Wyrok SA we Wrocławiu z 22 stycznia 2019 r. w sprawie o ubezpieczenia społeczne.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 31 lipca 2018 r. Sąd Okręgowy w Opolu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie (...) Sp. z o.o. w O. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 15 marca 2017 r., na podstawie której organ rentowy uznał, że A. G. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od 16 kwietnia 2013 r. do 30 kwietnia 2014 r. (pkt I), zasądził od wnioskodawcy na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II) oraz oddalił wniosek syndyka masy upadłości (...) o zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego (pkt III).

Wyrok ten oparł Sąd Okręgowy o następująco ustalony stan faktyczny:

W dniu 15.03.2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Odział w O. wydał decyzję, w której stwierdził, że A. G. podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz chorobowemu jako pracownik (...) Sp. z o. o. z siedzibą w O. od 16.04.2013 r. do 30.04.2014 r.

W uzasadnieniu wskazano, że z analizy zgormadzonej w sprawie dokumentacji wynika, iż A. G. nigdy nie wykonywał pracy na rzecz spółki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O. (dalej (...)), lecz pracował dla spółki (...) Sp. z o.o. w O. (dalej (...)), której przedmiotem działalności jest działalność ochroniarska i która była odpowiedzialna za ochronę obiektu K. w N.. Ubezpieczony nie spełniał również kryteriów pracownika tymczasowego. Nie była to praca sezonowa, doraźna lub wykonywana w związku z nieobecnością pracownika.

(...) jest zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym od dnia 28.12.2007 r. pod nr KRS (...). Przedmiot działalności spółki stanowi w szczególności działalność ochroniarska, z wyłączeniem obsługi systemów bezpieczeństwa.

(...) jest zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym od dnia 20.06.2012 r. pod nr KRS (...). Przedmiot działalności spółki stanowi w szczególności działalność agencji pracy tymczasowej i pozostała działalność związana z udostępnianiem pracowników. Do października 2013r. Spółka była wpisana do Rejestru Agencji Pracy (...).

W dniu 01.11.2012 r. (...) (występująca jako Usługobiorca), zawarła z (...), (występującą jako Usługodawca) „Umowę o świadczenie usług” obejmujących w szczególności (usługi) „będące przedmiotem działalności spółki, tj. usługi zgodne z PKD Usługobiorcy” - § 1.1.

Zgodnie z § 1.2 tejże umowy „Usługodawca do realizacji usług oddeleguje osoby, zwane dalej Wykonawcami. Przez Wykonawcę rozumie się osobę zatrudnioną u Usługodawcy na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia lub umowy o dzieło.

Na podstawie § 2.1. cyt. umowy „Usługodawca wykona usługi na podstawie i zgodnie z zamówieniem złożonym przez usługobiorcę, zwanym dalej „Zamówieniem", w zakresie i ilościach szczegółowo określonych. Zamówienie będzie określać w szczególności:

1)  zapotrzebowanie usługobiorcy na wykonawców o określonych kwalifikacjach;

2)  uzgodniona przez strony kwotę ryczałtowego wynagrodzenia za prawidłowe wykonanie Usług;

3)  termin rozpoczęcia, okres, czasochłonność i miejsce wykonania Usług.

W myśl § 3. 5 cyt. umowy „Wykonawcy oddelegowani przez usługodawcę zobowiązani są do stosowania się do merytorycznych wskazówek osób wyznaczonych przez usługobiorcę, które określają w szczególności zakres obowiązków wykonawców, jednakże nie podlegają im służbowo.”.

W § 5.2.1. cyt. umowy ustalono, że „Wynagrodzenie będzie płatne na podstawie wystawionych przez usługodawcę faktur VAT”.

Wedle § 5.2.2 cyt. umowy „Usługodawca do 25 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni zobowiązuje się do przedłożenia dokumentów rozliczeniowych za ZUS pracownika, pracodawcy, PDOF pracowników postaci pełnej listy płac systemu kadrowo-płacowego ENOWA, oraz ZUS RMUA dla pracownika.”.

W § 10 cyt. umowy przewidziano, że „obsługa kadrowa pozostaje w siedzibie firmy (...) – jedna osoba w D., jedna osoba O.”.

Aneksem z dnia 01.01.2013 r. do umowy z dnia 01.11.2012 r. (...) i (...) zmieniły brzmienie § 10 pkt 7 cyt. umowy m.in. w zakresie pokrywania koszów zakupu odzieży roboczej, badań lekarskich, szkoleń bhp, ekwiwalentów za pranie i używanie własnego obuwia roboczego, bonów świątecznych oraz opłaty ubezpieczenia.

W dniu 25.03.2013 r. została zawarta „Umowa (...) nr (...)” na usługę ochrony mienia i osób pomiędzy (...) Sp. z o. o. z siedzibą we W. jako zleceniodawcą, a (...) jako zleceniobiorcą.

Zgodnie z ust. 1 tejże umowy na podstawie powyższej Umowy Ramowej zleceniodawca może zawierać ze zleceniobiorcą pojedyncze umowy, poprzez dokonywanie pojedynczych zamówień na dostawę i/lub usługę.

W ust. 2.1 postanowiono, że w ramach stosunku prawnego pomiędzy zleceniodawcą a zleceniobiorcą obowiązują w pierwszej kolejności niniejsza Umowa Ramowa, w tym Ogólne Warunki Handlowe zleceniodawcy, stanowiące załącznik do tej umowy.

W myśl ust. 3.1 Umowa Ramowa została zawarta na okres 13 miesięcy (okres obowiązywania) od dnia 01.04.2013 r. do 30.04.2014 r. i jest podstawą dla wszystkich pojedynczych zamówień, jakie w tym czasie zostaną złożone przez zleceniodawcę u zleceniobiorcy.

Wedle ust. 4.4. załączniki do Umowy Ramowej stanowią jej integralną część. W wykazie załączników, pod pozycją 04 wymieniono „Podręcznik Ochrony”

Zgodnie z ust. 5 Podręcznika Ochrony – Załącznika 04 do Umowy (...) nr (...) „Wszyscy pracownicy ochrony zwracają uwagę na to, aby w pomieszczeniu oddanym im do dyspozycji zawsze była utrzymana czystość i porządek.”.

W ust. 9 powyższego Podręcznika Ochrony przewidziano, że „wyznaczony przez zleceniobiorcę koordynator ochrony musi starać się o dobrą współpracę z dyrektorem filii, zwłaszcza przy doborze pracowników ochrony, którzy będą realizowali powierzone im zadania”. „Koordynator ochrony przygotowuje wspólnie z dyrektorem filii grafik pracowników ochrony biorąc pod uwagę natężenie ruchu klientów, okresy przedświąteczne, tzw. długie weekendy,” itp.”.

Spółka (...) w okresie od 01.04.2013 r. do 30.04.2014 r. była odpowiedzialna za ochronę obiektu K. w N..

W dniu 16.04.2013 r. (...) reprezentowana przez pełnomocnika G. N. zawarła umowę o pracę z A. G., na stanowisku pracownika ochrony w pełnym wymiarze czasu pracy, na czas określony od 16.04.2013 r. do 30.04.2014 r. za wynagrodzeniem w kwocie 1600,00 zł + ekwiwalent za pranie 5 zł.

A. G. został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako pracownik przez spółkę (...) od dnia 16.04.2013 r. Ponadto wym. spółka od dnia 02.04.2013 r. dokonała zgłoszenia zainteresowanego do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego i z tym samym dniem dokonała wyrejestrowania. Jednocześnie spółka (...) w identyczny sposób dokonała zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i wyrejestrowania zainteresowanego również jako zleceniobiorcę.

A. G. w spornym okresie ochraniał obiekt K. w N.. (...) Sp. z o.o. w O. faktycznie zlecała mu wykonywanie pracy polegającej na pełnieniu obowiązków związanych z ochroną osób i mienia wg grafiku sporządzonego przez pracownika wnioskodawcy. Uczestnik nie wykonywał zatrudnienia w umundurowaniu, gdyż wykonywał zadania detektywa.

W 2012 r. spółka (...) ochraniała dużo obiektów. Zarząd podpisał jednak umowy ze spółkami (...) - (...), które zawierały umowy z pracownikami (oraz zleceniobiorcami). Ochroniarze cały czas świadczyli pracę na rzecz B. S., która płaciła spółkom (...) - (...) za przepracowane przez w/w osoby godziny.

Swoje obowiązki polegające na ochronie sklepu w N. należącego do (...) sp. z o.o. A. G. wykonywał również w ramach następujących umów:

-

umowy zlecenia z dnia 27.03.2013 r. z (...) w przedmiocie wykonywania obowiązków związanych z ochroną osób i mienia na obiektach i obszarach wskazanych przez zleceniodawcę, zawartej na okres od 02.04.2013 r. do 30.04.2014 r.,

-

umowy o pracę z dnia 31.12.2013 r., zawartej na czas określony od 01.01.2014 r. do 31.07.2014 r., z (...) Sp. z o.o. w K., w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku pracownika ochrony.

Na podstawie tychże ustaleń Sąd Okręgowy, powołując się na przepisy art. 4 pkt 2) lit. a), art. 6 ust. 1, art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U.09.205.1585 ze zm.), art. 2 , 7, 9 ust. 1, art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz.U.2003.166.1608 ze zm.), art. 22 § 1, art. 23 1 § 1 k.p., art. 83 § 1 k.c., uznał odwołanie wnioskodawcy za bezzasadne.

W ocenie Sądu Okręgowego w sprawie kluczowe było rozstrzygnięcie, czy umowy zlecenia zawarte przez ubezpieczonego na wykonywanie obowiązków związanych z ochroną osób i mienia oraz na czynności porządkowe były w rzeczywistości wykonywane na rzecz (...) Sp. z o.o., a w konsekwencji, czy ubezpieczony w tym okresie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i chorobowemu jako osoba wykonująca umowę zlecenia u płatnika składek (...) Sp. z o.o. w O..

Przy czym Sąd ten wskazał, iż okoliczności, w jakich doszło do zawarcia umowy o świadczenie usług pomiędzy wnioskodawcą a spółką (...) (w kwestii oddelegowania osób zatrudnionych w tych spółkach na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia lub umowy o dzieło) pozwalają na wyprowadzenie tezy, że wyłącznym celem tej czynności prawnej było uzyskanie korzyści przez wnioskodawcę, poprzez zaniżenie składek na ubezpieczenia społeczne oraz, w przypadku ubezpieczonego, uniknięcie obowiązku odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne. Postanowienia te zdaniem tego Sądu zmierzają do obejścia przepisów prawa, a zatem w myśl art. 58 § 1 k.c. należało uznać je za nieważne.

Sąd I instancji podkreślił również, iż outsourcing pracowników nie może być weryfikowany wyłącznie przez pryzmat zasady wyrażonej w art. 353 ¹ k.c. Zasada wolności umów nie może być bowiem wykorzystywana instrumentalnie, w szczególności do stworzenia zewnętrznych znamion realizowania umowy. Zasada swobody działalności gospodarczej nie ma charakteru bezwzględnego, absolutnego. Oczywistym jest, że postanowienia umowy o świadczenie usług, dotyczące „oddelegowania wykonawców do realizacji usług” miało charakter instrumentalny. Jedyna racja, jakiej można doszukać się w tego typu rozwiązaniu, wiąże się z aspektem finansowym. Wprawdzie sam cel minimalizowania kosztów ponoszonych przez pracodawców związanych z opłacaniem należności za pracowników na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, ani też praktyki outsourcingu nie są sprzeczne z ustawą, nie może to jednak oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań unikania ponoszenia kosztów zatrudnienia i w tym celu sztucznego tworzenia umów, celem zapłaty niższych składek na ubezpieczenia obowiązkowe (tak też Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 28 lipca 2016 roku, III AUa 122/16).

Ubezpieczony wykonywał zatem faktycznie obowiązki na rzecz wnioskodawcy (w tym przede wszystkim z drugiej umowy zlecenia, które były jej głównymi czynnościami), natomiast zawarcie umowy zlecenia dotyczącej samych tylko prac porządkowych miało na celu obniżenie kosztów działalności poprzez uniknięcie obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu umowy dotyczącej ochrony osób i mienia. Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Okręgowy uznał, że w sprawie nie zachodzi zbieg dwóch tytułów ogólnych ubezpieczenia i nie można było skorzystać z możliwości wyboru jednego z tych tytułów ubezpieczenia.

Zdaniem Sądu i instancji w sprawie zachodziła również konieczność rozważenia, czy ubezpieczonego można traktować jako pracownika tymczasowego. Kluczowe w tej mierze jest wskazanie, iż ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych zawiera w art. 2 ust. 3 definicję pracy tymczasowej jako wykonywania na rzecz danego pracodawcy użytkownika zadań o charakterze sezonowym, okresowym lub doraźnym lub których terminowe wykonanie przez pracowników zatrudnionych przez pracodawcę użytkownika nie byłoby możliwe lub których wykonanie należy do obowiązków nieobecnego pracownika zatrudnionego przez pracodawcę użytkownika. W tym celu strony muszą zawrzeć ważnie porozumienie określone w art. 9 ust. 1. cyt. ustaw. W przepisie tym przewidziano, że w celu zawarcia umowy o pracę między agencją pracy tymczasowej a pracownikiem tymczasowym pracodawca użytkownik uzgadnia z tą agencją na piśmie: rodzaj pracy, wymagania kwalifikacyjne, przewidywany okres wykonywania pracy tymczasowej i jej wymiar, oraz miejsce wykonywania pracy tymczasowej. Spółka (...) Sp. z o.o. w O. nie wykazała, aby umowę taką zawarła z (...). Zainteresowany nie wykonywał też czynności usługowych określonych w przepisie.

Z tych wszystkich względów Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie oddalił. Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu Sąd ten oparł na art. 98 § 1 oraz § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Sąd ten oddalił wniosek syndyka masy upadłości (...) na podstawie art. 102 k.p.c. z uwagi na przyczynienie się do powstania sytuacji, w której było konieczne wydanie zaskarżonej decyzji.

Z wyrokiem tym nie zgodził się płatnik składek i wywiódł apelację. Zaskarżył w niej tenże wyrok w całości i zarzucił mu:

1)  nierozpoznanie istoty sprawy poprzez

a)  uznanie, że skoro agencje pracy tymczasowej nie wykonywały usługi ochrony a powód to wyłącznie powód był pracodawcą zainteresowanego jako spółka ochroniarska, co przeczy istocie pracy tymczasowej, która wykonywana jest przez pracowników tymczasowych, a agencji nie łączy z podmiotem, u którego jest wykonywana praca czy służba, zatem agencja nie musi zawierać umowy o ochronę,

b)  przedmiotem usług agencji pracy tymczasowej nie było świadczenie usług ochrony o charakterze okresowym, co stanowiło przeszkodę uznania że dopuszczalne jest wynajmowanie zleceniobiorców dla powoda, który świadczył ochronę,

c)  niezrozumienie, na czym polega świadczenie pracy w warunkach pracy tymczasowej i outsourcingu pracowniczego,

d)  poprzez sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego z powodu dysharmonii ustaleń faktycznych pomiędzy materiałem zgromadzonym w sprawie, a konkluzją, do jakiej dochodzi sąd na podstawie tego materiału w rozważaniach uzasadnienia wyroku,

e)  pominięcie skutków zgłoszenia (...) sp. z o.o. w sprawie A. G., wyrejestrowania (...) P (...) w sprawie A. G., informację roczną składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za 2014 r., wyciągi z rachunku (...) sp. z o.o. z potwierdzeniami wpłat składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za 2014 r. w tym za A. G. i nie uwzględnienie, że wszystkie składki za A. G. są zapłacone przez agencje pracy tymczasowej,

2)  naruszenie prawa procesowego

a)  poprzez nieważność poprzez brak w aktach sprawy pełnomocnictwa dla radcy prawnego wraz z pełnomocnictwem osoby, która go udzielała albowiem radcy prawny nie posługiwał pełnomocnictwem Prezesa ZUS, która złożyła odpowiedź na odwołanie i brała udział w postępowaniu, czym naruszono art. 89 § 1 k.p.c. oraz brak potwierdzonego za zgodność z oryginałem pełnomocnictwa z datą i miejscem potwierdzenia,

b)  opieranie się na kserokopii akt sprawy nieuwierzytelnionych przez osoby umocowane do działania w niniejszej sprawie jak i nie podpisanych w nich dokumentach i brak zwrotu akt sprawy w sytuacji braku oryginału decyzji organowi na podstawie art. 467 § 4 k.p.c. w związku z art. 244 § 1 k.p.c.,

c)  art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego i wzięcie pod uwagę woli i akceptacji przez strony postępowania a to powoda, agencję i uczestnika stosunków prawnych ich akceptacji i faktycznej realizacji zgodnie z podpisanymi umowami, co pozwala skutecznie podważyć ocenę dowodów dokonaną przez Sąd Okręgowy, a nadto brak logicznych wniosków w sytuacji uznania za pozorne umowy zawarte z agencjami pracy tymczasowej i nie wzięcie pod uwagę, że okresie objętym decyzją powód był pracodawcą użytkownikiem, a wszelkie obowiązki ubezpieczeniowe obciążały agencje pracy tymczasowej jako rzeczywistego pracodawcę oraz zawartą pomiędzy ubezpieczonym zainteresowanym z (...) sp. z o.o. za nieważną, co prowadzić powinno do potwierdzenia ważność „drugiej" umowy zawartej przez zainteresowanego z KUK- (...) sp. z o.o. w K., a tym samym jego obowiązków z tytułu ubezpieczeń społecznych,

3)  zarzucając naruszenie prawa materialnego

a)  art. 38 ust. 1 ustawy o systemie społecznym przez uznanie, że organ dotychczas miał prawo ustalania płatnika składek w sytuacji, gdy dopiero w dniu 13.06.2017 r. wszedł w życie przepis art. 38 a usta. 1 ustawy, który pozwalał na ustalanie płatnika przez ZUS,

b)  art. 83 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez uznanie, że ustawa deleguje organ w zakresie ustalania treści stosunków prawnych w tym stosunku pracy i pozwala stosować kryteria znane z kodeksu cywilnego jak pozorność w sytuacji, gdy ustawa systemowa odesłania do kodeksu cywilnego nie zawiera,

c)  art. 353 ¹ k.c. poprzez naruszenie zasady swobody zawierania umów pomiędzy (...), oraz pomiędzy powodem a (...) i (...) sp. z o.o. w K. a zainteresowanym uczestnikiem i pomiędzy powodem a agencjami pracy tymczasowej,

d)  przez niewłaściwe zastosowanie art. 58 § 1 w związku z art. 83 § 1 kc, w następstwie błędnego przyjęcia przez Sąd, że czynności związane z zatrudnieniem uczestnika które zaszły pomiędzy powodem a (...), a także pomiędzy uczestnikiem a (...) i (...) sp. z o.o. w K. były czynnościami nieważnymi mającymi na celu obejście przepisów prawa, skoro uznano za nieważną „pierwszą" zawartą pomiędzy powodem i uczestnikiem

e)  przez niewłaściwe zastosowanie art. 83 § 1 k.c., w następstwie błędnego przyjęcia przez Sąd, że czynności związane z zatrudnieniem uczestnika które zaszły pomiędzy powodem a (...) i (...) sp. z o.o. w K. a także pomiędzy uczestnikiem a (...) i (...) sp. z o.o. w K. były czynnościami pozornymi, mającymi na celu obejście przepisów prawa,

f)  art. 26 ust. 2 cyt. ustawy z dnia ustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych poprzez pominięcie, że przepis dopuszcza zatrudnianie pracowników tymczasowych w oparciu o umowy cywilnoprawne,

g)  art. 4 pkt 2 lit. a) ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez nie uwzględnienie, że płatnikiem składek jest pracodawca - w stosunku do pracowników oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi i w związku z tym z tytułu wykonywania prac ochroniarskich płatnikiem składek za zainteresowanego była więc agencja pracy (...) sp. z o.o. w K. skoro uznano za nieważną „pierwszą" zawartą pomiędzy powodem i uczestnikiem,

h)  art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który wskazuje, że podstawą wymiaru składek jest przychód, a którego przychodu po stronie uczestnika ze strony powoda nie było w spornym okresie, co wyklucza uznanie powoda jako płatnika składek na ubezpieczenie,

Mając powyższe na uwadze wniósł o zmianę w całości wyroku poprzez uwzględnienie odwołania oraz obciążenie organu kosztami postępowania wg. norm przepisanych, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na apelację syndyk masy upadłości (...) wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od odwołującej się spółki na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

Odpowiedź na apelację wywiódł także organ rentowy, który domagał się jej oddalenia oraz zasądzenia od odwołującej się na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja nie była uzasadniona i jako taka nie zasługiwała na uwzględnienie.

Przeprowadzone przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne korespondują ze zgromadzonym przez ten Sąd materiałem dowodowym i nie przekraczają określonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c. granic swobodnej oceny dowodów. Z ustaleń tych, Sąd Okręgowy wyprowadził trafne wnioski, odpowiadające zastosowanym przez siebie i powołanym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przepisom prawa materialnego. Dlatego też, rozważania prawne Sądu Okręgowego, Sąd Apelacyjny także przyjął jako własne, co czyni zbędnym konieczność ich przytaczania i powtarzania po Sądzie I instancji.

Najdalej idące zarzuty dotyczyły nieważności postępowania. Żaden z nich nie był jednak trafny.

Zupełnie nieuzasadniony był zarzut nieważności postępowania oznaczony w punkcie 2a petitum apelacji. Sam fakt udzielenia pełnomocnictwa przez zastępcę Dyrektora oddziału terenowego ZUS, czy tez samego Dyrektora oddziału, pomimo braku pełnomocnictwa głównego, udzielonego przez Prezesa ZUS, nie świadczy o nieważności postępowania. Organ rentowy był w toku postępowania reprezentowany przez prawidłowo umocowanych pełnomocników osobach dwóch radców prawnych: A. B. (1) (pełnomocnictwo z grudnia 2016 r., k.10 a.s.) oraz A. B. (2) (pełnomocnictwo z 2 sierpnia 2017 r., k. 62a a.s.) oraz pracownika ZUS K. B. (pełnomocnictwo z 25 kwietnia 2017 r., k. 11 a.s.) – podpisane przez ówczesnego Dyrektora Oddziału ZUS w O. oraz zastępcę Dyrektora – i taki sposób reprezentacji strony nie narusza przepisów powszechnie obowiązujących. W dominującym orzecznictwie przyjmuje się bowiem, że organ rentowy posiadający osobowość prawną (art. 66 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych) może upoważnić do reprezentowania profesjonalnego pełnomocnika, bądź ustanowić pełnomocnikiem procesowym swego pracownika (art. 87 § 2 k.p.c.). Pełnomocnictwo takie nie musi przy tym pochodzić od Prezesa Zakładu, gdyż dyrektor oddziału organu rentowego może udzielić pełnomocnictwa procesowego do zastępstwa oddziału w postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Przyjmuje się nadto, że dokument pełnomocnictwa z podpisem dyrektora Oddział - działającego w imieniu mocodawcy - jest wystarczający w świetle art. 89 § 1 k.p.c. do występowania tak umocowanego pełnomocnika w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych przed sądem (por. w tym zakresie wyroki SN: z 8 stycznia 2008 r., I UK 172/07, OSNP 2009 nr 3-4, poz. 51; z dnia 28 maja 2013 r., I UK 3/13 (LEX nr 1360191, z 15 października 2014 r. I UK 48/14 LEX nr 1545139, z dnia 6 listopada 2013 r. III PK 12/13 OSNP 2014/9/131).

Za niezasadne i spóźnione w myśl art. 162 k.p.c. należało uznać podniesienie zarzutu z punktu 2b petitum apelacji, skoro kwestie te nie były zgłaszane do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji. Na marginesie wskazać należy, że załączonych akt ZUS nie wynika, iżby były to kserokopie i wymagały uwierzytelniania. Opieranie się przez Sąd na dokumentach, co do których przeciwnik procesowy nie zgłosił zastrzeżeń do zamknięcia rozprawy, nie stanowi naruszenie ww. przepisów.

Odnosząc się do zarzutów naruszenia prawa materialnego, należy wskazać, że powołanie się przez spółkę (...), że doszło do naruszenia wymienionych w tym przedmiocie przepisów prawa materialnego, wynika z przyjęcia przez apelującą subiektywnej i niemającej oparcia w obiektywnych faktach linii argumentacji. Spornym było, czy ubezpieczony A. G. od 16 kwietnia 2013 r. do 30 kwietnia 2014 r., pomimo zawarcia w tym okresie umowy zlecenia z agencją pracy (...), podlegał ubezpieczeniom społecznym w spółce (...). Zweryfikować także należało, czy umowa o świadczenie usług zawarta między (...) i (...) 1 listopada 2012 r., zgodnie z którą agencja pracy zobowiązała się oddelegować osoby do realizacji usług świadczonych przez (...), czyli usług ochroniarskich, jest ważna w świetle art. 58 § 1 i 83 k.c., w kontekście postawienia przez organ rentowy zarzutu pozornych działań obu firm z zamiarem obejścia prawa celem uniknięcia opłacenia przez spółkę (...) wyższych składek na ubezpieczenia społeczne za A. G..

Zgodnie z art. 4 pkt 2a ustawy systemowej płatnikiem składek jest w szczególności pracodawca, w stosunku do pracowników, oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi. Całokształt okoliczności faktycznych daje podstawę do uznania, że wyżej opisana umowa o świadczenie usług z 1 listopada 2012 r. zawarta pomiędzy (...) i (...) jest pozorna i została zawarta wyłącznie w celu znacznego zaniżenia przez faktycznego płatnika, jakim jest spółka (...), ponoszenia kosztów związanych z opłacaniem składek. Postanowienia takie jako zmierzające do obejścia przepisów prawa należało uznać za nieważne w rozumieniu art. 58 § 1 k.c. Wskazać należy, że czynności pozorne mogą składać się na obejście prawa, gdy umowa z formalnego punktu widzenia (pozornie) może nie sprzeciwiać się ustawie, choć zostaje zawarta w celu obejścia prawa (por. wyrok SN z 5 lipca 2012 r., I UK 101/12, Lex 1250560). Outsourcing pracowników nie może być weryfikowany wyłącznie przez pryzmat zasady wyrażonej w art. 353 ¹ k.c. Zasada wolności umów nie może być bowiem wykorzystywana instrumentalnie, w szczególności do stworzenia zewnętrznych znamion realizowania umowy. Przepis art. 353 ¹ k.c. wyraża zasadę swobody umów, zgodnie z którą podmiotom prawnym przyznaje się możliwości zawierania i kształtowania treści umów w granicach zakreślonych przez prawo, naturę (właściwość) stosunku prawnego oraz zasady współżycia społecznego. Na pojęcie swobody umów składają się, m.in., swoboda w kształtowaniu treści umowy oraz swoboda w wyborze formy umowy. Obok umów nazwanych, posiadających szczególną regulację kodeksową, prawo cywilne dopuszcza zawieranie umów nienazwanych, regulujących stosunki prawne w sposób odpowiadający stronom, lecz nie dowolny – ograniczenia z art. 353 ¹ k.c., o czym zapomina apelujący.

Zawarcie przez ubezpieczonego ze spółką (...) umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu, i swoiste „rozdzielenie” czynności ubezpieczonego, które łącznie składały się na cały proces jego pracy dla spółki (...), miało służyć osiągnięciu celu sprzecznego z obowiązującymi przepisami prawa – upozorowaniu zbiegu ogólnych tytułów ubezpieczenia, a co za tym idzie – opłacaniu przez (...), jako rzeczywistego beneficjenta pracy pozornie świadczonej na rzecz (...), składek od niższej podstawy wymiaru. Sporną umowę zlecenia zawarto z ubezpieczonym w oparciu o ww. ogólną umowę o świadczenie usług zawartą miedzy (...) i (...) na oddelegowanie pracowników przez agencję pracy tymczasowej do pracodawcy użytkownika, jakim miała być spółka (...). Na podstawie ramowej umowy zlecenia z (...) agencja oddelegowała zleceniobiorcę A. G. do pracodawcy użytkownika (...) w celu wykonywania obowiązków związanych z ochroną osób i mienia w obiekcie hipermarketu K. w N. za wynagrodzeniem, natomiast umową o świadczenie usług zawartą przez ubezpieczonego z (...) za powierzono mu usługi ochroniarskie także w obiekcie wskazanym przez (...). Przy czym sam ubezpieczony wskazał, że nie miał wiedzy, aby wykonywał czynności na rzecz spółki (...). W ustnych wyjaśnieniach wskazał, że w spornym okresie wykonując czynności ochroniarskie na obiekcie sklepu (...) sądził, że pracuje wciąż dla dotychczasowego zleceniodawcy, a zatem spółki (...), gdyż sądził, że spółka (...) - (...) to ten sam podmiot. „Tak wygląda, że cały czas pracowałem dla B.. K. ochraniała B.” (protokół rozprawy z dnia 5 grudnia 2017 r. k.63v. a.s.), a zatem po zawarciu spornej umowy zlecenia ze spółką (...) wykonywał taki sam zakres czynności, jak wynikające z umowy z B., w sklepie, który ochraniał (K.) – po zawarciu spornej umowy z (...) nie wykonywał innych czynności, niż dotychczasowe, wynikające z umowy zlecenia łączącej go z B..

Owo fikcyjne i sztuczne rozdzielenie obowiązków ubezpieczonego wskazuje na prawdziwą intencję spółki (...) obniżenia kosztów związanych z odprowadzaniem za niego składek. W okolicznościach sprawy jeden pracownik zatrudniony (w ramach umów o świadczenie usług zbliżonych do zlecenia) równolegle u (...) i (...) wykonuje de facto czynności w ramach umowy o świadczenie usług wyłącznie dla spółki (...). Ubezpieczony mógłby umowę o świadczenie usług ochroniarskich zawrzeć wyłącznie ze spółką (...), dla której te czynności do chwili zawarcia spornej umowy zlecenia z (...) wykonywał. Tymczasem obie spółki dokonały swoistej manipulacji tytułami do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Nadto ubezpieczony wskazał, że wynagrodzenie za wykonywanie obowiązków ochroniarza otrzymywał wyłącznie od spółki (...).

Spółka (...) wskazywała, że korzystanie z instytucji outsourcingu pracowniczego, który pozwala na koncentrację sił, środków i procesów zarządczych w zasadniczych celach firmy nie daje podstaw faktycznych i prawnych do ustalania przez organ rentowy, że pracodawcą i płatnikiem składek za ubezpieczonego była ta właśnie spółka, bowiem nie ma przepisów, które by zabraniały zatrudniania się równocześnie u kilku zleceniodawców; nowoczesne formy zatrudnienia, elastyczność w zatrudnianiu i wypożyczaniu pracowników w razie bieżących potrzeb pracodawcy, nie dają podstaw organowi rentowemu do ustalania ubezpieczeń wbrew woli zainteresowanych. Ten pogląd można zaakceptować, gdyby nie został ustalony faktyczny cel „rozbicia” czynności ubezpieczonego na dwie umowy, przy czym w okresie, w jakim ubezpieczony A. G. pracował na rzecz B., została zawarta druga umowa o świadczenie usług na rzecz spółki (...), a zatem powstały dwa konkurujące ze sobą tytułu ubezpieczenia, a w rzeczywistości beneficjentem tych prac okazała się spółka (...).

Ponadto między spółkami (...) i (...) nie doszło do żadnych indywidualnych uzgodnień odnośnie osoby ubezpieczonego, o których mowa w art. 9 ustawy z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (j.t. Dz. U. z 2016 r., poz. 360 ze zm.), które są obligatoryjne do zawarcia umowy o pracę między agencją pracy tymczasowej a pracownikiem tymczasowym i skierowania pracownika tymczasowego do pracodawcy użytkownika. Zatrudnienie w oparciu o umowę o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu przez agencję pracy nie powstało w efekcie zgłoszenia zapotrzebowania przez pracodawcę-użytkownika (...) na pracowników o wyspecyfikowanych kwalifikacjach. Stąd płynie wniosek, że umowa o świadczenie usług zawarta pomiędzy (...) a (...) 1 listopada 2012 r. mająca na celu oddelegowywanie pracowników ochrony (także zatrudnionych w oparciu o umowy o świadczenie usług) do pracy u pracodawcy użytkownika (...) była pozorna, a zawarta w celu obejścia prawa.

O zawarciu umowy mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana (por. wyrok SN z 11 stycznia 2006 r., II UK 51/05, OSNP 2006/23-24/36). W rozpoznawanej sprawie zawarcie spornej umowy o świadczenie usług z ubezpieczonym służyć miało osiągnięciu celu sprzecznego z obowiązującymi przepisami prawa – upozorowaniu zbiegu ogólnych tytułów ubezpieczenia i wyeliminowaniu regulacji z art. 6 ust. 1 pkt. 4 w odniesieniu do rzeczywistej pracy zleceniobiorcy, tj. ochrony osób i mienia. Ocena umowy z punktu widzenia art. 353 ¹ k.c. polega na ustaleniu, że układając swą relację pozornie w formie jednej umowy o świadczenie usług, przy czym ubezpieczony w oparciu o sporną umowę w rzeczywistości wykonywał nadal usługi ochroniarskie na rzecz (...), podczas gdy dla realizacji wszystkich zadań powierzonych ubezpieczonemu wystarczyłaby jedna taka umowa, zawarta z (...), strony ustaliły ją z zamiarem obejścia prawa w celu uniknięcia opłacania znacznie wyższych składek na ubezpieczenia społeczne, kosztem innych uczestników tego systemu. Ubezpieczony bowiem w spornym okresie świadczył usługę na rzecz spółki (...), pod jej kierownictwem i nadzorem, polecenia ewentualnie mogli wydawać mu pracownicy z kręgu kierownictwa obiektu, na terenie które świadczył czynności ochroniarskie. Okoliczność ta bezspornie wynika z jego wyjaśnień. Nadto ogólna umowa o oddelegowywaniu pracowników do (...) przez (...) nosi cechy pozorności, gdyż, jak wskazano wyżej, oddelegowywanie pracowników tylko pozornie odbywało się zgodnie z zasadami funkcjonowania, zadaniami, rolą i funkcjami agencji pracy tymczasowej. W rzeczywistości spółce (...) przyświecał cel uniknięcia opłacania wysokich składek na ubezpieczenia społeczne za A. G., o czym agencja pracy tymczasowej wiedziała.

Wprawdzie sam cel minimalizowania kosztów ponoszonych przez pracodawców związanych z opłacaniem należności za pracowników na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych ani też praktyki outsourcingu, nie są sprzeczne z ustawą, nie może to jednak oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań unikania ponoszenia pełnych kosztów zatrudnienia (nawet w oparciu o umowy zlecenia czy umowy o świadczenie usług) i w tym celu sztucznego tworzenia z jednej umowy dwóch celem zapłaty znacznie niższych składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Podkreślić należy, że ubezpieczony wykonywał faktycznie obowiązki ze spornych umów o świadczenie usług na rzecz (...), tj. w miejscu wskazanym przez spółkę (...), która prowadzi działalność jako firma ochroniarska, natomiast zawarcie przez niego odrębnej umowy ze spółką (...), kiedy ubezpieczony w spornym okresie nadal wykonywał usługi na rzecz (...), dotyczących tego samego rodzaju czynności – ochrony mienia – miało na celu, jak wskazano, obniżenie kosztów działalności poprzez uniknięcie obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne. W tych okolicznościach należy uznać, że organ rentowy zasadnie w zaskarżonej decyzji ustalił, że A. G. w okresach objętych sporem podlegał ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika składek – spółki (...).

Brak było podstaw do uznania za zasadne zarzutów apelacji, dotyczących odmowy uwzględnienia przez Sąd I instancji przepisów ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych. Sąd Okręgowy w sposób szczegółowy, poparty rozbudowanymi rozważaniami prawnymi dokonał właściwej wykładni i interpretacji przepisów ww. ustawy i uznał, że świadczone przez ubezpieczonego czynności nie miały charakteru doraźnego i dorywczego, co stoi w opozycji do definicji zawartej w art. 2 ww. ustawy. Zatrudnienie w oparciu o sporną umowę zlecenia nie powstało w efekcie zgłoszenia zapotrzebowania przez pracodawcę-użytkownika na pracowników o wyspecyfikowanych kwalifikacjach. Brak było też przesłanek do uznania, aby zatrudnienie ubezpieczonego wynikało z krótkotrwałego zapotrzebowania przez (...) na pracę.

Konsekwencją zaprezentowanego stanowiska jest stwierdzenie, że Sąd I instancji w sposób prawidłowy zastosował właściwe przepisy prawa ubezpieczeń społecznych i oddalił odwołanie od zaskarżonej decyzji.

W kontekście powyżej przestawionych rozważań dotyczących prawa materialnego nietrafny okazał się także zarzut naruszenia art. 233 k.p.c.

Na marginesie dla porządku wskazać jedynie można, że Sąd Okręgowy nie naruszył reguł określonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c., a nie poparty jakąkolwiek argumentacją w uzasadnieniu apelacji zarzut wymieniony jedynie w jej petitum ocenić należało jako gołosłowny i postawiony jedynie blankietowo. Dokonana przez Sąd Okręgowy ocena charakteru prawnego spornych umów zlecenia była zgodna z dokonana wyżej wykładnia przepisów oraz zasadami doświadczenia życiowego czy logiki i znalazła oparcie we wskazanych przez ten Sąd przepisach prawa materialnego. Apelujący nie wskazał, jakie to zasady logiki czy doświadczania życiowego naruszył Sąd I instancji przy ocenie dowodów, która doprowadziła następnie do dokonania kwalifikacji prawnej przedmiotowych umów. Dodać przy tej okazji także należy, na co Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. w zakresie sposobu wskazania przepisu, który miałby być według skarżącego naruszony został nieprawidłowo sformułowany. Apelujący nie wskazał bowiem, który z dwóch przepisów art. 233 k.p.c. konkretnie powołuje, czy jego § 1 czy § 2. Domyślać się tylko ponownie może Sąd Odwoławczy, a nie jest to jego rzeczą, czy skarżący miał na myśli § 1 zgodnie, z którym Sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, czy też § 2, zgodnie z którym Sąd ocenia jakie znaczenie nadać odmowie przedstawienia przez którąkolwiek stronę dowodu czy też stawianiu przez strony przeszkód w przeprowadzeniu dowodów wbrew postanowieniu sądu. Jednakże brak uzasadnienia tego zarzutu nie daje zupełnie możliwości oceny, którego przepisu dotyczy zarzut czy może obu paragrafów łącznie.

Mając na uwadze powyższe apelacja podlegała oddaleniu z mocy art. 385 k.p.c., o czym Sąd Apelacyjny orzekł w pkt. I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania należnych organowi rentowemu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Orzeczenie o kosztach zastępstwa procesowego na rzecz syndyka masy upadłości (...) wydano w oparciu o przepis art. 102 k.p.c.

SSA Barbara Ciuraszkiewicz SSA Ireneusz Lejczak SSO del. Artur Tomanek

R.S.