowlanego, lub
3) ze zgłoszeniem budowy lub przebudowy, wobec którego organ administracji
architektoniczno-budowlanej nie wniósł sprzeciwu, lub
4) z uchwałą o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej lub inwestycji
towarzyszącej podjętą na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o ułatwieniach
w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji
towarzyszących (Dz. U. poz. 1496 oraz z 2019 r. poz. 630, 1309 i 1696), lub
5) z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
2c. Jeżeli w przypadku, o którym mowa w ust. 2b, w związku ze zmianą celu
użytkowania wieczystego ulegnie obniżeniu wysokość stawki procentowej opłaty
rocznej, strony mogą ustalić jednorazową opłatę na rzecz właściciela nieruchomości
nie wyższą niż dwukrotność dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania
wieczystego.
2d. Właściwy organ przedstawia w formie pisemnego oświadczenia propozycję
zmiany celu użytkowania wieczystego oraz wyznacza termin na zajęcie pisemnego
stanowiska przez użytkownika wieczystego, nie krótszy niż 2 miesiące od dnia
otrzymania propozycji. Jeżeli użytkownik wieczysty nie zgadza się z proponowaną zmianą celu użytkowania wieczystego lub nie przedstawił stanowiska, właściwy organ może wnieść powództwo do sądu powszechnego właściwego ze względu na położenie
nieruchomości.
2e. W przypadku złożenia przez użytkownika wieczystego wniosku, o którym
mowa w ust. 2 lub 2b, właściwy organ przedstawia pisemne stanowisko w terminie 2
miesięcy od dnia otrzymania wniosku. Jeżeli organ nie zgadza się na zmianę celu
użytkowania wieczystego lub nie przedstawił stanowiska, użytkownik wieczysty może
wnieść powództwo do sądu powszechnego właściwego ze względu na położenie
nieruchomości.
2f. Stawkę procentową opłaty rocznej przyjmuje się stosownie do celu
ustalonego na podstawie zgodnego oświadczenia stron albo orzeczenia sądu. Nowa
stawka opłaty obowiązuje od dnia 1 stycznia roku następującego po roku, w którym
została ustalona.
2g. Przepisy ust. 2b i 2d–2f stosuje się również, w przypadku gdy cel
użytkowania wieczystego nie został dotychczas ustalony.
3. Właściwy organ może udzielić bonifikaty od pierwszej opłaty i opłat
rocznych, na podstawie odpowiednio zarządzenia wojewody albo uchwały rady lub
sejmiku. W zarządzeniu wojewody albo uchwale rady lub sejmiku określa się
w szczególności warunki udzielania bonifikat i wysokość stawek procentowych.
Bonifikaty te można stosować również do nieruchomości gruntowych oddanych
w użytkowanie wieczyste przed dniem 1 stycznia 1998 r.
4. Ustalone, zgodnie z art. 72 ust. 2 i 3 pkt 5, opłaty z tytułu użytkowania
wieczystego obniża się o 50%, jeżeli nieruchomość gruntowa została wpisana do
rejestru zabytków. Właściwy organ może, za zgodą odpowiednio wojewody albo rady
lub sejmiku, podwyższyć lub obniżyć tę bonifikatę.
5. Wysokość pierwszej opłaty i opłat rocznych oraz udzielanych bonifikat
i sposób zapłaty tych opłat ustala się w umowie.
6. Właściwy organ wypowiada udzieloną bonifikatę, jeżeli osoba, której oddano
nieruchomość w użytkowanie wieczyste, przed upływem 10 lat, licząc od dnia
ustanowienia tego prawa, dokonała jego zbycia lub wykorzystała nieruchomość na
inne cele niż cele uzasadniające udzielenie bonifikaty. Przy wypowiedzeniu stosuje
się odpowiednio art. 78–81.
7. Przepisu ust. 6 nie stosuje się w przypadku zbycia:
1) na rzecz osoby bliskiej;
2) pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego;
3) pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego i Skarbem Państwa.

art. 74. więcej Art. 74. 1. Osobom fizycznym, których dochód miesięczny na jednego członka
gospodarstwa domowego nie przekracza 50% przeciętnego wynagrodzenia w
gospodarce narodowej w roku poprzedzającym rok, za który opłata ma być wnoszona,
ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku
Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, na podstawie art. 20 pkt 1
lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270, z późn. zm.), właściwy organ udziela na
ich wniosek 50% bonifikaty od opłaty rocznej, jeżeli nieruchomość jest przeznaczona
na cele mieszkaniowe lub wykorzystywana na te cele.
1a. Dochód miesięczny, o którym mowa w ust. 1, jest obliczany jako średnia
miesięczna z dochodu, o którym mowa w przepisach o dodatkach mieszkaniowych,
uzyskanego w roku poprzedzającym rok, za który opłata roczna jest wnoszona. Ciężar
dowodu, że istnieją przesłanki udzielenia bonifikaty od tej opłaty, spoczywa na
użytkowniku wieczystym.
1b. Przez gospodarstwo domowe rozumie się gospodarstwo prowadzone przez
użytkownika wieczystego samodzielnie lub wspólnie z małżonkiem lub innymi
osobami stale z nim zamieszkującymi i gospodarującymi na nieruchomości oddanej w
użytkowanie wieczyste.
2. Osoby, o których mowa w ust. 1, którym przysługują spółdzielcze prawa do
lokali, korzystają z bonifikaty w formie ulgi w opłatach z tytułu udziału w kosztach
eksploatacji budynków. Wysokość ulgi powinna odpowiadać wysokości bonifikaty od
opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej, udzielonej
spółdzielni mieszkaniowej, proporcjonalnie do powierzchni lokali zajmowanych przez
osoby uprawnione do bonifikaty.

art. 75. więcej Art. 75. W razie zbiegu praw do bonifikat z tytułów, o których mowa
w art. 73 ust. 3 i ust. 4 oraz art. 74 ust. 1, stosuje się jedną bonifikatę korzystniejszą
dla użytkownika wieczystego.

art. 76. więcej Art. 76. 1. Stawka procentowa opłaty rocznej za nieruchomości gruntowe,
o których mowa w art. 72 ust. 3 pkt 5, może być podwyższona zarządzeniem wojewody w stosunku do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub uchwałą odpowiedniej rady lub sejmiku w stosunku do nieruchomości stanowiących
własność jednostek samorządu terytorialnego. Podwyższenie stawki procentowej
może nastąpić tylko przed oddaniem nieruchomości gruntowej w użytkowanie
wieczyste.
2. Opłat rocznych nie pobiera się od użytkowników wieczystych, którzy na
podstawie przepisów ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami
w miastach i osiedlach (Dz. U. z 1969 r. poz. 159, z 1972 r. poz. 193 oraz z 1974 r.
poz. 84) wnieśli jednorazowo opłaty roczne za cały okres użytkowania wieczystego.
Użytkownicy wieczyści, którzy wnieśli opłaty roczne za okres krótszy niż czas trwania
prawa użytkowania wieczystego, wnoszą opłaty roczne po upływie tego okresu.

art. 77. więcej Art. 77. 1. Wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego
nieruchomości gruntowej, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a, podlega aktualizacji nie częściej
niż raz na 3 lata, jeżeli wartość tej nieruchomości ulegnie zmianie. Zaktualizowaną
opłatę roczną ustala się, przy zastosowaniu dotychczasowej stawki procentowej, od
wartości nieruchomości określonej na dzień aktualizacji opłaty.
2. Jeżeli wartość nieruchomości gruntowej na dzień aktualizacji opłaty rocznej
byłaby niższa niż ustalona w drodze przetargu cena tej nieruchomości w dniu oddania
jej w użytkowanie wieczyste, aktualizacji nie dokonuje się. W przypadku
nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste na cele mieszkaniowe przepis
stosuje się w okresie 5 lat, licząc od dnia zawarcia umowy o oddanie nieruchomości
w użytkowanie wieczyste.
2a. W przypadku gdy zaktualizowana wysokość opłaty rocznej przewyższa co
najmniej dwukrotnie wysokość dotychczasowej opłaty rocznej, użytkownik wieczysty
wnosi opłatę roczną w wysokości odpowiadającej dwukrotności dotychczasowej
opłaty rocznej. Pozostałą kwotę ponad dwukrotność dotychczasowej opłaty
(nadwyżka) rozkłada się na dwie równe części, które powiększają opłatę roczną
w następnych dwóch latach. Opłata roczna w trzecim roku od aktualizacji jest równa
kwocie wynikającej z tej aktualizacji.
3. Aktualizacji opłaty rocznej dokonuje się z urzędu albo na wniosek
użytkownika wieczystego nieruchomości gruntowej, na podstawie wartości
nieruchomości gruntowej określonej przez rzeczoznawcę majątkowego.
4. W przypadku aktualizacji opłaty rocznej na poczet różnicy między opłatą
zaktualizowaną a opłatą dotychczasową zalicza się wartość niezaliczonych nakładów
poniesionych przez użytkownika wieczystego na budowę poszczególnych urządzeń
infrastruktury technicznej, o których mowa w art. 143 ust. 2, wybudowanych z
udziałem środków, o których mowa w art. 143 ust. 1.
5. (uchylony)
6. Zasadę, o której mowa w ust. 4, stosuje się odpowiednio do nakładów
koniecznych wpływających na cechy techniczno-użytkowe gruntu, poniesionych
przez użytkownika wieczystego, o ile w ich następstwie wzrosła wartość
nieruchomości gruntowej.

art. 78. więcej Art. 78. 1. Aktualizacji opłaty rocznej dokonuje właściwy organ, wypowiadając
w formie pisemnej wysokość dotychczasowej opłaty w terminie do dnia 31 grudnia
roku poprzedzającego oraz przesyłając równocześnie ofertę przyjęcia nowej
wysokości opłaty rocznej. W wypowiedzeniu należy wskazać sposób obliczenia nowej
wysokości opłaty rocznej i pouczyć użytkownika wieczystego o sposobie
zakwestionowania wypowiedzenia. Do wypowiedzenia dołącza się informację o
wartości nieruchomości, o której mowa w art. 77 ust. 3, oraz o miejscu, w którym
można zapoznać się z operatem szacunkowym. Do doręczenia wypowiedzenia stosuje
się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.
2. Użytkownik wieczysty może, w terminie 30 dni od dnia otrzymania
wypowiedzenia, złożyć do samorządowego kolegium odwoławczego właściwego ze
względu na miejsce położenia nieruchomości, zwanego dalej „kolegium”, wniosek
o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w
innej wysokości. Wniosek składa się za pośrednictwem właściwego organu.
3. Wniosek, o którym mowa w ust. 2, składa się przeciwko właścicielowi
nieruchomości. Ciężar dowodu, że istnieją przesłanki aktualizacji opłaty rocznej,
spoczywa na właściwym organie.
4. Złożenie wniosku, o którym mowa w ust. 2, nie zwalnia z obowiązku
wnoszenia opłat rocznych w dotychczasowej wysokości. W przypadku niezłożenia
wniosku obowiązuje nowa wysokość opłaty rocznej zaoferowana w wypowiedzeniu.
Przepis art. 79 ust. 5 stosuje się odpowiednio.

art. 79. więcej Art. 79. 1. Wniosek do kolegium składa się w formie pisemnej w dwóch
egzemplarzach.
2. W przypadku zaistnienia przesłanek określonych w art. 89 § 2 Kodeksu
postępowania administracyjnego kolegium wyznacza niezwłocznie termin rozprawy.
3. Kolegium powinno dążyć do polubownego załatwienia sprawy w drodze
ugody. Jeżeli do ugody nie doszło, kolegium wydaje orzeczenie o oddaleniu wniosku
lub o ustaleniu nowej wysokości opłaty. Od orzeczenia kolegium odwołanie nie
przysługuje.
4. W przypadku oddalenia wniosku obowiązuje wysokość opłaty zaoferowana
zgodnie z art. 78 ust. 1. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.
5. Ustalona na skutek prawomocnego orzeczenia kolegium lub w wyniku
zawarcia ugody nowa wysokość opłaty rocznej obowiązuje, począwszy od dnia 1
stycznia roku następującego po roku, w którym wypowiedziano wysokość
dotychczasowej opłaty.
6. Kolegium przyznaje w orzeczeniu, na wniosek właściwego organu, zwrot
kosztów postępowania od użytkownika wieczystego, jeżeli oddaliło w orzeczeniu
wniosek, o którym mowa w ust. 1. Jeżeli kolegium w orzeczeniu uznało wniosek za
zasadny, przyznaje, na wniosek użytkownika wieczystego, zwrot kosztów od
właściwego organu.
7. Do postępowania przed kolegium stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu
postępowania administracyjnego o wyłączeniu pracownika oraz organu, o załatwianiu
spraw, doręczeniach, wezwaniach, terminach i postępowaniu, z wyjątkiem przepisów
dotyczących odwołań i zażaleń. Do postępowania, o którym mowa wyżej, stosuje się
również przepisy o opłatach i kosztach.
8. Przepisy ust. 4 i 5 stosuje się odpowiednio, jeżeli sprawę rozstrzygnięto
prawomocnym wyrokiem sądu lub zawarto ugodę sądową, w następstwie wniesienia
sprzeciwu.
9. Orzeczenie lub ugoda, której kolegium nadało klauzulę wykonalności,
podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej.

art. 80. więcej Art. 80. 1. Od orzeczenia kolegium właściwy organ lub użytkownik wieczysty
mogą wnieść sprzeciw w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Wniesienie
sprzeciwu jest równoznaczne z żądaniem przekazania sprawy do sądu powszechnego
właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości.
2. Kolegium przekazuje właściwemu sądowi akta sprawy wraz ze sprzeciwem.
Wniosek, o którym mowa w art. 78 ust. 2, zastępuje pozew.
3. W razie wniesienia sprzeciwu w terminie, orzeczenie traci moc, nawet gdy
sprzeciw odnosi się tylko do części orzeczenia.
4. Jeżeli sprzeciw dotyczy wyłącznie kosztów postępowania, przepisu ust. 3 nie
stosuje się, a właściwy sąd rozstrzyga o kosztach postępowania postanowieniem na
posiedzeniu niejawnym.

art. 81. więcej Art. 81. 1. Użytkownik wieczysty może żądać dokonania aktualizacji opłaty
rocznej, jeżeli wartość nieruchomości uległa zmianie, a właściwy organ nie podjął
aktualizacji. Doręczenie żądania powinno nastąpić w formie pisemnej w terminie do
dnia 31 grudnia roku poprzedzającego aktualizację opłaty rocznej. W przypadku
odmowy aktualizacji opłaty rocznej użytkownik wieczysty może, w terminie 30 dni
od dnia otrzymania odmowy, skierować sprawę do kolegium. W przypadku
nierozpatrzenia żądania w terminie 30 dni użytkownik wieczysty może, w terminie 90
dni od dnia doręczenia żądania, skierować sprawę do kolegium. Przepisy art. 77–80
stosuje się odpowiednio.
2. Ciężar dowodu, że istnieją przesłanki do aktualizacji opłaty, spoczywa na
użytkowniku wieczystym.
3. W przypadku oddalenia wniosku przez kolegium obowiązuje opłata
dotychczasowa.
4. Nowa wysokość opłaty rocznej, ustalona w wyniku uwzględnienia żądania, o
którym mowa w ust. 1, albo w wyniku prawomocnego orzeczenia kolegium lub
zawarcia ugody, obowiązuje, począwszy od dnia 1 stycznia roku następującego po
roku, w którym użytkownik wieczysty zażądał jej aktualizacji.
5. Przepisy ust. 3 i 4 stosuje się odpowiednio, jeżeli sprawę rozstrzygnięto
prawomocnym wyrokiem sądu lub zawarto ugodę sądową, w następstwie wniesienia
sprzeciwu.

art. 82. więcej Art. 82. 1. Za nieruchomość oddaną w trwały zarząd pobiera się opłaty roczne.
2. Opłaty roczne uiszcza się przez cały okres trwałego zarządu, w terminie do
dnia 31 marca każdego roku, z góry za dany rok. W pierwszym roku po ustanowieniu
trwałego zarządu opłatę roczną uiszcza się najpóźniej po upływie 30 dni od dnia,
w którym decyzja o oddaniu nieruchomości w trwały zarząd stała się ostateczna.
Opłatę tę ustala się proporcjonalnie w stosunku do pozostałego do wykorzystania
w danym roku okresu trwałego zarządu.
3. Właściwy organ może, na wniosek jednostki organizacyjnej złożony nie
później niż 14 dni przed upływem terminu uiszczenia opłaty rocznej, ustalić inny
termin uiszczenia tej opłaty, nieprzekraczający danego roku kalendarzowego.

art. 83. więcej Art. 83. 1. Opłaty z tytułu trwałego zarządu ustala się według stawki
procentowej od ceny nieruchomości ustalonej zgodnie z art. 67 ust. 3.
2. Wysokość stawek procentowych opłat rocznych z tytułu trwałego zarządu jest
uzależniona od celu, na jaki nieruchomość została oddana, i wynosi:
1) za nieruchomości oddane na cele obronności i bezpieczeństwa państwa, w tym
ochrony przeciwpożarowej – 0,1% ceny;
2) za nieruchomości oddane na cele mieszkaniowe, na realizację urządzeń
infrastruktury technicznej i innych celów publicznych, działalność charytatywną,
opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukową, badawczo-rozwojową,
wychowawczą, sportową lub turystyczną, a także na siedziby organów władzy i
administracji publicznej niewymienionych w art. 60 ust. 1 – 0,3% ceny;
3) za pozostałe nieruchomości – 1% ceny.
3. Nie pobiera się opłat rocznych za nieruchomości oddane w trwały zarząd pod
drogi publiczne, parki, zieleńce, ogrody botaniczne, ogrody zoologiczne oraz
rezerwaty przyrody.

art. 84. więcej Art. 84. 1. Jeżeli nieruchomość oddana w trwały zarząd jest wykorzystywana na
więcej niż jeden cel, stawkę procentową opłaty rocznej przyjmuje się dla tego celu,
który w decyzji o oddaniu w trwały zarząd został określony jako podstawowy.
2. Jeżeli po oddaniu nieruchomości w trwały zarząd nastąpi trwała zmiana
sposobu korzystania z nieruchomości, stawkę procentową opłaty rocznej zmienia się
stosownie do zmienionego sposobu korzystania. Zmiany stawki procentowej opłaty
rocznej dokonuje się w drodze decyzji właściwego organu.
3. Właściwy organ może udzielić, za zgodą odpowiednio wojewody albo rady
lub sejmiku, bonifikaty od opłat rocznych ustalonych zgodnie z przepisem
art. 83 ust. 2, jeżeli nieruchomość jest oddana:
1) na cele mieszkaniowe, na realizację urządzeń infrastruktury technicznej oraz
innych celów publicznych;
2) jednostkom organizacyjnym, które prowadzą działalność charytatywną,
opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukową, badawczo-rozwojową,
wychowawczą, sportową lub turystyczną, na cele niezwiązane z działalnością
zarobkową;
3) na siedziby organów administracji publicznej i sądów niewymienionych
w art. 60 ust. 1 oraz prokuratur;
4) na siedziby aresztów śledczych, zakładów karnych i zakładów dla nieletnich.
4. Ustalone, zgodnie z art. 83 ust. 2 pkt 3, opłaty z tytułu trwałego zarządu
obniża się o 50%, jeżeli nieruchomość lub jej część składowa zostały wpisane do
rejestru zabytków. Właściwy organ może, za zgodą odpowiednio wojewody albo rady
lub sejmiku, podwyższyć lub obniżyć tę bonifikatę.
4a. W razie zbiegu praw do bonifikat z tytułów, o których mowa w ust. 3 i ust. 4,
stosuje się jedną bonifikatę korzystniejszą dla jednostki organizacyjnej.
5. Wysokość opłat rocznych oraz udzielonych bonifikat i sposób zapłaty tych
opłat ustala się w decyzji właściwego organu.

art. 85. więcej Art. 85. 1. Jednostka organizacyjna sprawująca trwały zarząd nieruchomością,
która oddała nieruchomość lub jej część w najem lub dzierżawę, może być
pozbawiona przysługującej jej bonifikaty, o której mowa w art. 84 ust. 3 i 4, a ponadto
może być zobowiązana do uiszczania opłat rocznych w wysokości 1% ceny
nieruchomości. Pozbawienie bonifikaty oraz zmiana opłaty rocznej następuje
w drodze decyzji właściwego organu.
2. Jeżeli po oddaniu nieruchomości w trwały zarząd nastąpiła trwała zmiana celu
wykorzystywania nieruchomości, będącego podstawą udzielonej bonifikaty, właściwy
organ pozbawia przyznanej bonifikaty w drodze decyzji.

art. 86. więcej Art. 86. Stawka procentowa opłaty rocznej z tytułu trwałego zarządu
nieruchomości, o których mowa w art. 83 ust. 2 pkt 3, może być podwyższona
zarządzeniem wojewody w stosunku do nieruchomości stanowiących własność
Skarbu Państwa albo uchwałą odpowiednio rady lub sejmiku w stosunku do
nieruchomości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego.
Podwyższenie stawki procentowej może nastąpić tylko przed oddaniem
nieruchomości w trwały zarząd.

art. 87. więcej Art. 87. 1. Wysokość opłaty rocznej z tytułu trwałego zarządu nieruchomości
może być aktualizowana, nie częściej niż raz w roku, jeżeli wartość tej nieruchomości
ulegnie zmianie. Zaktualizowaną opłatę roczną ustala się według dotychczasowej
stawki procentowej od wartości nieruchomości określonej na dzień aktualizacji opłaty.
2. Aktualizacji opłaty rocznej dokonuje się, z urzędu albo na wniosek jednostki
organizacyjnej posiadającej nieruchomość w trwałym zarządzie, na podstawie
wartości nieruchomości określonej przez rzeczoznawcę majątkowego.
3. Aktualizacji opłaty rocznej dokonuje się w drodze decyzji właściwego organu.
Nowa wysokość opłaty rocznej obowiązuje począwszy od dnia 1 stycznia roku
następującego po roku, w którym decyzja stała się ostateczna.
4. Przy aktualizacji opłaty, na poczet różnicy między opłatą dotychczasową
a opłatą zaktualizowaną, zalicza się wartość nakładów poniesionych przez jednostkę
organizacyjną, po dniu dokonania ostatniej aktualizacji, na budowę poszczególnych
urządzeń infrastruktury technicznej.
5. Zaliczenie wartości nakładów poniesionych przez jednostkę organizacyjną na
budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej następuje również
w przypadku, gdy nie zostały one uwzględnione w poprzednio dokonywanych
aktualizacjach.
6. Zasady, o których mowa w ust. 4 i 5, stosuje się odpowiednio do nakładów
koniecznych wpływających na cechy techniczno-użytkowe gruntu, poniesionych
przez jednostkę organizacyjną, o ile w ich następstwie wzrosła wartość nieruchomości
gruntowej.

art. 88. więcej Art. 88. 1. Jeżeli jednostka organizacyjna poniosła nakłady na wybudowanie
budynków i innych urządzeń trwale związanych z gruntem, położonych na
nieruchomości oddanej w trwały zarząd, wartości tych nakładów nie uwzględnia się
w cenie nieruchomości będącej podstawą do ustalenia opłat z tytułu trwałego zarządu.
Przepis ten stosuje się odpowiednio w przypadku nabycia budynków i innych
urządzeń w trybie, o którym mowa w art. 17.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio w przypadku zabudowy, odbudowy,
rozbudowy, nadbudowy, przebudowy lub remontu obiektu budowlanego położonego
na nieruchomości, zgodnie z przepisami Prawa budowlanego.

art. 89. więcej Art. 89. W razie nabycia trwałego zarządu z mocy prawa, opłaty roczne ustala
właściwy organ w drodze decyzji. Opłaty tej nie pobiera się za rok, w którym nastąpiło
nabycie trwałego zarządu.

art. 90. więcej Art. 90. 1. Przy przekazywaniu trwałego zarządu nieruchomości przez jednostkę
organizacyjną na wniosek innej jednostki organizacyjnej dokonują one między sobą
rozliczenia z tytułu nakładów na tę nieruchomość poniesionych na zabudowę, odbudowę, rozbudowę, nadbudowę, przebudowę lub remont obiektu budowlanego, zgodnie z przepisami Prawa budowlanego. Sposób rozliczenia ustala się
w porozumieniu między jednostkami organizacyjnymi.
2. W razie wygaśnięcia trwałego zarządu na skutek upływu okresu, na który
został ustanowiony, albo wydania decyzji o jego wygaśnięciu, właściwy organ zwraca
jednostce organizacyjnej kwotę równą wartości nakładów, o których mowa w ust. 1.
3. Jeżeli wygaśnięcie trwałego zarządu nastąpiło na wniosek jednostki
organizacyjnej, rozliczeń, o których mowa w ust. 1, nie dokonuje się, a jednostka
organizacyjna jest zwolniona z obowiązku wnoszenia opłat rocznych począwszy od
dnia złożenia wniosku. Opłat wniesionych do dnia złożenia wniosku nie zwraca się.
4. Przepis art. 88 ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli jednostka organizacyjna,
sprawująca trwały zarząd, rozliczyła się z tytułu poniesionych nakładów, stosownie
do ust. 1, z jednostką organizacyjną, na wniosek której nastąpiło przekazanie trwałego
zarządu.

art. 91. więcej Art. 91. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje
nieruchomości uznawanych za niezbędne na cele obronności i bezpieczeństwa
państwa, uwzględniając ich przeznaczenie, wyposażenie i lokalizację.

art. 92. więcej Art. 92. 1. Przepisów niniejszego rozdziału nie stosuje się do nieruchomości
położonych na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele rolne
i leśne, a w przypadku braku planu miejscowego do nieruchomości
wykorzystywanych na cele rolne i leśne, chyba że dokonanie podziału
spowodowałoby konieczność wydzielenia nowych dróg niebędących niezbędnymi
drogami dojazdowymi do nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych
albo spowodowałoby wydzielenie działek gruntu o powierzchni mniejszej niż
0,3000 ha.
2. Za nieruchomości wykorzystywane na cele rolne i leśne uznaje się
nieruchomości wykazane w katastrze nieruchomości jako użytki rolne albo grunty
leśne oraz zadrzewione i zakrzewione, a także wchodzące w skład nieruchomości rolnych użytki kopalne, nieużytki i drogi, jeżeli nie ustalono dla nich warunków zabudowy i zagospodarowania terenu.

art. 93. więcej Art. 93. 1. Podziału nieruchomości można dokonać, jeżeli jest on zgodny
z ustaleniami planu miejscowego. W razie braku tego planu stosuje się przepisy
art. 94.
2. Zgodność z ustaleniami planu w myśl ust. 1 dotyczy zarówno przeznaczenia
terenu, jak i możliwości zagospodarowania wydzielonych działek gruntu.
2a. Podział nieruchomości położonych na obszarach przeznaczonych w planach
miejscowych na cele rolne i leśne, a w przypadku braku planu miejscowego
wykorzystywanych na cele rolne i leśne, powodujący wydzielenie działki gruntu
o powierzchni mniejszej niż 0,3000 ha, jest dopuszczalny, pod warunkiem że działka
ta zostanie przeznaczona na powiększenie sąsiedniej nieruchomości lub dokonana
zostanie regulacja granic między sąsiadującymi nieruchomościami. W decyzji
zatwierdzającej podział nieruchomości określa się termin na przeniesienie praw do
wydzielonych działek gruntu, który nie może być dłuższy niż 6 miesięcy od dnia,
w którym decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna. Przepisu
nie stosuje się w przypadku podziałów nieruchomości, o których mowa w art. 95.
3. Podział nieruchomości nie jest dopuszczalny, jeżeli projektowane do
wydzielenia działki gruntu nie mają dostępu do drogi publicznej; za dostęp do drogi
publicznej uważa się również wydzielenie drogi wewnętrznej wraz z ustanowieniem
na tej drodze odpowiednich służebności dla wydzielonych działek gruntu albo
ustanowienie dla tych działek innych służebności drogowych, jeżeli nie ma
możliwości wydzielenia drogi wewnętrznej z nieruchomości objętej podziałem. Nie
ustanawia się służebności na drodze wewnętrznej w przypadku sprzedaży
wydzielonych działek gruntu wraz ze sprzedażą udziału w prawie do działki gruntu
stanowiącej drogę wewnętrzną. Przepisu nie stosuje się w odniesieniu do
projektowanych do wydzielenia działek gruntu stanowiących części nieruchomości,
o których mowa w art. 37 ust. 2 pkt 6.
3a. Warunku, o którym mowa w ust. 2a, dotyczącego wydzielenia działki gruntu
o powierzchni mniejszej niż 0,3000 ha, nie stosuje się do działek gruntu
projektowanych do wydzielenia pod drogi wewnętrzne.
3b. Jeżeli przedmiotem podziału jest nieruchomość zabudowana, a proponowany
jej podział powoduje także podział budynku, granice projektowanych do wydzielenia
działek gruntu powinny przebiegać wzdłuż pionowych płaszczyzn, które tworzone są przez ściany oddzielenia przeciwpożarowego usytuowane na całej wysokości budynku od fundamentu do przekrycia dachu. W budynkach, w których nie ma ścian oddzielenia przeciwpożarowego, granice projektowanych do wydzielenia działek
gruntu powinny przebiegać wzdłuż pionowych płaszczyzn, które tworzone są przez
ściany usytuowane na całej wysokości budynku od fundamentu do przekrycia dachu,
wyraźnie dzielące budynek na dwie odrębnie wykorzystywane części.
4. Zgodność proponowanego podziału nieruchomości z ustaleniami planu
miejscowego, z wyjątkiem podziałów, o których mowa w art. 95, opiniuje wójt,
burmistrz albo prezydent miasta. W przypadku podziału nieruchomości położonej na
obszarze, dla którego brak jest planu miejscowego, opinia dotyczy spełnienia
warunków, o których mowa w art. 94 ust. 1.
5. Opinię, o której mowa w ust. 4, wyraża się w formie postanowienia, na które
przysługuje zażalenie.
6. (uchylony)

art. 94. więcej Art. 94. 1. W przypadku braku planu miejscowego – jeżeli nieruchomość jest
położona na obszarze nieobjętym obowiązkiem sporządzenia tego planu – podziału
nieruchomości można dokonać, jeżeli:
1) nie jest sprzeczny z przepisami odrębnymi, albo
2) jest zgodny z warunkami określonymi w decyzji o warunkach zabudowy
i zagospodarowania terenu.
2. Jeżeli w przypadku, o którym mowa w ust. 1, wniosek o podział został
złożony:
1) po upływie 6 miesięcy, licząc od dnia podjęcia przez gminę uchwały
o przystąpieniu do sporządzenia planu miejscowego, lub
2) po wyłożeniu projektu planu miejscowego do publicznego wglądu
– postępowanie w sprawie podziału nieruchomości zawiesza się do czasu uchwalenia
planu miejscowego, jednak nie dłużej niż na okres 6 miesięcy, licząc od dnia złożenia
wniosku o podział. Jeżeli w okresie zawieszenia postępowania w sprawie podziału
nieruchomości plan miejscowy nie zostanie uchwalony, stosuje się przepis ust. 1.
3. Jeżeli nie został uchwalony plan miejscowy dla obszarów objętych, na mocy
przepisów odrębnych, obowiązkiem sporządzenia takiego planu, postępowanie
w sprawie podziału nieruchomości zawiesza się do czasu uchwalenia tego planu.

art. 95. więcej Art. 95. Niezależnie od ustaleń planu miejscowego, a w przypadku braku planu
niezależnie od decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, podział
nieruchomości może nastąpić w celu:
1) zniesienia współwłasności nieruchomości zabudowanej co najmniej dwoma
budynkami, wzniesionymi na podstawie pozwolenia na budowę, jeżeli podział
ma polegać na wydzieleniu dla poszczególnych współwłaścicieli, wskazanych
we wspólnym wniosku, budynków wraz z działkami gruntu niezbędnymi do
prawidłowego korzystania z tych budynków;
2) wydzielenia działki budowlanej, jeżeli budynek został wzniesiony na tej działce
przez samoistnego posiadacza w dobrej wierze;
3) wydzielenia części nieruchomości, której własność lub użytkowanie wieczyste
zostały nabyte z mocy prawa;
4) realizacji roszczeń do części nieruchomości, wynikających z przepisów
niniejszej ustawy lub z odrębnych ustaw;
4a) realizacji przepisów dotyczących przekształcenia prawa użytkowania
wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności
tych gruntów;
5) realizacji przepisów dotyczących przekształceń własnościowych albo likwidacji
przedsiębiorstw państwowych lub samorządowych;
6) wydzielenia części nieruchomości objętej decyzją o ustaleniu lokalizacji drogi
publicznej;
6a) wydzielenia części nieruchomości objętej decyzją o ustaleniu lokalizacji linii
kolejowej;
6b) wydzielenia części nieruchomości objętej decyzją o zezwoleniu na realizację
inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego w rozumieniu przepisów
ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i
realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego albo decyzją o
ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie CPK w rozumieniu przepisów ustawy
z dnia 10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym;
6c) wydzielenia części nieruchomości objętej decyzją o pozwoleniu na realizację
inwestycji w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych
zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli
przeciwpowodziowych;
7) wydzielenia działki budowlanej niezbędnej do korzystania z budynku
mieszkalnego;
8) wydzielenia działek gruntu na terenach zamkniętych.

art. 96. więcej Art. 96. 1. Podziału nieruchomości dokonuje się na podstawie decyzji wójta,
burmistrza albo prezydenta miasta zatwierdzającej podział.
1a. W odniesieniu do nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków decyzję,
o której mowa w ust. 1, wydaje się po uzyskaniu pozwolenia wojewódzkiego
konserwatora zabytków na podział tej nieruchomości.
1b. W przypadku wydzielenia nieruchomości, której własność lub użytkowanie
wieczyste zostały nabyte z mocy prawa, albo w przypadku wydzielenia części
nieruchomości na potrzeby zwrotu wywłaszczonej nieruchomości nie wydaje się
decyzji, o której mowa w ust. 1. Ostateczna decyzja o nabyciu własności lub
użytkowania wieczystego albo ostateczna decyzja o zwrocie wywłaszczonej
nieruchomości zatwierdza podział.
2. W przypadku gdy o podziale nieruchomości orzeka sąd, nie wydaje się
decyzji, o której mowa w ust. 1, i pozwolenia, o którym mowa w ust. 1a. Jeżeli podział
nieruchomości jest uzależniony od ustaleń planu miejscowego, a w razie braku planu
– od warunków określonych w art. 94 ust. 1 i 2, sąd zasięga opinii wójta (burmistrza,
prezydenta miasta), a w odniesieniu do nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków
także opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Do opinii tych nie stosuje się
art. 93 ust. 5.
3. Podział nieruchomości polegający na wydzieleniu wchodzących w jej skład
działek gruntu, odrębnie oznaczonych w katastrze nieruchomości, nie wymaga
wydania decyzji zatwierdzającej podział.
4. Decyzja lub orzeczenie sądu, o których mowa w ust. 1 i 2, stanowią podstawę
do dokonania wpisów w księdze wieczystej oraz w katastrze nieruchomości.

art. 97. więcej Art. 97. 1. Podziału nieruchomości dokonuje się na wniosek i koszt osoby, która
ma w tym interes prawny.
1a. Do wniosku, o którym mowa w ust. 1, należy dołączyć następujące
dokumenty:
1) stwierdzające tytuł prawny do nieruchomości w szczególności oświadczenie,
o którym mowa w art. 116 ust. 2 pkt 4;
2) wypis z katastru nieruchomości i kopię mapy katastralnej obejmującej
nieruchomość podlegającą podziałowi;
3) decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w przypadku,
o którym mowa w art. 94 ust. 1 pkt 2;
3a) pozwolenie, o którym mowa w art. 96 ust. 1a, w przypadku nieruchomości
wpisanej do rejestru zabytków;
4) wstępny projekt podziału, z wyjątkiem podziałów, o których mowa w art. 95;
5) protokół z przyjęcia granic nieruchomości;
6) wykaz zmian gruntowych;
7) wykaz synchronizacyjny, jeżeli oznaczenie działek gruntu w katastrze
nieruchomości jest inne niż w księdze wieczystej;
8) mapę z projektem podziału.
1b. Jeżeli jest wymagane wyrażenie opinii, o której mowa w art. 93 ust. 4 i 5, lub
uzyskanie pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków, o którym mowa
w art. 96 ust. 1a, dokumenty wymienione w ust. 1a pkt 5–8 dołącza się do wniosku
o podział nieruchomości po uzyskaniu pozytywnej opinii lub pozwolenia. Dokumenty
te podlegają przyjęciu do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.
2. Jeżeli nieruchomość jest przedmiotem współwłasności lub współużytkowania
wieczystego, podziału można dokonać na wniosek wszystkich współwłaścicieli albo
współużytkowników wieczystych. Przepis art. 199 Kodeksu cywilnego stosuje się
odpowiednio. Nie dotyczy to podziału, o którym orzeka sąd.
2a. Wniosek o dokonanie podziału, o którym mowa w art. 95 pkt 4a, może złożyć
zarząd spółdzielni mieszkaniowej, zarząd wspólnoty mieszkaniowej lub zarządca,
któremu powierzono zarząd nieruchomością wspólną w sposób określony w art. 18
ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali. Do wniosku nie stosuje się
przepisu art. 22 ust. 3 pkt 6 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali.
3. Podziału nieruchomości można dokonać z urzędu, jeżeli:
1) jest on niezbędny do realizacji celów publicznych;
2) nieruchomość stanowi własność gminy i nie została oddana w użytkowanie
wieczyste.
4. W przypadkach, o których mowa w art. 95 pkt 3–5, podziału nieruchomości
można dokonać z urzędu albo na wniosek odpowiednio starosty, wykonującego
zadanie z zakresu administracji rządowej, zarządu powiatu albo zarządu
województwa.
5. Podziału nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa, powiatu lub
województwa można dokonać z urzędu, po zasięgnięciu opinii odpowiednio starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, zarządu powiatu lub zarządu województwa.
6. Podziału nieruchomości, o którym mowa w ust. 3 pkt 1, można również
dokonać na koszt osoby lub jednostki organizacyjnej, która będzie realizowała cel
publiczny.

Art. 97a. W przypadku dokonywania z urzędu podziału nieruchomości
o nieuregulowanym stanie prawnym stosuje się następujące zasady:
1) informację o zamiarze dokonania podziału nieruchomości wójt, burmistrz albo
prezydent miasta podaje do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo
przyjęty w danej miejscowości oraz na stronach internetowych urzędu gminy,
a także przez ogłoszenie w prasie o zasięgu ogólnopolskim;
2) jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia nie zgłoszą się osoby, które
wykażą, że przysługują im prawa rzeczowe do nieruchomości, można wszcząć
postępowanie w sprawie podziału nieruchomości;
3) po bezskutecznym upływie terminu, o którym mowa w pkt 2, wójt, burmistrz
albo prezydent miasta może wydać decyzję zatwierdzającą podział
nieruchomości;
4) decyzja podlega ogłoszeniu w sposób określony w art. 49 Kodeksu
postępowania administracyjnego.

art. 98. więcej Art. 98. 1. Działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe,
wojewódzkie, krajowe – z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek
właściciela, przechodzą, z mocy prawa, odpowiednio na własność gminy, powiatu,
województwa lub Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział
stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne. Przepis ten stosuje się
także do nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek użytkownika
wieczystego, z tym że prawo użytkowania wieczystego działek gruntu wydzielonych
pod drogi publiczne wygasa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała
się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne. Przepis stosuje się
odpowiednio przy wydzielaniu działek gruntu pod poszerzenie istniejących dróg
publicznych.
2. Właściwy organ składa wniosek o ujawnienie w księdze wieczystej praw
gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa do działek gruntu wydzielonych
pod drogi publiczne lub pod poszerzenie istniejących dróg publicznych. Podstawą
wpisu tych praw do księgi wieczystej jest ostateczna decyzja zatwierdzająca podział.
3. Za działki gruntu, o których mowa w ust. 1, przysługuje odszkodowanie
w wysokości uzgodnionej między właścicielem lub użytkownikiem wieczystym
a właściwym organem. Przepis art. 131 stosuje się odpowiednio. Jeżeli do takiego
uzgodnienia nie dojdzie, na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego
odszkodowanie ustala się i wypłaca według zasad i trybu obowiązujących przy
wywłaszczaniu nieruchomości.

Art. 98a. 1. Jeżeli w wyniku podziału nieruchomości dokonanego na wniosek
właściciela lub użytkownika wieczystego, który wniósł opłaty roczne za cały okres
użytkowania tego prawa, wzrośnie jej wartość, wójt, burmistrz albo prezydent miasta
może ustalić, w drodze decyzji, opłatę adiacencką z tego tytułu. Wysokość stawki
procentowej opłaty adiacenckiej ustala rada gminy, w drodze uchwały, w wysokości
nie większej niż 30% różnicy wartości nieruchomości. Wszczęcie postępowania w
sprawie ustalenia opłaty adiacenckiej może nastąpić w terminie do 3 lat od dnia, w
którym decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna albo
orzeczenie o podziale stało się prawomocne. Przepisy art. 144 ust. 2, art. 146 ust. 1a,
art. 147 i art. 148 ust. 1–3 stosuje się odpowiednio.
1a. Ustalenie opłaty adiacenckiej może nastąpić, jeżeli w dniu, w którym decyzja
zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale
nieruchomości stało się prawomocne, obowiązywała uchwała rady gminy, o której
mowa w ust. 1. Do ustalenia opłaty adiacenckiej przyjmuje się stawkę procentową
obowiązującą w dniu, w którym decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała
się ostateczna albo orzeczenie o podziale nieruchomości stało się prawomocne.
1b. Wartość nieruchomości przed podziałem i po podziale określa się według cen
na dzień, w którym decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna
albo orzeczenie o podziale stało się prawomocne. Stan nieruchomości przed podziałem
przyjmuje się na dzień wydania decyzji zatwierdzającej podział nieruchomości, a stan
nieruchomości po podziale przyjmuje się na dzień, w którym decyzja zatwierdzająca
podział nieruchomości stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale stało się
prawomocne, przy czym nie uwzględnia się części składowych nieruchomości.
Wartość nieruchomości przyjmuje się jako sumę wartości działek możliwych do
samodzielnego zagospodarowania wchodzących w skład nieruchomości podlegającej
podziałowi.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się przy podziale nieruchomości dokonywanym
niezależnie od ustaleń planu miejscowego.
3. Jeżeli w wyniku podziału nieruchomości wydzielono działki gruntu pod drogi
publiczne lub pod poszerzenie istniejących dróg publicznych, do określenia wartości
nieruchomości, zarówno według stanu przed podziałem jak i po podziale,
powierzchnię nieruchomości pomniejsza się o powierzchnię działek gruntu
wydzielonych pod te drogi lub pod ich poszerzenie.
4. W rozliczeniu opłaty adiacenckiej lub zaległości z tego tytułu, osoba
zobowiązana do jej wniesienia może przenieść na rzecz gminy, za jej zgodą, prawa do
działki gruntu wydzielonej w wyniku podziału. Przepis art. 66 ustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r. poz. 900, z późn. zm.)
stosuje się odpowiednio. Różnice między wartością działki gruntu wydzielonej
w wyniku podziału a należnością wynikającą z opłaty adiacenckiej pokrywane są
w formie dopłat.
5. Do ulg w spłacie oraz umarzania należności z tytułu opłaty adiacenckiej
stosuje się przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

Art. 98b. 1. Właściciele albo użytkownicy wieczyści nieruchomości
ukształtowanych w sposób uniemożliwiający ich racjonalne zagospodarowanie mogą
złożyć zgodny wniosek o ich połączenie i ponowny podział na działki gruntu, jeżeli
przysługują im jednorodne prawa do tych nieruchomości. Do wniosku należy
dołączyć, złożone w formie aktu notarialnego, zobowiązanie do dokonania zamiany,
o której mowa w ust. 3.
2. W sprawach, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio art. 93, art. 94,
art. 96, art. 97 ust. 1–2, art. 98, art. 98a oraz art. 99.
3. Podziału nieruchomości, o którym mowa w ust. 1, dokonuje się pod
warunkiem, że właściciele albo użytkownicy wieczyści dokonają, w drodze zamiany,
wzajemnego przeniesienia praw do części ich nieruchomości, które weszły w skład
nowo wydzielonych działek gruntu. W razie nierównej wartości zamienianych części
nieruchomości stosuje się art. 15.

art. 99. więcej Art. 99. Jeżeli zapewnienie dostępu do drogi publicznej ma polegać na
ustanowieniu służebności, o których mowa w art. 93 ust. 3, podziału nieruchomości
dokonuje się pod warunkiem, że przy zbywaniu działek wydzielonych w wyniku
podziału zostaną one ustanowione. Za spełnienie warunku uważa się także sprzedaż wydzielonych działek gruntu wraz ze sprzedażą udziału w prawie do działki gruntu stanowiącej drogę wewnętrzną.

art. 100. więcej Art. 100. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, sposób i tryb
dokonywania podziałów nieruchomości, z uwzględnieniem sposobu postępowania
przy sporządzaniu dokumentów wymaganych w tym postępowaniu oraz rodzaje
i treść tych dokumentów.

art. 101. więcej Art. 101. 1. Przepisy niniejszego rozdziału regulują sprawy scalania
nieruchomości i ich ponownego podziału na działki gruntu.
2. Przepisy rozdziału stosuje się do nieruchomości położonych na obszarach
przeznaczonych w planach miejscowych na cele inne niż rolne i leśne.
3. Przepisów rozdziału nie stosuje się do nieruchomości, które zostały objęte
postępowaniem scaleniowym na podstawie ustawy o scalaniu i wymianie gruntów.

art. 102. więcej Art. 102. 1. Gmina może dokonać scalenia i podziału nieruchomości, o którym
mowa w art. 101 ust. 1. Szczegółowe warunki scalenia i podziału nieruchomości
określa plan miejscowy.
2. Scalenia i podziału nieruchomości można dokonać, jeżeli są one położone
w granicach obszarów określonych w planie miejscowym albo gdy o scalenie i podział
wystąpią właściciele lub użytkownicy wieczyści posiadający, z zastrzeżeniem ust. 4,
ponad 50% powierzchni gruntów objętych scaleniem i podziałem.
3. O przystąpieniu do scalenia i podziału nieruchomości decyduje rada gminy
w drodze uchwały, określając w niej granice zewnętrzne gruntów objętych scaleniem
i podziałem.
4. Zabudowane części nieruchomości mogą być objęte uchwałą, o której mowa
w ust. 3, za zgodą ich właścicieli lub użytkowników wieczystych.
5. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta składa we właściwym sądzie wniosek
o ujawnienie w księdze wieczystej przystąpienia do scalenia i podziału
nieruchomości, a gdy nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej, o złożenie do
istniejącego zbioru dokumentów odpisu uchwały, o której mowa w ust. 3.

art. 103. więcej Art. 103. 1. Właściciele i użytkownicy wieczyści oraz samoistni posiadacze
nieruchomości objętych scaleniem i podziałem są uczestnikami postępowania
w sprawie scalenia i podziału. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta powiadamia ich o wszczęciu postępowania, chyba że mimo dołożenia należytej staranności adres tych osób nie został ustalony. Przepis art. 113 ust. 4 stosuje się odpowiednio.
2. Właściciele i użytkownicy wieczyści nieruchomości objętych scaleniem
i podziałem mogą wybrać ze swojego grona radę uczestników scalenia w liczbie do
10 osób. Rada ta posiada uprawnienia opiniodawcze.
3. Projekt uchwały rady gminy o scaleniu i podziale nieruchomości podlega
zaopiniowaniu przez radę uczestników scalenia oraz wyłożeniu do wglądu
uczestnikom postępowania, na okres 21 dni, w siedzibie urzędu gminy. O wyłożeniu
projektu uchwały do wglądu zawiadamia się na piśmie uczestników postępowania,
których adresy są znane, a ponadto informację o wyłożeniu podaje się do publicznej
wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości oraz na stronach
internetowych urzędu gminy, a także przez ogłoszenie w prasie lokalnej.
4. W okresie kiedy projekt uchwały wyłożony jest do wglądu, uczestnicy
postępowania mogą składać na piśmie wnioski, uwagi i zastrzeżenia do tego projektu.
We wnioskach uczestnicy postępowania mogą wskazywać działki gruntu, które
chcieliby otrzymać w zamian za dotychczas posiadane nieruchomości objęte
scaleniem i podziałem. Złożone wnioski, uwagi i zastrzeżenia podlegają
zaopiniowaniu przez radę uczestników scalenia.
5. O sposobie załatwienia wniosków, uwag i zastrzeżeń, o których mowa
w ust. 4, rozstrzyga rada gminy w uchwale o scaleniu i podziale nieruchomości.
O sposobie rozstrzygnięcia zawiadamia się na piśmie uczestników postępowania,
którzy złożyli wnioski, uwagi i zastrzeżenia, doręczając im wyciąg z uchwały.
6. Koszty związane ze scalaniem i podziałem nieruchomości ponoszą uczestnicy
postępowania proporcjonalnie do powierzchni posiadanych przez nich nieruchomości
objętych scaleniem i podziałem, jeżeli postępowanie zostało przeprowadzone na ich
wniosek.

art. 104. więcej Art. 104. 1. Rada gminy podejmuje uchwałę o scaleniu i podziale
nieruchomości. Uchwałę doręcza się uczestnikom postępowania, których adresy są
znane, a ponadto informację o podjęciu uchwały podaje się do publicznej wiadomości
w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości oraz na stronach internetowych
urzędu gminy, a także przez ogłoszenie w prasie lokalnej. Czynności związane
z przeprowadzeniem postępowania w sprawie scalenia i podziału wykonuje wójt,
burmistrz albo prezydent miasta.
2. Uchwała rady gminy o scaleniu i podziale nieruchomości powinna zawierać:
1) opracowane geodezyjnie granice gruntów objętych scaleniem i podziałem;
2) wypis i wyrys z planu miejscowego;
3) geodezyjny projekt scalenia i podziału nieruchomości;
4) rejestr nieruchomości, z wykazaniem ich stanu dotychczasowego oraz stanu
nowego po scaleniu i podziale, w tym nieruchomości przyznanych uczestnikom
postępowania w zamian za nieruchomości będące ich własnością lub pozostające
w użytkowaniu wieczystym przed scaleniem i podziałem;
5) rozstrzygnięcia w sprawach, o których mowa w art. 105 ust. 2 i 5;
6) ustalenia co do rodzaju urządzeń infrastruktury technicznej planowanych do
wybudowania, terminy ich budowy oraz źródła finansowania;
7) ustalenia co do wysokości, terminu i sposobu zapłaty opłat adiacenckich;
8) rozstrzygnięcie o sposobie załatwienia wniosków, uwag i zastrzeżeń, złożonych
przez uczestników postępowania.
3. Uchwała, o której mowa w ust. 1, stanowi podstawę do:
1) zamknięcia istniejących ksiąg wieczystych;
2) założenia nowych ksiąg wieczystych i ujawnienia w nich praw do nieruchomości
powstałych w wyniku scalenia i podziału;
3) ujawnienia nowego stanu prawnego nieruchomości w katastrze nieruchomości;
4) wyznaczenia i utrwalenia na gruncie granic nieruchomości powstałych w wyniku
scalenia i podziału;
5) wprowadzenia uczestników postępowania na nowe nieruchomości.
4. Wnioski o dokonanie czynności, o których mowa w ust. 3 pkt 1–3, składa
wójt, burmistrz albo prezydent miasta.
5. Obciążenia na nieruchomościach objętych scaleniem i podziałem przenosi się
do nowo założonych ksiąg wieczystych, z zastrzeżeniem art. 105 ust. 5.
6. Uchwała, o której mowa w ust. 1, nie narusza praw osób trzecich
ustanowionych na nieruchomościach objętych scaleniem i podziałem.

art. 105. więcej Art. 105. 1. Powierzchnię każdej nieruchomości objętej scaleniem i podziałem
pomniejsza się o powierzchnię niezbędną do wydzielenia działek gruntu pod nowe
drogi lub pod poszerzenie dróg istniejących. Pomniejszenie to następuje
proporcjonalnie do powierzchni wszystkich nieruchomości objętych scaleniem
i podziałem oraz do ogólnej powierzchni działek gruntu wydzielonych pod nowe drogi
i pod poszerzenie dróg istniejących.
2. W zamian za nieruchomości objęte scaleniem i podziałem każdy
z dotychczasowych właścicieli lub użytkowników wieczystych otrzymuje
odpowiednio na własność lub w użytkowanie wieczyste, nieruchomości składające się
z takiej liczby działek gruntu wydzielonych w wyniku scalenia i podziału, których
łączna powierzchnia jest równa powierzchni dotychczasowej jego nieruchomości,
pomniejszonej zgodnie z przepisem ust. 1. Jeżeli nie ma możliwości przydzielenia
nieruchomości o powierzchni w pełni równoważnej, za różnicę powierzchni dokonuje
się odpowiednich dopłat w gotówce.
2a. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio do samoistnych posiadaczy
nieruchomości.
3. (uchylony)
4. Działki gruntu wydzielone pod nowe drogi albo pod poszerzenie dróg
istniejących, niebędących drogami powiatowymi, wojewódzkimi lub krajowymi,
przechodzą z mocy prawa na własność gminy, a ustanowione na tych działkach prawo
użytkowania wieczystego wygasa z dniem wejścia w życie uchwały rady gminy
o scaleniu i podziale nieruchomości. Jeżeli działki gruntu zostały wydzielone pod
drogi powiatowe, wojewódzkie lub krajowe albo pod poszerzenie tych dróg, stosuje
się odpowiednio art. 98 ust. 1.
5. Służebności gruntowe ustanowione na nieruchomościach objętych scaleniem
i podziałem podlegają zniesieniu, jeżeli stały się zbędne do korzystania z nowo
wydzielonych nieruchomości.

art. 106. więcej Art. 106. 1. Za działki gruntu, wydzielone pod nowe drogi albo pod poszerzenie
dróg istniejących, a także za urządzenia, których właściciele lub użytkownicy
wieczyści nie mogli odłączyć od gruntu, oraz za drzewa i krzewy gmina wypłaca,
z zastrzeżeniem ust. 1a, odszkodowanie w wysokości uzgodnionej między
właścicielami lub użytkownikami wieczystymi a właściwym organem wykonawczym
jednostki samorządu terytorialnego lub starostą. Dopłatę, o której mowa
w art. 105 ust. 2, oraz odszkodowanie, jeżeli nie dojdzie do jego uzgodnienia, ustala
się i wypłaca według zasad i trybu obowiązujących przy wywłaszczaniu
nieruchomości. Odszkodowanie wypłaca właściwy organ.
1a. Za działki gruntu wydzielone pod drogi powiatowe, wojewódzkie lub
krajowe albo pod poszerzenie tych dróg odszkodowanie wypłaca odpowiednio powiat,
województwo lub Skarb Państwa.
2. (uchylony)
3. Gmina jest zobowiązana do wybudowania na gruntach objętych uchwałą
o scaleniu i podziale nieruchomości niezbędnych urządzeń infrastruktury technicznej,
stosownie do przepisu art. 104 ust. 2 pkt 6. Koszty wybudowania tych urządzeń nie
mogą obciążać uczestników postępowania, chyba że na mocy zawartego z gminą
porozumienia strony postanowią inaczej.

art. 107. więcej Art. 107. 1. Osoby, które otrzymały nowe nieruchomości wydzielone w wyniku
scalenia i podziału, są zobowiązane do wniesienia na rzecz gminy opłat adiacenckich
w wysokości do 50% wzrostu wartości tych nieruchomości, w stosunku do wartości
nieruchomości dotychczas posiadanych. Przy ustalaniu wartości dotychczas
posiadanych nieruchomości nie uwzględnia się wartości urządzeń, drzew i krzewów,
o których mowa w art. 106 ust. 1, jeżeli zostało za nie wypłacone odszkodowanie.
2. Wysokość stawki procentowej opłaty adiacenckiej ustala rada gminy
w uchwale o scaleniu i podziale nieruchomości.
3. Terminy i sposób wnoszenia opłat adiacenckich ustala wójt, burmistrz albo
prezydent miasta, w drodze ugody z osobami zobowiązanymi do ich zapłaty, przez
podpisanie protokołu uzgodnień. W razie niedojścia do ugody, o terminie i sposobie
zapłaty rozstrzyga rada gminy, podejmując uchwałę o scaleniu i podziale
nieruchomości. Termin ustalony w uchwale nie może być krótszy niż termin
wybudowania urządzeń infrastruktury technicznej.
4. Opłatę adiacencką ustala wójt, burmistrz albo prezydent miasta, w drodze
decyzji, zgodnie z ugodą lub uchwałą o scaleniu i podziale nieruchomości, o których
mowa w ust. 3. W razie ustanowienia na nieruchomości ograniczonych praw
rzeczowych decyzja o ustaleniu opłaty adiacenckiej stanowi podstawę wpisu do księgi
wieczystej.
5. W rozliczeniu opłaty adiacenckiej lub zaległości z tego tytułu, osoba
zobowiązana do jej wniesienia może przenieść na rzecz gminy, za jej zgodą, prawa do
działki gruntu wydzielonej w wyniku scalenia i podziału. Przepis art. 66 ustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa stosuje się odpowiednio. Różnice między
wartością działki gruntu wydzielonej w wyniku scalenia i podziału a należnością
wynikającą z opłaty adiacenckiej są pokrywane w formie dopłat.
6. Do ulg w spłacie oraz umarzania należności z tytułu opłaty adiacenckiej
stosuje się przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

art. 108. więcej Art. 108. 1. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, sposób i tryb
scalania i podziału nieruchomości oraz sposób i tryb ustalania opłat adiacenckich,
z uwzględnieniem rodzajów dokumentów i rozliczania kosztów postępowania.
2. Wydając rozporządzenie, o którym mowa w ust. 1, Rada Ministrów określi
w szczególności:
1) rodzaje czynności poprzedzających wszczęcie postępowania w sprawie scalenia
i podziału nieruchomości oraz terminy wykonywania tych czynności;
2) sposób ustalania granic zewnętrznych gruntów przeznaczonych do objęcia
scaleniem i podziałem;
3) sposób przyjmowania granic nieruchomości przy wykonywaniu mapy
z projektem scalenia i podziału;
4) sposób wyboru i działania rady uczestników scalenia;
5) sposób sporządzania, rodzaje i treść dokumentów niezbędnych w postępowaniu
w sprawie scalenia i podziału.

art. 109. więcej Art. 109. 1. Gminie przysługuje prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży:
1) niezabudowanej nieruchomości nabytej uprzednio przez sprzedawcę od Skarbu
Państwa albo jednostek samorządu terytorialnego;
2) prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej,
niezależnie od formy nabycia tego prawa przez zbywcę;
3) nieruchomości oraz prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej
na obszarze przeznaczonym w planie miejscowym na cele publiczne albo
nieruchomości, dla której została wydana decyzja o ustaleniu lokalizacji
inwestycji celu publicznego;
4) nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa użytkowania
wieczystego takiej nieruchomości;
4a) nieruchomości położonych na obszarze rewitalizacji, jeżeli przewiduje to
uchwała, o której mowa w art. 8 ustawy z dnia 9 października 2015 r.
o rewitalizacji;
4b) nieruchomości położonych na obszarze Specjalnej Strefy Rewitalizacji, o której
mowa w rozdziale 5 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji.
5) (uchylony)
2. Przepisów ust. 1 pkt 1 i 2 nie stosuje się do nieruchomości przeznaczonych
w planach miejscowych na cele rolne i leśne, a w przypadku braku planów
miejscowych do nieruchomości wykorzystywanych na cele rolne i leśne. Przepis
art. 92 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
3. Prawo pierwokupu nie przysługuje, jeżeli:
1) sprzedaż nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego następuje na rzecz
osób bliskich dla sprzedawcy;
2) sprzedaż nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego następuje między
osobami prawnymi tego samego kościoła lub związku wyznaniowego;
3) prawo własności lub prawo użytkowania wieczystego zostało ustanowione jako
odszkodowanie lub rekompensata za utratę własności nieruchomości;
4) prawo własności lub prawo użytkowania wieczystego zostało ustanowione
w wyniku zamiany własności nieruchomości;
5) w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 3 i 4, prawo pierwokupu nie zostało
ujawnione w księdze wieczystej;
6) sprzedaż nieruchomości następuje na cele budowy dróg krajowych;
7) prawo pierwokupu przysługuje partnerowi prywatnemu lub ostatniemu
partnerowi prywatnemu w przypadkach, o których mowa w ustawie z dnia
19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym;
8) sprzedaż nieruchomości następuje na cele realizacji inwestycji w zakresie
lotniska użytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 lutego
2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie
lotnisk użytku publicznego albo inwestycji w zakresie Centralnego Portu
Komunikacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o Centralnym
Porcie Komunikacyjnym;
9) sprzedaż nieruchomości następuje na cele realizacji inwestycji w rozumieniu
przepisów ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania
do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych oraz stacji
radarów meteorologicznych;
10) prawo pierwokupu przysługuje Krajowemu Zasobowi Nieruchomości w
przypadkach, o których mowa w ustawie z dnia 20 lipca 2017 r. o Krajowym
Zasobie Nieruchomości.
4. Prawo pierwokupu wykonuje wójt, burmistrz albo prezydent miasta.

art. 110. więcej Art. 110. 1. Sprzedaż nieruchomości, o których mowa w art. 109, oraz prawa
użytkowania wieczystego tych nieruchomości może nastąpić, jeżeli wójt, burmistrz
albo prezydent miasta nie wykona prawa pierwokupu.
2. Prawo pierwokupu może być wykonane w terminie miesiąca od dnia
otrzymania przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta zawiadomienia o treści
umowy sprzedaży.
3. Notariusz sporządzający umowę sprzedaży jest zobowiązany do
zawiadomienia wójta, burmistrza albo prezydenta miasta o treści umowy, stosownie
do przepisu ust. 2.
4. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta wykonuje prawo pierwokupu przez
złożenie oświadczenia w formie aktu notarialnego u notariusza, o którym mowa
w ust. 3. W przypadku gdyby złożenie oświadczenia u tego notariusza było
niemożliwe lub napotykało poważne trudności, może być ono złożone u innego
notariusza. Z chwilą złożenia oświadczenia:
1) nieruchomość staje się własnością gminy, jeżeli wykonanie prawa pierwokupu
dotyczyło sprzedaży nieruchomości;
2) prawo użytkowania wieczystego wygasa, jeżeli wykonanie prawa pierwokupu
dotyczyło sprzedaży prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej
stanowiącej własność gminy;
3) gmina uzyskuje prawo użytkowania wieczystego, jeżeli wykonanie prawa
pierwokupu dotyczyło sprzedaży prawa użytkowania wieczystego
nieruchomości gruntowej stanowiącej własność Skarbu Państwa, powiatu lub
województwa.
5. Oświadczenie, o którym mowa w ust. 4, notariusz doręcza sprzedawcy.

art. 111. więcej Art. 111. Prawo pierwokupu wykonuje się po cenie ustalonej między stronami
w umowie sprzedaży.

Art. 111a. 1. Skarbowi Państwa lub miastu stołecznemu Warszawie przysługuje
prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży:
1) praw i roszczeń określonych w dekrecie z dnia 26 października 1945 r.
o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz. U. poz.
279 oraz z 1985 r. poz. 99);
2) roszczeń określonych w art. 214;
3) prawa użytkowania wieczystego ustanowionego na skutek realizacji roszczeń,
o których mowa w pkt 1 i 2.
2. Przeniesienie praw i roszczeń, o których mowa w ust. 1, wymaga zawarcia
umowy w formie aktu notarialnego.
3. W sprawach, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio art. 109 ust.
3 pkt 1 i 2 oraz art. 110 i art. 111.
4. Prawo pierwokupu wykonuje Prezydent m.st. Warszawy.
5. Jeżeli prawa i roszczenia, o których mowa w ust. 1, dotyczą nieruchomości
Skarbu Państwa, którymi gospodaruje minister właściwy do spraw budownictwa,
planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa lub w stosunku
do których prawa właścicielskie wykonuje wojewoda, Krajowy Ośrodek Wsparcia
Rolnictwa albo Agencja Mienia Wojskowego, prawo pierwokupu wykonuje właściwy
minister, wojewoda, Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa lub Agencja Mienia
Wojskowego.

art. 112. więcej Art. 112. 1. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do nieruchomości
położonych, z zastrzeżeniem art. 122a, art. 124 ust. 1b, art. 124b, art. 125 i art. 126, na
obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele publiczne albo do
nieruchomości, dla których wydana została decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji
celu publicznego.
2. Wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu albo ograniczeniu,
w drodze decyzji, prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa
rzeczowego na nieruchomości.
3. Wywłaszczenie nieruchomości może być dokonane, jeżeli cele publiczne nie
mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw
do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy.
4. Organem właściwym w sprawach wywłaszczenia jest starosta, wykonujący
zadanie z zakresu administracji rządowej.

art. 113. więcej Art. 113. 1. Nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Skarbu
Państwa albo na rzecz jednostki samorządu terytorialnego.
2. Nieruchomość stanowiąca własność Skarbu Państwa nie może być
wywłaszczona. Nie dotyczy to wywłaszczenia prawa użytkowania wieczystego oraz
ograniczonych praw rzeczowych obciążających nieruchomość.
3. Wywłaszczeniem może być objęta cała nieruchomość albo jej część. Jeżeli
wywłaszczeniem jest objęta część nieruchomości, a pozostała część nie nadaje się do
prawidłowego wykorzystywania na dotychczasowe cele, na żądanie właściciela lub
użytkownika wieczystego nieruchomości nabywa się tę część w drodze umowy na
rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz jednostki samorządu terytorialnego, w zależności
od tego, na czyją rzecz następuje wywłaszczenie.
4. Jeżeli nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej lub zbioru
dokumentów, przy jej wywłaszczeniu przyjmuje się inne dokumenty stwierdzające
prawa do nieruchomości oraz służące do jej oznaczenia dane z katastru nieruchomości.
5. W przypadku nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym, przy jej
wywłaszczeniu, przyjmuje się służące do jej oznaczenia dane z katastru
nieruchomości.
6. Przez nieruchomość o nieuregulowanym stanie prawnym rozumie się
nieruchomość, dla której ze względu na brak księgi wieczystej, zbioru dokumentów
albo innych dokumentów nie można ustalić osób, którym przysługują do niej prawa
rzeczowe.
7. Przepis ust. 6 stosuje się również, jeżeli właściciel lub użytkownik wieczysty
nieruchomości nie żyje i nie przeprowadzono lub nie zostało zakończone
postępowanie spadkowe.

art. 114. więcej Art. 114. 1. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego, z zastrzeżeniem
ust. 2 i ust. 3, należy poprzedzić rokowaniami o nabycie w drodze umowy praw
określonych w art. 112 ust. 3, przeprowadzonymi między starostą, wykonującym
zadanie z zakresu administracji rządowej, a właścicielem lub użytkownikiem
wieczystym nieruchomości, a także osobą, której przysługuje do nieruchomości
ograniczone prawo rzeczowe. W trakcie prowadzenia rokowań może być zaoferowana
nieruchomość zamienna.
2. W przypadku wywłaszczania nieruchomości na wniosek jednostki samorządu
terytorialnego rokowania, o których mowa w ust. 1, przeprowadzają ich organy
wykonawcze.
3. W przypadku nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym informację
o zamiarze wywłaszczenia starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji
rządowej, podaje do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty w danej
miejscowości oraz na stronach internetowych starostwa powiatowego, a także przez
ogłoszenie w prasie o zasięgu ogólnopolskim. Jeżeli wywłaszczenie dotyczy części nieruchomości, ogłoszenie zawiera również informację o zamiarze wszczęcia postępowania w sprawie podziału tej nieruchomości.
4. Jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia, o którym mowa w ust. 3, nie
zgłoszą się osoby, które wykażą, że przysługują im prawa rzeczowe do nieruchomości,
można wszcząć postępowanie w sprawie podziału i postępowanie wywłaszczeniowe.

art. 115. więcej Art. 115. 1. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego na rzecz Skarbu
Państwa następuje z urzędu, a na rzecz jednostki samorządu terytorialnego – na
wniosek jej organu wykonawczego. Wszczęcie postępowania z urzędu może także
nastąpić na skutek zawiadomienia złożonego przez podmiot, który zamierza
realizować cel publiczny.
2. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego następuje po bezskutecznym
upływie dwumiesięcznego terminu do zawarcia umowy, o której mowa
w art. 114 ust. 1, wyznaczonego na piśmie właścicielowi, użytkownikowi
wieczystemu nieruchomości, a także osobie, której przysługuje ograniczone prawo
rzeczowe na tej nieruchomości.
3. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego następuje z dniem doręczenia
zawiadomienia stronom lub z dniem określonym w ogłoszeniu o wszczęciu
postępowania, wywieszonym w urzędzie starostwa powiatowego, po upływie terminu,
o którym mowa w art. 114 ust. 4.
4. Odmowa wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego, o które wystąpił
organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego albo podmiot, który zamierza
realizować cel publiczny, następuje w drodze decyzji.
5. Przepisu ust. 2 nie stosuje się w przypadku nieruchomości
o nieuregulowanym stanie prawnym.

art. 116. więcej Art. 116. 1. We wniosku o wywłaszczenie należy określić:
1) nieruchomość z podaniem oznaczeń z księgi wieczystej lub zbioru dokumentów
oraz z katastru nieruchomości;
2) cel publiczny, do którego realizacji nieruchomość jest niezbędna;
3) powierzchnię nieruchomości, a jeżeli wywłaszczeniem ma być objęta tylko jej
część – powierzchnię tej części i całej nieruchomości;
4) dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości i stan jej zagospodarowania;
5) lokale zamienne oraz sposób ich zapewnienia najemcom wywłaszczonych lokali;
6) właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości, a w razie braku danych
umożliwiających określenie tych osób – władającego nieruchomością zgodnie
z wpisem w katastrze nieruchomości;
7) osobę, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe na nieruchomości;
8) nieruchomość zamienną, jeżeli jednostka samorządu terytorialnego taką oferuje;
9) inne okoliczności istotne w sprawie.
2. Do wniosku o wywłaszczenie należy dołączyć:
1) dokumenty z przebiegu rokowań, o których mowa w art. 114;
2) wypis i wyrys z planu miejscowego, a w przypadku braku planu miejscowego
decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego;
3) mapę z rejestrem nieruchomości objętych wnioskiem o wywłaszczenie lub mapę
z podziałem i rejestrem nieruchomości oraz decyzję zatwierdzającą ten podział,
jeżeli wniosek o wywłaszczenie dotyczy tylko części nieruchomości;
4) odpis księgi wieczystej albo oświadczenie przedstawiające aktualny stan wpisów
w księdze wieczystej założonej dla nieruchomości objętej wnioskiem
o wywłaszczenie wraz ze wskazaniem numeru księgi wieczystej albo
zaświadczenie o stanie prawnym, jaki wynika ze zbioru dokumentów;
5) w razie braku dokumentów, o których mowa w pkt 4, zaświadczenie właściwego
sądu stwierdzające, że nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej lub że
nie jest dla niej prowadzony zbiór dokumentów;
6) wypis i wyrys z katastru nieruchomości.
2a. Oświadczenie, o którym mowa w ust. 2 pkt 4, składa się pod rygorem
odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Składający oświadczenie
jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy
odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”. Klauzula ta
zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych
zeznań.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio w razie wszczęcia postępowania
wywłaszczeniowego z urzędu.

art. 117. więcej Art. 117. 1. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej,
składa w sądzie wniosek o ujawnienie w księdze wieczystej wszczęcia postępowania
wywłaszczeniowego, a jeżeli nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej –
o złożenie do istniejącego zbioru dokumentów zawiadomienia o wszczęciu tego
postępowania.
2. Jeżeli wywłaszczenie nie doszło do skutku, starosta, wykonujący zadanie
z zakresu administracji rządowej, jest obowiązany wystąpić niezwłocznie
o wykreślenie z księgi wieczystej wpisu o wszczęciu postępowania
wywłaszczeniowego albo złożyć odpowiednie zawiadomienie do zbioru dokumentów.

art. 118. więcej Art. 118. 1. Po wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego starosta,
wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, przeprowadza rozprawę
administracyjną.
1a. Przepisu ust. 1 nie stosuje się w przypadku nieruchomości
o nieuregulowanym stanie prawnym.
2. W postępowaniu wywłaszczeniowym nie stosuje się przepisów o ugodzie
administracyjnej.

Art. 118a. 1. Jeżeli w terminie określonym w art. 114 ust. 4, nie zostały ustalone
osoby, które wykażą, że przysługują im prawa rzeczowe do nieruchomości, starosta
wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, wydaje decyzję o nabyciu
własności nieruchomości przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu
terytorialnego, wnioskującą o wywłaszczenie. Nabycie prawa własności następuje
z dniem, w którym decyzja stała się ostateczna.
2. Decyzja podlega ogłoszeniu w sposób określony w art. 49 Kodeksu
postępowania administracyjnego.
3. Odszkodowanie za nieruchomość, której własność przeszła na rzecz Skarbu
Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, ustala się według przepisów
rozdziału 5 i składa do depozytu sądowego na okres 10 lat.

art. 119. więcej Art. 119. 1. Decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości, poza elementami
określonymi w art. 107 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, powinna
zawierać:
1) ustalenie, na jakie cele nieruchomość jest wywłaszczana;
2) określenie przedmiotu wywłaszczenia przez podanie oznaczenia nieruchomości
według księgi wieczystej lub zbioru dokumentów oraz według katastru
nieruchomości;
3) określenie praw podlegających wywłaszczeniu;
4) wskazanie właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości;
5) wskazanie osoby, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe na
nieruchomości;
6) zobowiązanie do zapewnienia lokali, o których mowa w art. 116 ust. 1 pkt 5;
7) ustalenie wysokości odszkodowania.
2. Jeżeli osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 4 i pkt 5, są nieobecne lub
niezdolne do czynności prawnych, stosuje się art. 34 Kodeksu postępowania
administracyjnego.

art. 120. więcej Art. 120. Jeżeli zachodzi potrzeba zapobieżenia niebezpieczeństwu, wystąpieniu
szkody lub niedogodnościom, jakie mogą powstać dla właścicieli albo użytkowników
wieczystych nieruchomości sąsiednich wskutek wywłaszczenia lub innego niż
dotychczas zagospodarowania wywłaszczonej nieruchomości, w decyzji
o wywłaszczeniu ustanawia się niezbędne służebności oraz ustala obowiązek budowy
i utrzymania odpowiednich urządzeń zapobiegających tym zdarzeniom lub
okolicznościom. Obowiązek budowy i utrzymania odpowiednich urządzeń ciąży na
występującym z wnioskiem o wywłaszczenie.

art. 121. więcej Art. 121. 1. Przejście prawa własności na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz
jednostki samorządu terytorialnego następuje z dniem, w którym decyzja
o wywłaszczeniu nieruchomości stała się ostateczna.
2. Przejście prawa użytkowania wieczystego na rzecz Skarbu Państwa lub na
rzecz jednostki samorządu terytorialnego następuje z dniem, w którym decyzja
o wywłaszczeniu tego prawa stała się ostateczna, jeżeli prawo użytkowania
wieczystego było ustanowione na nieruchomości gruntowej stanowiącej własność
innej osoby niż ta, na rzecz której nastąpiło wywłaszczenie.
3. Prawo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej wygasa z dniem,
w którym decyzja o wywłaszczeniu tego prawa stała się ostateczna, jeżeli prawo
użytkowania wieczystego było ustanowione na nieruchomości gruntowej stanowiącej
własność osoby, na rzecz której nastąpiło wywłaszczenie.
4. Wywłaszczoną nieruchomość do czasu jej wykorzystania na cel, na który
nastąpiło wywłaszczenie, oddaje się w dzierżawę poprzedniemu właścicielowi na jego
wniosek.

art. 122. więcej Art. 122. 1. W przypadkach określonych w art. 108 Kodeksu postępowania
administracyjnego lub uzasadnionych ważnym interesem gospodarczym starosta,
wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, w drodze decyzji, udziela
podmiotowi, który będzie realizował cel publiczny, zezwolenia na niezwłoczne zajęcie
nieruchomości po wydaniu decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości, jeżeli zwłoka w jej zajęciu uniemożliwiałaby realizację celu publicznego, na który nieruchomość została wywłaszczona. Decyzji o niezwłocznym zajęciu nieruchomości nadaje się
rygor natychmiastowej wykonalności.
2. Jeżeli w przypadkach, o których mowa w ust. 1, wydanie decyzji
o wywłaszczeniu wymagałoby uprzedniego dokonania podziału nieruchomości,
decyzji zatwierdzającej podział nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.
3. (uchylony)

Art. 122a. Jeżeli cel publiczny został zrealizowany, a postępowanie
wywłaszczeniowe nie zostało zakończone wydaniem ostatecznej decyzji
o wywłaszczeniu, starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej,
w drodze decyzji orzeka o nabyciu praw na rzecz Skarbu Państwa albo właściwej
jednostki samorządu terytorialnego za odszkodowaniem. Starosta wykonujący zadanie
z zakresu administracji rządowej przed wszczęciem postępowania wyznacza dwumiesięczny termin do zawarcia umowy. Po bezskutecznym upływie dwumiesięcznego
terminu do zawarcia umowy odszkodowanie ustala się według przepisów rozdziału 5.

art. 123. więcej Art. 123. 1. Ostateczna decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości stanowi
podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej. Wpisu dokonuje się na wniosek
starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, lub organu
wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli nieruchomość została
wywłaszczona na rzecz tej jednostki.
2. Najem, dzierżawa lub użyczenie oraz trwały zarząd wywłaszczonej
nieruchomości wygasają z upływem 3 miesięcy od dnia, w którym decyzja
o wywłaszczeniu stała się ostateczna.

art. 124. więcej Art. 124. 1. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej,
może ograniczyć, w drodze decyzji, sposób korzystania z nieruchomości przez
udzielenie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości ciągów
drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji
płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej
i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów
i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, jeżeli właściciel
lub użytkownik wieczysty nieruchomości nie wyraża na to zgody. Ograniczenie to
następuje zgodnie z planem miejscowym, a w przypadku braku planu, zgodnie
z decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.
1a. W przypadkach określonych w art. 108 Kodeksu postępowania
administracyjnego lub uzasadnionych ważnym interesem gospodarczym starosta,
wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, na wniosek podmiotu, który
będzie realizował cel publiczny, udziela, w drodze decyzji, zezwolenia na niezwłoczne
zajęcie nieruchomości po wydaniu decyzji, o której mowa w ust. 1. Decyzji
o niezwłocznym zajęciu nieruchomości nadaje się rygor natychmiastowej
wykonalności.
1b. W zakresie urządzeń łączności publicznej decyzję w sprawie zezwolenia
wydaje się w uzgodnieniu z Prezesem Urzędu Komunikacji Elektronicznej. Decyzja
ta może być również wydana w przypadku braku planu miejscowego lub gdy decyzja
o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego nie jest wymagana.
2. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, udziela
zezwolenia z urzędu albo na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu
terytorialnego, innej osoby lub jednostki organizacyjnej.
3. Udzielenie zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, powinno być poprzedzone
rokowaniami z właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości
o uzyskanie zgody na wykonanie prac, o których mowa w ust. 1. Rokowania
przeprowadza osoba lub jednostka organizacyjna zamierzająca wystąpić z wnioskiem
o zezwolenie. Do wniosku należy dołączyć dokumenty z przeprowadzonych rokowań.
4. Na osobie lub jednostce organizacyjnej występującej o zezwolenie ciąży
obowiązek przywrócenia nieruchomości do stanu poprzedniego, niezwłocznie po
założeniu lub przeprowadzeniu ciągów, przewodów i urządzeń, o których mowa
w ust. 1. Jeżeli przywrócenie nieruchomości do stanu poprzedniego jest niemożliwe
albo powoduje nadmierne trudności lub koszty, stosuje się odpowiednio przepis
art. 128 ust. 4.
5. Jeżeli założenie lub przeprowadzenie ciągów, przewodów i urządzeń,
o których mowa w ust. 1, uniemożliwia właścicielowi albo użytkownikowi
wieczystemu dalsze prawidłowe korzystanie z nieruchomości w sposób
dotychczasowy albo w sposób zgodny z jej dotychczasowym przeznaczeniem,
właściciel lub użytkownik wieczysty może żądać, aby odpowiednio starosta,
wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, lub występujący z wnioskiem
o zezwolenie, o którym mowa w ust. 2, nabył od niego na rzecz Skarbu Państwa,
w drodze umowy, własność albo użytkowanie wieczyste nieruchomości.
6. Właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości jest obowiązany
udostępnić nieruchomość w celu wykonania czynności związanych z konserwacją
oraz usuwaniem awarii ciągów, przewodów i urządzeń, o których mowa w ust. 1.
Obowiązek udostępnienia nieruchomości podlega egzekucji administracyjnej.
Przepisy ust. 4 stosuje się odpowiednio.
7. Decyzja ostateczna, o której mowa w ust. 1, stanowi podstawę do dokonania
wpisu w księdze wieczystej. Wpisu dokonuje się na wniosek starosty, wykonującego
zadanie z zakresu administracji rządowej, lub organu wykonawczego jednostki
samorządu terytorialnego, jeżeli zezwolenie było udzielone na wniosek tej jednostki.
8. W sprawach, o których mowa w ust. 1, w których stroną postępowania jest
gmina lub powiat, prezydent miasta na prawach powiatu sprawujący funkcję starosty
podlega wyłączeniu na zasadach określonych w rozdziale 5 działu I Kodeksu
postępowania administracyjnego.

Art. 124a. Przepisy art. 124 ust. 1–2 i 4–7, art. 124b oraz art. 125
i art. 126 stosuje się odpowiednio do nieruchomości o nieuregulowanym stanie
prawnym. Do postępowania w sprawie ograniczenia sposobu korzystania z tych nieruchomości stosuje się art. 114 ust. 3 i 4, art. 115 ust. 3 i 4 oraz art. 118a ust. 2 i 3.

Art. 124b. 1. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej,
w drodze decyzji zobowiązuje właściciela, użytkownika wieczystego lub osobę, której
przysługują inne prawa rzeczowe do nieruchomości do udostępnienia nieruchomości
w celu wykonania czynności związanych z konserwacją, remontami oraz usuwaniem
awarii ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń, nienależących do części
składowych nieruchomości, służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary,
gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także
innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych
do korzystania z tych przewodów i urządzeń, a także usuwaniem z gruntu tych
ciągów, przewodów, urządzeń i obiektów, jeżeli właściciel, użytkownik wieczysty lub
osoba, której przysługują inne prawa rzeczowe do nieruchomości nie wyraża na to
zgody. Decyzja o zobowiązaniu do udostępniania nieruchomości może być także
wydana w celu zapewnienia dojazdu umożliwiającego wykonanie czynności.
2. Decyzję, o której mowa w ust. 1, wydaje się z urzędu albo na wniosek
podmiotu zobowiązanego do wykonania czynności, o których mowa w ust. 1.
2a. Decyzji, o której mowa w ust. 1, nadaje się rygor natychmiastowej
wykonalności.
3. Obowiązek udostępnienia nieruchomości może być ustanowiony na czas nie
dłuższy niż 6 miesięcy. Przepis art. 124 ust. 1a i 4 stosuje się odpowiednio.
4. Za udostępnienie nieruchomości oraz szkody powstałe na skutek czynności,
o których mowa w ust. 1, przysługuje odszkodowanie w wysokości uzgodnionej
między właścicielem, użytkownikiem wieczystym lub osobą, której przysługują inne
prawa rzeczowe do nieruchomości a podmiotem, któremu udostępniono
nieruchomość. Jeżeli do takiego uzgodnienia nie dojdzie w terminie 30 dni, licząc od
dnia, w którym upłynął termin udostępnienia nieruchomości, określony w decyzji,
o której mowa w ust. 1, starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji
rządowej wszczyna postępowanie w sprawie ustalenia odszkodowania.
5. Obowiązek udostępnienia nieruchomości, o którym mowa w ust. 1, podlega
egzekucji administracyjnej.

Art. 124c. 1. Przepisy art. 124 stosuje się odpowiednio dla ograniczenia,
w drodze decyzji, sposobu korzystania z nieruchomości poprzez udzielenie
zezwolenia na:
1) zakładanie na obiektach budowlanych elementów trakcji, znaków i sygnałów
drogowych lub innych urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego, urządzeń
służących do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, a także urządzeń
niezbędnych do korzystania z nich,
2) urządzanie i utrzymywanie ogólnodostępnego ciągu pieszego, przebiegającego
przez prześwity lub podcienia, w obrysie obiektu budowlanego
– jeżeli właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości nie wyraża na to zgody.
2. Ograniczenie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, następuje zgodnie z planem
miejscowym, a w przypadku braku planu, zgodnie z decyzją o ustaleniu lokalizacji
inwestycji celu publicznego, zaś ograniczenie, o którym mowa w ust. 1 pkt 2,
następuje zgodnie z planem miejscowym.

art. 125. więcej Art. 125. 1. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej,
może, w drodze decyzji, ograniczyć sposób korzystania z nieruchomości niezbędnej
w celu poszukiwania, rozpoznawania, wydobywania kopalin objętych własnością
górniczą. Przepisy art. 124 ust. 2–4 stosuje się odpowiednio.
2. Ograniczenie, o którym mowa w ust. 1, może nastąpić wyłącznie na rzecz
przedsiębiorcy, który uzyskał koncesję na wykonywanie takiej działalności, na czas
nie dłuższy niż termin obowiązywania koncesji. Odszkodowanie z tytułu ograniczenia
wypłaca przedsiębiorca.
3. Jeżeli ograniczenie, o którym mowa w ust. 1, jest ustanawiane na czas dłuższy
niż rok, lub uniemożliwia właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu dalsze
prawidłowe korzystanie z nieruchomości w sposób dotychczasowy albo w sposób
zgodny z jej dotychczasowym przeznaczeniem, właściciel lub użytkownik wieczysty
nieruchomości może żądać, aby przedsiębiorca nabył od niego nieruchomość.
W sprawach spornych orzekają sądy powszechne.

art. 126. więcej Art. 126. 1. W przypadku siły wyższej lub nagłej potrzeby zapobieżenia
powstaniu znacznej szkody, z zastrzeżeniem ust. 5, starosta, wykonujący zadanie
z zakresu administracji rządowej, udziela, w drodze decyzji, zezwolenia na czasowe
zajęcie nieruchomości na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy, licząc od dnia zajęcia
nieruchomości. W przypadku postępowania prowadzonego na wniosek, wydanie
decyzji następuje niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni, licząc od dnia
złożenia wniosku.
2. Decyzji, o której mowa w ust. 1, nadaje się rygor natychmiastowej
wykonalności.
3. Po upływie okresu, na który nastąpiło zajęcie nieruchomości, podmiot, który
zajął nieruchomość, jest obowiązany doprowadzić nieruchomość do stanu
poprzedniego. Za udostępnienie nieruchomości oraz szkody powstałe w wyniku
zajęcia nieruchomości przysługuje odszkodowanie w wysokości uzgodnionej między
właścicielem, użytkownikiem wieczystym lub osobą, której przysługują inne prawa
rzeczowe do nieruchomości a podmiotem, któremu udostępniono nieruchomość.
Jeżeli do takiego uzgodnienia nie dojdzie w terminie 30 dni, licząc od dnia, w którym
upłynął termin udostępnienia nieruchomości, określony w decyzji, o której mowa
w ust. 1, starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, wszczyna
postępowanie w sprawie ustalenia odszkodowania.
4. Jeżeli na skutek czasowego zajęcia nieruchomości właściciel lub użytkownik
wieczysty nie będzie mógł korzystać z nieruchomości w sposób dotychczasowy lub
zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem, może żądać, aby podmiot, który zajął
nieruchomość, nabył od niego własność lub użytkowanie wieczyste nieruchomości
w drodze umowy.
5. W przypadku, gdy nagła potrzeba zapobieżenia okolicznościom, o których
mowa w ust. 1, uniemożliwia złożenie wniosku o wydanie decyzji na czasowe zajęcie
nieruchomości, właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości ma obowiązek
udostępnienia jej w celu zapobieżenia tym okolicznościom. Obowiązek udostępnienia nieruchomości podlega egzekucji administracyjnej. Podmiot, który zajął nieruchomość składa wniosek o wydanie tej decyzji w terminie 3 dni od dnia zajęcia
nieruchomości. Decyzja może być wydana nie później niż po upływie 6 miesięcy
licząc od dnia zajęcia nieruchomości.
6. W przypadku niezłożenia wniosku, o którym mowa w ust. 5, w terminie 3 dni,
starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, w drodze decyzji
orzeka o nałożeniu kary w wysokości 5000 zł za każdy dzień zwłoki, licząc od dnia
następującego po dniu, w którym upłynął termin do złożenia wniosku. Wpływy z kar
stanowią dochód budżetu państwa.
7. O nałożeniu kary, o której mowa w ust. 6, starosta, wykonujący zadanie
z zakresu administracji rządowej, orzeka również w sytuacji, jeżeli nastąpiło zajęcie
nieruchomości, a nie zaistniały przesłanki, o których mowa w ust. 1 i 5, uzasadniające
zajęcie nieruchomości.
8. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, wydaje
decyzję potwierdzającą zaistnienie przesłanek zajęcia nieruchomości w terminie 7 dni
od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 5.
9. Kary, o których mowa w ust. 6 i 7, uiszcza się w terminie 14 dni od dnia
doręczenia decyzji. W przypadku nieuiszczenia kary, podlega ona ściągnięciu w trybie
przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
10. Przepisy ust. 1–9 stosuje się również w przypadku nagłej potrzeby
zapobieżenia znacznej szkody wynikającej z awarii, o których mowa w art. 124b.

art. 127. więcej Art. 127. (uchylony).

art. 128. więcej Art. 128. 1. Wywłaszczenie własności nieruchomości, użytkowania wieczystego
lub innego prawa rzeczowego następuje za odszkodowaniem na rzecz osoby
wywłaszczonej odpowiadającym wartości tych praw.
2. Jeżeli na wywłaszczanej nieruchomości lub prawie użytkowania wieczystego
tej nieruchomości są ustanowione inne prawa rzeczowe, odszkodowanie zmniejsza się
o kwotę równą wartości tych praw.
3. Jeżeli na wywłaszczanej nieruchomości, stanowiącej własność jednostki
samorządu terytorialnego, jest ustanowione prawo użytkowania wieczystego,
odszkodowanie zmniejsza się o kwotę równą wartości tego prawa.
4. Odszkodowanie przysługuje również za szkody powstałe wskutek zdarzeń,
o których mowa w art. 120 i 124–126. Odszkodowanie powinno odpowiadać wartości
poniesionych szkód. Jeżeli wskutek tych zdarzeń zmniejszy się wartość
nieruchomości, odszkodowanie powiększa się o kwotę odpowiadającą temu
zmniejszeniu.

art. 129. więcej Art. 129. 1. Odszkodowanie ustala starosta, wykonujący zadanie z zakresu
administracji rządowej, w decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości, z zastrzeżeniem
ust. 5.
2. (uchylony)
3. Jeżeli w ramach odszkodowania została przyznana nieruchomość zamienna,
w decyzji, o której mowa w ust. 1, podaje się dodatkowo oznaczenie nieruchomości
zamiennej według treści księgi wieczystej oraz według katastru nieruchomości, jej
wartość oraz wysokość dopłaty.
4. (uchylony)
5. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, wydaje
odrębną decyzję o odszkodowaniu:
1) w przypadkach, o których mowa w art. 98 ust. 3, art. 106 ust. 1 i art. 124–126;
2) na wniosek podmiotu realizującego cel publiczny lub właściciela wywłaszczonej
nieruchomości;
3) gdy nastąpiło pozbawienie praw do nieruchomości bez ustalenia odszkodowania,
a obowiązujące przepisy przewidują jego ustalenie.

art. 130. więcej Art. 130. 1. Wysokość odszkodowania ustala się według stanu, przeznaczenia
i wartości, wywłaszczonej nieruchomości w dniu wydania decyzji o wywłaszczeniu.
W przypadku gdy starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej,
wydaje odrębną decyzję o odszkodowaniu, wysokość odszkodowania ustala się
według stanu i przeznaczenia nieruchomości w dniu pozbawienia lub ograniczenia
praw, a w przypadkach, o których mowa w art. 98 ust. 3 i art. 106 ust. 1, według stanu
i przeznaczenia nieruchomości odpowiednio w dniu wydania decyzji o podziale lub
podjęcia uchwały o przystąpieniu do scalenia i podziału oraz jej wartości w dniu
wydania decyzji o odszkodowaniu. Przepis art. 134 stosuje się odpowiednio.
2. Ustalenie wysokości odszkodowania następuje po uzyskaniu opinii
rzeczoznawcy majątkowego, określającej wartość nieruchomości.

art. 131. więcej Art. 131. 1. W ramach odszkodowania właścicielowi lub użytkownikowi
wieczystemu wywłaszczonej nieruchomości może być przyznana, za jego zgodą,
odpowiednia nieruchomość zamienna.
2. Nieruchomość zamienną przyznaje się z zasobu nieruchomości Skarbu
Państwa, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz Skarbu Państwa, lub z zasobu
nieruchomości odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli
wywłaszczenie następuje na rzecz tej jednostki.
3. Nieruchomość zamienna może być przyznana w porozumieniu z Dyrektorem
Generalnym Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, z Zasobu Własności Rolnej
Skarbu Państwa, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz Skarbu Państwa.
3a. Nieruchomość zamienna może być również przyznana w porozumieniu z
Prezesem Krajowego Zasobu Nieruchomości, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz
Skarbu Państwa.
4. Różnicę między wysokością odszkodowania ustalonego w decyzji a wartością
nieruchomości zamiennej wyrównuje się przez dopłatę pieniężną.
5. Przeniesienie praw do nieruchomości zamiennej na rzecz osoby, której zostało
przyznane odszkodowanie, następuje z dniem, w którym decyzja o wywłaszczeniu
stała się ostateczna. Decyzja ta stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze
wieczystej.

art. 132. więcej Art. 132. 1. Zapłata odszkodowania następuje jednorazowo, w terminie 14 dni
od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu podlega wykonaniu, z zastrzeżeniem
ust. 1a i 1b.
1a. W sprawach, w których wydano odrębną decyzję o odszkodowaniu, zapłata
odszkodowania następuje jednorazowo w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja
o odszkodowaniu stała się ostateczna.
1b. W przypadku wydania decyzji o niezwłocznym zajęciu nieruchomości na
wniosek osoby wywłaszczanej wypłaca się zaliczkę w wysokości 70% odszkodowania
ustalonego przez organ pierwszej instancji w decyzji o wywłaszczeniu. Zapłata
zaliczki następuje jednorazowo w terminie 50 dni licząc od dnia złożenia wniosku
o wypłatę zaliczki. Wysokość odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości
pomniejsza się o kwotę wypłaconej zaliczki.
1c. Jeżeli uchylono decyzję o wywłaszczeniu lub stwierdzono nieważność
decyzji o niezwłocznym zajęciu nieruchomości, osoba, której wypłacono zaliczkę, lub jej spadkobierca są zobowiązani do zwrotu tej zaliczki po jej waloryzacji na dzień
zwrotu, o ile nie przysługuje im uprawnienie, o którym mowa w art. 122a.
2. Do skutków zwłoki lub opóźnienia w zapłacie odszkodowania stosuje się
odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego.
3. Wysokość odszkodowania ustalona w decyzji podlega waloryzacji na dzień
jego zapłaty. Waloryzacji dokonuje organ, osoba lub jednostka organizacyjna
zobowiązana do zapłaty odszkodowania.
3a. Jeżeli decyzja, na podstawie której wypłacono odszkodowanie, została
następnie uchylona lub stwierdzono jej nieważność, osoba, której wypłacono
odszkodowanie, lub jej spadkobierca są zobowiązani do zwrotu tego odszkodowania
po jego waloryzacji na dzień zwrotu.
4. Za zgodą osoby uprawnionej do odszkodowania starosta, wykonujący zadanie
z zakresu administracji rządowej, może ustalić inny niż określony w ust. 1–3 sposób
zapłaty przyznanego odszkodowania.
5. Do zapłaty odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości, za szkody
powstałe wskutek zdarzeń, o których mowa w art. 120, do zapłaty ceny nabycia części
nieruchomości, o której mowa w art. 113 ust. 3, a także do zapewnienia nieruchomości zamiennej jest zobowiązany, z zastrzeżeniem ust. 6 i 8, starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, jeżeli wywłaszczenie następuje
na rzecz Skarbu Państwa, albo organ wykonawczy jednostki samorządu
terytorialnego, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz tej jednostki.
6. Obowiązek zapłaty odszkodowania za szkody powstałe wskutek zdarzeń
wymienionych w art. 124, art. 124b, art. 125 i art. 126 oraz za zmniejszenie wartości
nieruchomości z tego powodu obciąża osobę lub jednostkę organizacyjną, która
uzyskała zezwolenie odpowiednio na założenie lub przeprowadzenie ciągów
drenażowych, przewodów i urządzeń, o którym mowa w art. 124 ust. 1, albo
zezwolenie na wykonanie czynności związanych z konserwacją, remontami,
usuwaniem awarii oraz usuwaniem z gruntu, o którym mowa w art. 124b ust. 1, albo
zezwolenie na czasowe zajęcie nieruchomości w przypadku siły wyższej lub innej
nagłej potrzeby zapobieżenia powstaniu znacznej szkody albo przedsiębiorcę, który
na podstawie koncesji wykonuje działalność w zakresie poszukiwania, rozpoznawania
lub wydobywania kopalin objętych własnością górniczą.
7. (uchylony)
8. Podmiot, który będzie realizował cel publiczny, może pokryć koszty
należności, o których mowa w ust. 5 i 6, oraz koszty ustalenia tych należności.

art. 133. więcej Art. 133. Odszkodowanie wpłaca się do depozytu sądowego, jeżeli:
1) osoba uprawniona odmawia jego przyjęcia albo wypłata odszkodowania natrafia
na trudne do przezwyciężenia przeszkody lub
2) odszkodowanie za wywłaszczenie dotyczy nieruchomości o nieuregulowanym
stanie prawnym.

art. 134. więcej Art. 134. 1. Podstawę ustalenia wysokości odszkodowania stanowi,
z zastrzeżeniem art. 135, wartość rynkowa nieruchomości.
2. Przy określaniu wartości rynkowej nieruchomości uwzględnia się
w szczególności jej rodzaj, położenie, sposób użytkowania, przeznaczenie, stan
nieruchomości oraz aktualnie kształtujące się ceny w obrocie nieruchomościami.
3. Wartość nieruchomości dla celów odszkodowania określa się według
aktualnego sposobu jej użytkowania, jeżeli przeznaczenie nieruchomości, zgodne
z celem wywłaszczenia, nie powoduje zwiększenia jej wartości.
4. Jeżeli przeznaczenie nieruchomości, zgodne z celem wywłaszczenia,
powoduje zwiększenie jej wartości, wartość nieruchomości dla celów odszkodowania
określa się według alternatywnego sposobu użytkowania wynikającego z tego
przeznaczenia.

art. 135. więcej Art. 135. 1. Jeżeli ze względu na rodzaj nieruchomości nie można określić jej
wartości rynkowej, gdyż tego rodzaju nieruchomości nie występują w obrocie, określa
się jej wartość odtworzeniową.
2. Przy określaniu wartości odtworzeniowej nieruchomości, oddzielnie określa
się wartość gruntu i oddzielnie wartość jego części składowych.
3. Przy określaniu wartości gruntu stosuje się przepisy art. 134 ust. 2–4.
4. Przy określaniu wartości budynków lub ich części, budowli, urządzeń
infrastruktury technicznej i innych urządzeń szacuje się koszt ich odtworzenia,
z uwzględnieniem stopnia zużycia.
5. Przy określaniu wartości drzewostanu leśnego albo zadrzewień, jeżeli
w drzewostanie znajdują się materiały użytkowe, szacuje się wartość drewna
znajdującego się w tym drzewostanie. Jeżeli w drzewostanie nie występuje materiał
użytkowy lub wartość drewna, które może być pozyskane, jest niższa od kosztów zalesienia i pielęgnacji drzewostanu, szacuje się koszty zalesienia oraz koszty pielęgnacji drzewostanu do dnia wywłaszczenia.
6. Przy określaniu wartości plantacji kultur wieloletnich szacuje się koszty
założenia plantacji i jej pielęgnacji do czasu pierwszych zbiorów oraz wartość
utraconych pożytków w okresie od dnia wywłaszczenia do dnia zakończenia pełnego
plonowania. Sumę kosztów i wartość utraconych pożytków zmniejsza się o sumę
rocznych odpisów amortyzacyjnych, wynikającą z okresu wykorzystania plantacji od
pierwszego roku plonowania do dnia wywłaszczenia.
7. Przy określaniu wartości zasiewów, upraw i innych zbiorów jednorocznych
szacuje się wartość przewidywanych plonów według cen kształtujących się w obrocie
rynkowym, zmniejszając ją o wartość nakładów koniecznych w związku ze zbiorem
tych plonów.

art. 136. więcej Art. 136. 1. Nieruchomość wywłaszczona nie może być użyta na cel inny niż
określony w decyzji o wywłaszczeniu, z uwzględnieniem art. 137, chyba że poprzedni
właściciel lub jego spadkobierca nie złożą wniosku o zwrot tej nieruchomości.
2. W razie powzięcia zamiaru użycia wywłaszczonej nieruchomości lub jej
części na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu właściwy organ
zawiadamia poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę o tym zamiarze,
informując równocześnie o możliwości zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub
udziału w tej nieruchomości albo części wywłaszczonej nieruchomości lub udziału
w tej części.
2a. W przypadku braku możliwości ustalenia adresu poprzedniego właściciela
lub jego spadkobiercy zawiadomienia dokonuje się w drodze obwieszczenia.
Obwieszczenie podaje się do publicznej wiadomości na okres 3 miesięcy poprzez
wywieszenie w siedzibie właściwego organu oraz umieszczenie na jego stronie
podmiotowej w Biuletynie Informacji Publicznej. Informację o obwieszczeniu
właściwy organ podaje do publicznej wiadomości przez ogłoszenie w prasie lokalnej
o zasięgu obejmującym co najmniej powiat, na terenie którego położona jest
nieruchomość.
2b. Zawiadomienie zawiera w szczególności:
1) wskazanie nieruchomości według księgi wieczystej lub zbioru dokumentów oraz
według katastru nieruchomości;
2) oznaczenie decyzji administracyjnej stanowiącej podstawę wywłaszczenia;
3) imię i nazwisko poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercy;
4) informację o tym, że z wnioskiem o zwrot występuje się do starosty,
wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej;
5) pouczenie o skutkach niezłożenia wniosku o zwrot w terminie, o którym mowa
w ust. 5 i 7.
3. Poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu
wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej nieruchomości albo części
wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej części, jeżeli, stosownie do przepisu
art. 137, nieruchomość lub jej część stała się zbędna na cel określony w decyzji
o wywłaszczeniu. Z wnioskiem o zwrot występuje się do starosty, wykonującego
zadanie z zakresu administracji rządowej, który zawiadamia o tym właściwy organ
gospodarujący zasobem nieruchomości. Warunkiem zwrotu wywłaszczonej
nieruchomości lub udziału w tej nieruchomości albo części wywłaszczonej
nieruchomości lub udziału w tej części jest zwrot przez poprzedniego właściciela lub
jego spadkobiercę odszkodowania lub nieruchomości zamiennej stosownie do
art. 140.
3a. W przypadku gdy postępowanie w sprawie zwrotu dotyczy udziału
w wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w jej części, starosta, wykonujący
zadanie z zakresu administracji rządowej, zawiadamia pozostałych uprawnionych
o możliwości zwrotu udziału w wywłaszczonej nieruchomości albo udziału w jej
części.
3b. W przypadku gdy zostało zgłoszone więcej niż jedno żądanie zwrotu udziału
w wywłaszczonej nieruchomości lub w jej części, starosta, wykonujący zadanie
z zakresu administracji rządowej, prowadzi jedno postępowanie dotyczące wszystkich
żądań.
4. Przepisy ust. 3–3b stosuje się odpowiednio do części nieruchomości nabytej
w drodze umowy zgodnie z art. 113 ust. 3.
5. W przypadku niezłożenia przez uprawnionego wniosku o zwrot
wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej nieruchomości albo części
wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej części w terminie 3 miesięcy od dnia
otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 2, albo od dnia następującego po dniu, w którym upłynął okres, o którym mowa w ust. 2a, uprawnienie do zwrotu
wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej nieruchomości albo części
wywłaszczonej nieruchomości lub udziału w tej części wygasa.
6. (utracił moc)
7. Uprawnienie do zwrotu, o którym mowa w ust. 3, wygasa, jeżeli od dnia,
w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, upłynęło 20 lat, a w tym
terminie uprawniony nie złożył wniosku, o którym mowa w ust. 3. W takim
przypadku właściwy organ nie ma obowiązku zawiadamiania oraz informowania,
o którym mowa w ust. 2.

art. 137. więcej Art. 137. 1. Nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji
o wywłaszczeniu, jeżeli:
1) pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się
ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu albo
2) pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się
ostateczna, cel ten nie został zrealizowany.
2. Jeżeli w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, cel wywłaszczenia został
zrealizowany tylko na części wywłaszczonej nieruchomości, zwrotowi podlega
pozostała część.

art. 138. więcej Art. 138. 1. Jeżeli nieruchomość lub jej część podlegająca zwrotowi została
oddana w trwały zarząd lub została obciążona prawem użytkowania, prawa te
wygasają z dniem, w którym decyzja o zwrocie wywłaszczonej nieruchomości stała
się ostateczna. Przepis art. 90 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
2. Najem, dzierżawa lub użyczenie zwracanej nieruchomości wygasa z upływem
3 miesięcy od dnia, w którym decyzja o zwrocie wywłaszczonej nieruchomości stała
się ostateczna.

art. 139. więcej Art. 139. Nieruchomość wywłaszczona podlega zwrotowi w stanie, w jakim
znajduje się w dniu jej zwrotu.

art. 140. więcej Art. 140. 1. W razie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości poprzedni właściciel
lub jego spadkobierca zwraca Skarbowi Państwa lub właściwej jednostce samorządu
terytorialnego, w zależności od tego, kto jest właścicielem nieruchomości w dniu
zwrotu, ustalone w decyzji odszkodowanie, a także nieruchomość zamienną, jeżeli
była przyznana w ramach odszkodowania.
2. Odszkodowanie pieniężne podlega waloryzacji, z tym że jego wysokość po
waloryzacji, z zastrzeżeniem art. 217 ust. 2, nie może być wyższa niż wartość rynkowa
nieruchomości w dniu zwrotu, a jeżeli ze względu na rodzaj nieruchomości nie można
określić jej wartości rynkowej, nie może być wyższa niż jej wartość odtworzeniowa.
3. Jeżeli zwrotowi podlega część wywłaszczonej nieruchomości, zwracaną
kwotę odszkodowania ustala się proporcjonalnie do powierzchni tej części
nieruchomości.
3a. Jeżeli zwrotowi podlega udział w wywłaszczonej nieruchomości albo w jej
części, zwracaną kwotę odszkodowania ustala się proporcjonalnie do wielkości
udziału.
4. W razie zmniejszenia się albo zwiększenia wartości nieruchomości wskutek
działań podjętych bezpośrednio na nieruchomości po jej wywłaszczeniu,
odszkodowanie, ustalone stosownie do ust. 2, pomniejsza się albo powiększa o kwotę
równą różnicy wartości określonej na dzień zwrotu. Przy określaniu wartości
nieruchomości przyjmuje się stan nieruchomości z dnia wywłaszczenia oraz stan
nieruchomości z dnia zwrotu. Nie uwzględnia się skutków wynikających ze zmiany
przeznaczenia w planie miejscowym i zmian w otoczeniu nieruchomości. Przepisy
ust. 3 i 3a stosuje się odpowiednio.
5. Jeżeli w ramach odszkodowania została przyznana nieruchomość zamienna
oraz dopłata pieniężna, oprócz nieruchomości zamiennej zwraca się także tę dopłatę
w wysokości ustalonej według zasad, o których mowa w ust. 2, z tym że wysokość
zwaloryzowanej kwoty nie może być wyższa niż różnica między wartością
nieruchomości zwracanej a wartością nieruchomości zamiennej określonej na dzień
zwrotu. Przy określaniu wartości nieruchomości nie uwzględnia się skutków
wynikających ze zmiany przeznaczenia w planie miejscowym i zmian w otoczeniu
nieruchomości. W razie zmniejszenia się albo zwiększenia wartości nieruchomości
zamiennej stosuje się dopłaty pieniężne równe różnicy wartości tej nieruchomości
określonej na dzień zwrotu.
6. Koszty postępowania o zwrot nieruchomości ponosi odpowiednio Skarb
Państwa albo właściwa jednostka samorządu terytorialnego w zależności od tego,
któremu z tych podmiotów odszkodowanie jest zwracane.

art. 141. więcej Art. 141. 1. Należności, o których mowa w art. 140, mogą być, na wniosek
poprzedniego właściciela albo jego spadkobiercy, rozłożone na raty, nie dłużej niż na
10 lat. Warunki rozłożenia na raty określa się w decyzji o zwrocie wywłaszczonej
nieruchomości.
2. Wierzytelności Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu
terytorialnego z tytułu, o którym mowa w art. 140, podlegają stosownemu
zabezpieczeniu. Jeżeli zabezpieczenie polega na ustanowieniu hipoteki na
nieruchomości, decyzja o zwrocie stanowi podstawę wpisu hipoteki do księgi
wieczystej.
3. Raty, o których mowa w ust. 1, podlegają oprocentowaniu przy zastosowaniu
stopy procentowej równej stopie redyskonta weksli stosowanej przez Narodowy Bank
Polski.
4. Do skutków zwłoki lub opóźnienia w zapłacie należności stosuje się
odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego.

art. 142. więcej Art. 142. 1. O zwrocie wywłaszczonych nieruchomości, zwrocie
odszkodowania, w tym także nieruchomości zamiennej, oraz o rozliczeniach z tytułu
zwrotu i terminach zwrotu orzeka starosta, wykonujący zadanie z zakresu
administracji rządowej, w drodze decyzji.
2. W sprawach, o których mowa w ust. 1, w których stroną postępowania jest
gmina lub powiat, prezydent miasta na prawach powiatu sprawujący funkcję starosty
podlega wyłączeniu na zasadach określonych w rozdziale 5 działu I Kodeksu
postępowania administracyjnego.

Art. 142a. Przepisy art. 136–142 stosuje się odpowiednio do nieruchomości
nabytych w drodze umowy, o której mowa w art. 114 ust. 1.

art. 143. więcej Art. 143. 1. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do nieruchomości bez
względu na ich rodzaj i położenie, jeżeli urządzenia infrastruktury technicznej zostały
wybudowane z udziałem środków Skarbu Państwa, jednostek samorządu
terytorialnego, środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi, z wyłączeniem nieruchomości przeznaczonych w planie miejscowym na cele rolne i leśne, a w przypadku braku
planu miejscowego do nieruchomości wykorzystywanych na cele rolne i leśne. Przepis
art. 92 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
2. Przez budowę urządzeń infrastruktury technicznej rozumie się budowę drogi
oraz wybudowanie pod ziemią, na ziemi albo nad ziemią przewodów lub urządzeń
wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych, gazowych
i telekomunikacyjnych.

art. 144. więcej Art. 144. 1. Właściciele nieruchomości uczestniczą w kosztach budowy
urządzeń infrastruktury technicznej przez wnoszenie na rzecz gminy opłat
adiacenckich.
2. Przepis ust. 1 stosuje się także do użytkowników wieczystych nieruchomości
gruntowych, którzy na podstawie odrębnych przepisów nie mają obowiązku
wnoszenia opłat rocznych za użytkowanie wieczyste lub wnieśli, za zgodą właściwego
organu, jednorazowo opłaty roczne za cały okres użytkowania wieczystego.

art. 145. więcej Art. 145. 1. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta może, w drodze decyzji,
ustalić opłatę adiacencką każdorazowo po stworzeniu warunków do podłączenia
nieruchomości do poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej albo po
stworzeniu warunków do korzystania z wybudowanej drogi.
2. Wszczęcie postępowania w sprawie ustalenia opłaty adiacenckiej może
nastąpić w terminie do 3 lat od dnia stworzenia warunków do podłączenia
nieruchomości do poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej albo od dnia
stworzenia warunków do korzystania z wybudowanej drogi, jeżeli w dniu stworzenia
tych warunków obowiązywała uchwała rady gminy, o której mowa w art. 146 ust. 2.
Do ustalenia opłaty przyjmuje się stawkę procentową określoną w uchwale rady
gminy obowiązującą w dniu, w którym stworzono warunki do podłączenia
nieruchomości do poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej albo w dniu
stworzenia warunków do korzystania z wybudowanej drogi.

art. 146. więcej Art. 146. 1. Ustalenie i wysokość opłaty adiacenckiej zależą od wzrostu wartości
nieruchomości spowodowanego budową urządzeń infrastruktury technicznej.
1a. Ustalenie opłaty adiacenckiej następuje po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy
majątkowego, określającej wartości nieruchomości.
2. Wysokość opłaty adiacenckiej wynosi nie więcej niż 50% różnicy między
wartością, jaką nieruchomość miała przed wybudowaniem urządzeń infrastruktury
technicznej, a wartością, jaką nieruchomość ma po ich wybudowaniu. Wysokość
stawki procentowej opłaty adiacenckiej ustala rada gminy w drodze uchwały.
2a. W odniesieniu do nieruchomości położonych na obszarze Specjalnej Strefy
Rewitalizacji, o której mowa w rozdziale 5 ustawy z dnia 9 października 2015 r.
o rewitalizacji, wysokość opłaty, o której mowa w ust. 2, wynosi nie więcej niż 75%
różnicy między wartością, jaką nieruchomość miała przed wybudowaniem urządzeń
infrastruktury technicznej, a wartością, jaką nieruchomość ma po ich wybudowaniu.
3. Wartość nieruchomości według stanu przed wybudowaniem urządzeń
infrastruktury technicznej i po ich wybudowaniu określa się według cen na dzień, w
którym stworzono warunki do podłączenia nieruchomości do poszczególnych
urządzeń infrastruktury technicznej albo na dzień stworzenia warunków do
korzystania z wybudowanej drogi.

art. 147. więcej Art. 147. 1. Opłata adiacencka może być, na wniosek właściciela nieruchomości,
rozłożona na raty roczne płatne w okresie do 10 lat. Warunki rozłożenia na raty określa
się w decyzji o ustaleniu opłaty. Należność gminy z tego tytułu podlega
zabezpieczeniu, w tym przez ustanowienie hipoteki. Decyzja o ustaleniu opłaty
adiacenckiej stanowi podstawę wpisu do księgi wieczystej.
2. Raty, o których mowa w ust. 1, podlegają oprocentowaniu przy zastosowaniu
stopy procentowej równej stopie redyskonta weksli stosowanej przez Narodowy Bank
Polski.

art. 148. więcej Art. 148. 1. Obowiązek wnoszenia opłaty adiacenckiej powstaje po upływie
14 dni od dnia, w którym decyzja o ustaleniu opłaty stała się ostateczna. W przypadku
rozłożenia opłaty na raty obowiązek ten dotyczy wpłacenia pierwszej raty.
2. Do skutków zwłoki lub opóźnienia w zapłacie opłaty adiacenckiej stosuje się
odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego.
3. Wysokość opłaty adiacenckiej ustalona w decyzji podlega waloryzacji
począwszy od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym
wydana została decyzja, do pierwszego dnia miesiąca, w którym powstał obowiązek
zapłaty.
4. Na poczet opłaty adiacenckiej zalicza się wartość świadczeń pieniężnych
wniesionych przez właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości na rzecz
budowy poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej.
5. Do ulg w spłacie oraz umarzania należności z tytułu opłaty adiacenckiej
stosuje się przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

Art. 148a. (uchylony).

Art. 148b. 1. Ustalenie, że zostały stworzone warunki do podłączenia
nieruchomości do urządzeń infrastruktury technicznej albo warunki do korzystania
z wybudowanej drogi, następuje na podstawie odrębnych przepisów.
2. Właściwym organom gminy, rzeczoznawcom majątkowym sporządzającym
opinie o wartości nieruchomości, o których mowa w art. 146 ust. 1a, a także osobom
zobowiązanym do wniesienia opłaty adiacenckiej, właściwe podmioty są obowiązane
udzielać informacji w sprawach ustalenia, o którym mowa w ust. 1, że zostały
stworzone warunki do podłączenia nieruchomości do urządzeń infrastruktury
technicznej albo warunki do korzystania z wybudowanej drogi, wystarczające do
ustalenia tej opłaty.

art. 149. więcej Art. 149. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do wszystkich
nieruchomości, bez względu na ich rodzaj, położenie i przeznaczenie, a także bez
względu na podmiot własności i cel wyceny, z wyłączeniem określania wartości
nieruchomości w związku z realizacją ustawy o scalaniu i wymianie gruntów.

art. 150. więcej Art. 150. 1. W wyniku wyceny nieruchomości dokonuje się:
1) określenia wartości rynkowej;
2) określenia wartości odtworzeniowej;
3) ustalenia wartości katastralnej;
4) (uchylony)
5) określenia innych rodzajów wartości przewidzianych w odrębnych przepisach.
2. Wartość rynkową określa się dla nieruchomości, które są lub mogą być
przedmiotem obrotu.
3. Wartość odtworzeniową określa się dla nieruchomości, które ze względu na
rodzaj, obecne użytkowanie lub przeznaczenie nie są lub nie mogą być przedmiotem
obrotu rynkowego, a także jeżeli wymagają tego przepisy szczególne.
4. Wartość katastralną nieruchomości ustala się dla nieruchomości, o których
mowa w przepisach o podatku od nieruchomości. Zasady i tryb ustalania tej wartości
regulują przepisy rozdziału 2 niniejszego działu.
5. Określenia wartości wymienionych w ust. 1 pkt 1 i 2 oraz w art. 161 dokonują
rzeczoznawcy majątkowi, o których mowa w przepisach rozdziału 1 działu V.
6. (uchylony)

art. 151. więcej Art. 151. 1. Wartość rynkową nieruchomości stanowi szacunkowa kwota, jaką
w dniu wyceny można uzyskać za nieruchomość w transakcji sprzedaży zawieranej na
warunkach rynkowych pomiędzy kupującym a sprzedającym, którzy mają stanowczy
zamiar zawarcia umowy, działają z rozeznaniem i postępują rozważnie oraz nie
znajdują się w sytuacji przymusowej.
2. Wartość odtworzeniowa nieruchomości jest równa kosztom jej odtworzenia,
z uwzględnieniem stopnia zużycia.
3. Wartość katastralną nieruchomości stanowi wartość ustalona w procesie
powszechnej taksacji nieruchomości.

art. 152. więcej Art. 152. 1. Sposoby określania wartości nieruchomości, stanowiące podejścia
do ich wyceny, są uzależnione od przyjętych rodzajów czynników wpływających na
wartość nieruchomości.
2. Wyceny nieruchomości dokonuje się przy zastosowaniu podejść:
porównawczego, dochodowego lub kosztowego, albo mieszanego, zawierającego
elementy podejść poprzednich.
3. Przy zastosowaniu podejścia porównawczego lub dochodowego określa się
wartość rynkową nieruchomości. Jeżeli istniejące uwarunkowania nie pozwalają na
zastosowanie podejścia porównawczego lub dochodowego, wartość rynkową
nieruchomości określa się w podejściu mieszanym. Przy zastosowaniu podejścia
kosztowego określa się wartość odtworzeniową nieruchomości.

art. 153. więcej Art. 153. 1. Podejście porównawcze polega na określeniu wartości
nieruchomości przy założeniu, że wartość ta odpowiada cenom, jakie uzyskano za
nieruchomości podobne, które były przedmiotem obrotu rynkowego. Ceny te koryguje
się ze względu na cechy różniące nieruchomości podobne od nieruchomości
wycenianej oraz uwzględnia się zmiany poziomu cen wskutek upływu czasu.
Podejście porównawcze stosuje się, jeżeli są znane ceny i cechy nieruchomości
podobnych do nieruchomości wycenianej.
2. Podejście dochodowe polega na określaniu wartości nieruchomości przy
założeniu, że jej nabywca zapłaci za nią cenę, której wysokość uzależni od
przewidywanego dochodu, jaki uzyska z nieruchomości. Stosuje się je przy wycenie
nieruchomości przynoszących lub mogących przynosić dochód.
3. Podejście kosztowe polega na określaniu wartości nieruchomości przy
założeniu, że wartość ta odpowiada kosztom jej odtworzenia, pomniejszonym
o wartość zużycia nieruchomości. Przy podejściu tym określa się oddzielnie koszt
nabycia gruntu i koszt odtworzenia jego części składowych.

art. 154. więcej Art. 154. 1. Wyboru właściwego podejścia oraz metody i techniki szacowania
nieruchomości dokonuje rzeczoznawca majątkowy, uwzględniając w szczególności
cel wyceny, rodzaj i położenie nieruchomości, przeznaczenie w planie miejscowym,
stan nieruchomości oraz dostępne dane o cenach, dochodach i cechach nieruchomości
podobnych.
2. W przypadku braku planu miejscowego przeznaczenie nieruchomości ustala
się na podstawie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
3. W przypadku braku studium lub decyzji, o których mowa w ust. 2, uwzględnia
się faktyczny sposób użytkowania nieruchomości.

art. 155. więcej Art. 155. 1. Przy szacowaniu nieruchomości wykorzystuje się wszelkie,
niezbędne i dostępne dane o nieruchomościach, zawarte w szczególności w:
1) księgach wieczystych;
2) katastrze nieruchomości;
3) ewidencji sieci uzbrojenia terenu;
3a) ewidencji numeracji porządkowej nieruchomości;
3b) rejestrach zabytków;
4) tabelach taksacyjnych i na mapach taksacyjnych tworzonych na podstawie
art. 169;
5) planach miejscowych, studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy, decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania
terenu oraz pozwoleniach na budowę;
6) wykazach prowadzonych przez urzędy skarbowe;
6a) dokumentach będących w posiadaniu agencji, którym Skarb Państwa powierzył,
w drodze ustaw, wykonywanie prawa własności i innych praw rzeczowych na
jego rzecz;
6b) w aktach notarialnych znajdujących się w posiadaniu spółdzielni
mieszkaniowych, dotyczących zbywania spółdzielczych praw do lokali;
7) umowach, orzeczeniach, decyzjach i innych dokumentach, będących podstawą
wpisu do ksiąg wieczystych oraz do rejestrów wchodzących w skład operatu
katastralnego;
8) świadectwie charakterystyki energetycznej.
2. Wykorzystane w operacie szacunkowym dane poświadczone przez
rzeczoznawcę majątkowego mogą mieć formę wypisów i wyrysów z dokumentów lub
rejestrów, o których mowa w ust. 1.
3. Właściwe organy, agencje, o których mowa w ust. 1 pkt 6a, spółdzielnie
mieszkaniowe, sądy oraz urzędy skarbowe są obowiązane udostępniać
rzeczoznawcom majątkowym rejestry i dokumenty, o których mowa w ust. 1, w tym
umożliwiać sporządzanie kopii dokumentów w dowolnej formie.
4. Przy wycenie nieruchomości na potrzeby związane w szczególności
z pozbawieniem lub ograniczeniem praw do nieruchomości, a także z ponoszeniem
ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, rzeczoznawca majątkowy
działający na zlecenie organów administracji publicznej lub sądów ma prawo wstępu
na nieruchomość będącą przedmiotem wyceny oraz dokonywania niezbędnych
czynności związanych z szacowaniem nieruchomości.

art. 156. więcej Art. 156. 1. Rzeczoznawca majątkowy sporządza na piśmie opinię o wartości
nieruchomości w formie operatu szacunkowego.
1a. Jednostka sektora finansów publicznych lub inny podmiot, który w zakresie,
w jakim wykorzystuje środki publiczne w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27
sierpnia 2009 r. o finansach publicznych lub dysponuje nimi, zlecił rzeczoznawcy
majątkowemu sporządzenie operatu szacunkowego, są obowiązani umożliwić osobie,
której interesu prawnego dotyczy jego treść, przeglądanie tego operatu oraz
sporządzanie z niego notatek i odpisów. Osoba ta może żądać uwierzytelnienia
sporządzonych przez siebie odpisów z operatu szacunkowego lub wydania jej
z operatu szacunkowego uwierzytelnionych odpisów, o ile jest to uzasadnione
ważnym interesem tej osoby.
2. Rzeczoznawca majątkowy nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie
operatu bez jego zgody do innego celu niż cel, dla którego został sporządzony.
3. Operat szacunkowy może być wykorzystywany do celu, dla którego został
sporządzony, przez okres 12 miesięcy od daty jego sporządzenia, chyba że wystąpiły zmiany uwarunkowań prawnych lub istotne zmiany czynników, o których mowa w art. 154.
4. Operat szacunkowy może być wykorzystywany po upływie okresu, o którym
mowa w ust. 3, po potwierdzeniu jego aktualności przez rzeczoznawcę majątkowego.
Potwierdzenie aktualności operatu szacunkowego następuje przez umieszczenie
stosownej klauzuli w operacie szacunkowym przez rzeczoznawcę, który go sporządził,
oraz dołączenie do operatu szacunkowego analizy potwierdzającej, że od daty jego
sporządzenia nie wystąpiły zmiany uwarunkowań prawnych lub istotne zmiany
czynników, o których mowa w art. 154. Po potwierdzeniu aktualności operat
szacunkowy może być wykorzystywany do celu, dla którego został sporządzony, w
kolejnych 12 miesiącach, licząc od dnia upływu okresu, o którym mowa w ust. 3,
chyba że wystąpią zmiany uwarunkowań prawnych lub istotne zmiany czynników, o
których mowa w art. 154.
5. Przepisy ust. 3 i 4 nie naruszają uregulowań wynikających z przepisów
odrębnych.

art. 157. więcej Art. 157. 1. Oceny prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego
dokonuje organizacja zawodowa rzeczoznawców majątkowych w terminie nie
dłuższym niż 2 miesiące od dnia zawarcia umowy o dokonanie tej oceny, mając na
względzie następujące zasady:
1) organizacja zawodowa rzeczoznawców majątkowych wyznacza zespół
oceniający w składzie co najmniej 2 rzeczoznawców majątkowych;
2) w ocenie nie mogą brać udziału rzeczoznawcy majątkowi, wobec których
zachodzą przesłanki wymienione w art. 24 Kodeksu postępowania
administracyjnego lub inne przesłanki, które mogą budzić uzasadnione
wątpliwości co do ich bezstronności.
1a. (uchylony)
2. Sporządzenie przez innego rzeczoznawcę majątkowego wyceny tej samej
nieruchomości w formie operatu szacunkowego nie może stanowić podstawy oceny
prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego, o którym mowa w ust. 1.
3. W przypadku gdy operat szacunkowy został sporządzony przez osoby
powołane lub ustanowione przez sąd, o ocenę operatu może wnioskować tylko sąd.
4. Przepisy ust. 1 i 3 stosuje się odpowiednio w przypadku rozbieżnych operatów
szacunkowych określających wartość tej samej nieruchomości dla tożsamego celu
wyceny.

art. 158. więcej Art. 158. (uchylony).

art. 159. więcej Art. 159. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje metod
i technik wyceny nieruchomości, sposoby określania wartości nieruchomości,
wartości nakładów i szkód na nieruchomości oraz sposób sporządzania, formę i treść
operatu szacunkowego, uwzględniając:
1) sposoby określania wartości nieruchomości przy zastosowaniu poszczególnych
podejść, metod i technik wyceny;
2) sposoby określania wartości nieruchomości dla różnych celów;
3) sposoby określania wartości nieruchomości jako przedmiotu różnych praw;
4) sposoby określania wartości nieruchomości w zależności od ich rodzaju
i przeznaczenia;
5) rodzaje nakładów na nieruchomości;
6) dane, jakie powinien zawierać operat szacunkowy, oraz sposób potwierdzania
jego aktualności;
7) uwarunkowania określania wartości rynkowej nieruchomości w podejściu
mieszanym.

art. 160. więcej Art. 160. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do nieruchomości, dla
których ustala się wartość katastralną.

art. 161. więcej Art. 161. 1. Powszechna taksacja nieruchomości ma na celu ustalanie wartości
katastralnej nieruchomości i jest przeprowadzana, na podstawie niniejszej ustawy oraz
odrębnych przepisów, przez organy prowadzące kataster nieruchomości.
2. Wartość katastralną nieruchomości ustala się na podstawie oszacowania
nieruchomości reprezentatywnych dla poszczególnych rodzajów nieruchomości na
obszarze danej gminy. Do ustalania wartości tych nieruchomości stosuje się przepisy
rozdziału 1 niniejszego działu. Wartość nieruchomości reprezentatywnych określa się
z wykorzystaniem cen transakcyjnych nieruchomości na obszarze gminy,
a w przypadku braku dostatecznej liczby transakcji, na obszarze gmin sąsiadujących.
3. Czynności szacowania nieruchomości reprezentatywnych w celu ustalenia
wartości katastralnej, a także w celu sporządzenia map taksacyjnych i tabel
taksacyjnych, wykonują rzeczoznawcy majątkowi.

art. 162. więcej Art. 162. 1. Wartości katastralne, ustalone w procesie powszechnej taksacji
nieruchomości, powinny uwzględniać różnice, jakie występują między
poszczególnymi nieruchomościami oraz zbliżenie do wartości rynkowej możliwe do
uzyskania przy zastosowaniu zasad przyjętych dla masowej wyceny.
2. Wartości katastralne wykorzystuje się do ustalania podstawy opodatkowania
podatkiem od nieruchomości, a także w zakresie określonym niniejszą ustawą albo
przepisami odrębnych ustaw, przy określaniu wartości nieruchomości stanowiących
własność Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego, albo przy
wykonywaniu czynności urzędowych, do których wykonania niezbędne jest
określenie wartości nieruchomości.

art. 163. więcej Art. 163. 1. Powszechną taksację nieruchomości przeprowadza się okresowo.
Termin rozpoczęcia oraz zakończenia powszechnej taksacji nieruchomości, a także
źródła jej finansowania, określi odrębna ustawa.
2. W okresach rocznych dzielących przeprowadzanie kolejnych powszechnych
taksacji nieruchomości ustalone w wyniku poprzedniej powszechnej taksacji wartości
katastralne przeszacowuje się, stosując wskaźniki cen nieruchomości, o których mowa
w art. 5.
3. Rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu na koszt gminy
powszechnej taksacji nieruchomości w okresie między terminami ustalonymi
w ustawie, o której mowa w ust. 1, jednak nie częściej niż co 3 lata.

art. 164. więcej Art. 164. 1. Podstawą do ustalenia wartości katastralnej poszczególnych
nieruchomości są mapy taksacyjne i tabele taksacyjne.
2. Wartość katastralną nieruchomości ustala się dla całych nieruchomości lub ich
części, jeżeli zostały wyodrębnione jako przedmioty opodatkowania w przepisach
o podatku od nieruchomości.
3. Jeżeli nieruchomość jest położona na obszarze więcej niż jednej gminy,
wartość katastralną ustala się odrębnie dla każdej części nieruchomości położonej
w każdej z tych gmin.
4. Jeżeli zachodzi potrzeba zastosowania kilku podejść w celu ustalenia wartości
katastralnej tej samej nieruchomości, wartość tę ustala się odrębnie dla każdej części
nieruchomości, dla której zastosowano odrębne podejście.

art. 165. więcej Art. 165. Wartość katastralną nieruchomości gruntowej stanowi wartość
katastralna gruntu oraz wartość katastralna jego części składowych.

art. 166. więcej Art. 166. 1. W celu ustalenia wartości katastralnej gruntu określa się dla stref
wyodrębnionych, ze względu na podobne czynniki wpływające na wartość rynkową,
jednostkowe wartości powierzchni gruntów położonych w tych strefach.
2. Jednostkowe wartości powierzchni gruntów w wyodrębnionych strefach
przedstawia się w wykazach tych stref, stanowiących integralną część map
taksacyjnych.
3. Wartość katastralną gruntu ustala się jako iloczyn powierzchni wykazanej
w katastrze nieruchomości oraz jednostkowej wartości, o której mowa w ust. 2.

art. 167. więcej Art. 167. 1. W celu ustalenia wartości katastralnej części składowych gruntu
określa się jednostkowe wartości powierzchni tych części składowych w grupach,
uwzględniając ich położenie oraz różnice, jakie między nimi występują.
2. Jednostkowe wartości powierzchni części składowych gruntu
w wyodrębnionych grupach wykazuje się w tabelach taksacyjnych.
3. Wartość katastralną części składowych gruntu ustala się jako sumę wartości
katastralnej poszczególnych obiektów składających się na te części. Wartość
katastralną poszczególnych obiektów ustala się jako iloczyn ich powierzchni
wykazanej w katastrze nieruchomości oraz wartości jednostkowej wykazanej
w tabelach taksacyjnych.
4. Przepisy ust. 1–3 stosuje się odpowiednio do budynków oraz lokali
stanowiących odrębny przedmiot własności.

art. 168. więcej Art. 168. Przepisy art. 166 i 167 stosuje się również w razie konieczności
ponownego ustalenia wartości katastralnej po przeprowadzeniu powszechnej taksacji
nieruchomości.

art. 169. więcej Art. 169. 1. Mapy taksacyjne i tabele taksacyjne sporządza organ prowadzący
kataster nieruchomości na podstawie oszacowania nieruchomości reprezentatywnych,
wykonanego przez rzeczoznawców majątkowych.
2. Organ prowadzący kataster nieruchomości, w porozumieniu z właściwym
terytorialnie wójtem, burmistrzem albo prezydentem miasta, wykłada mapy
taksacyjne i tabele taksacyjne do publicznego wglądu na okres co najmniej 21 dni.
Informację o wyłożeniu ogłasza się w formie obwieszczenia oraz w miejscowej
prasie, a także w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, określając
miejsce i termin wyłożenia wraz z pouczeniem o możliwości zgłaszania zarzutów.
3. Każdy, czyjego interesu prawnego dotyczą ustalenia wynikające z map i tabel
taksacyjnych, może w okresie wyłożenia zgłaszać do nich zarzuty.
4. Organ prowadzący kataster nieruchomości rozpatruje zgłoszone zarzuty
i przedstawia je radzie gminy właściwej dla miejsca położenia nieruchomości, wraz
z propozycją rozstrzygnięcia, dołączając mapy i tabele taksacyjne. Rada gminy
podejmuje uchwałę w sprawie nadania mocy urzędowej mapom taksacyjnym
i tabelom taksacyjnym, w której rozstrzyga również o sposobie załatwienia
zgłoszonych zarzutów.
5. Stronie niezadowolonej ze sposobu załatwienia zgłoszonych zarzutów
przysługuje skarga do sądu administracyjnego.
6. Uchwała rady gminy w sprawie nadania mocy urzędowej mapom taksacyjnym
i tabelom taksacyjnym podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

art. 170. więcej Art. 170. 1. Organ prowadzący kataster orzeka, w drodze decyzji, o ustaleniu
wartości katastralnej nieruchomości i jej wpisie w katastrze nieruchomości.
2. Decyzja, o której mowa w ust. 1, podlega natychmiastowemu wykonaniu.
3. Wartości katastralne nieruchomości ustalone na podstawie obowiązujących
map i tabel taksacyjnych, wpisane w katastrze nieruchomości, uzyskują z datą ich
wpisu moc danych urzędowych.
4. Wartości, o których mowa w ust. 3, mogą być aktualizowane na wniosek
właściciela lub użytkownika wieczystego oraz innej osoby, na której ciąży obowiązek
podatkowy, a także z urzędu, na podstawie indywidualnego oszacowania
nieruchomości. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio.

art. 171. więcej Art. 171. 1. Osoby, o których mowa w art. 170 ust. 4, są obowiązane dostarczyć
organowi prowadzącemu kataster nieruchomości dokumenty i informacje dotyczące
tej nieruchomości, niezbędne do przeprowadzenia powszechnej taksacji
nieruchomości.
2. W razie niedostarczenia dokumentów i informacji, o których mowa w ust. 1,
organ prowadzący kataster nieruchomości, po przeprowadzeniu postępowania
wyjaśniającego, ustala wartość katastralną tej nieruchomości na podstawie dostępnych
dokumentów i informacji.

art. 172. więcej Art. 172. 1. Naczelny organ administracji państwowej, właściwy w sprawach
katastru nieruchomości, przeprowadza co roku na wybranych obszarach kontrolę
powszechnej taksacji nieruchomości.
2. Wyniki kontroli, o której mowa w ust. 1, mogą stanowić podstawę do
przeprowadzenia kolejnej powszechnej taksacji nieruchomości na wybranych
obszarach.

art. 173. więcej Art. 173. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, sposób
przeprowadzenia powszechnej taksacji nieruchomości, uwzględniając:
1) zakres informacji niezbędnych przy przeprowadzaniu taksacji;
2) cechy nieruchomości wpływające na wartość katastralną;
3) źródła danych o nieruchomościach dla potrzeb powszechnej taksacji;
4) sposób ustalania wartości katastralnych;
5) sposób zakończenia powszechnej taksacji;
6) sposób i terminy przeprowadzania kontroli powszechnej taksacji nieruchomości;
7) rodzaje i wzory dokumentów stosowanych przy przeprowadzaniu powszechnej
taksacji oraz sposób ich sporządzania.

Art. 173a. 1. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i
zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa dokonuje okresowych badań
rynku nieruchomości, ze szczególnym uwzględnieniem nieruchomości
przeznaczonych na cele mieszkaniowe lub wykorzystywanych na te cele. Badania
dotyczą cen transakcyjnych nieruchomości, stawek czynszów oraz częstotliwości
obrotu nieruchomościami.
2. Na podstawie badań, o których mowa w ust. 1, minister właściwy do spraw
budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa co
najmniej raz w roku opracowuje analizy i zestawienia charakteryzujące rynek
nieruchomości. Analizy i zestawienia są udostępniane na stronach internetowych
urzędu obsługującego ministra.

Art. 173b. Organy administracji publicznej dysponujące informacjami o rynku
nieruchomości, a w szczególności organy statystyki publicznej uzyskujące informacje
statystyczne w zakresie i terminach określonych w programie badań statystycznych
i organy właściwe w sprawach katastru nieruchomości są obowiązane do
nieodpłatnego udostępniania do wglądu ministrowi właściwemu do spraw
budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa
posiadanych informacji dotyczących rynku nieruchomości.

Art. 173c. Przez informacje o rynku nieruchomości, o których mowa w art. 173b,
rozumie się informacje dotyczące w szczególności cen transakcyjnych nieruchomości,
stawek czynszów oraz częstotliwości obrotu nieruchomościami.

art. 174. więcej Art. 174. 1. Rzeczoznawstwo majątkowe jest działalnością zawodową
wykonywaną przez rzeczoznawców na zasadach określonych w niniejszej ustawie.
2. Rzeczoznawcą majątkowym jest osoba fizyczna posiadająca uprawnienia
zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości, nadane w trybie przepisów
rozdziału 4 niniejszego działu.
3. Rzeczoznawca majątkowy dokonuje określania wartości nieruchomości,
a także maszyn i urządzeń trwale związanych z nieruchomością.
3a. Rzeczoznawca majątkowy może sporządzać opracowania i ekspertyzy,
niestanowiące operatu szacunkowego, dotyczące:
1) rynku nieruchomości oraz doradztwa w zakresie tego rynku;
2) efektywności inwestowania w nieruchomości i ich rozwoju;
3) skutków finansowych uchwalania lub zmiany planów miejscowych;
4) oznaczania przedmiotu odrębnej własności lokali;
5) bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości;
6) określania wartości nieruchomości na potrzeby indywidualnego inwestora;
7) wyceny nieruchomości zaliczanych do inwestycji w rozumieniu przepisów
o rachunkowości;
8) wyceny nieruchomości jako środków trwałych jednostek w rozumieniu ustawy
o rachunkowości.
3b. Z dniem wpisu do centralnego rejestru rzeczoznawców majątkowych osoba,
o której mowa w ust. 2, nabywa prawo wykonywania zawodu oraz używania tytułu
zawodowego „rzeczoznawca majątkowy”. Tytuł zawodowy „rzeczoznawca
majątkowy” podlega ochronie prawnej.
4. Biegłych sądowych z zakresu szacowania nieruchomości powołuje się lub
ustanawia spośród osób posiadających uprawnienia zawodowe w zakresie szacowania
nieruchomości, nadane w trybie rozdziału 4 niniejszego działu.
5. Rzeczoznawca majątkowy nie może odmówić pełnienia funkcji biegłego
sądowego.
6. Prowadzenie działalności w zakresie szacowania nieruchomości na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej jest możliwe, w przypadku gdy czynności z zakresu
szacowania nieruchomości będą wykonywane przez rzeczoznawców majątkowych.
7. Rzeczoznawca majątkowy wykonuje zawód:
1) prowadząc we własnym imieniu działalność gospodarczą jednoosobowo lub
w ramach spółki osobowej w zakresie szacowania nieruchomości, lub
2) w ramach stosunku pracy lub umowy cywilnoprawnej u podmiotu prowadzącego
działalność w zakresie szacowania nieruchomości.
8. (uchylony)
9. Przepisy ust. 7 i 8 nie dotyczą biegłych sądowych wykonujących wycenę na
zlecenie sądu.

art. 175. więcej Art. 175. 1. Rzeczoznawca majątkowy jest zobowiązany do wykonywania
czynności, o których mowa w art. 174 ust. 3 i 3a, zgodnie z zasadami wynikającymi
z przepisów prawa i standardami zawodowymi, ze szczególną starannością właściwą
dla zawodowego charakteru tych czynności oraz z zasadami etyki zawodowej,
kierując się zasadą bezstronności w wycenie nieruchomości.
2. Rzeczoznawca majątkowy jest zobowiązany do stałego doskonalenia
kwalifikacji zawodowych oraz dokumentowania wypełniania tego obowiązku.
Dokumentację potwierdzającą wypełnianie tego obowiązku rzeczoznawca majątkowy
przechowuje przez okres 5 lat.
3. Informacje uzyskane przez rzeczoznawcę majątkowego w związku
z wykonywaniem zawodu stanowią tajemnicę zawodową. W szczególności
informacje uzyskane w toku wykonywania czynności zawodowych nie mogą być
przekazywane osobom trzecim, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej lub
w przypadkach, o których mowa w art. 157, art. 194, art. 195 i art. 195a.
4. Przedsiębiorca prowadzący działalność, o której mowa w art. 174 ust. 3 i 3a,
podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej za szkody
wyrządzone w związku z wykonywaniem umowy, której jest stroną, a której
przedmiotem są czynności wskazane w art. 174 ust. 3 i 3a. Jeżeli wykonuje ją przy
pomocy rzeczoznawcy majątkowego związanego z tym przedsiębiorcą umową o pracę
lub umową cywilnoprawną, podlega on również odpowiedzialności cywilnej za
szkody wyrządzone działaniem tej osoby.
4a. Kopia dokumentu ubezpieczenia, o którym mowa w ust. 4, aktualnego na
dzień sporządzenia operatu szacunkowego, stanowi załącznik do operatu
szacunkowego lub umowy o dokonanie wyceny nieruchomości.
4b. Przepis ust. 4a stosuje się odpowiednio w przypadku potwierdzenia
aktualności operatu szacunkowego, o którym mowa w art. 156 ust. 4, a także w
odniesieniu do opracowań i ekspertyz niestanowiących operatu szacunkowego,
o których mowa w art. 174 ust. 3a.
5. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych w porozumieniu z
ministrem właściwym do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa, po zasięgnięciu opinii Polskiej Izby
Ubezpieczeń, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres ubezpieczenia
obowiązkowego, o którym mowa w ust. 4, termin powstania obowiązku ubezpieczenia
oraz minimalną sumę gwarancyjną, biorąc w szczególności pod uwagę specyfikę
wykonywanego zawodu oraz zakres realizowanych zadań, a także sposoby uznawania
ubezpieczeń i gwarancji zawodowych wydanych w państwach członkowskich, o
których mowa w art. 3 pkt 6 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa
przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2019 r. poz. 1079, 1214, 1495 i 1655).
6. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa ustala oraz ogłasza obowiązujące standardy
zawodowe w drodze obwieszczenia.

art. 176. więcej Art. 176. Rzeczoznawca majątkowy podlega wyłączeniu od udziału
w szacowaniu nieruchomości, jeżeli zachodzą przesłanki wymienione
w art. 24 Kodeksu postępowania administracyjnego.

art. 177. więcej Art. 177. 1. Uprawnienia zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości
nadaje się osobie fizycznej, która:
1) posiada pełną zdolność do czynności prawnych;
2) nie była karana za przestępstwo przeciwko działalności instytucji państwowych
oraz samorządu terytorialnego, za przestępstwo przeciwko wymiarowi
sprawiedliwości, za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów,
za przestępstwo przeciwko mieniu, za przestępstwo przeciwko obrotowi
gospodarczemu, za przestępstwo przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami
wartościowymi lub za przestępstwo skarbowe;
3) posiada wyższe wykształcenie;
4) ukończyła studia podyplomowe w zakresie wyceny nieruchomości;
5) odbyła co najmniej 6-miesięczną praktykę zawodową w zakresie wyceny
nieruchomości;
6) przeszła z wynikiem pozytywnym postępowanie kwalifikacyjne, w tym złożyła
egzamin dający uprawnienia w zakresie szacowania nieruchomości.
1a. Przebieg praktyki zawodowej, o której mowa w ust. 1 pkt 5, jest
rejestrowany w dzienniku praktyki zawodowej. Kandydat na rzeczoznawcę
majątkowego ponosi opłatę za wydanie dziennika praktyki zawodowej, w wysokości
nieprzekraczającej 3% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym wydanie dziennika praktyki
zawodowej, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na
podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych.
2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, nie dotyczy osoby, która posiada
dyplom ukończenia studiów wyższych na kierunku, którego program umożliwia
nabycie wiedzy i umiejętności w zakresie wyceny nieruchomości w takim stopniu, jak
program studiów podyplomowych w zakresie wyceny nieruchomości, co potwierdza
suplement do dyplomu lub zaświadczenie uczelni.
2a. (uchylony)
2b. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, nie dotyczy osoby która:
1) odbyła praktykę w zakresie wyceny nieruchomości objętą programem studiów
w wymiarze jednego semestru, pod warunkiem, że praktyka była realizowana na
podstawie umowy dotyczącej praktyki zawartej między uczelnią a organizacją
zawodową rzeczoznawców majątkowych, lub
2) posiada udokumentowane dwuletnie doświadczenie zawodowe świadczące o
nabyciu wiedzy i umiejętności w zakresie wyceny nieruchomości w takim
stopniu jak osoby, które odbyły praktykę zawodową, o której mowa w ust. 1 pkt
5.
3. (uchylony)
4. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa określi wzór zaświadczenia, o którym mowa
w ust. 2, w formie dokumentu elektronicznego w rozumieniu ustawy z dnia 17 lutego
2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.

art. 178. więcej Art. 178. 1. Rzeczoznawca majątkowy niewypełniający obowiązków, o których
mowa w art. 175 ust. 1–3, podlega odpowiedzialności zawodowej.
2. Wobec rzeczoznawcy majątkowego mogą być orzeczone, z tytułu
odpowiedzialności zawodowej, następujące kary dyscyplinarne:
1) upomnienie;
2) nagana;
3) zawieszenie uprawnień zawodowych na okres od 3 miesięcy do 1 roku;
4) zawieszenie uprawnień zawodowych do czasu ponownego złożenia egzaminu
z wynikiem pozytywnym;
4a) pozbawienie uprawnień zawodowych z możliwością ponownego ubiegania się
o ich nadanie;
5) pozbawienie uprawnień zawodowych z możliwością ubiegania się o ponowne
ich nadanie po upływie 3 lat od dnia ich pozbawienia.
2a. (uchylony)
2b. (uchylony)
2c. Wykonanie kary dyscyplinarnej następuje przez wpis do centralnego rejestru
rzeczoznawców majątkowych.
3. Pozbawienie uprawnień zawodowych następuje również w przypadku:
1) utraty zdolności do czynności prawnych;
2) skazania za przestępstwa, o których mowa w art. 177 ust. 1 pkt 2;
3) sądowego zakazu wykonywania zawodu rzeczoznawcy majątkowego;
4) sądowego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie szacowania
nieruchomości.
4. (uchylony)
5. Pozbawienie uprawnień zawodowych, o którym mowa w ust. 3, następuje na
podstawie prawomocnego orzeczenia sądu. Osoba, której dotyczy orzeczenie sądu,
jest obowiązana niezwłocznie poinformować o tym zdarzeniu ministra właściwego do
spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz
mieszkalnictwa.
6. Osoba pozbawiona uprawnień zawodowych w trybie, o którym mowa w ust.
5, z dniem uprawomocnienia się orzeczenia sądu traci prawo wykonywania zawodu
oraz używania tytułu zawodowego „rzeczoznawca majątkowy”.

art. 179. więcej Art. 179. (uchylony).

Art. 179a. Pośrednik w obrocie nieruchomościami to przedsiębiorca prowadzący
działalność gospodarczą z zakresu pośrednictwa w obrocie nieruchomościami.

Art. 179b. Pośrednictwo w obrocie nieruchomościami polega na odpłatnym
wykonywaniu czynności zmierzających do zawarcia przez inne osoby umów:
1) nabycia lub zbycia praw do nieruchomości;
2) nabycia lub zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;
3) najmu lub dzierżawy nieruchomości lub ich części;
4) innych niż określone w pkt 1–3, których przedmiotem są prawa do
nieruchomości lub ich części.

art. 180. więcej Art. 180. 1. (uchylony)
1a. (uchylony)
2. (uchylony)
3. Zakres czynności pośrednictwa w obrocie nieruchomościami określa umowa
pośrednictwa. Umowa wymaga formy pisemnej lub elektronicznej pod rygorem
nieważności.
3a. (uchylony)
4. (uchylony)
5. (uchylony)
6. (uchylony)
7. (uchylony)
8. (uchylony)

art. 181. więcej Art. 181. 1. (uchylony)
2. (uchylony)
3. Pośrednik w obrocie nieruchomościami podlega obowiązkowemu
ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku
z pośrednictwem w obrocie nieruchomościami. Jeżeli pośrednik w obrocie
nieruchomościami wykonuje czynności przy pomocy innych osób, działających pod
jego nadzorem, podlega on również ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej za
szkody wyrządzone działaniem tych osób.
3a. Kopia dokumentu ubezpieczenia, o którym mowa w ust. 3, aktualnego na
dzień zawarcia umowy pośrednictwa stanowi załącznik do tej umowy. Pośrednik w
obrocie nieruchomościami niezwłocznie informuje stronę umowy pośrednictwa o
wszelkich zmianach danych zawartych w dokumencie ubezpieczenia i o zawarciu
nowej umowy ubezpieczenia, przekazując kopię dokumentu ubezpieczenia.
3b. Jeżeli pośrednik w obrocie nieruchomościami nie dopełnił obowiązków, o
których mowa w ust. 3a, strona umowy pośrednictwa, po uprzednim wezwaniu w
formie pisemnej pośrednika w obrocie nieruchomościami do przedłożenia kopii
dokumentu ubezpieczenia w ciągu 7 dni od dnia otrzymania wezwania, ma prawo
wypowiedzieć umowę pośrednictwa ze skutkiem natychmiastowym.
4. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych w porozumieniu z
ministrem właściwym do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa, po zasięgnięciu opinii Polskiej Izby
Ubezpieczeń, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres ubezpieczenia
obowiązkowego, o którym mowa w ust. 3, termin powstania obowiązku ubezpieczenia
oraz minimalną sumę gwarancyjną, biorąc w szczególności pod uwagę specyfikę
wykonywanego zawodu oraz zakres realizowanych zadań, a także sposoby uznawania
ubezpieczeń i gwarancji zawodowych wydanych w państwach członkowskich, o
których mowa w art. 3 pkt 6 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa
przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
5. (uchylony)
6. (uchylony)

Art. 181a. Pośrednik w obrocie nieruchomościami wykonujący czynności, o
których mowa w art. 179b, w związku z zawartą umową pośrednictwa ma prawo
wglądu do:
1) ksiąg wieczystych,
2) katastru nieruchomości,
3) ewidencji sieci uzbrojenia terenu,
4) tabel taksacyjnych i map taksacyjnych tworzonych na podstawie art. 169,
5) planów miejscowych, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy oraz decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania
terenu,
6) rejestrów cen nieruchomości,
7) rejestrów osób, którym przysługują prawa określone w art. 179b pkt 2 oraz prawa
odrębnej własności lokalu,
8) ewidencji ludności w zakresie obowiązku meldunkowego,
9) świadectw charakterystyki energetycznej
– oraz do pobierania z nich niezbędnych odpowiednio odpisów, wypisów i
zaświadczeń.

art. 182. więcej Art. 182. (uchylony).

art. 183. więcej Art. 183. (uchylony).

Art. 183a. (uchylony).

art. 184. więcej Art. 184. (uchylony).

Art. 184a. Zarządca nieruchomości to przedsiębiorca prowadzący działalność
gospodarczą z zakresu zarządzania nieruchomościami.

Art. 184b. Zarządzanie nieruchomością polega na podejmowaniu decyzji i
dokonywaniu czynności mających na celu zapewnienie racjonalnej gospodarki
nieruchomością, a w szczególności:
1) właściwej gospodarki ekonomiczno-finansowej nieruchomości;
2) bezpieczeństwa użytkowania i właściwej eksploatacji nieruchomości;
3) właściwej gospodarki energetycznej w rozumieniu przepisów prawa
energetycznego;
4) bieżące administrowanie nieruchomością;
5) utrzymanie nieruchomości w stanie niepogorszonym zgodnie z jej
przeznaczeniem;
6) uzasadnione inwestowanie w nieruchomość.

art. 185. więcej Art. 185. 1. (uchylony)
1a. (uchylony)
1b. (uchylony)
1c. (uchylony)
2. Zakres zarządzania nieruchomością określa umowa o zarządzanie
nieruchomością, zawarta z jej właścicielem, wspólnotą mieszkaniową albo inną osobą
lub jednostką organizacyjną, której przysługuje prawo do nieruchomości, ze skutkiem prawnym bezpośrednio dla tej osoby lub jednostki organizacyjnej. Umowa wymaga formy pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności.
3. (uchylony)
4. (uchylony)
5. (uchylony)

art. 186. więcej Art. 186. 1. (uchylony)
2. (uchylony)
3. Zarządca nieruchomości podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu
odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku z zarządzaniem
nieruchomością. Jeżeli zarządca nieruchomości wykonuje czynności przy pomocy
innych osób, działających pod jego nadzorem, podlega on również ubezpieczeniu
odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone działaniem tych osób.
3a. Kopia dokumentu ubezpieczenia, o którym mowa w ust. 3, aktualnego na
dzień zawarcia umowy o zarządzanie nieruchomością stanowi załącznik do tej
umowy. Zarządca nieruchomości niezwłocznie informuje stronę umowy o zarządzanie
nieruchomością o wszelkich zmianach danych zawartych w dokumencie
ubezpieczenia i o zawarciu nowej umowy ubezpieczenia, przekazując kopię
dokumentu ubezpieczenia.
3b. Jeżeli zarządca nieruchomości nie dopełnił obowiązków, o których mowa w
ust. 3a, strona umowy o zarządzanie nieruchomością, po uprzednim wezwaniu w
formie pisemnej zarządcy nieruchomości do przedłożenia kopii dokumentu
ubezpieczenia w ciągu 7 dni od dnia otrzymania wezwania, ma prawo wypowiedzieć
umowę o zarządzanie nieruchomością ze skutkiem natychmiastowym.
4. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych w porozumieniu z
ministrem właściwym do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa, po zasięgnięciu opinii Polskiej Izby
Ubezpieczeń, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres ubezpieczenia
obowiązkowego, o którym mowa w ust. 3, termin powstania obowiązku ubezpieczenia
oraz minimalną sumę gwarancyjną, biorąc w szczególności pod uwagę specyfikę
wykonywanego zawodu oraz zakres realizowanych zadań, a także sposoby uznawania
ubezpieczeń i gwarancji zawodowych wydanych w państwach członkowskich, o
których mowa w art. 3 pkt 6 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa
przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
5. (uchylony)
6. (uchylony)

Art. 186a. Zarządca nieruchomości przekazuje organom wykonawczym gminy
właściwej ze względu na miejsce położenia nieruchomości dane dotyczące czynszów
najmu lokali mieszkalnych, w powiązaniu z lokalizacją, wiekiem budynku i jego
stanem technicznym oraz powierzchnią użytkową lokalu i jego standardem,
wynikające z umów najmu, położonych w zarządzanych przez niego budynkach,
w terminach i według wzoru określonych w odrębnych przepisach.

art. 187. więcej Art. 187. (uchylony).

art. 188. więcej Art. 188. (uchylony).

art. 189. więcej Art. 189. (uchylony).

art. 190. więcej Art. 190. (uchylony).

Art. 190a. Przepisów niniejszego rozdziału nie stosuje się do gospodarowania
nieruchomościami bezpośrednio przez właściwy organ, Krajowy Ośrodek Wsparcia
Rolnictwa i Agencję Mienia Wojskowego oraz do zarządzania nieruchomościami
bezpośrednio przez ich właścicieli lub użytkowników wieczystych, a także przez
jednostki organizacyjne w stosunku do nieruchomości oddanych tym jednostkom w
trwały zarząd.

art. 191. więcej Art. 191. 1. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania
i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa nadaje uprawnienia
zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości, osobom które spełniły wymogi
określone w art. 177.
2. (uchylony)
3. Spełnienie wymogów, o których mowa w ust. 1, stwierdza Państwowa
Komisja Kwalifikacyjna w postępowaniu kwalifikacyjnym.
3a. Wniosek o nadanie uprawnień zawodowych w zakresie szacowania
nieruchomości podlega rozpatrzeniu w terminie nie dłuższym niż dwa miesiące od
daty przeprowadzenia etapu postępowania kwalifikacyjnego, którego dotyczy wniosek. Do wniosku o nadanie uprawnień zawodowych w zakresie szacowania nieruchomości dołącza się dokumenty w formie oryginału, poświadczonej kopii lub
poświadczonego tłumaczenia, potwierdzające spełnienie wymogów, o których mowa
w art. 177 ust. 1.
3b. W przypadku stwierdzenia konieczności uzupełnienia wniosku, organ
wzywa wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku w terminie siedmiu dni od dnia
otrzymania wezwania. Nieuzupełnienie wniosku w terminie powoduje pozostawienie
wniosku bez rozpoznania. W przypadku uzupełnienia wniosku jest on kierowany na
pierwsze postępowanie kwalifikacyjne odbywające się po dniu uzupełnienia wniosku,
chyba że jest możliwe skierowanie wniosku na postępowanie kwalifikacyjne, którego
data została wskazana we wniosku. Bieg terminu, o którym mowa w ust. 3a, liczy się
od dnia postępowania kwalifikacyjnego, na które wniosek został skierowany.
3c. Jeżeli w toku postępowania kwalifikacyjnego na podstawie złożonych
dokumentów nie jest możliwe stwierdzenie, czy kandydat spełnia warunki określone
w art. 177, zespół kwalifikacyjny Państwowej Komisji Kwalifikacyjnej sporządza
protokół, w którym występuje do ministra właściwego do spraw budownictwa,
planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa o zwrócenie się
do odpowiednich organów, instytucji lub osób o udzielenie informacji niezbędnych
dla przeprowadzenia tego postępowania. Bieg terminu, o którym mowa w ust. 3a,
ulega zawieszeniu do dnia otrzymania dodatkowych wyjaśnień.
3d. Przepisu ust. 3c nie stosuje się do warunków określonych
w art. 177 ust. 1 pkt 1 i 2.
3e. Termin rozpatrzenia wniosku, o którym mowa w ust. 3a, może zostać
przedłużony tylko jeden raz. Przedłużenie terminu nie może przekroczyć dwóch
miesięcy.
4. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa powołuje i odwołuje, w drodze zarządzenia,
Państwową Komisję Kwalifikacyjną lub jej członków. W skład tej Komisji wchodzą
przedstawiciele ministra (3/5 liczby członków) oraz osoby wskazane przez organizacje
zawodowe rzeczoznawców majątkowych (2/5 liczby członków).
5. Postępowanie kwalifikacyjne przeprowadza się na koszt osób ubiegających się
o nadanie uprawnień zawodowych. Koszty są pokrywane przez wniesienie opłaty za
postępowanie kwalifikacyjne.
6. Wysokość opłaty za postępowanie kwalifikacyjne nie może być wyższa niż
kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w roku poprzedzającym
przeprowadzenie postępowania kwalifikacyjnego, ogłaszanego przez Prezesa
Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
7. Członkom Państwowej Komisji Kwalifikacyjnej przysługuje wynagrodzenie
za przeprowadzanie postępowania kwalifikacyjnego.
8. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa określi, w drodze rozporządzenia:
1) wysokość opłaty za postępowanie kwalifikacyjne, umożliwiającej pokrycie
kosztów postępowania kwalifikacyjnego i wydatków związanych
z funkcjonowaniem Państwowej Komisji Kwalifikacyjnej, tryb jej pobierania
oraz przypadki uzasadniające zwrot tej opłaty, a także tryb jej zwrotu,
uwzględniając etapy i terminy postępowania kwalifikacyjnego;
2) wysokość wynagrodzenia członków Państwowej Komisji Kwalifikacyjnej,
uwzględniając liczbę osób przystępujących do postępowania kwalifikacyjnego
oraz sposób przeprowadzenia postępowania kwalifikacyjnego.

art. 192. więcej Art. 192. 1. Nadanie uprawnień zawodowych w zakresie szacowania
nieruchomości stwierdza się świadectwem. Odmowa nadania uprawnień zawodowych
następuje w drodze decyzji.
2. Świadectwa, o których mowa w ust. 1, wydaje się również obywatelom państw
członkowskich Unii Europejskiej, którym, na zasadach określonych w przepisach
ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych
nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz. U. z 2018 r. poz. 2272
oraz z 2019 r. poz. 534 i 577), uznano kwalifikacje do wykonywania zawodu
rzeczoznawcy majątkowego, na ich wniosek.

art. 193. więcej Art. 193. 1. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania
i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa prowadzi centralny rejestr
rzeczoznawców majątkowych.
2. Do centralnego rejestru wymienionego w ust. 1 wpisuje się osoby, którym
nadano uprawnienia zawodowe rzeczoznawców majątkowych na podstawie
świadectw nadania tych uprawnień.
3. Do centralnego rejestru, o którym mowa w ust. 1, wpisuje się również osoby,
o których mowa w art. 192 ust. 2.
4. W centralnym rejestrze wpisuje się następujące dane dotyczące osób, którym
nadano uprawnienia:
1) numer kolejny wpisu;
2) datę wpisu;
3) imię i nazwisko;
4) imiona rodziców;
5) datę i miejsce urodzenia;
6) adres korespondencyjny;
7) wykształcenie;
8) numer ewidencyjny PESEL;
9) numer dokumentu tożsamości obywatela państwa członkowskiego Unii
Europejskiej;
10) numer uprawnień;
11) informacje o orzeczonych karach dyscyplinarnych, o których mowa
w art. 178 ust. 2, a także informacje o pozbawieniu uprawnień z przyczyn,
o których mowa w art. 178 ust. 3;
12) informacje o wykreśleniach z rejestru oraz przyczynach tych wykreśleń.
5. Wykreślenie z rejestru osób, którym nadano uprawnienia zawodowe,
następuje w przypadku:
1) zawieszenia uprawnień, o którym mowa w art. 178 ust. 2 pkt 3 i 4;
2) pozbawienia uprawnień, o którym mowa w art. 178 ust. 2 pkt 4a i 5;
3) pozbawienia uprawnień, o którym mowa w art. 178 ust. 3;
4) śmierci.
6. W razie orzeczenia kary dyscyplinarnej, o której mowa w art. 178 ust. 2 pkt 3,
ponowny wpis do centralnego rejestru, o którym mowa w ust. 1, następuje na wniosek
osoby ukaranej po upływie okresu orzeczonej kary dyscyplinarnej, licząc od dnia
wykreślenia z tego rejestru. W razie orzeczenia kary dyscyplinarnej, o której mowa
w art. 178 ust. 2 pkt 4, ponowny wpis do rejestru następuje po ponownym złożeniu
egzaminu z wynikiem pozytywnym.
7. W razie orzeczenia kar dyscyplinarnych, o których mowa
w art. 178 ust. 2 pkt 1 i 2 zatarcie kary następuje na wniosek osoby ukaranej po
upływie 1 roku od jej wykonania.
8. W razie orzeczenia kary dyscyplinarnej, o której mowa
w art. 178 ust. 2 pkt 3 zatarcie kary następuje na wniosek osoby ukaranej po upływie
2 lat od zakończenia okresu orzeczonej kary.
9. W razie zatarcia kary dyscyplinarnej informację o tej karze wykreśla się
z centralnego rejestru.
10. Wyciągi z centralnego rejestru, o którym mowa w ust. 1, z wyjątkiem danych
wymienionych w ust. 4 pkt 5, 7–9, 11 i 12, podlegają ogłoszeniu w dzienniku
urzędowym ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania
i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa oraz publikacji na stronach
internetowych urzędu obsługującego ministra.
11. Ogłoszeniu, o którym mowa w ust. 10, podlegają także zmiany w rejestrze.
12. Na uzasadniony wniosek organu państwa członkowskiego w rozumieniu art.
3 pkt 6 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców
zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i
zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa udostępnia dane, o których
mowa w ust. 4, w zakresie wskazanym we wniosku, powiadamiając o tym
rzeczoznawcę majątkowego, którego dane zostały udostępnione.

Art. 193a. (uchylony).

art. 194. więcej Art. 194. 1. (uchylony)
1a. Postępowanie z tytułu odpowiedzialności zawodowej wszczyna minister
właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego
oraz mieszkalnictwa, z zastrzeżeniem ust. 1b i 1c. Po wszczęciu postępowania
minister przekazuje sprawę do Komisji Odpowiedzialności Zawodowej w celu
przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego.
1b. W przypadku gdy sprawa dotyczy osób powołanych, wyznaczonych lub
ustanowionych przez sąd, prokuratora lub komornika, postępowanie z tytułu
odpowiedzialności zawodowej wszczyna się wyłącznie na skutek skargi złożonej
przez sąd lub prokuratora.
1c. Nie wszczyna się postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej,
jeżeli do dnia otrzymania przez ministra właściwego do spraw budownictwa,
planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa informacji o zaistnieniu okoliczności mogących stanowić podstawę odpowiedzialności zawodowej
upłynęły 3 lata, licząc od dnia zaistnienia tych okoliczności.
2. Postępowanie wyjaśniające dotyczące wypełniania obowiązków, o których
mowa w art. 175 ust. 1–3, przeprowadza Komisja Odpowiedzialności Zawodowej.
3. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa powołuje i odwołuje, w drodze zarządzenia,
Komisję Odpowiedzialności Zawodowej lub jej członków, w tym spośród osób
wskazanych przez organizacje zawodowe rzeczoznawców majątkowych.
4. Koszty postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej są pokrywane ze
środków budżetu państwa znajdujących się w dyspozycji ministra właściwego do
spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz
mieszkalnictwa.

art. 195. więcej Art. 195. 1. Postępowanie wyjaśniające wymienione w art. 194 odbywa się
z udziałem osoby, wobec której wszczęto postępowanie z tytułu odpowiedzialności
zawodowej. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo nie wstrzymuje postępowania
wyjaśniającego. W przypadku dwukrotnej usprawiedliwionej nieobecności Komisja
Odpowiedzialności Zawodowej przeprowadza postępowanie wyjaśniające.
2. Osoba, o której mowa w ust. 1, może ustanowić obrońcę lub zwrócić się
o wyznaczenie obrońcy z urzędu. Obrońca ustanowiony lub wyznaczony z urzędu jest
uprawniony do udziału w postępowaniu wyjaśniającym.
3. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa ustala, w drodze zarządzenia, listę obrońców
z urzędu, z udziałem osób wskazanych przez organizacje zawodowe rzeczoznawców
majątkowych.
4. Komisja Odpowiedzialności Zawodowej, z upoważnienia ministra
właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego
oraz mieszkalnictwa, może zwracać się do organów administracji publicznej, wymiaru
sprawiedliwości oraz innych instytucji i osób o udzielenie informacji niezbędnych dla
przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego.

Art. 195a. 1. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania
i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, na podstawie wyników
postępowania wyjaśniającego, orzeka, w drodze decyzji, o zastosowaniu jednej z kar
dyscyplinarnych, o których mowa w art. 178 ust. 2, albo o umorzeniu postępowania
z tytułu odpowiedzialności zawodowej.
1a. Wykonanie decyzji, o której mowa w ust. 1, następuje po upływie 14 dni od
dnia, w którym upłynął bezskutecznie termin na złożenie wniosku o ponowne
rozpatrzenie sprawy.
2. W przypadkach, o których mowa w art. 127 § 3 Kodeksu postępowania
administracyjnego, minister właściwy do spraw budownictwa, planowania
i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa może odstąpić od
przekazania sprawy do Komisji Odpowiedzialności Zawodowej w celu
przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego.
3. Wykonanie decyzji, o której mowa w art. 138 Kodeksu postępowania
administracyjnego, następuje po upływie 14 dni od dnia, w którym upłynął
bezskutecznie termin do wniesienia skargi na decyzję do sądu administracyjnego.
W przypadku wniesienia skargi do sądu administracyjnego minister właściwy do
spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz
mieszkalnictwa wstrzymuje z urzędu wykonanie decyzji, w drodze postanowienia, na
które nie przysługuje zażalenie.

art. 196. więcej Art. 196. 1. Programy studiów podyplomowych, o których mowa
w art. 177 ust. 1 pkt 4, uwzględniają co najmniej minimalne wymogi programowe
ustalone przez ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i
zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa.
2. (uchylony)
3. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania
przestrzennego oraz mieszkalnictwa określi, w drodze rozporządzenia, minimalne
wymogi programowe dla studiów podyplomowych w zakresie wyceny nieruchomości,
w tym czas trwania tych studiów, program ogólny i program szczegółowy studiów
podyplomowych, z uwzględnieniem tematyki wykładów oraz minimalnej liczby
godzin ich trwania, biorąc pod uwagę kwalifikacje i umiejętności, jakie powinni
posiadać absolwenci tych studiów, niezbędne dla prawidłowego i rzetelnego
wykonywania działalności zawodowej w powyższym zakresie.

Art. 196a. (uchylony).

art. 197. więcej Art. 197. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania
i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, mając na względzie
zapewnienie obiektywnego, rzetelnego i sprawnego sprawdzenia przygotowania
kandydatów na rzeczoznawców majątkowych oraz zapewnienie obiektywnej oceny skarg na działalność osób, którym nadano uprawnienia, a także uwzględniając rzeczywiste koszty postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej, określi,
w drodze rozporządzenia:
1) sposób i warunki odbywania praktyk zawodowych w zakresie szacowania
nieruchomości, regulamin organizacji tych praktyk, ich program, maksymalną
wysokość opłaty za praktykę nie większą jednak niż 50% kwoty przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z kwartału
poprzedzającego kwartał, w którym dokonuje się wpisu, ogłoszonej przez
Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, oraz sposób dokumentowania
odbycia praktyki zawodowej, w tym wzór dziennika praktyki zawodowej
i wysokość opłaty za jego wydanie uwzględniającej koszt jego wydania;
2) sposób i tryb przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego, sposób ustalania
i rodzaje kosztów tego postępowania, organizację Państwowej Komisji
Kwalifikacyjnej oraz regulamin jej działania;
3) wzory świadectw uprawnień zawodowych w zakresie szacowania
nieruchomości;
4) sposób prowadzenia centralnego rejestru rzeczoznawców majątkowych;
5) sposób postępowania przy wydawaniu duplikatów świadectw zawodowych
w przypadku ich utraty;
6) (uchylony)
7) (uchylony)
8) sposób i tryb przeprowadzania postępowania z tytułu odpowiedzialności
zawodowej, sposoby ustalania i rodzaje kosztów tego postępowania, organizację
Komisji Odpowiedzialności Zawodowej oraz regulamin jej działania, wysokość
wynagrodzenia członków Komisji Odpowiedzialności Zawodowej i obrońców
z urzędu oraz sposób jego ustalania.

Art. 197a. Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i
zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa określi, w drodze
rozporządzenia, sposoby doskonalenia kwalifikacji zawodowych przez
rzeczoznawców majątkowych, sposoby dokumentowania oraz sposób oceny
spełnienia tego obowiązku, mając na względzie potrzebę ciągłego aktualizowania i
pogłębiania wiedzy oraz umiejętności związanych z wykonywaniem przez
rzeczoznawców majątkowych czynności zawodowych oraz zapewnienie przejrzystej
weryfikacji spełniania obowiązku stałego doskonalenia kwalifikacji zawodowych.

art. 198. więcej Art. 198. 1. Kto bez uprawnień zawodowych w zakresie szacowania
nieruchomości dokonuje określenia wartości nieruchomości lub trwale związanych z
nieruchomością maszyn lub urządzeń, podlega karze grzywny w wysokości do 50 000 zł.
2. Tej samej karze podlega:
1) rzeczoznawca majątkowy, wobec którego orzeczono karę dyscyplinarną, o której
mowa w art. 178 ust. 2 pkt 3 albo 4, jeżeli w okresie odbywania tej kary wykonuje
czynności określone w ust. 1;
2) podmiot prowadzący działalność w zakresie szacowania nieruchomości, który
powierza wykonywanie czynności określonych w ust. 1 osobie nieposiadającej
uprawnień zawodowych w zakresie szacowania nieruchomości lub
rzeczoznawcy majątkowemu, o którym mowa w pkt 1.
3. Orzekanie w sprawach o czyny, o których mowa w ust. 1 i 2, następuje
w trybie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.

Art. 198a. Przepisu art. 198 ust. 1 nie stosuje się do usługodawców z państwa
członkowskiego w rozumieniu przepisów art. 3 pkt 10 ustawy z dnia 6 marca 2018 r.
o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych
w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 198b. 1. Kto:
1) dokonuje określenia wartości nieruchomości bez spełnienia warunku, o którym
mowa w art. 174 ust. 7,
2) wykonuje czynności określone w umowie pośrednictwa, o której mowa w art.
180 ust. 3, bez spełnienia warunku, o którym mowa w art. 179a,
3) podejmuje decyzje i wykonuje czynności określone w umowie o zarządzanie
nieruchomością, o której mowa w art. 185 ust. 2, bez spełnienia warunku, o
którym mowa w art. 184a
– podlega karze grzywny w wysokości do 50 000 zł.
2. Orzekanie w sprawach o czyny, o których mowa w ust. 1, następuje w trybie
przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.

Art. 198c. 1. Kto prowadzi działalność, o której mowa w art. 174 ust. 3 i 3a, bez
spełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia, o którym mowa w art. 175 ust. 4, podlega karze pieniężnej w wysokości od dwukrotnego do pięciokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w roku
poprzedzającym rok, w którym stwierdzono naruszenie, ogłaszanego przez Prezesa
Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
2. W sprawach, o których mowa w ust. 1, decyzje wydaje wojewódzki inspektor
Inspekcji Handlowej właściwy ze względu na miejsce przeprowadzania kontroli.
3. Przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej uwzględnia się dotychczasową
działalność przedsiębiorcy, skalę prowadzonej działalności oraz czas trwania
naruszenia.
4. Karę pieniężną uiszcza się w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o
wymierzeniu kary pieniężnej stała się ostateczna.
5. Egzekucja kary pieniężnej następuje w trybie przepisów o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji.
6. Kara pieniężna stanowi dochód budżetu państwa.
7. Kary pieniężnej nie wymierza się, jeżeli do dnia stwierdzenia przez
właściwego wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej naruszenia upłynęły 3
lata, licząc od dnia powstania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia, o którym
mowa w art. 175 ust. 4, przez przedsiębiorcę, u którego to naruszenie stwierdzono.
8. Obowiązek uiszczenia kary pieniężnej przedawnia się po upływie 3 lat od
ostatniego dnia terminu, w którym kara powinna zostać uiszczona.

Art. 198d. Kto prowadzi działalność gospodarczą z zakresu pośrednictwa w
obrocie nieruchomościami bez spełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia,
o którym mowa w art. 181 ust. 3, podlega karze pieniężnej w wysokości od
dwukrotnego do pięciokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w
gospodarce narodowej w roku poprzedzającym rok, w którym stwierdzono naruszenie,
ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt
1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych. Przepisy art. 198c ust. 2–8 stosuje się odpowiednio.

Art. 198e. Kto prowadzi działalność gospodarczą z zakresu zarządzania
nieruchomościami bez spełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia, o
którym mowa w art. 186 ust. 3, podlega karze pieniężnej w wysokości od
czterokrotnego do dziesięciokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w
gospodarce narodowej w roku poprzedzającym rok, w którym stwierdzono naruszenie, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych. Przepisy art. 198c ust. 2–8 stosuje się odpowiednio.

art. 199. więcej Art. 199. 1. Nieruchomości nabyte przez państwowe osoby prawne po wejściu
w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U.
poz. 11), to jest po dniu 1 lutego 1989 r., stanowią od daty nabycia własność tych osób.
2. Zarząd nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa oraz własność
gminy, sprawowany w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy przez jednostki
organizacyjne, przekształca się z tym dniem w trwały zarząd tych nieruchomości.

art. 200. więcej Art. 200. 1. W sprawach stwierdzenia nabycia, z mocy prawa, na podstawie
ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami
i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. poz. 464, z późn. zm.), z dniem 5 grudnia
1990 r. prawa użytkowania wieczystego gruntów oraz własności budynków, innych
urządzeń i lokali przez państwowe i komunalne osoby prawne oraz Bank Gospodarki
Żywnościowej, które posiadały w tym dniu grunty w zarządzie, niezakończonych
przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się następujące zasady:
1) nabycie własności budynków, innych urządzeń i lokali następuje odpłatnie, jeżeli
obiekty te nie były wybudowane lub nabyte ze środków własnych tych osób lub
ich poprzedników prawnych;
2) nabycie prawa użytkowania wieczystego oraz własności stwierdza w drodze
decyzji wojewoda – w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność
Skarbu Państwa lub wójt, burmistrz albo prezydent miasta – w odniesieniu do
nieruchomości stanowiących własność gminy;
3) w decyzji, o której mowa w pkt 2, ustala się warunki użytkowania wieczystego,
z zachowaniem zasad określonych w art. 62 ustawy i w art. 236 Kodeksu
cywilnego, oraz kwotę należną za nabycie własności, a także sposób
zabezpieczenia wierzytelności określony w ust. 2;
4) na poczet ceny nabycia własności, o której mowa w pkt 3, zalicza się
zwaloryzowane opłaty poniesione z tytułu zarządu budynków, innych urządzeń
i lokali; przy nabyciu użytkowania wieczystego nie pobiera się pierwszej opłaty.
2. Wierzytelności z tytułu nabycia własności budynków, innych urządzeń i lokali
przez osoby, o których mowa w ust. 1, podlegają zabezpieczeniu hipotecznemu na
użytkowaniu wieczystym gruntów lub wyodrębnionych częściach tych gruntów, które
te osoby nabyły. Hipoteka powstaje z dniem wpisu do księgi wieczystej. Wpis hipoteki
następuje po bezskutecznym upływie terminu na zaspokojenie wierzytelności,
wyznaczonego w decyzji, o której mowa w ust. 1 pkt 2. Przy zabezpieczeniu
hipotecznym stosuje się odpowiednio przepisy o księgach wieczystych i hipotece,
z zastrzeżeniem następujących zasad:
1) podstawą wpisu hipoteki jest decyzja, o której mowa w ust. 1 pkt 2;
2) wierzytelności zabezpieczone hipotecznie podlegają w chwili zapłaty
waloryzacji według zasad obowiązujących przy zwrocie wywłaszczonych
nieruchomości i nie podlegają oprocentowaniu;
3) w razie sprzedaży, wynajęcia, wydzierżawienia albo innego odpłatnego
udostępnienia nieruchomości lub ich części, na których dokonano
zabezpieczenia hipotecznego wierzytelności, wierzytelność staje się natychmiast
wymagalna w części równej korzyściom uzyskanym z tego tytułu; za korzyści te
uważa się przychody pomniejszone o koszty związane z zawarciem umowy;
4) w razie ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego, udział
w użytkowaniu wieczystym gruntów oraz udział we współwłasności części
wspólnych budynku związane z prawem własności tego lokalu są wolne od
hipoteki.
5) (uchylony)
3. Wierzytelności z tytułu nabycia własności budynków, innych urządzeń i lokali
wygasają z chwilą:
1) przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę z wyłącznym udziałem
Skarbu Państwa lub przekształcenia przedsiębiorstwa komunalnego
w jednoosobową spółkę gminy;
2) wydania zarządzenia o prywatyzacji bezpośredniej na podstawie ustawy z dnia
30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. U. z 2019 r. poz. 2181).
4. Nabycie własności oraz prawa użytkowania wieczystego, o którym mowa
w ust. 1 i 2, nie może naruszać praw osób trzecich.
5. Windykację należności, o których mowa w ust. 2 pkt 3, prowadzi właściwy
organ.

art. 201. więcej Art. 201. 1. Przepisy art. 200 stosuje się odpowiednio do utworzonych z dniem
1 maja 1991 r., 1 lipca 1991 r. oraz z dniem 1 stycznia 1992 r. na podstawie zarządzeń
Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej przedsiębiorstw państwowych, które
nabyły z mocy prawa, zgodnie z ustawą z dnia 25 marca 1994 r. zmieniającą ustawę
o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U.
poz. 201), z dniem ich wpisu do rejestru przedsiębiorstw państwowych prawo
użytkowania wieczystego gruntów oraz własność położonych na nich budynków,
innych urządzeń i lokali będących w zarządzie rejonów dróg publicznych,
okręgowych zakładów transportu i maszyn drogowych, rejonów budowy dróg
i mostów, rejonów budowy dróg, rejonów budowy mostów, kopalni odkrywkowych
surowców drogowych, rejonów eksploatacji kruszywa lub dyrekcji okręgowych dróg
publicznych.
2. Nabycie własności budynków, innych urządzeń i lokali przez
przedsiębiorstwa państwowe, o których mowa w ust. 1, następuje odpłatnie, jeżeli
obiekty te nie były wybudowane lub nabyte ze środków własnych poprzedników
prawnych tych przedsiębiorstw.

art. 202. więcej Art. 202. 1. Państwowe instytucje kultury, które na podstawie ustawy z dnia
25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej
(Dz. U. z 2018 r. poz. 1983 oraz z 2019 r. poz. 115, 730, 1696 i 2020) uzyskały
osobowość prawną, nabywają z mocy prawa, z dniem ich wpisu do rejestru instytucji
kultury, użytkowanie wieczyste gruntów, którymi zarządzały w dniu 5 grudnia
1990 r., oraz własność położonych na nich budynków, innych urządzeń i lokali, jeżeli
w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy nadal zarządzają tymi gruntami. Nie może
to naruszać praw osób trzecich. Do nabycia stosuje się odpowiednio przepisy art. 200.
2. Nabycie własności budynków, innych urządzeń i lokali przez instytucje
kultury, o których mowa w ust. 1, następuje nieodpłatnie.
3. Przepisy ust. 1 i ust. 2 stosuje się odpowiednio do komunalnych instytucji
kultury, które uzyskały osobowość prawną w trybie art. 41 ustawy wymienionej
w ust. 1.

art. 203. więcej Art. 203. 1. Zobowiązania osób prawnych z tytułu odpłatności za budynki, inne
urządzenia i lokale, o których mowa w art. 200 ust. 1 oraz art. 201 ust. 2,
niewykonane w całości lub w części przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy,
podlegają zabezpieczeniu hipotecznemu zgodnie z jej przepisami.
2. Zobowiązania spółek z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa, powstałych
z przekształcenia przedsiębiorstw państwowych, z tytułu, o którym mowa w ust. 1,
wygasają.
3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do zobowiązań spółek, którym na podstawie
ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji oddano do odpłatnego korzystania mienie
zlikwidowanego przedsiębiorstwa.

art. 204. więcej Art. 204. 1. Spółdzielni, związkowi spółdzielczemu oraz innym osobom
prawnym, które w dniu 5 grudnia 1990 r. były użytkownikami gruntów, stanowiących
własność Skarbu Państwa lub gminy, przysługuje roszczenie o ustanowienie
użytkowania wieczystego gruntu oraz o przeniesienie własności znajdujących się na
nim budynków, innych urządzeń i lokali.
2. Zawarcie umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste następuje bez
przetargu.
3. Przeniesienie własności budynków, innych urządzeń i lokali następuje
odpłatnie, chyba że obiekty te zostały wybudowane lub nabyte ze środków własnych
spółdzielni, związków spółdzielczych oraz innych osób prawnych.
4. Opłatę z tytułu użytkowania wieczystego gruntu oraz cenę budynków, innych
urządzeń i lokali ustala się według przepisów rozdziału 8 działu II, z wyłączeniem
przepisu o obowiązku wniesienia pierwszej opłaty. Na poczet ceny zalicza się
zwaloryzowane opłaty poniesione z tytułu użytkowania budynków, innych urządzeń
i lokali.
5. Roszczenia, o których mowa w ust. 1, wygasły, jeżeli wnioski w tej sprawie
nie zostały złożone do dnia 31 grudnia 1996 r.
6. W przypadku sprzedaży prawa użytkowania wieczystego przed upływem
10 lat od jego ustanowienia, spółdzielnia, związek spółdzielczy oraz inne osoby prawne są obowiązane uiścić pierwszą opłatę w wysokości określonej w dniu sprzedaży, według przepisów rozdziału 8 działu II. Nie uiszcza się pierwszej opłaty
w razie:
1) nieodpłatnego przekazania prawa użytkowania wieczystego na rzecz gminy lub
Skarbu Państwa;
2) nieodpłatnego przekazania prawa użytkowania wieczystego na rzecz innej
spółdzielni na podstawie ustawy z dnia 20 stycznia 1990 r. o zmianach
w organizacji i działalności spółdzielczości (Dz. U. poz. 36, z późn. zm.).

art. 205. więcej Art. 205. 1. Roszczenia spółdzielni, związków spółdzielczych oraz innych osób
prawnych o ustanowienie użytkowania wieczystego, powstałe przed dniem wejścia
w życie niniejszej ustawy, podlegają z tym dniem jej przepisom.
2. Przepisy art. 204 stosuje się odpowiednio do następców prawnych spółdzielni,
związków spółdzielczych oraz innych osób prawnych, które istniały w dniu
24 grudnia 1992 r. i istnieją w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy.

art. 206. więcej Art. 206. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe
zasady i tryb stwierdzania dotychczasowego prawa zarządu państwowych
i komunalnych osób prawnych do nieruchomości, a także prawa użytkowania
nieruchomości przez spółdzielnie, związki spółdzielcze oraz inne osoby prawne,
uznawania środków, o których mowa w art. 200 ust. 1, art. 201 ust. 2 i art. 204 ust. 3,
za środki własne, określania wartości nieruchomości oraz wysokości kwot należnych
za nabycie własności budynków, innych urządzeń i lokali, zabezpieczenia
wierzytelności z tego tytułu, a także rodzaje dokumentów stanowiących niezbędne
dowody w tych sprawach.

art. 207. więcej Art. 207. 1. Osoby, które były posiadaczami nieruchomości stanowiących
własność Skarbu Państwa lub własność gminy w dniu 5 grudnia 1990 r. i pozostawały
nimi nadal w dniu 1 stycznia 1998 r., mogą żądać oddania nieruchomości w drodze
umowy w użytkowanie wieczyste wraz z przeniesieniem własności budynków, jeżeli
zabudowały te nieruchomości na podstawie pozwolenia na budowę z lokalizacją stałą.
Nabycie własności budynków wybudowanych ze środków własnych posiadaczy
następuje nieodpłatnie.
1a. Jeżeli nieruchomość została zabudowana na podstawie pozwolenia na
budowę z lokalizacją czasową, zawarcie umowy, o której mowa w ust. 1, jest
uzależnione od zgodności tej lokalizacji z ustaleniami planu miejscowego
obowiązującego w dniu zgłoszenia żądania.
2. Posiadacze, o których mowa w ust. 1, mogą być zwolnieni z pierwszej opłaty
z tytułu użytkowania wieczystego, jeżeli złożą wnioski o oddanie im nieruchomości
w użytkowanie wieczyste przed upływem roku od dnia wejścia w życie ustawy.

Art. 207a. Przepisy art. 207 ust. 1 i 1a, w zakresie dotyczącym nieruchomości
stanowiących własność Skarbu Państwa, stosuje się również do:
1) przedsiębiorstw państwowych powstałych w wyniku podziału przedsiębiorstwa
państwowego istniejącego w dniu 5 grudnia 1990 r.,
2) przedsiębiorstw państwowych powstałych w wyniku połączenia przedsiębiorstw
istniejących w dniu 5 grudnia 1990 r.,
3) spółek powstałych w wyniku komercjalizacji lub przekształcenia
przedsiębiorstwa państwowego istniejącego w dniu 5 grudnia 1990 r.
w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, w trybie przewidzianym w przepisach
o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych
– jeżeli w dniu 1 stycznia 2004 r. podmioty te były posiadaczami nieruchomości,
znajdujących się w dniu 5 grudnia 1990 r. w posiadaniu przedsiębiorstw
państwowych, o których mowa w pkt 1–3.

art. 208. więcej Art. 208. 1. Osobom fizycznym oraz prawnym, które do dnia 5 grudnia 1990 r.
uzyskały ostateczne decyzje lokalizacyjne lub pozwolenia na budowę na
nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy, oddaje się
te nieruchomości w użytkowanie wieczyste w trybie bezprzetargowym, jeżeli wnioski
o oddanie tych nieruchomości zostały złożone przed dniem utraty ważności tych
decyzji, jednak nie później niż do dnia 31 grudnia 2000 r.
2. Spółdzielniom, ich związkom oraz Krajowej Radzie Spółdzielczej i innym
osobom prawnym, które na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa lub
własność gminy do dnia 5 grudnia 1990 r. wybudowały same lub wybudowali ich
poprzednicy prawni z własnych środków, za zezwoleniem właściwego organu
nadzoru budowlanego budynki, przysługuje roszczenie o ustanowienie użytkowania
wieczystego gruntów oraz o nieodpłatne przeniesienie własności znajdujących się na nich budynków. Roszczenie przysługuje tym osobom w stosunku do gruntów będących w dniu zgłoszenia roszczenia w ich posiadaniu w rozumieniu art. 207
i obejmuje grunty niezbędne do prawidłowego korzystania z budynku.
3. W sprawach, o których mowa w ust. 2, zawarcie umowy o oddanie gruntu
w użytkowanie wieczyste oraz o przeniesienie własności budynków następuje bez
przetargu oraz bez obowiązku wniesienia pierwszej opłaty.
4. Roszczenia, o których mowa w ust. 2, wygasły, jeżeli wnioski w tej sprawie
nie zostały złożone do dnia 31 grudnia 1996 r.

art. 209. więcej Art. 209. Osoby, które uzyskały prawo zabudowy nieruchomości ustanowione
przed dniem wejścia w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o prawie
zabudowy (Dz. U. poz. 280), mogą żądać przekształcenia tego prawa w użytkowanie
wieczyste. Przekształcenie następuje w drodze decyzji właściwego organu, w której
określa się także warunki użytkowania wieczystego, z zachowaniem zasad
określonych w art. 62. Decyzja stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze
wieczystej.

Art. 209a. 1. Jeżeli przy wyodrębnianiu własności lokali w budynku wydzielono
dla tego budynku działkę gruntu niespełniającą wymogów działki budowlanej,
właścicielom lokali przysługuje w stosunku do Skarbu Państwa lub jednostki
samorządu terytorialnego roszczenie o zawarcie umowy przeniesienia własności lub
oddania w użytkowanie wieczyste przyległej nieruchomości gruntowej lub jej części,
która wraz z dotychczas wydzieloną działką gruntu będzie spełniać wymogi działki
budowlanej, pod warunkiem że roszczenie to zostało zgłoszone łącznie przez
właścicieli wszystkich lokali; w razie braku zgody stosuje się przepisy
art. 199 Kodeksu cywilnego.
2. Przeniesienie własności nieruchomości, o którym mowa w ust. 1, może
nastąpić po rozpatrzeniu przez właściwe organy wniosków poprzednich właścicieli lub
ich spadkobierców o przywrócenie własności tej nieruchomości.
3. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, Skarbowi Państwa lub jednostce
samorządu terytorialnego przysługuje w stosunku do właścicieli lokali roszczenie
o zawarcie umowy przeniesienia na ich rzecz własności lub oddania im
w użytkowanie wieczyste przyległej nieruchomości gruntowej lub jej części.
4. Roszczenie, o którym mowa w ust. 1, nie przysługuje, jeżeli:
1) toczy się postępowanie dotyczące prawidłowości nabycia nieruchomości przez
Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego;
2) przyległa nieruchomość gruntowa, stanowiąca własność Skarbu Państwa lub
jednostki samorządu terytorialnego, została oddana w użytkowanie wieczyste
innej osobie lub w trwały zarząd jednostce organizacyjnej na cele obronności
i bezpieczeństwa państwa, lub graniczy z tymi nieruchomościami;
3) wskutek realizacji roszczenia przyległa nieruchomość gruntowa przestałaby
spełniać wymogi działki budowlanej.

art. 210. więcej Art. 210. 1. Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy,
będące w dniu 5 grudnia 1990 r. w użytkowaniu osób prawnych lub jednostek
organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej oraz znajdujące się na tych
gruntach budynki, inne urządzenia i lokale pozostają nadal w użytkowaniu tych osób
i jednostek. Do użytkowania tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące
trwałego zarządu.
2. W razie sprzedaży dotychczasowemu użytkownikowi budynków, innych
urządzeń i lokali, o których mowa w ust. 1, na poczet ceny nabycia własności zalicza
się opłaty poniesione z tytułu użytkowania.
3. Do użytkowania ustanowionego w drodze decyzji przed dniem 1 stycznia
1998 r. stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące trwałego zarządu.

art. 211. więcej Art. 211. 1. Osoba, która na podstawie pozwolenia na budowę wybudowała
przed dniem 5 grudnia 1990 r. ze środków własnych garaż na gruncie stanowiącym
własność Skarbu Państwa lub własność gminy, a także jej następca prawny, mogą
żądać nabycia tego garażu na własność oraz oddania w użytkowanie wieczyste gruntu
niezbędnego do korzystania z tego garażu, jeżeli jest jego najemcą. Nabycie garażu na
własność następuje nieodpłatnie.
2. Nabycie garażu na własność, wybudowanego przed dniem 5 grudnia 1990 r.
na podstawie pozwolenia na budowę z lokalizacją czasową, jest uzależnione od
zgodności tej lokalizacji z ustaleniami planu miejscowego obowiązującego w dniu
zgłoszenia żądania.
3. Uprawnienie, o którym mowa w ust. 1, wygasa, jeżeli żądanie nabycia garażu
na własność oraz oddania użytkowania wieczystego gruntu niezbędnego do
korzystania z tego garażu nie zostanie złożone właściwemu organowi do dnia
31 grudnia 2000 r.

art. 212. więcej Art. 212. (uchylony).

art. 213. więcej Art. 213. Przepisów art. 204–211 nie stosuje się do nieruchomości wchodzących
w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, chyba że przepisy dotyczące
gospodarowania tym Zasobem stanowią inaczej.

art. 214. więcej Art. 214. 1. Poprzednim właścicielom, których prawa do odszkodowania za
przejęte przez państwo grunty, budynki i inne części składowe nieruchomości,
przewidziane w art. 7 ust. 4 i 5 oraz art. 8 dekretu z dnia 26 października 1945 r.
o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy wygasły na
podstawie przepisów ustawy wymienionej w art. 241 pkt 1, jeżeli w terminie do dnia
31 grudnia 1988 r. zgłosili oni lub ich następcy prawni wnioski o oddanie gruntów
w użytkowanie wieczyste, może zostać zwrócona nieruchomość stanowiąca ich dawną
własność.
2. Zwrot nieruchomości, o którym mowa w ust. 1, przysługuje poprzednim
właścicielom działek zabudowanych domami jednorodzinnymi, małymi domami
mieszkalnymi i domami, w których liczba izb nie przekracza 20, oraz domami,
w których przed dniem 21 listopada 1945 r. została wyodrębniona własność
poszczególnych lokali, a także domami, które stanowiły przed tym dniem własność
spółdzielni mieszkaniowych.
3. O przyznaniu prawa użytkowania wieczystego gruntów i o zwrocie budynków
orzeka właściwy organ.
4. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio do obiektów sakralnych, klasztorów,
domów zakonnych i innych obiektów kościelnych, użytkowanych w całości przez
byłych właścicieli lub ich następców prawnych. Jeżeli obiekty te są użytkowane tylko
w części, przepis ust. 2 stosuje się wyłącznie w granicach faktycznego władania.
5. Przepisu ust. 2 nie stosuje się do gruntów oddanych w użytkowanie wieczyste
osobom innym niż byli właściciele oraz do gruntów oddanych w użytkowanie.

Art. 214a. 1. Odmawia się oddania gruntu w użytkowanie wieczyste lub
przeniesienia prawa własności gruntu na rzecz osoby uprawnionej, o której mowa
w art. 7 ust. 1 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu
gruntów na obszarze m.st. Warszawy, niezależnie od przyczyn wymienionych
w art. 7 ust. 2 tego dekretu, ze względu na:
1) przeznaczenie lub wykorzystywanie na cele określone w art. 6;
2) sprzedaż lub oddanie w użytkowanie wieczyste na rzecz osób trzecich;
3) zabudowę przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego
dokonaną po dniu wejścia w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy, której wartość przenosi znacznie wartość zajętego na ten cel gruntu;
4) odbudowę lub remont, dokonany ze środków publicznych, budynków, o których
mowa w art. 5 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu
gruntów na obszarze m.st. Warszawy, zniszczonych w latach 1939–1945 więcej
niż w 50%;
5) brak możliwości dokonania zgodnego z prawem i ładem przestrzennym podziału
nieruchomości, której części dotyczy roszczenie, o którym mowa w art. 7 ust. 1
i 2 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na
obszarze m.st. Warszawy;
6) zajmowanie lokalu przez lokatora w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia
21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy
i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 611);
7) przeznaczenie nieruchomości na cele nauki, oświaty i kultury;
8) położenie gruntu w ramach publicznego kompleksu wypoczynkowego lub
rekreacyjnego lub terenów zieleni w rozumieniu art. 5 pkt 21 ustawy z dnia
16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55, 471 i 1378);
9) ustanowienie lub przeniesienie na rzecz osób trzecich praw rzeczowych na
gruncie, budynku lub ich części albo oddanie nieruchomości lub jej części do
odpłatnego korzystania, w szczególności na podstawie umowy najmu lokalu
mieszkalnego – bez względu na czas trwania stosunku cywilnoprawnego z osobą
trzecią;
10) przeszkody powodujące, iż ustanowienie użytkowania wieczystego oraz
własności budynku lub innego urządzenia powodowałyby sprzeczność
z przeznaczeniem społeczno-gospodarczym tych praw;
11) niemożność pogodzenia z prawidłowym ukształtowaniem stosunków
sąsiedzkich;
12) przeznaczenie lub wykorzystanie nieruchomości na cele użyteczności publicznej.
2. Przepis ust. 1 stosuje się także w przypadku, gdy wyłączenia, o których mowa
w ust. 1, dotyczą części gruntu, budynku albo ich części składowych.

Art. 214b. 1. W sprawach dotyczących rozpatrzenia wniosków, o których mowa
w art. 7 ust. 1 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu
gruntów na obszarze m.st. Warszawy umarza się postępowanie, jeżeli nie jest możliwe
ustalenie stron postępowania lub ich adresów.
2. Podstawa umorzenia zachodzi, gdy organ wezwał nieustalone strony lub
strony, których adresów nie ustalono, do uczestnictwa w postępowaniu przez
ogłoszenie, a w sprawie nie wpłynęło żadne pismo pochodzące od wzywanej strony
w przeciągu ostatnich 30 lat poprzedzających dzień publikacji ogłoszenia. Organ
wydaje decyzję o umorzeniu postępowania, jeżeli w terminie 6 miesięcy od dnia
ogłoszenia wzywana strona nie zgłosiła swych praw albo zgłosiwszy je, nie
udowodniła ich w terminie kolejnych 3 miesięcy lub nie wskazała swego adresu.
2a. Wnioskodawca oraz jego ewentualni następcy prawni nie mogą być
reprezentowani przez kuratora spadku lub kuratora dla osoby nieznanej z miejsca
pobytu.
3. Ogłoszenie zawiera:
1) imię, nazwisko oraz ostatnie znane organowi miejsce zamieszkania
wnioskodawcy;
2) informację o złożonym wniosku;
3) wskazanie nieruchomości objętej złożonym wnioskiem;
4) wezwanie, aby wzywana strona w terminach, o których mowa w ust. 2 zdanie
drugie, zgłosiła i udowodniła swe prawa, gdyż w przeciwnym razie
postępowanie zostanie umorzone.
4. Ogłoszenie zamieszcza się w dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym a ponadto
w prasie lokalnej obejmującej swym zasięgiem miejsce ostatniego zamieszkania
wnioskodawcy, a także na okres 30 dni na stronie internetowej właściwego urzędu.
5. Decyzja o umorzeniu postępowania stanowi podstawę do ujawnienia tytułu
własności do nieruchomości Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego
w księgach wieczystych prowadzonych dla budynku i dla lokali wydzielonych z tego
budynku jako odrębnych nieruchomości oraz do zamknięcia powyższych ksiąg.
6. Prezydent m.st. Warszawy zawiadamia o wydaniu decyzji w trybie art. 214b
w drodze obwieszczenia w urzędowym publikatorze teleinformatycznym – Biuletynie
Informacji Publicznej m.st. Warszawy. Skutek doręczenia decyzji następuje
z upływem 14 dni od dnia obwieszczenia.

Art. 214c. Odmawia się oddania gruntu w użytkowanie wieczyste na rzecz
osoby, która nabyła prawo lub roszczenie od kuratora reprezentującego osobę
uprawnioną ustanowionego, dla osoby nieznanej z miejsca pobytu, jeżeli nie było
podstaw do jego ustanowienia albo od kuratora spadku lub z naruszeniem przepisów o dziedziczeniu, w tym przepisów dotyczących dziedziczenia spadków wakujących lub nieobjętych.

art. 215. więcej Art. 215. 1. Przepisy ustawy dotyczące odszkodowań za wywłaszczone
nieruchomości stosuje się odpowiednio do odszkodowania za gospodarstwo rolne na
gruntach, które na podstawie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności
i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy przeszły na własność państwa,
jeżeli ich poprzedni właściciele lub następcy prawni tych właścicieli, prowadzący
gospodarstwo, zostali pozbawieni faktycznego władania wspomnianym gospodarstwem po dniu 5 kwietnia 1958 r.
2. Przepisy ustawy dotyczące odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości
stosuje się odpowiednio do domu jednorodzinnego, jeżeli przeszedł on na własność
państwa po dniu 5 kwietnia 1958 r., oraz do działki, która przed dniem wejścia w życie
dekretu wymienionego w ust. 1 mogła być przeznaczona pod budownictwo
jednorodzinne, jeżeli poprzedni właściciel bądź jego następcy prawni zostali
pozbawieni faktycznej możliwości władania nią po dniu 5 kwietnia 1958 r. W ramach
przyznanego odszkodowania poprzedni właściciel bądź jego następcy prawni mogą
otrzymać w użytkowanie wieczyste działkę pod budowę domu jednorodzinnego.

art. 216. więcej Art. 216. 1. Przepisy rozdziału 6 działu III niniejszej ustawy stosuje się
odpowiednio do nieruchomości przejętych lub nabytych na rzecz Skarbu Państwa na
podstawie art. 6 lub art. 47 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie
wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974 r. poz. 64 oraz z 1982 r. poz. 79),
ustawy z dnia 22 maja 1958 r. o terenach dla budownictwa domów jednorodzinnych
w miastach i osiedlach (Dz. U. poz. 138, z 1961 r. poz. 47 i 159 oraz z 1972 r.
poz. 192), ustawy z dnia 31 stycznia 1961 r. o terenach budowlanych na obszarach wsi
(Dz. U. z 1969 r. poz. 216, z 1972 r. poz. 312 oraz z 1985 r. poz. 99), art. 22 ustawy
z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (Dz. U. z 1969 r.
poz. 159, z 1972 r. poz. 193 oraz z 1974 r. poz. 84), ustawy z dnia 6 lipca 1972 r. o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach (Dz. U. poz. 192, z 1973 r. poz. 282 oraz
z 1985 r. poz. 99) oraz do nieruchomości wywłaszczonych na rzecz państwowych
i spółdzielczych przedsiębiorstw gospodarki rolnej, jak również do gruntów
wywłaszczonych na podstawie odrębnych przepisów w związku z potrzebami
Tatrzańskiego Parku Narodowego.
2. Przepisy rozdziału 6 działu III stosuje się odpowiednio do nieruchomości
nabytych na rzecz Skarbu Państwa albo gminy odpowiednio na podstawie:
1) art. 5 i art. 13 ustawy z dnia 25 czerwca 1948 r. o podziale nieruchomości na
obszarach miast i niektórych osiedli (Dz. U. poz. 240 oraz z 1957 r. poz. 172);
2) art. 9 dekretu z dnia 26 kwietnia 1949 r. o nabywaniu i przekazywaniu
nieruchomości niezbędnych dla realizacji narodowych planów gospodarczych
(Dz. U. z 1952 r. poz. 31);
3) ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu
nieruchomości (Dz. U. z 1991 r. poz. 127, z późn. zm.).

Art. 216a. Przepisu art. 34 ust. 1 pkt 2 nie stosuje się do nieruchomości,
o których mowa w:
1) art. 2 ust. 1 lit. b dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia
6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. poz. 13,
z 1946 r. poz. 279, z 1957 r. poz. 172 oraz z 1968 r. poz. 6);
2) ustawie z dnia 6 maja 1945 r. o wyłączeniu ze społeczeństwa polskiego wrogich
elementów (Dz. U. poz. 96, 203 i 307 oraz z 1946 r. poz. 73);
3) art. 38 w związku z art. 2 ustawy z dnia 6 maja 1945 r. o majątkach
opuszczonych i porzuconych (Dz. U. poz. 97, 144 i 179);
4) art. 2 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa
podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. poz. 17, z późn. zm.);
5) art. 2 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich
(Dz. U. poz. 87, z późn. zm.);
6) art. 1 dekretu z dnia 5 września 1947 r. o przejęciu na własność Państwa mienia
pozostałego po osobach przesiedlonych do ZSRR (Dz. U. poz. 318, z 1949 r.
poz. 404 oraz z 1969 r. poz. 95);
7) art. 38 ust. 3 ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach
i osiedlach (Dz. U. z 1969 r. poz. 159, z 1972 r. poz. 193 oraz z 1974 r. poz. 84).

art. 217. więcej Art. 217. 1. Osobom, które w wyniku utraty własności nieruchomości otrzymały
tytułem odszkodowania lub rekompensaty inne nieruchomości w użytkowanie
wieczyste, oraz spadkobiercom tych osób przysługuje roszczenie o nieodpłatne
przeniesienie na ich rzecz własności nieruchomości przyznanych z tytułu
odszkodowania lub rekompensaty.
2. Osoby, które zostały pozbawione własności nieruchomości w wyniku
wywłaszczenia dokonanego przed dniem 5 grudnia 1990 r., w razie zwrotu tych
nieruchomości, zwracają odszkodowanie zwaloryzowane, w wysokości nie większej
niż 50% aktualnej wartości tych nieruchomości.

art. 218. więcej Art. 218. 1. Osobie, która dokonała – za zgodą właściciela – przebudowy lub
rozbudowy budynku stanowiącego własność Skarbu Państwa lub własność jednostki
samorządu terytorialnego, w wyniku czego nastąpiło wyodrębnienie lokalu, w razie
nabycia tego lokalu na poczet ceny nabycia zalicza się wartość nakładów poniesionych
na jego przebudowę lub rozbudowę.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli umowa najmu lub dzierżawy lokalu
stanowi inaczej.

art. 219. więcej Art. 219. 1. Zaległe w dniu wejścia w życie ustawy zobowiązania osób
prawnych lub fizycznych z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste nieruchomości
gruntowych lub należności z tytułu nabycia własności budynków, innych urządzeń
i lokali mogą być rozłożone na nieoprocentowane raty roczne płatne przez okres do
10 lat, a odsetki od tych należności mogą być umorzone. Rozłożenia na raty oraz
umorzenia odsetek dokonuje, w drodze decyzji, wojewoda, jeżeli nieruchomość
stanowi własność Skarbu Państwa, lub organ wykonawczy jednostki samorządu
terytorialnego, jeżeli nieruchomość stanowi własność jednostki samorządu
terytorialnego, o ile jest to uzasadnione sytuacją finansową tych osób prawnych lub
fizycznych.
2. Zaległe w dniu wejścia w życie ustawy zobowiązania jednostek
organizacyjnych z tytułu opłat za zarząd nieruchomości oraz odsetki od tych należności umarza się, jeżeli jest to uzasadnione sytuacją finansową tych jednostek.
Przepis ust. 1 dotyczący właściwości organów stosuje się odpowiednio.

art. 220. więcej Art. 220. 1. Jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy nie były ustalone terminy
zagospodarowania nieruchomości gruntowej stanowiącej przedmiot użytkowania
wieczystego, właściwy organ może, w ciągu roku od dnia wejścia w życie ustawy,
ustalić te terminy w drodze decyzji.
2. Terminy zagospodarowania nieruchomości gruntowej ustalone na podstawie
ust. 1 nie mogą być krótsze niż 12 miesięcy w odniesieniu do rozpoczęcia zabudowy
i 36 miesięcy w odniesieniu do zakończenia zabudowy.

art. 221. więcej Art. 221. 1. Przepisy art. 72 ust. 3 stosuje się odpowiednio do nieruchomości
gruntowych oddanych w użytkowanie wieczyste przed dniem 1 stycznia 1998 r.,
z wyjątkiem nieruchomości, dla których stawki procentowe opłat rocznych zostały
ustalone w wysokości powyżej 3%. Zmiany wysokości stawek procentowych opłat
rocznych dokonują właściwe organy stosując tryb postępowania określony w art. 78–
81.
2. Jeżeli przy oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nie
została określona wysokość stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania
wieczystego, właściwy organ określi wysokość tej stawki, z wyłączeniem
przypadków, o których mowa w art. 217 ust. 1, stosując tryb postępowania określony
w art. 78–81.
3. Jeżeli przy oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nie
został określony cel, na który nieruchomość była oddana, stawkę procentową opłaty
rocznej przyjmuje się stosownie do celu wynikającego ze sposobu korzystania
z nieruchomości.

art. 222. więcej Art. 222. 1. Przepisy art. 83 stosuje się odpowiednio do nieruchomości
oddanych w zarząd przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Zmiany wysokości
stawek procentowych opłat rocznych dokonają, w drodze decyzji, właściwe organy.
2. Wniesione do dnia wejścia w życie ustawy pierwsze opłaty z tytułu zarządu
nieruchomością nie podlegają zwrotowi.

art. 223. więcej Art. 223. 1. (uchylony)
2. Starostowie, wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej, oddadzą
w trwały zarząd Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad nieruchomości
stanowiące własność Skarbu Państwa, zajęte pod drogi krajowe.

art. 224. więcej Art. 224. Do czasu przekształcenia ewidencji gruntów i budynków w kataster
nieruchomości przez użyte w niniejszej ustawie pojęcie „kataster nieruchomości”
rozumie się tę ewidencję.

art. 225. więcej Art. 225. W okresie do dnia 31 grudnia 2005 r. funkcję wartości katastralnej dla
gruntów rolnych pełni liczba hektarów przeliczeniowych, ustalana zgodnie
z przepisami o podatku rolnym.

art. 226. więcej Art. 226. Wartości katastralne, przy przeprowadzanej po raz pierwszy
powszechnej taksacji nieruchomości, ustala się na dzień 31 grudnia roku
poprzedzającego rok, w którym na mocy odrębnych przepisów zostanie wprowadzony
podatek od nieruchomości naliczany od jej wartości.

art. 227. więcej Art. 227. (uchylony).

art. 228. więcej Art. 228. W zasobie nieruchomości Skarbu Państwa nie ewidencjonuje się
nieruchomości, które na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 maja 1990 r. –
Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o
pracownikach samorządowych (Dz. U. poz. 191, z późn. zm.) stały się, z mocy
prawa, z dniem 27 maja 1990 r. własnością gmin, lecz co do których nie zostały
wydane ostateczne decyzje potwierdzające nabycie własności.

art. 229. więcej Art. 229. Roszczenie, o którym mowa w art. 136 ust. 3, nie przysługuje, jeżeli
przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy nieruchomość została sprzedana albo
ustanowiono na niej prawo użytkowania wieczystego na rzecz osoby trzeciej i prawo
to zostało ujawnione w księdze wieczystej.

Art. 229a. (utracił moc).

art. 230. więcej Art. 230. 1. Osoby, które w dniu wejścia w życie ustawy były wpisane na listy
wojewódzkie biegłych z zakresu szacowania nieruchomości, mają prawo szacowania
nieruchomości przez 9 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.
2. Osoby ustanowione i wpisane przed dniem wejścia w życie ustawy na listę
biegłych sądowych z zakresu szacowania nieruchomości mogą prowadzić działalność
bez uprawnień zawodowych, o których mowa w art. 174 ust. 1, przez 3 lata od dnia
wejścia w życie ustawy. Przepis stosuje się odpowiednio do osób powoływanych przez sąd lub organ prowadzący postępowanie przygotowawcze w sprawach karnych w charakterze biegłego sądowego spoza listy biegłych sądowych.
3. Osoby z wykształceniem wyższym, legitymujące się świadectwem
ukończenia, przed dniem wejścia w życie ustawy, kursu specjalistycznego z zakresu
szacowania nieruchomości, mogą ubiegać się, z zastrzeżeniem ust. 4, o nadanie
uprawnień zawodowych w zakresie szacowania nieruchomości, pod warunkiem
ukończenia uzupełniającego kursu kwalifikacyjnego, którego program został
uzgodniony z Prezesem Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast, oraz wykonania co
najmniej 15 operatów szacunkowych, a także przejścia, z wynikiem pozytywnym,
postępowania kwalifikacyjnego, o którym mowa w art. 191.
4. Osoby z wykształceniem średnim legitymujące się świadectwem, o którym
mowa w ust. 3, mogą ubiegać się o nadanie uprawnień zawodowych w zakresie
szacowania nieruchomości w ciągu 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy, pod
warunkiem ukończenia uzupełniającego kursu kwalifikacyjnego, którego program
został uzgodniony z Prezesem Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast, wykonania
co najmniej 15 operatów szacunkowych oraz przejścia z wynikiem pozytywnym
postępowania kwalifikacyjnego, o którym mowa w art. 191.

art. 231. więcej Art. 231. 1. Uprawnienia zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości,
nadane po dniu 29 listopada 1991 r. na podstawie ustawy z dnia 17 maja 1989 r. –
Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2019 r. poz. 725, 730 i 1309) uznaje się
za uprawnienia zawodowe, o których mowa w art. 174 i art. 191.
2. Osoby, które uzyskały uprawnienia wymienione w ust. 1 przed dniem
29 listopada 1991 r., zachowują prawo do szacowania nieruchomości w zakresie
określonym w świadectwach nadania.
3. Do osób, o których mowa w ust. 2, stosuje się odpowiednio art. 175, 176, 178,
194, 195 i 195a.
4. Wobec osób, o których mowa w ust. 2, w stosunku do których orzeczone
zostały, z tytułu odpowiedzialności zawodowej, kary dyscyplinarne, o których mowa
w art. 178 ust. 2, wykonanie decyzji następuje przez organ prowadzący centralny
rejestr osób posiadających uprawnienia zawodowe w dziedzinie geodezji i kartografii.

art. 232. więcej Art. 232. (uchylony).

art. 233. więcej Art. 233. Sprawy wszczęte, lecz niezakończone decyzją ostateczną przed dniem
wejścia w życie niniejszej ustawy, prowadzi się na podstawie jej przepisów.

art. 234. więcej Art. 234. (pominięty).

art. 235. więcej Art. 235. (pominięty).

art. 236. więcej Art. 236. (pominięty).

art. 237. więcej Art. 237. (pominięty).

art. 238. więcej Art. 238. (pominięty).

art. 239. więcej Art. 239. (pominięty).

art. 240. więcej Art. 240. 1. Jeżeli obowiązujące przepisy powołują się na ustawy uchylone
przepisem art. 241 albo odsyłają ogólnie do przepisów o gospodarce gruntami
i wywłaszczaniu nieruchomości, stosuje się w tym zakresie odpowiednio przepisy
niniejszej ustawy.
2. Ilekroć w przepisach odrębnych ustaw jest mowa o czynnościach
wykonywanych przez biegłych lub inne osoby posiadające uprawnienia do szacowania
nieruchomości, należy przez to rozumieć, że czynności te mogą wykonywać wyłącznie
rzeczoznawcy majątkowi, o których mowa w niniejszej ustawie.

art. 241. więcej Art. 241. Tracą moc:
1) ustawa z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu
nieruchomości (Dz. U. z 1991 r. poz. 127, z późn. zm.);
2) ustawa z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami
i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. poz. 464, z późn. zm.).

art. 242. więcej Art. 242. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1998 r.