Wyrok SA w Białymstoku z 4 marca 2015 r. w sprawie o zapłatę.

Sygn. akt I ACa 839/14

WYROK

Dnia 4 marca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Jadwiga Chojnowska

Sędziowie

:

SA Beata Wojtasiak

SO del. Małgorzata Szostak - Szydłowska (spr.)

Protokolant

:

Sylwia Radek - Łuksza

po rozpoznaniu w dniu 4 marca 2015 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa M. O. i J. O.

przeciwko D. Z., J. J. i T. K. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego D. Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 25 marca 2014 r. sygn. akt V GC 185/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego D. Z. na rzecz powodów kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) zł tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

UZASADNIENIE

Powodowie M. O. i J. O. wnieśli o zasądzenie od pozwanych J. J., T. K. (1) i D. Z. solidarnie kwot po 132.714,55 zł na rzecz każdego z powodów z ustawowymi odsetkami od kwot 122.000,- zł od dnia 31 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty. W uzasadnieniu pozwu powoływali się na art. 299 k.s.h. wskazując, że wyrokiem zaocznym z dnia 25 lutego 2013 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie zasądził od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O. na rzecz każdego z powodów kwoty po 122.000,- zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty i kwoty po 9.717,- zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Postępowanie egzekucyjne wszczęte przeciwko ww. spółce okazało się bezskuteczne, a pozwani byli i są członkami zarządu (...) Sp. z o.o. w O. i pomimo jej niewypłacalności nie złożyli wniosku o ogłoszenie jej upadłości.

Pozwani J. J. i D. Z. w odpowiedzi na pozew domagali się oddalenia powództwa w stosunku do nich i zasądzenia kosztów procesu. Podnieśli, iż zasądzona należność wynika z robót budowlanych, jakie wykonał T. O., którego spadkobiercami są powodowie. Prace te zostały wykonane wadliwie i inwestor odmówił zapłaty wynagrodzenia na rzecz Spółki (...) z o. o. w O. i zażądał obniżenia wynagrodzenia o koszt usunięcia wad, który może wynosić nawet 280.000,- zł. Tym samym spółka poniosła szkodę, a zobowiązanie do jej naprawienia spoczywa na powodach. Spółka dokonała potrącenia przysługującej jej wierzytelności wobec powodów z tytułu nienależycie wykonanych robót z wierzytelnością przysługującą powodom wobec spółki z mocy wyroku z dnia 25 lutego 2013 r., co skutkuje bezzasadnością żądania pozwu.

Pozwany T. K. (1) nie zajął stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy w Olszynie wyrokiem z dnia 25 marca 2014 r. w sprawie sygn. akt V GC 185/13 zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz każdego z powodów kwoty po 132.714,55 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwot 122.000 zł od dnia 31 stycznia 2010 roku do dnia zapłaty (pkt I) oraz zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powodów kwotę 20.489,- zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt II), przy czym orzekając wobec pozwanego T. K. (1) wyrokiem zaocznym nadał wyrokowi w pkt I w stosunku do tego pozwanego rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 20 lipca 2007 r. wpisano do Krajowego Rejestru Sądowego (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w O. i jako członkowie zarządu zostali wpisani pozwani J. J., D. Z. i T. K. (1), którzy pełnią tę funkcję nadal .

Na podstawie umowy zawartej z (...) Sp. z o. o. w O. T. O. wykonywał jako podwykonawca fasadę aluminiową w budynku położonym przy ul. (...) w O.. Powodowie są następcami prawnymi (spadkobiercami) T. O.. Wyrokiem zaocznym z dnia 25 lutego 2013 r. w sprawie sygn. akt I C 597/12 Sąd Okręgowy w Olsztynie zasądził od (...) Sp. z o. o. w O. na rzecz każdego z powodów M. O. i J. O. kwoty po 122.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty oraz po 9.717,- zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Postanowieniem z dnia 18 kwietnia 2013 r. wyrokowi temu nadano klauzulę wykonalności. W dniu 30 kwietnia 2013 r. została wszczęta egzekucja należności objętych powyższym orzeczeniem, lecz postępowanie egzekucyjne okazało się bezskuteczne i postanowieniem z dnia 19 lipca 2013 r. sygn. akt (...) zostało umorzone. Jednocześnie komornik przyznał wierzycielom koszty zastępstwa prawnego w kwocie 1.800 zł, a ponadto ustalił koszty postępowania egzekucyjnego na kwotę 158,11 zł i obciążył nimi wierzycieli.

Inwestor budynku położonego przy ul. (...), (...) Sp. z o.o. w O., zgłosił zastrzeżenia co do jakości wykonanych prac budowlanych i poinformował wykonawcę (...) Spółkę z o. o. w O., iż w przypadku nie usunięcia wad będzie uprawniony do zastępczego ich usunięcia na koszt i ryzyko wykonawcy bądź też obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. Pismem z dnia 20 listopada 2013 r. (...) Spółka z o. o. w O. złożyła powodom oświadczenia o potrąceniu przysługującej jej wierzytelności w kwocie 280.000,- zł z tytułu nienależycie wykonanych robót przez T. O. z wierzytelnościami przysługującymi powodom z mocy wyroku sygn. akt I C 597/12.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynikało też, że toczy się sprawa z powództwa wykonawcy (...) Spółki z o. o. w O. przeciwko inwestorowi (...) Spółce z o.o. w O. o zapłatę wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane przy ul. (...) w O. sygn. akt V GC 101/12 Sądu Okręgowego w Olsztynie, a inwestor podnosi w tym postępowaniu zarzut wadliwego wykonania fasady aluminiowej. Z opinii przedłożonej przez inwestora wynika, iż koszt usunięcia wad może wynieść nawet 280.000,- zł. Z kolei w sprawie sygn. akt V GC 107/13 z powództwa (...) Sp. z o. o. w O. przeciwko (...) Spółce z o.o. w O. zapadł wyrok zaoczny, którym uwzględniono żądanie pozwu w kwocie 200.000,- zł.

W tych okolicznościach, w ocenie Sądu Okręgowego, powództwo było uzasadnione. Przepis art. 299 § 1 k.s.h. wprowadza zasadę solidarnej odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jej zobowiązania w przypadku bezskuteczności egzekucji przeciwko niej. Przesłankami odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h. są istnienie określonego zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w czasie sprawowania przez zobowiązanego funkcji członka zarządu spółki oraz bezskuteczność egzekucji tego zobowiązania przeciwko spółce. W niniejszej sprawie wierzytelność powodów wobec (...) Sp. z o. o. została stwierdzona prawomocnym wyrokiem zaocznym Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 25 lutego 2013 r., a umorzenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego w oparciu o powyższe orzeczenie świadczy o bezskuteczności egzekucji wobec spółki.

Jednocześnie Sąd Okręgowy uznał, że pozwani nie wykazali żadnej okoliczności, która wyłączałaby ich odpowiedzialność stosownie do art. 299 § 2 k.s.h., tj. że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z ich winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody. Podniesiony przez pozwanych zarzut potrącenia wierzytelności przysługującej spółce z tytułu nienależytego wykonania umowy z wierzytelnością powodów wobec spółki(...)był bezskuteczny. Powołując się na przytoczone orzeczenia Sądu Najwyższego, Sąd Okręgowy zauważył, iż w procesie, w którym powód dochodzi roszczenia opartego na art. 299 § 1 k.s.h., sąd nie ma możliwości badania, czy stwierdzone prawomocnym orzeczeniem zobowiązanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wobec powodów istnieje, a jeśli tak, to w jakim rozmiarze (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 17 lipca 1997 r., III CKN 126/97, OSP 1998/3/62, z dnia 27 października 2004 r., IV CK 148/04, LEX nr 146344, uchwała z dnia 20 grudnia 2001 r., III CZP 69/01, wyrok z dnia 7 lutego 2007 r., III CSK 227/06, OSNC-ZD 2008/1/19). Bez znaczenia zaś pozostawało, że wyrok, jaki zapadł w sprawie z powództwa powodów przeciwko spółce był wyrokiem zaocznym, skoro wyrok ten uprawomocnił się wobec niewniesienia przez spółkę sprzeciwu i jako taki korzysta ze wszystkich atrybutów prawomocnego wyroku sądowego, w szczególności z prawomocności materialnej określonej w art. 365 § 1 k.p.c., tj. związania ustalonym w nim stanem prawnym. Pozwany członek zarządu nie może zatem bronić się zarzutami przysługującymi spółce, których spółka nie wykorzystała w sprawie, w której wydano tytuł egzekucyjny przeciwko niej, gdyż prowadziłoby do podważenia prawomocnego orzeczenia zapadłego przeciwko spółce przez ponowne badanie zasadności zasądzonego już w nim świadczenia, co jest w świetle art. 365 § 1 kpc niedopuszczalne. Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy oddalił wnioski dowodowe o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność istnienia wad w fasadzie aluminiowej oraz przesłuchania K. S. na okoliczność wadliwego wykonania prac przez T. O. jako nieistotne dla rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy nadmienił, że art. 365 § 1 k.p.c. nie stanowi przeszkody do uwzględnienia wygaśnięcia zobowiązania w przypadku, gdyby wygaśniecie nastąpiło z przyczyny zaistniałej po powstaniu zasądzającego go tytułu egzekucyjnego, ponieważ nie dochodzi wówczas do podważenia ustaleń leżących u podstaw prawomocnego orzeczenia, lecz łączy zmianę stanu prawnego, wynikającego z tego orzeczenia, z nowym zdarzeniem. Pozwani bronili się zarzutem potrącenia, wierzytelności przysługującej (...) Spółce z o.o. wobec spadkodawcy powodów z tytułu nienależycie wykonanych robót z wierzytelnością przysługującą powodom wobec (...) Spółki z o.o., wskazując, że potrącenie nastąpiło po wydaniu wyroku w sprawie sygn. akt I C 579/12, wierzytelności tej jednak nie udowodnili. Przedłożyli bowiem dokumenty potwierdzające, iż inwestor składał liczne zastrzeżenia co do jakości wykonanych prac i domagał się ich poprawy, lecz z żadnego z tych dokumentów nie wynika, że prace naprawcze zostały wykonane, jaki jest ich koszt oraz że inwestor kwotą tą obciążył (...) Spółkę z o.o. Aby oświadczenie o potrąceniu mogło odnieść łączone z nim skutki umorzenia wierzytelności (art. 498 § 2 k.c.) muszą współistnieć ustawowo określone w art. 498 § 1 k.c. przesłanki. W momencie jego składania musi wystąpić i trwać stan potrącalności, a przede wszystkim muszą istnieć wzajemne wymagalne wierzytelności, których przedmiotem są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a które mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem. Oznacza to, że składający oświadczenie o potrąceniu (potrącający) musi w stosunku do swego wierzyciela posiadać własną, istniejącą już wierzytelność i wierzytelność ta w dacie potrącenia musi być wymagalna. Przedstawiona przez pozwanych do potrącenia wierzytelność, w ocenie Sądu Okręgowego, wymogów takich nie spełniała. Skuteczność potrącenia uzależniona jest bowiem od rozstrzygnięcia w innej sprawie toczącej się z udziałem spółki sygn. akt V GC 101/12, w której to (...) Spółka z o.o. dochodzi od inwestora – (...) Sp. z o.o. zapłaty za wykonane prace przy ul (...) w O.. W sprawie zaś sygn. akt V GC 107/13 z powództwa (...) Sp. z o.o. przeciwko (...) Sp. z o.o. zapadł wyrok zaoczny, co oznacza, iż nie było w nim przeprowadzane postępowanie dowodowe na okoliczność wykonania prac przez T. O., a przyjęto za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą (art. 333 k.p.c.). Skoro Spółka (...) z o.o. nie podjęła obrony w tamtym postępowaniu, to nie może konsekwencjami swojego postępowania obciążać powodów.

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał roszczenie powodów za uzasadnione wraz z dochodzonymi odsetkami od dnia 31 stycznia 2010 r. do zapłaty, gdyż członek zarządu ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 299 k.s.h. nie tylko z tytułu należności głównej, przysługującej wierzycielowi wobec spółki, ale także z tytułu odsetek od wymagalnej wierzytelności pieniężnej, kosztów procesu i kosztów postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji (SN w wyroku z dnia 16 października 1998 r., III CKN 650/97, OSNC 1999/3/64, SN w uchwale z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 118/06, OSNC 2007/9/136 oraz w wyroku z dnia 8 marca 2007 r., III CSK 352/06, LEX nr 278665).

O rygorze natychmiastowej wykonalności w stosunku do T. K. (2), wobec wyrok miał charakter zaoczny, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c., a o kosztach procesu na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie w całości wniósł pozwany D. Z. i wnosił o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania (apelacja pozwanego J. J. została odrzucona). Zarzucił:

1.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 224 i 227 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie wnioskowanego przez pozwanych dowodu z zeznań świadka K. S. i dowodu z opinii biegłego, mimo iż dowody te miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy;

2.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez wewnętrzną sprzeczność uzasadnienia, polegająca na przyjęciu z jednej strony, iż pozwani w przedmiotowej sprawie nie mogą bronić się zarzutami przysługującymi ewentualnie spółce w sprawie, w której wydano tytuł wykonawczy i oddalenie z tego powodu wniosków dowodowych, a z drugiej strony wskazanie, iż pozwani, wprawdzie mogą powoływać się na wygaśnięcie zobowiązania, które nastąpiło na skutek zdarzenia, jakie zaistniało po wydaniu tytułu egzekucyjnego, jednak oświadczenia o potrąceniu, na które powoływali się pozwani, nie można uznać za skuteczne, bowiem nie udowodnili oni wierzytelności, która przedstawiona miała zostać do potrącenia;

3.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 365 k.p.c. poprzez przyjęcie, że pozwani w przedmiotowej sprawie nie mogą bronić się zarzutami przysługującymi ewentualnie spółce w sprawie, w której wydano tytuł wykonawczy, w sytuacji, gdy zdarzenie, na jakie powoływali się pozwani w przedmiotowej sprawie (potrącenie wierzytelności), nastąpiło po powstaniu tytułu wykonawczego, zatem art. 365 k.p.c. nie stoi na przeszkodzie do uwzględnienia takiego zarzutu.

Ponadto na podstawie art. 380 k.p.c. pozwany zaskarżył postanowienie Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 25 marca 2014 r. o oddaleniu wniosków dowodowych pozwanych o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka K. S. i dowodu z opinii biegłego na okoliczność wadliwego wykonania fasady aluminiowej w budynku przy ul. (...) w O. i kosztów usunięcia tych wad zarzucając mu naruszenie art. 227 k.p.c., gdyż miały one istotne znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy.

Powodowie – w odpowiedzi na apelację – wnosili o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanych na ich rzecz kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem drugiej instancji.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja, jako nieuzasadniona, podlegała oddaleniu.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy (które miały charakter bezsporny), jak też w znacznej części ocenę prawną tych ustaleń. W szczególności trafnie uznał Sąd Okręgowy, że oświadczenia o potrąceniu złożone przez (...) Spółkę z o. o. w O. już w toku postępowania (w pismach z dnia 20 listopada 2013 r. – k. 65, 67) nie wywołały skutku prawnego w postaci umorzenia wierzytelności powodów. Stało się tak jednak nie tyle z powodu braku należytego udowodnienia przysługującej spółce wierzytelności, co akcentował Sąd Okręgowy, lecz z uwagi na brak wymagalności wierzytelności (...) Spółki z o. o. w O. przedstawionej do potrącenia. Oceniając zarzuty apelacji poszerzyć więc należało ustalenia faktyczne i argumentację prawną w tym zakresie.

Niewątpliwie z uregulowanej w art. 365 § 1 k.p.c. instytucji prawomocności materialnej orzeczenia wynika, że wiąże ono nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej. Sąd rozpoznający sprawę dotyczącą roszczenia opartego na art. 299 § 1 k.s.h. musi więc uznać istnienie roszczenia powoda przeciwko spółce, udowodnione dołączonym do pozwu prawomocnym orzeczeniem (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2001 r., III CZP 69/01, OSNC 2002/10/118 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2004 r., IV CK 148/04, Lex nr 146344). Pozwany członek zarządu nie może zatem bronić się zarzutami przysługującymi ewentualnie spółce, których spółka nie wykorzystała w sprawie, w której wydano tytuł egzekucyjny przeciwko niej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2008 r., III CZP 94/08, OSNC 2009/10/135), gdyż prowadziłoby to bowiem do podważenia prawomocnego orzeczenia zapadłego przeciwko spółce przez ponowne badanie zasadności zasądzonego już w nim świadczenia, co w świetle art. 365 § 1 k.p.c. jest niedopuszczalne.

W niniejszej sprawie jednak, po wydaniu prawomocnego orzeczenia przeciwko spółce i po stwierdzeniu bezskuteczności egzekucji zasądzonej tym orzeczeniem należności przeciwko spółce, spółka złożyła oświadczenie o potrąceniu wierzytelności objętej wystawionym przeciwko niej tytułem wykonawczym z wierzytelnością przysługującą jej od spadkodawcy powodów. W takim stanie rzeczy zgłoszenie zarzutu dokonania tego potrącenia nie podważa przymiotu prawomocności materialnej orzeczenia wydanego przeciwko spółce. Jeśli zarzut ten okazałby się dopuszczalny i skuteczny, to zgodnie z art. 498 § 2 k.c. wierzytelność objęta tytułem wykonawczym uległaby umorzeniu. Skoro potrącenie jest jedną z form zaspokojenia długu i ma ono moc wsteczną od chwili, kiedy stało się możliwe (art. 499 zdanie drugie k.c.), może ono bezpośrednio rzutować na odpowiedzialność pozwanych członków zarządu (...) Spółkę z o. o. w O. w niniejszej sprawie, ponieważ w razie umorzenia z mocy potrącenia dochodzonej od nich wierzytelności przysługującej przeciwko spółce, zachodziłaby jedna z przesłanek wyłączających odpowiedzialność pozwanych w postaci braku szkody po stronie powodów (art. 299 § 2 in fine k.s.h.). Co do zasady zatem członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pozwany na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. może bronić się zarzutem, że objęta tytułem wykonawczym wierzytelność uległa umorzeniu na skutek potrącenia z wierzytelnością powoda, dokonanego po powstaniu tego tytułu (tak: uchwała SN z dnia 17 lutego 2011 r., III CZP 129/10, OSNC 2011/10/110). Sąd Okręgowy w treści uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia generalnie dopuścił możliwość zgłoszenia takiego zarzutu przez pozwanych (str. 3 uzasadnienia), nie podzielił jedynie ich twierdzeń w zakresie istnienia przedstawionej do potrącenia wierzytelności spółki. Nie zachodzi więc zarzucane w apelacji naruszenie art. 365 k.p.c.

Istotnie zaś w tym kontekście może budzić wątpliwości zasadność oddalenia wniosków dowodowych pozwanych o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka K. S. i dowodu z opinii biegłego zmierzających do wykazania wadliwego wykonania przez T. O. fasady aluminiowej w budynku przy ul. (...) w O. i kosztów usunięcia wad, a więc w istocie wniosków dowodowych na okoliczność istnienia wierzytelności spółki wobec powodów. Na tej podstawie skonstruowany został w apelacji zarzut naruszenia art. 224 i 227 k.p.c. Okoliczność ta – co do zasady – mogła być badana w procesie wytoczonym na podstawie art. 299 k.s.h. i to niezależnie od toczącego się pomiędzy innymi stronami postępowania w sprawie sygn. akt V GC 101/12 z powództwa (...) Spółki z o.o. przeciwko inwestorowi (...) Sp. z o.o. w O. o zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane i podniesionego w niej przez inwestora zarzutu wadliwości wykonania tych robót. W realiach niniejszej sprawie było to jednak zbędne. Okoliczności te nie miały bowiem znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż wierzytelność spółki z tytułu nienależytego wykonania robót budowlanych nie była wymagalna, stąd nie mogła być skutecznie potrącona.

Skuteczność oświadczenia o potrąceniu wierzytelności zależy od spełnienia przesłanek określonych w art. 498 § 1 k.c. (wzajemność, jednorodzajowość, wymagalność oraz zaskarżalność). Dopiero więc, m.in. gdy wierzytelność potrącającego jest wymagalna, oświadczenie o potrąceniu wywoła skutek w postaci umorzenia wierzytelności. Wymagalność jest stanem, w którym wierzyciel ma prawną możliwość zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności, a dłużnik jest zobowiązany spełnić świadczenie. Jest to stan potencjalny, o charakterze obiektywnym, którego początek następuje od chwili, w której wierzytelność zostaje uaktywniona. Wówczas też następuje początek biegu przedawnienia i dopuszczalności potrącenia (wyrok Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2008 r., V CSK 367/07, LEX nr 371387). Zasadniczo roszczenia stają się wymagalne w dniu oznaczonym w umowie, w przepisach albo w terminie wynikającym z natury zobowiązania. W przypadku zaś tzw. zobowiązań bezterminowych (przy których termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania), wymagalność następuje dopiero po podjęciu przez wierzyciela określonej czynności – wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia (art. 455 k.c.).

W niniejszej sprawie wierzytelność przedstawiona do potrącenia w postaci odszkodowania za nienależyte wykonanie zobowiązania była wierzytelnością o bezterminowym charakterze, dla wymagalności której, niezbędne było w pierwszej kolejności wezwanie dłużnika do zapłaty. Dopiero wówczas, po nadejściu terminu spełnienia świadczenia (...)w O., jako wierzyciel, mogłaby złożyć powodom oświadczenie o potrąceniu i dopiero wówczas to oświadczenie mogłoby wywołać oczekiwany skutek wzajemnego umorzenia wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej. Pozwani powołali się na potrącenie dokonane poza procesem – w skierowanych do powodów pismach z dnia 20 listopada 2013 r. (k. 65, 67). Z treści tych oświadczeń wynika, że pozwani J. J. i D. Z. – jako prezes i wiceprezes zarządu (...) w O. – przedstawili do potrącenia z wierzytelnością powodów wynikającą z wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie sygn. akt I C 597/12 wierzytelność w kwocie 280.000,- zł z tytułu nienależycie wykonanych na zlecenie spółki przez T. O. robót – fasady aluminiowej w budynku przy ul. (...) w O., którego inwestor żąda obniżenia wynagrodzenia o koszt usunięcia tych wad, który ,,wynosić może nawet 280.000 zł”. Z przedstawionej przez pozwanych przy odpowiedzi na pozew korespondencji pomiędzy stronami nie wynika, aby powodowie lub ich poprzednik prawny T. O. byli uprzednio wzywani do zapłaty ww. odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy. Pozwani przedstawili bowiem jedynie pismo z dnia 21 marca 2011 r., gdzie (...) Spółka z o. o. w O. prosi T. O. o ustosunkowanie się do pisma inwestora i nadesłanej przez niego opinii technicznej (k. 43) oraz pisma z dnia 04 sierpnia 2011 r. i 08 grudnia 2011 r., w których (...) Spółka z o.o. odmawiając T. O. zapłaty wynagrodzenia powołuje się na okoliczność, iż inwestor nie odebrał przedmiotowych prac, zlecił wykonanie inspekcji i ewentualnego usunięcia usterek firmie zewnętrznej, czego koszt będzie obciążał firmę (...) oraz sygnalizowała zamiar naliczenia kary umownej za nieterminowe wykonanie zadania (k. 48). Pisma te nie określają wysokości wierzytelności spółki z tytułu odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy ani terminu do jej uiszczenia, nie mogą więc rzutować na wymagalność przedstawionej do potrącenia wierzytelności. (...) tych (wysokości wierzytelności, terminu zapłaty) nie wskazuje również pismo z dnia 17 maja 2011 r., w którym T. O. zgłoszał gotowość przeglądu konstrukcji dachu i usunięcia ewentualnych usterek (k. 44).

W dacie złożenia powodom przez spółkę oświadczeń o potrąceniu brak więc było wymagalności przedstawionej do potrącenia wierzytelności. Nie wywołuje zaś żadnego skutku złożenie oświadczenia o potrąceniu niewymagalnej wierzytelności, a możliwość konwalidowania oświadczenia, jako jednostronnej czynności prawnej, jest wyłączona (wyrok SN z dnia 21 czerwca 2012 r. III CSK 317/11, Lex nr 1229968).

Z uwagi na to, że oświadczenia (...) Spółka z o.o. w O. o potrąceniu nie były skuteczne, to wnioski dowodowe zgłoszone w odpowiedzi na pozew zmierzające do wykazania istnienia wierzytelności spółki i jej wysokości podlegały oddaleniu, gdyż okoliczności, których dowody te miały dotyczyć nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.) i przeprowadzanie tych dowodów było zbędne.

Z powyższych względów zaskarżony wyrok jest prawidłowy i brak było podstaw do jego zmiany lub uchylenia, zaś apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c.

Na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zasądził od pozwanego, którego apelacja została oddalona, na rzecz powodów tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję kwotę 5.400 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika wynikającego z § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst. jedn. Dz.U z 2013 r. poz. 490).