Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

art. 1. więcej Art. 1. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi normuje
postępowanie sądowe w sprawach z zakresu kontroli działalności administracji
publicznej oraz w innych sprawach, do których jego przepisy stosuje się z mocy ustaw
szczególnych (sprawy sądowoadministracyjne).

art. 2. więcej Art. 2. Do rozpoznawania spraw sądowoadministracyjnych powołane są sądy
administracyjne.

art. 3. więcej Art. 3. § 1. Sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji
publicznej i stosują środki określone w ustawie.
§ 2. Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne
obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:
1) decyzje administracyjne;
2) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy
zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające
sprawę co do istoty;
3) postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na
które służy zażalenie, z wyłączeniem postanowień wierzyciela o niedopuszczalności zgłoszonego zarzutu oraz postanowień, przedmiotem których jest stanowisko wierzyciela w sprawie zgłoszonego zarzutu;
4) inne niż określone w pkt 1–3 akty lub czynności z zakresu administracji
publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów
prawa, z wyłączeniem aktów lub czynności podjętych w ramach postępowania
administracyjnego określonego w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks
postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 2096 oraz z 2019 r. poz.
60, 730, 1133 i 2196), postępowań określonych w działach IV, V i VI ustawy z
dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r. poz. 900, z
późn. zm.2)
), postępowań, o których mowa w dziale V w rozdziale 1 ustawy z
dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2019 r.
poz. 768, 730, 1520, 1556 i 2200), oraz postępowań, do których mają
zastosowanie przepisy powołanych ustaw;
4a) pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w
indywidualnych sprawach, opinie zabezpieczające i odmowy wydania opinii
zabezpieczających;
5) akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego
i terenowych organów administracji rządowej;
6) akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż
określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej;
7) akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego;
8) bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania w przypadkach
określonych w pkt 1–4 lub przewlekłe prowadzenie postępowania w przypadku
określonym w pkt 4a;
9) bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach
dotyczących innych niż określone w pkt 1–3 aktów lub czynności z zakresu
administracji publicznej dotyczących uprawnień lub obowiązków wynikających
z przepisów prawa podjętych w ramach postępowania administracyjnego
określonego w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania
administracyjnego oraz postępowań określonych w działach IV, V i VI ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa oraz postępowań, do których
mają zastosowanie przepisy powołanych ustaw.
§ 2a. Sądy administracyjne orzekają także w sprawach sprzeciwów od decyzji
wydanych na podstawie art. 138 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks
postępowania administracyjnego.
§ 3. Sądy administracyjne orzekają także w sprawach, w których przepisy ustaw
szczególnych przewidują sądową kontrolę, i stosują środki określone w tych
przepisach.

art. 4. więcej Art. 4. Sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość między organami
jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami
odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne
między organami tych jednostek a organami administracji rządowej.

art. 5. więcej Art. 5. Sądy administracyjne nie są właściwe w sprawach:
1) wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między
organami administracji publicznej;
2) wynikających z podległości służbowej między przełożonymi i podwładnymi;
3) odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji
w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek mianowania lub
powołania wynika z przepisów prawa;
4) wiz wydawanych przez konsulów, z wyjątkiem wiz:
a) o których mowa w art. 2 pkt 2–5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 810/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. ustanawiającego
Wspólnotowy Kodeks Wizowy (kodeks wizowy) (Dz. Urz. UE L 243
z 15.09.2009, str. 1, z późn. zm.),
b) wydawanych cudzoziemcowi będącemu członkiem rodziny obywatela
państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego
Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy
o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej,
w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków
ich rodzin (Dz. U. z 2019 r. poz. 293);
5) zezwoleń na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego
wydawanych przez konsulów.

art. 6. więcej Art. 6. Sąd administracyjny w razie uzasadnionej potrzeby udziela stronom
występującym w sprawie bez adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub
rzecznika patentowego niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych i skutków
ich zaniedbań.

art. 7. więcej Art. 7. Sąd administracyjny powinien podejmować czynności zmierzające do
szybkiego załatwienia sprawy i dążyć do jej rozstrzygnięcia na pierwszym
posiedzeniu.

art. 8. więcej Art. 8. § 1. Prokurator oraz Rzecznik Praw Obywatelskich mogą wziąć udział
w każdym toczącym się postępowaniu, a także wnieść skargę, skargę kasacyjną,
zażalenie oraz skargę o wznowienie postępowania, jeżeli według ich oceny wymagają
tego ochrona praworządności lub praw człowieka i obywatela. W takim przypadku
przysługują im prawa strony.
§ 2. Rzecznik Praw Dziecka może wziąć udział w każdym toczącym się
postępowaniu, a także wnieść skargę, skargę kasacyjną, zażalenie oraz skargę
o wznowienie postępowania, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praw
dziecka. W takim przypadku przysługują mu prawa strony.
§ 3. Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców może wziąć udział w każdym
toczącym się postępowaniu, a także wnieść skargę, skargę kasacyjną, zażalenie oraz
skargę o wznowienie postępowania, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona
praw mikroprzedsiębiorcy, małego lub średniego przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy
z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2019 r. poz. 1292 i 1495).
W takim przypadku przysługują mu prawa strony.

art. 9. więcej Art. 9. Organizacja społeczna, w zakresie swojej działalności statutowej, może
brać udział w postępowaniu w przypadkach określonych w niniejszej ustawie.

art. 10. więcej Art. 10. Rozpoznanie spraw odbywa się jawnie, chyba że przepis szczególny
stanowi inaczej.

art. 11. więcej Art. 11. Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku
skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd administracyjny.

art. 12. więcej Art. 12. Ilekroć w niniejszej ustawie jest mowa o stronie, rozumie się przez to
również uczestnika postępowania.

Art. 12a. § 1. Dla każdej sprawy z zakresu, o którym mowa w art. 1, tworzy się
akta. Akta są tworzone w postaci elektronicznej lub papierowej.
§ 2. Akta w postaci elektronicznej są przetwarzane z wykorzystaniem systemu
elektronicznego zarządzania dokumentacją w rozumieniu przepisów o narodowym
zasobie archiwalnym i archiwach.
§ 3. Akta w postaci papierowej są przetwarzane w tej postaci oraz
z wykorzystaniem systemu elektronicznego zarządzania dokumentacją w rozumieniu
przepisów o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach.
§ 4. Akta sprawy udostępnia się stronom postępowania. Strony mają prawo
przeglądać akta sprawy i otrzymywać odpisy, kopie lub wyciągi z tych akt.
§ 5. Sąd, w odniesieniu do akt w postaci elektronicznej, udostępnia stronom akta
sprawy w swoim systemie teleinformatycznym, po uwierzytelnieniu strony w sposób
określony w art. 20a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji
działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2019 r. poz. 700,
730, 848 i 1590).
§ 5a. Pełnomocnik, w celu uzyskania dostępu do akt sprawy w postaci
elektronicznej, przed uwierzytelnieniem w sposób, o którym mowa w § 5, podaje
sądowi swój numer PESEL, jeżeli jest obowiązany do jego posiadania albo posiada
go, nie mając takiego obowiązku.
§ 6. Akta wszystkich zakończonych prawomocnie spraw
sądowoadministracyjnych przechowuje się we właściwym sądzie administracyjnym
przez okres niezbędny ze względu na rodzaj i charakter sprawy oraz znaczenie
materiałów zawartych w aktach jako źródła informacji.
§ 7. Po okresie przechowywania w sądzie akta sprawy podlegają przekazaniu do
właściwych archiwów państwowych albo zniszczeniu.
§ 8. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej określi, w drodze rozporządzenia:
1) sposób tworzenia i przetwarzania akt, o których mowa w § 1;
2) warunki i tryb przechowywania i przekazywania akt wojewódzkich sądów
administracyjnych i Naczelnego Sądu Administracyjnego;
3) warunki i tryb niszczenia akt, o których mowa w § 1 i w pkt 2, po upływie okresu
ich przechowywania.
§ 9. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, wydając rozporządzenie, o którym
mowa w § 8, uwzględni w szczególności warunki elektronicznego zarządzania
dokumentacją, w rozumieniu przepisów, o których mowa w § 2 i 3, rodzaje spraw oraz
właściwe zabezpieczenie akt przed dostępem osób nieuprawnionych, utratą tych akt
lub ich zniszczeniem.

Art. 12b. § 1. Określony w ustawie warunek formy pisemnej uważa się za
zachowany, jeżeli dokument elektroniczny został podpisany w sposób, o którym
mowa w art. 46 § 2a.
§ 2. W postępowaniu dokumenty elektroniczne wnosi się do sądu
administracyjnego przez elektroniczną skrzynkę podawczą, a sąd doręcza takie
dokumenty stronom za pomocą środków komunikacji elektronicznej na warunkach
określonych w art. 74a.
§ 3. Sąd administracyjny w celu doręczania pism w postępowaniu przekształca
postać otrzymanych od stron pism:
1) w przypadku otrzymanego pisma w formie dokumentu elektronicznego, przez
sporządzenie uwierzytelnionego wydruku, z zachowaniem wymogów
określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 16 ust. 3 ustawy z dnia
17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania
publiczne, jeżeli strona nie stosuje środków komunikacji elektronicznej do
odbioru pism;
2) w przypadku otrzymania pisma w postaci papierowej, poprzez sporządzenie
uwierzytelnionej kopii w formie dokumentu elektronicznego, jeżeli strona
stosuje środki komunikacji elektronicznej do odbioru pism.
§ 4. Przepisy dotyczące zastosowania środków komunikacji elektronicznej
stosuje się odpowiednio do organów, do których lub za pośrednictwem których
składane są pisma w formie dokumentu elektronicznego.
§ 5. Sąd, doręczając stronie pierwsze pismo w sprawie w formie innej niż forma
dokumentu elektronicznego, informuje stronę o warunkach wnoszenia oraz doręczania
pism przez sąd za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

art. 13. więcej Art. 13. § 1. Wojewódzkie sądy administracyjne rozpoznają wszystkie sprawy
sądowoadministracyjne z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość
Naczelnego Sądu Administracyjnego.
§ 2. Do rozpoznania sprawy właściwy jest wojewódzki sąd administracyjny, na
którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji publicznej, którego
działalność została zaskarżona.
§ 2a. Wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właściwości ma
siedzibę urząd obsługujący ministra właściwego do spraw zagranicznych, jest
właściwy do rozpoznania skargi na działalność konsula.
§ 3. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, w drodze rozporządzenia, może
przekazać wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu rozpoznawanie spraw
określonego rodzaju należących do właściwości innego wojewódzkiego sądu
administracyjnego, jeżeli wymagają tego względy celowości.

art. 14. więcej Art. 14. Wojewódzki sąd administracyjny właściwy w chwili wniesienia skargi
pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości
zmieniły się w toku sprawy, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Art. 14a. Jeżeli wojewódzki sąd administracyjny nie może z powodu przeszkody
rozpoznać sprawy lub podjąć innej czynności, Naczelny Sąd Administracyjny
wyznaczy na posiedzeniu niejawnym, w składzie trzech sędziów, inny wojewódzki
sąd administracyjny.

art. 15. więcej Art. 15. § 1. Naczelny Sąd Administracyjny:
1) rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów
administracyjnych, stosownie do przepisów ustawy;
2) podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których
stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych;
3) podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących
poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej;
4) rozstrzyga spory, o których mowa w art. 4;
5) rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu
Administracyjnego na mocy odrębnych ustaw.
§ 2. Do rozstrzygania sporów, o których mowa w art. 4, oraz do rozpoznawania
innych spraw należących do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na
mocy odrębnych ustaw stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed
wojewódzkim sądem administracyjnym. Spory, o których mowa w art. 4, Naczelny
Sąd Administracyjny rozstrzyga na wniosek postanowieniem przez wskazanie organu
właściwego do rozpoznania sprawy. Postanowienie wydaje sąd w składzie trzech
sędziów na posiedzeniu niejawnym.

art. 16. więcej Art. 16. § 1. Sąd administracyjny orzeka w składzie trzech sędziów,
z zastrzeżeniem § 2 i 3, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§ 2. Sąd administracyjny na posiedzeniu niejawnym orzeka w składzie jednego
sędziego, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§ 3. Zarządzenia poza rozprawą wydaje przewodniczący.

art. 17. więcej Art. 17. § 1. Wyznaczanie składu orzekającego do rozpoznania sprawy na
rozprawie lub na posiedzeniu niejawnym określają regulaminy wewnętrznego
urzędowania sądów administracyjnych, wydane na podstawie odrębnej ustawy.
§ 2. Zmiana składu orzekającego może nastąpić jedynie z przyczyn losowych
albo gdy sędzia nie może uczestniczyć w składzie orzekającym z powodu przeszkód
prawnych.

art. 18. więcej Art. 18. § 1. Sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach:
1) w których jest stroną lub pozostaje z jedną z nich w takim stosunku prawnym, że
wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki;
2) swojego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych
bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;
3) osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
4) w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem jednej ze stron;
5) w których świadczył usługi prawne na rzecz jednej ze stron lub jakiekolwiek inne
usługi związane ze sprawą;
6) w których brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jak też w sprawach
o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego
rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator;
6a) dotyczących skargi na decyzję lub postanowienie rozstrzygające sprawę co do
istoty wydanych w postępowaniu administracyjnym nadzwyczajnym, jeżeli
w prowadzonym wcześniej postępowaniu sądowoadministracyjnym dotyczącym
kontroli legalności decyzji albo postanowienia wydanych w postępowaniu
administracyjnym zwyczajnym, brał udział w wydaniu wyroku lub
postanowienia kończącego postępowanie w sprawie;
7) w których brał udział w rozstrzyganiu sprawy w organach administracji
publicznej.
§ 2. Powody wyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa,
przysposobienia, opieki lub kurateli.
§ 3. Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą
o wznowienie postępowania, nie może orzekać co do tej skargi.
§ 4. (uchylony)

art. 19. więcej Art. 19. Niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 18, sąd wyłącza sędziego
na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że
mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie.

art. 20. więcej Art. 20. § 1. Wniosek o wyłączenie sędziego strona zgłasza na piśmie lub ustnie
do protokołu posiedzenia w sądzie, w którym sprawa się toczy, uprawdopodabniając
przyczyny wyłączenia.
§ 2. Strona, która przystąpiła do rozprawy, powinna uprawdopodobnić ponadto,
że przyczyna wyłączenia dopiero później powstała lub stała się jej znana.
§ 3. Do czasu rozstrzygnięcia sprawy o wyłączenie sędzia może spełniać tylko
czynności niecierpiące zwłoki.
§ 4. Wniosek o wyłączenie sądu jest niedopuszczalny i podlega odrzuceniu na
posiedzeniu niejawnym.

art. 21. więcej Art. 21. Sędzia powinien zawiadomić sąd o zachodzącej podstawie swojego
wyłączenia i wstrzymać się od udziału w sprawie.

art. 22. więcej Art. 22. § 1. O wyłączeniu sędziego rozstrzyga sąd administracyjny, w którym
sprawa się toczy.
§ 2. Postanowienie wydaje sąd w składzie trzech sędziów, na posiedzeniu
niejawnym, po złożeniu wyjaśnienia przez sędziego, którego wniosek dotyczy.
§ 3. W razie gdy sąd administracyjny, o którym mowa w § 1, nie może podjąć
postanowienia z powodu braku dostatecznej liczby sędziów, Naczelny Sąd
Administracyjny wyznacza inny sąd do rozpoznania wniosku.
§ 4. Ponowny wniosek o wyłączenie sędziego niezawierający podstaw
wyłączenia albo oparty na tych samych okolicznościach, podlega odrzuceniu bez
składania wyjaśnień przez sędziego, którego dotyczy. Postanowienie wydaje sąd
w składzie trzech sędziów, na posiedzeniu niejawnym.

art. 23. więcej Art. 23. (uchylony).

art. 24. więcej Art. 24. § 1. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się odpowiednio do
wyłączenia protokolanta, referendarza sądowego oraz prokuratora.
§ 2. Wniosek o wyłączenie prokuratora przekazuje się odpowiedniemu
prokuratorowi nadrzędnemu.

art. 25. więcej Art. 25. § 1. Osoba fizyczna, osoba prawna lub organ administracji publicznej
mają zdolność występowania przed sądem administracyjnym jako strona (zdolność
sądowa).
§ 2. Zdolność sądową mają także państwowe i samorządowe jednostki
organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz organizacje społeczne
nieposiadające osobowości prawnej.
§ 3. Zdolność sądową mają także inne jednostki organizacyjne nieposiadające
osobowości prawnej, jeżeli przepisy prawa dopuszczają możliwość nałożenia na te
jednostki obowiązków lub przyznania uprawnień lub skierowania do nich nakazów
i zakazów, a także stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku
wynikających z przepisów prawa.
§ 4. Zdolność sądową mają ponadto organizacje społeczne, choćby nie posiadały
osobowości prawnej, w zakresie ich statutowej działalności w sprawach dotyczących
interesów prawnych innych osób.

art. 26. więcej Art. 26. § 1. Zdolność do czynności w postępowaniu w sprawach
sądowoadministracyjnych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające
pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz organizacje społeczne i
jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 25.
§ 2. Osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma
zdolność do czynności w postępowaniu w sprawach wynikających z czynności
prawnych, których może dokonywać samodzielnie.

art. 27. więcej Art. 27. Osoba fizyczna niemająca zdolności do czynności w postępowaniu
może je podejmować tylko przez swojego przedstawiciela ustawowego.

art. 28. więcej Art. 28. § 1. Osoby prawne oraz jednostki organizacyjne mające zdolność
sądową dokonują czynności w postępowaniu przez organy albo osoby uprawnione do
działania w ich imieniu.
§ 2. Za Skarb Państwa podejmuje czynności w postępowaniu organ jednostki
organizacyjnej, z której działalnością wiąże się postępowanie, lub organ jednostki
nadrzędnej.
§ 3. W zakresie określonym ustawą z dnia 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii
Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2019 r. poz. 1265, 1309 i 2020) za:
1) organy administracji rządowej,
2) państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej,
3) Skarb Państwa
– czynności w postępowaniu podejmuje Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej
Polskiej.
§ 4. Za konsula czynności w postępowaniu podejmuje minister właściwy do
spraw zagranicznych.

art. 29. więcej Art. 29. Przedstawiciel ustawowy lub organ albo osoby, o których mowa
w art. 28, mają obowiązek wykazać swoje umocowanie dokumentem przy pierwszej
czynności w postępowaniu.

art. 30. więcej Art. 30. § 1. Dla strony niemającej zdolności procesowej, która nie ma
przedstawiciela ustawowego, jak również dla strony niemającej organu powołanego
do jej reprezentowania, sąd na wniosek strony przeciwnej ustanowi kuratora, jeżeli strona ta podejmuje przeciwko drugiej stronie czynność niecierpiącą zwłoki.
Postanowienie sądu może zapaść na posiedzeniu niejawnym.
§ 2. Postanowienie, o którym mowa w § 1, może wydać referendarz sądowy.

art. 31. więcej Art. 31. § 1. Jeżeli braki w zakresie zdolności sądowej lub procesowej albo
w składzie właściwych organów dają się uzupełnić, sąd wyznaczy odpowiedni termin.
W przypadkach, w których ustanowienie przedstawiciela ustawowego powinno
nastąpić z urzędu, sąd zwraca się do właściwego sądu opiekuńczego.
§ 2. Sąd może dopuścić tymczasowo do czynności stronę niemającą zdolności
sądowej lub procesowej albo osobę niemającą należytego ustawowego umocowania,
z zastrzeżeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu braki będą uzupełnione,
a czynności zatwierdzone przez powołaną do tego osobę.
§ 3. Jeżeli braków powyższych nie można uzupełnić albo nie zostały one
w wyznaczonym terminie uzupełnione, sąd zniesie postępowanie, w zakresie w jakim
jest ono dotknięte brakami, i w miarę potrzeby wyda odpowiednie postanowienie.

art. 32. więcej Art. 32. W postępowaniu w sprawie sądowoadministracyjnej stronami są
skarżący oraz organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie
postępowania jest przedmiotem skargi.

art. 33. więcej Art. 33. § 1. Osoba, która brała udział w postępowaniu administracyjnym, a nie
wniosła skargi, jeżeli wynik postępowania sądowego dotyczy jej interesu prawnego,
jest uczestnikiem tego postępowania na prawach strony.
§ 1a. Jeżeli przepis szczególny przewiduje, że strony postępowania przed
organem administracji publicznej są zawiadamiane o aktach lub innych czynnościach
tego organu przez obwieszczenie lub w inny sposób publicznego ogłaszania, osoba,
która brała udział w postępowaniu i nie wniosła skargi, a wynik postępowania
sądowego dotyczy jej interesu prawnego, jest uczestnikiem tego postępowania na
prawach strony, jeżeli przed rozpoczęciem rozprawy złoży wniosek o przystąpienie do
postępowania.
§ 1b. Jeżeli wynik postępowania sądowego nie dotyczy interesu prawnego osób,
o których mowa w § 1 i 1a, a żądają one dopuszczenia do udziału w postępowaniu,
sąd wydaje na posiedzeniu niejawnym postanowienie o odmowie dopuszczenia do
udziału w sprawie. Na postanowienie przysługuje zażalenie.
§ 2. Udział w charakterze uczestnika może zgłosić również osoba, która nie brała
udziału w postępowaniu administracyjnym, jeżeli wynik tego postępowania dotyczy
jej interesu prawnego, a także organizacja społeczna, o której mowa w art. 25 § 4,
w sprawach innych osób, jeżeli sprawa dotyczy zakresu jej statutowej działalności.
Postanowienie sąd wydaje na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie o odmowie
dopuszczenia do udziału w sprawie przysługuje zażalenie.

art. 34. więcej Art. 34. Strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed
sądem osobiście lub przez pełnomocników.

art. 35. więcej Art. 35. § 1. Pełnomocnikiem strony może być adwokat lub radca prawny,
a ponadto inny skarżący lub uczestnik postępowania, jak również małżonek,
rodzeństwo, wstępni lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku
przysposobienia, a także inne osoby, jeżeli przewidują to przepisy szczególne.
§ 2. Pełnomocnikiem osoby prawnej lub przedsiębiorcy, w tym nieposiadającego
osobowości prawnej, może być również pracownik tej jednostki albo jej organu
nadrzędnego. Dotyczy to również państwowych i samorządowych jednostek
organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej.
§ 3. Osoba prawna lub zarząd spółki partnerskiej świadczący na podstawie
odrębnych przepisów pomoc prawną przedsiębiorcy, osobie prawnej lub innej
jednostce organizacyjnej, mogą udzielić pełnomocnictwa procesowego – w imieniu
podmiotu, któremu świadczą pomoc prawną – adwokatowi lub radcy prawnemu, jeżeli
zostały do tego upoważnione przez ten podmiot.
§ 4. Pełnomocnikiem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe
prowadzenie postępowania są przedmiotem skargi, może być także funkcjonariusz lub
pracownik kierowanej przez ten organ jednostki organizacyjnej.
§ 5. W sprawach:
1) w których sąd przedstawił zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości do
rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów,
2) w których sąd przedstawił pytanie prawne Trybunałowi Sprawiedliwości Unii
Europejskiej,
3) skarg na pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane
w indywidualnych sprawach
– pełnomocnikiem organu może być także funkcjonariusz lub pracownik jednostki
organizacyjnej kierowanej przez organ nadrzędny.
§ 6. Pełnomocnikiem Szefa Krajowej Administracji Skarbowej lub Dyrektora
Krajowej Informacji Skarbowej może być także funkcjonariusz lub pracownik urzędu
obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

art. 36. więcej Art. 36. Pełnomocnictwo może być:
1) ogólne – do prowadzenia spraw przed sądami administracyjnymi;
2) do prowadzenia poszczególnych spraw;
3) do niektórych tylko czynności w postępowaniu.

art. 37. więcej Art. 37. § 1. Pełnomocnik obowiązany jest przy pierwszej czynności procesowej
dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny
odpis pełnomocnictwa. Adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, a także doradca
podatkowy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa oraz
odpisy innych dokumentów wykazujących ich umocowanie. Sąd może w razie
wątpliwości zażądać urzędowego poświadczenia podpisu strony.
§ 1a.Jeżeli odpis pełnomocnictwa lub odpisy innych dokumentów wykazujących
umocowanie zostały sporządzone w formie dokumentu elektronicznego, ich
uwierzytelnienia, o którym mowa w § 1, dokonuje się z wykorzystaniem kwalifikowanego podpisu elektronicznego, podpisu zaufanego albo podpisu osobistego.
Odpisy pełnomocnictwa lub odpisy innych dokumentów wykazujących umocowanie
uwierzytelniane elektronicznie sporządzane są w formatach danych określonych
w przepisach wydanych na podstawie art. 18 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r.
o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.
§ 2. W toku sprawy pełnomocnictwo może być udzielone ustnie na posiedzeniu
sądu przez oświadczenie złożone przez stronę i wciągnięte do protokołu.
§ 3. (uchylony)

Art. 37a. Pełnomocnictwo udzielone w formie dokumentu elektronicznego
podpisuje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo
podpisem osobistym.

art. 38. więcej Art. 38. Za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje pełnomocnictwo
osoba przez nią upoważniona, z wymienieniem przyczyny, dla której strona sama się
nie podpisała.

art. 39. więcej Art. 39. Pełnomocnictwo ogólne lub do prowadzenia poszczególnych spraw
obejmuje z samego prawa umocowanie do:
1) wszystkich łączących się ze sprawą czynności w postępowaniu, nie wyłączając
skargi o wznowienie postępowania i postępowania wywołanego jej wniesieniem;
2) udzielenia dalszego pełnomocnictwa na zasadach określonych w odrębnych
przepisach;
3) cofnięcia skargi w całości lub w części, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone
w danym pełnomocnictwie;
4) odbioru kosztów postępowania.

art. 40. więcej Art. 40. Zakres, czas trwania i skutki umocowania szerszego niż
pełnomocnictwo, o którym mowa w art. 36, ocenia się według treści pełnomocnictwa
oraz przepisów prawa cywilnego.

art. 41. więcej Art. 41. Mocodawca stawający jednocześnie z pełnomocnikiem może
niezwłocznie prostować lub odwoływać oświadczenia pełnomocnika.

art. 42. więcej Art. 42. § 1. Wypowiedzenie pełnomocnictwa przez mocodawcę odnosi skutek
prawny w stosunku do sądu od dnia zawiadomienia go o tym, w stosunku zaś do strony
przeciwnej i innych uczestników – od dnia doręczenia im tego zawiadomienia przez
sąd.
§ 2. Adwokat, radca prawny, doradca podatkowy lub rzecznik patentowy, który
wypowiedział pełnomocnictwo, jest obowiązany działać za stronę jeszcze przez dwa
tygodnie, chyba że mocodawca zwolni go od tego obowiązku. Każdy inny
pełnomocnik powinien, mimo wypowiedzenia, działać za mocodawcę przez ten sam
czas, jeżeli jest to konieczne do uchronienia mocodawcy od niekorzystnych skutków
prawnych.

art. 43. więcej Art. 43. W razie śmierci strony albo utraty przez nią zdolności sądowej
pełnomocnictwo wygasa. Jednakże pełnomocnik procesowy działa aż do czasu
zawieszenia postępowania.

art. 44. więcej Art. 44. § 1. Sąd może dopuścić tymczasowo do podjęcia naglącej czynności
osobę niemogącą przedstawić pełnomocnictwa.
§ 2. Sąd wyznaczy równocześnie termin, w ciągu którego osoba działająca bez
pełnomocnictwa powinna je złożyć albo przedstawić zatwierdzenie swojej czynności
przez stronę. Jeżeli termin upłynął bezskutecznie, sąd pominie czynności procesowe
tej osoby.

art. 45. więcej Art. 45. Pismo w postępowaniu sądowym (pismo strony) obejmuje wnioski
i oświadczenia stron składane poza rozprawą.

art. 46. więcej Art. 46. § 1. Każde pismo strony powinno zawierać:
1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron,
ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
2) oznaczenie rodzaju pisma;
3) osnowę wniosku lub oświadczenia;
4) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
5) wymienienie załączników.
§ 2. Pismo strony powinno ponadto zawierać w przypadku:
1) gdy jest pierwszym pismem w sprawie:
a) oznaczenie miejsca zamieszkania, a w razie jego braku – adresu do
doręczeń, lub siedziby i adresów stron, ich przedstawicieli ustawowych
i pełnomocników,
b) numer PESEL strony wnoszącej pismo, będącej osobą fizyczną, oraz numer
PESEL jej przedstawiciela ustawowego, jeżeli są obowiązani do jego
posiadania albo posiadają go, nie mając takiego obowiązku, lub
c) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku –
numer identyfikacyjny REGON albo numer w innym właściwym rejestrze
lub ewidencji, albo numer identyfikacji podatkowej strony wnoszącej
pismo, niebędącej osobą fizyczną, która nie ma obowiązku wpisu we
właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest ona obowiązana do jego
posiadania,
d) oznaczenie przedmiotu sprawy;
2) dalszych pism procesowych – sygnaturę akt.
§ 2a. W przypadku gdy pismo strony jest wnoszone w formie dokumentu
elektronicznego, powinno ponadto zawierać adres elektroniczny oraz zostać podpisane
przez stronę albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika kwalifikowanym
podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.
§ 2b. Zasady podpisywania przewidziane w § 2a dotyczą także załączników
wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego.
§ 2c. Pismo wnoszone w innej formie niż forma dokumentu elektronicznego,
zawierające żądanie doręczania pism sądu za pomocą środków komunikacji
elektronicznej, powinno zawierać oznaczenie adresu elektronicznego.
§ 2d. Jeżeli pismo, o którym mowa w § 2a, nie zawiera adresu elektronicznego,
sąd przyjmuje, że właściwym jest adres elektroniczny, z którego nadano pismo
wniesione w formie dokumentu elektronicznego, a gdy wniesiono je w innej formie
i zawiera ono żądanie, o którym mowa w § 2c, doręczenie pism przez sąd następuje
na adres wskazany zgodnie z § 2 pkt 1 lit. a, przy czym w pierwszym piśmie sąd
poucza o warunku podania adresu elektronicznego w żądaniu doręczania pism
środkami komunikacji elektronicznej.
§ 3. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo lub jego wierzytelny odpis,
jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który w danej sprawie nie złożył jeszcze tych
dokumentów przed sądem.
§ 4. Za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje pismo osoba przez nią
upoważniona, z wymienieniem przyczyny, dla której strona sama się nie podpisała.

art. 47. więcej Art. 47. § 1. Do pisma strony należy dołączyć jego odpisy i odpisy załączników
dla doręczenia ich stronom, a ponadto, jeżeli w sądzie nie złożono załączników
w oryginale, po jednym odpisie każdego załącznika do akt sądowych.
§ 2. Odpisami w rozumieniu § 1 mogą być także uwierzytelnione fotokopie bądź
uwierzytelnione wydruki poczty elektronicznej.
§ 3. W przypadku pism i załączników wnoszonych w formie dokumentu
elektronicznego odpisów nie dołącza się. W celu doręczania dokumentów stronom,
które nie stosują środków komunikacji elektronicznej do odbioru pism, sąd sporządza
kopie dokumentów elektronicznych w postaci uwierzytelnionych wydruków,
z zachowaniem wymogów określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 16
ust. 3 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów
realizujących zadania publiczne.
§ 4. Sąd, doręczając odpisy pism i załączników w formie innej niż forma
dokumentu elektronicznego, informuje stronę o warunkach wnoszenia pism oraz ich
doręczania przez sąd za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

art. 48. więcej Art. 48. § 1. Strona powołująca się w piśmie na dokument obowiązana jest na
żądanie sądu złożyć oryginał dokumentu w sądzie jeszcze przed rozprawą.
§ 2. Jeżeli dokument znajduje się w aktach organu, o którym mowa w art. 76 § 1
i 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego oraz
w art. 194 § 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, wystarczy
przedstawić urzędowo poświadczony przez ten organ odpis lub wyciąg z dokumentu.
Sąd zażąda udzielenia odpisu lub wyciągu, jeżeli strona sama uzyskać ich nie może.
Gdy sąd uzna za konieczne przejrzenie oryginału dokumentu, może wystąpić o jego
dostarczenie.
§ 3. Zamiast oryginału dokumentu strona może złożyć odpis dokumentu, jeżeli
jego zgodność z oryginałem została poświadczona przez notariusza albo przez
występującego w sprawie pełnomocnika strony będącego adwokatem, radcą
prawnym, rzecznikiem patentowym, doradcą podatkowym lub radcą Prokuratorii
Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 3a. Jeżeli odpis dokumentu został sporządzony w formie dokumentu
elektronicznego, poświadczenie jego zgodności z oryginałem, o którym mowa w § 3,
dokonuje się z wykorzystaniem kwalifikowanego podpisu elektronicznego, podpisu
zaufanego albo podpisu osobistego. Odpisy dokumentów poświadczane elektronicznie
sporządzane są w formatach danych określonych w przepisach wydanych na
podstawie art. 18 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności
podmiotów realizujących zadania publiczne.
§ 4. Zawarte w odpisie dokumentu poświadczenie zgodności z oryginałem przez
występującego w sprawie pełnomocnika strony będącego adwokatem, radcą
prawnym, rzecznikiem patentowym, doradcą podatkowym lub radcą Prokuratorii
Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej ma charakter dokumentu urzędowego.
§ 5. Jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy, sąd, na wniosek strony
albo z urzędu, zażąda od strony składającej odpis dokumentu, o którym mowa w § 3,
przedłożenia oryginału tego dokumentu.

art. 49. więcej Art. 49. § 1. Jeżeli pismo strony nie może otrzymać prawidłowego biegu
wskutek niezachowania warunków formalnych, przewodniczący wzywa stronę o jego
uzupełnienie lub poprawienie w terminie siedmiu dni pod rygorem pozostawienia
pisma bez rozpoznania, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§ 2. Jeżeli strona nie uzupełniła lub nie poprawiła pisma w terminie,
przewodniczący zarządza pozostawienie pisma bez rozpoznania. Na zarządzenie
przysługuje zażalenie.
§ 3. Pismo poprawione lub uzupełnione w terminie wywołuje skutki od dnia jego
wniesienia.
§ 4. Czynności, o których mowa w § 1 i 2, może wykonywać referendarz
sądowy.

Art. 49a. Sąd potwierdza wniesienie pisma w formie dokumentu
elektronicznego do swojej elektronicznej skrzynki podawczej przez przesłanie
urzędowego poświadczenia odbioru w rozumieniu ustawy z dnia 17 lutego 2005 r.
o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, na
wskazany przez wnoszącego adres elektroniczny.

Art. 49b. 1. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego może określić wzory
dokumentów elektronicznych, które mogą być wykorzystywane w postępowaniu
w sprawach sądowoadministracyjnych.
2. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego udostępnia wzory dokumentów
elektronicznych, o których mowa w ust. 1, w Biuletynie Informacji Publicznej na
stronie podmiotowej Naczelnego Sądu Administracyjnego.

art. 50. więcej Art. 50. § 1. Uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym
interes prawny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka
oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach
dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu
administracyjnym.
§ 2. Uprawnionym do wniesienia skargi jest również inny podmiot, któremu
ustawy przyznają prawo do wniesienia skargi.

art. 51. więcej Art. 51. Kilku uprawnionych do wniesienia skargi może w jednej sprawie
występować w roli skarżących, jeżeli ich skargi dotyczą tej samej decyzji,
postanowienia, innego aktu lub czynności albo bezczynności organu lub przewlekłego
prowadzenia postępowania.

art. 52. więcej Art. 52. § 1. Skargę można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli
służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie, chyba
że skargę wnosi prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw
Dziecka.
§ 2. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć sytuację, w której
stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub
ponaglenie, przewidziany w ustawie.
§ 3. Jeżeli stronie przysługuje prawo do zwrócenia się do organu, który wydał
decyzję z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, strona może wnieść skargę na
tę decyzję bez skorzystania z tego prawa. Prawo do wniesienia skargi bez zwrócenia
się do organu, który wydał decyzję, z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy nie
przysługuje stronie, gdy organem, który wydał decyzję, jest konsul.
§ 4. (uchylony)

art. 53. więcej Art. 53. § 1. Skargę wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia
skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a.
§ 2. Jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie będącej
przedmiotem skargi, skargę na akty lub czynności, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4,
wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się o
wydaniu aktu lub podjęciu innej czynności. Sąd, po wniesieniu skargi, może uznać, że
uchybienie tego terminu nastąpiło bez winy skarżącego i rozpoznać skargę.
§ 2a. W przypadku innych aktów, jeżeli ustawa nie przewiduje środków
zaskarżenia w sprawie będącej przedmiotem skargi i nie stanowi inaczej, skargę
można wnieść w każdym czasie.
§ 2b. Skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania można
wnieść w każdym czasie po wniesieniu ponaglenia do właściwego organu.
§ 3. W sprawach wskazanych w § 1 i 2 prokurator, Rzecznik Praw
Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka mogą wnieść skargę w terminie sześciu
miesięcy od dnia doręczenia stronie rozstrzygnięcia w sprawie indywidualnej,
a w pozostałych przypadkach w terminie sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie
aktu lub podjęcia innej czynności uzasadniającej wniesienie skargi. Termin ten nie ma
zastosowania w sprawach, o których mowa w § 2a.
§ 4. Termin, o którym mowa w § 1 i 2, uważa się za zachowany także wtedy, gdy
przed jego upływem strona wniosła skargę wprost do sądu administracyjnego. W
takim przypadku sąd ten niezwłocznie przesyła skargę odpowiednio do organu, który
wydał zaskarżone rozstrzygnięcie, wydał akt lub podjął inną czynność, będącą
przedmiotem skargi.

art. 54. więcej Art. 54. § 1. Skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem
organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest
przedmiotem skargi.
§ 1a. Skargę w formie dokumentu elektronicznego wnosi się do elektronicznej
skrzynki podawczej tego organu. Przepis art. 49a stosuje się odpowiednio.
§ 2. Organ, o którym mowa w § 1, przekazuje skargę sądowi wraz
z kompletnymi i uporządkowanymi aktami sprawy i odpowiedzią na skargę, w postaci
papierowej lub elektronicznej, w terminie trzydziestu dni od dnia jej otrzymania.
Skargę wniesioną za pośrednictwem konsula minister właściwy do spraw
zagranicznych przekazuje sądowi wraz z kompletnymi i uporządkowanymi aktami
sprawy i odpowiedzią na skargę, w postaci papierowej lub elektronicznej, w terminie
sześćdziesięciu dni od dnia jej otrzymania przez konsula.
§ 3. Organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie
postępowania zaskarżono, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w
całości w terminie trzydziestu dni od dnia jej otrzymania. W przypadku skargi na
decyzję, uwzględniając skargę w całości, organ uchyla zaskarżoną decyzję i wydaje
nową decyzję. Uwzględniając skargę, organ stwierdza jednocześnie, czy działanie,
bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce bez podstawy
prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio.
§ 4. W przypadku, o którym mowa w art. 33 § 1a, organ zawiadamia
o przekazaniu skargi wraz z odpowiedzią na skargę przez obwieszczenie w siedzibie
organu i na jego stronie internetowej oraz w sposób zwyczajowo przyjęty w danej
miejscowości, pouczając o treści tego przepisu.
§ 5. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej określi, w drodze rozporządzenia,
szczegółowy sposób oraz szczegółowe warunki przekazywania skargi wraz z aktami
sprawy i odpowiedzią na skargę do sądu przez organ, o którym mowa w § 1, oraz
ministra właściwego do spraw zagranicznych przekazującego skargę wniesioną za
pośrednictwem konsula.
§ 6. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, wydając rozporządzenie, o którym
mowa w § 5, uwzględni formę lub postać, w której została wniesiona skarga, postać
akt sprawy, której dotyczy skarga, oraz potrzebę zachowania jednolitego standardu
i bezpieczeństwa przekazywanych akt sprawy, skargi i odpowiedzi na skargę.

Art. 54a. § 1. Jeżeli przed przekazaniem sądowi skargi jednej ze stron
postępowania administracyjnego, inna strona tego postępowania zwróciła się do organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, przepisów art. 54 § 2–4 nie
stosuje się. Organ rozpoznaje tę skargę jak wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy,
o czym niezwłocznie zawiadamia stronę wnoszącą skargę.
§ 2. Jeżeli po przekazaniu sądowi skargi jednej ze stron postępowania
administracyjnego, inna strona tego postępowania zwróciła się do organu z wnioskiem
o ponowne rozpatrzenie sprawy organ niezwłocznie zawiadamia o tym sąd. Sąd
niezwłocznie przekazuje skargę wraz z aktami sprawy temu organowi. Przepis § 1
zdanie drugie stosuje się.

art. 55. więcej Art. 55. § 1. W razie niezastosowania się do obowiązków, o których mowa w
art. 54 § 2, sąd na wniosek skarżącego może orzec o wymierzeniu organowi grzywny
w wysokości określonej w art. 154 § 6. Postanowienie może być wydane na
posiedzeniu niejawnym.
§ 2. Jeżeli organ nie przekazał sądowi skargi mimo wymierzenia grzywny, sąd
może na żądanie skarżącego rozpoznać sprawę na podstawie nadesłanego odpisu
skargi, gdy stan faktyczny i prawny przedstawiony w skardze nie budzi uzasadnionych
wątpliwości.
§ 3. O rażących przypadkach naruszenia obowiązków, o których mowa w § 2 lub
w art. 54 § 2, skład orzekający lub prezes sądu zawiadamia organy właściwe do
rozpatrywania petycji, skarg i wniosków.

art. 56. więcej Art. 56. W razie wniesienia skargi do sądu po wszczęciu postępowania
administracyjnego w celu zmiany, uchylenia, stwierdzenia nieważności aktu lub
wznowienia postępowania, postępowanie sądowe podlega zawieszeniu.

art. 57. więcej Art. 57. § 1. Skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma
w postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać:
1) wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności;
2) oznaczenie organu, którego działania, bezczynności lub przewlekłego
prowadzenia postępowania skarga dotyczy;
3) określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego.
4) (uchylony)
§ 2. W przypadku, o którym mowa w art. 51, skargi mogą być wniesione
w jednym piśmie.
§ 3. Jeżeli w jednym piśmie zaskarżono więcej niż jeden akt lub czynność albo
bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania, przewodniczący zarządza
rozdzielenie tych skarg.

Art. 57a. Skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego
wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii
zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów
postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do
zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany
zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

art. 58. więcej Art. 58. § 1. Sąd odrzuca skargę:
1) jeżeli sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego;
2) wniesioną po upływie terminu do jej wniesienia;
3) gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków formalnych skargi;
4) jeżeli sprawa objęta skargą pomiędzy tymi samymi stronami jest w toku lub
została już prawomocnie osądzona;
5) jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli skarżący nie ma
zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli
w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną skarżącą zachodzą
braki uniemożliwiające jej działanie;
5a) jeżeli interes prawny lub uprawnienie wnoszącego skargę na uchwałę lub akt,
o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 5 i 6, nie zostały naruszone stosownie do
wymagań przepisu szczególnego;
6) jeżeli z innych przyczyn wniesienie skargi jest niedopuszczalne.
§ 2. Z powodu braku zdolności sądowej jednej ze stron albo zdolności
procesowej skarżącego i niedziałania przedstawiciela ustawowego lub braku
w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej skarżącym, uniemożliwiającego
jego działanie, sąd odrzuci skargę dopiero wówczas, gdy brak nie zostanie
uzupełniony.
§ 3. Sąd odrzuca skargę postanowieniem. Odrzucenie skargi może nastąpić na
posiedzeniu niejawnym.
§ 4. Sąd nie może odrzucić skargi z powodu, o którym mowa w § 1 pkt 1, jeżeli
w tej sprawie sąd powszechny uznał się za niewłaściwy.

art. 59. więcej Art. 59. § 1. Jeżeli do rozpoznania sprawy właściwy jest inny sąd
administracyjny, sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekaże sprawę
właściwemu sądowi administracyjnemu. Postanowienie sądu może zapaść na
posiedzeniu niejawnym.
§ 2. Sąd, któremu sprawa została przekazana, jest związany postanowieniem
o przekazanie sprawy. Nie dotyczy to przekazania sprawy Naczelnemu Sądowi
Administracyjnemu.
§ 3. Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy.

art. 60. więcej Art. 60. Skarżący może cofnąć skargę. Cofnięcie skargi wiąże sąd. Jednakże sąd
uzna cofnięcie skargi za niedopuszczalne, jeżeli zmierza ono do obejścia prawa lub
spowodowałoby utrzymanie w mocy aktu lub czynności dotkniętych wadą
nieważności.

art. 61. więcej Art. 61. § 1. Wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania aktu lub czynności.
§ 2. W razie wniesienia skargi:
1) na decyzję lub postanowienie – organ, który wydał decyzję lub postanowienie,
może wstrzymać, z urzędu lub na wniosek skarżącego, ich wykonanie w całości
lub w części, chyba że zachodzą przesłanki, od których w postępowaniu
administracyjnym uzależnione jest nadanie decyzji lub postanowieniu rygoru
natychmiastowej wykonalności albo, gdy ustawa szczególna wyłącza
wstrzymanie ich wykonania;
2) na inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące
uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa – właściwy organ
może, z urzędu lub na wniosek skarżącego, wstrzymać wykonanie aktu lub
czynności w całości lub w części;
3) na uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków oraz na
akty terenowych organów administracji rządowej – właściwy organ może,
z urzędu lub na wniosek skarżącego, wstrzymać wykonanie uchwały lub aktu
w całości lub w części, z wyjątkiem przepisów prawa miejscowego, które weszły
w życie.
§ 3. Po przekazaniu sądowi skargi sąd może na wniosek skarżącego wydać
postanowienie o wstrzymaniu wykonania w całości lub w części aktu lub czynności,
o których mowa w § 1, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej
szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków, z wyjątkiem przepisów
prawa miejscowego, które weszły w życie, chyba że ustawa szczególna wyłącza wstrzymanie ich wykonania. Odmowa wstrzymania wykonania aktu lub czynności
przez organ nie pozbawia skarżącego złożenia wniosku do sądu. Dotyczy to także
aktów wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych
w granicach tej samej sprawy.
§ 4. Postanowienia w sprawie wstrzymania aktu lub czynności wydane, na
podstawie § 2 i 3, sąd może zmienić lub uchylić w każdym czasie w razie zmiany
okoliczności.
§ 5. Postanowienia, o których mowa w § 3 i 4, sąd może wydać na posiedzeniu
niejawnym.
§ 6. Wstrzymanie wykonania aktu lub czynności traci moc z dniem:
1) wydania przez sąd orzeczenia uwzględniającego skargę;
2) uprawomocnienia się orzeczenia oddalającego skargę.

art. 62. więcej Art. 62. Przewodniczący wydziału lub wyznaczony sędzia:
1) zarządza skompletowanie akt niezbędnych do rozpoznania sprawy, a w razie
potrzeby także innych dowodów;
2) wskazuje skład sędziowski orzekający w sprawie, wyznaczony w sposób,
o którym mowa w art. 17;
3) wyznacza termin posiedzenia niejawnego lub rozprawy, w którym sprawa ma
być rozpoznana.

art. 63. więcej Art. 63. Jeżeli ustawy tak stanowią, postępowanie sądowe wszczyna się na
wniosek.

art. 64. więcej Art. 64. § 1. Wniosek składa się bezpośrednio do sądu.
§ 2. Wniosek powinien czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu
sądowym, a ponadto zawierać określenie żądania, jego podstawy i uzasadnienie oraz
oznaczenie stron i organów, a także spełniać inne wymagania określone w przepisach
szczególnych.
§ 3. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy o skardze, jeżeli ustawa nie
stanowi inaczej.

Art. 64a. Od decyzji, o której mowa w art. 138 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca
1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego, skarga nie przysługuje, jednakże
strona niezadowolona z treści decyzji może wnieść od niej sprzeciw, zwany dalej
„sprzeciwem od decyzji”.

Art. 64b. § 1. Do sprzeciwu od decyzji stosuje się odpowiednio przepisy o
skardze, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
§ 2. Sprzeciw od decyzji powinien czynić zadość wymaganiom pisma w
postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać wskazanie zaskarżonej decyzji, żądanie
jej uchylenia oraz oznaczenie organu, który wydał zaskarżoną decyzję.
§ 3. W postępowaniu wszczętym sprzeciwem od decyzji przepisu art. 33 nie
stosuje się.

Art. 64c. § 1. Sprzeciw od decyzji wnosi się w terminie czternastu dni od dnia
doręczenia skarżącemu decyzji.
§ 2. Sprzeciw od decyzji wnosi się za pośrednictwem organu, którego decyzja
jest przedmiotem sprzeciwu od decyzji.
§ 3. Termin, o którym mowa w § 1, uważa się za zachowany także wtedy, gdy
przed jego upływem strona wniosła sprzeciw od decyzji wprost do sądu
administracyjnego. W takim przypadku sąd niezwłocznie wzywa organ, który wydał
zaskarżoną decyzję, do przekazania sądowi kompletnych i uporządkowanych akt
sprawy.
§ 4. Organ, o którym mowa w § 2, przekazuje sprzeciw od decyzji sądowi wraz
z kompletnymi i uporządkowanymi aktami sprawy w terminie czternastu dni od dnia
jego otrzymania. W przypadku, o którym mowa w § 3, organ, który wydał zaskarżoną
decyzję, przekazuje sądowi kompletne i uporządkowane akta sprawy w terminie
czternastu dni od dnia otrzymania wezwania.
§ 5. Organ, o którym mowa w § 2, może w zakresie swojej właściwości
uwzględnić sprzeciw od decyzji w całości w terminie czternastu dni od dnia jego
otrzymania, uchylając zaskarżoną decyzję i wydając nową decyzję na podstawie
art. 138 § 1 albo 4 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania
administracyjnego.
§ 6. W razie niezastosowania się do obowiązków, o których mowa w § 4, sąd na
wniosek skarżącego może orzec o wymierzeniu organowi grzywny w wysokości
określonej w art. 154 § 6. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym.
§ 7. Jeżeli organ nie przekazał sądowi sprzeciwu od decyzji, mimo wymierzenia
grzywny, sąd rozpoznaje sprawę na podstawie nadesłanego przez skarżącego odpisu
sprzeciwu od decyzji.

Art. 64d. § 1. Sąd rozpoznaje sprzeciw od decyzji na posiedzeniu niejawnym w
terminie trzydziestu dni od dnia wpływu sprzeciwu od decyzji.
§ 2. Sąd, rozpoznając sprzeciw od decyzji, może przekazać sprawę do
rozpoznania na rozprawie.

Art. 64e. Rozpoznając sprzeciw od decyzji, sąd ocenia jedynie istnienie
przesłanek do wydania decyzji, o której mowa w art. 138 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca
1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego.

art. 65. więcej Art. 65. § 1. Sąd dokonuje doręczeń przez operatora pocztowego w rozumieniu
ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2018 r. poz. 2188 oraz
z 2019 r. poz. 1051, 1495 i 2005), przez swoich pracowników lub przez inne
upoważnione przez sąd osoby lub organy albo za pomocą środków komunikacji
elektronicznej, na warunkach określonych w art. 74a.
§ 2. Do doręczania pism w postępowaniu sądowym przez operatora pocztowego,
stosuje się tryb doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym, jeżeli przepisy
niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej.
§ 3. (uchylony)

art. 66. więcej Art. 66. § 1. W toku sprawy adwokaci, radcy prawni, doradcy podatkowi,
rzecznicy patentowi i Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej doręczają
sobie nawzajem pisma bezpośrednio za potwierdzeniem odbioru i oznaczeniem daty
lub przesyłką poleconą. W treści pisma procesowego wniesionego do sądu zamieszcza
się oświadczenie o doręczeniu odpisu pisma drugiej stronie albo o jego nadaniu
przesyłką poleconą. Pisma niezawierające powyższego oświadczenia podlegają
zwrotowi bez wzywania do usunięcia tego braku.
§ 1a. Przepis § 1 nie dotyczy pism wnoszonych w formie dokumentu
elektronicznego, podlegających doręczeniu adwokatowi, radcy prawnemu, doradcy podatkowemu, rzecznikowi patentowemu lub Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, którzy stosują środki komunikacji elektronicznej do odbioru pism.
§ 2. Doręczenie adresatowi może nastąpić także przez wręczenie mu pisma
bezpośrednio w sekretariacie sądu.
§ 3. Przepis § 1 nie dotyczy wniesienia skargi, skargi kasacyjnej, zażalenia,
sprzeciwu, skargi o wznowienie postępowania i skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia.

art. 67. więcej Art. 67. § 1. Jeżeli stroną jest osoba fizyczna, doręczenia dokonuje się jej
osobiście, a gdy nie ma ona zdolności procesowej – jej przedstawicielowi
ustawowemu.
§ 2. Pisma w postępowaniu sądowym lub orzeczenia dla osoby prawnej, jak
również dla jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, doręcza się
organowi uprawnionemu do reprezentowania ich przed sądem lub do rąk pracownika
upoważnionego do odbioru pism.
§ 3. Pisma w postępowaniu sądowym dla przedsiębiorców i wspólników spółek
handlowych, wpisanych do rejestru sądowego na podstawie odrębnych przepisów,
doręcza się na adres podany w rejestrze, chyba że strona wskazała inny adres dla
doręczeń.
§ 4. W razie niemożności doręczenia w sposób określony w § 3, stosuje się
odpowiednio art. 70 § 2.
§ 5. Jeżeli ustanowiono pełnomocnika lub osobę upoważnioną do odbioru pism
w postępowaniu sądowym, doręczenia należy dokonać tym osobom.

art. 68. więcej Art. 68. § 1. W dni ustawowo wolne od pracy oraz w porze nocnej, doręczeń
można dokonywać tylko w wyjątkowych przypadkach, za uprzednim zarządzeniem
prezesa sądu.
§ 2. Za porę nocną uważa się czas od godziny dwudziestej pierwszej do godziny
siódmej.

art. 69. więcej Art. 69. Doręczenia dokonuje się w mieszkaniu, w miejscu pracy lub tam, gdzie
się adresata zastanie.

art. 70. więcej Art. 70. § 1. Strony i ich przedstawiciele mają obowiązek zawiadamiać sąd
o każdej zmianie miejsca zamieszkania, adresu do doręczeń, w tym adresu
elektronicznego, lub siedziby.
§ 2. W razie zaniedbania tego obowiązku pismo pozostawia się w aktach sprawy
ze skutkiem doręczenia, chyba że nowy adres jest sądowi znany. O powyższym
obowiązku i skutkach jego niedopełnienia sąd powinien pouczyć stronę przy
pierwszym doręczeniu.
§ 3. Przepisu § 2 nie stosuje się do doręczenia skargi o wznowienie
postępowania.

art. 71. więcej Art. 71. § 1. Doręczenia żołnierzom zasadniczej służby wojskowej dokonuje się
za pośrednictwem dowódcy jednostki wojskowej, w której żołnierz pełni służbę.
§ 2. Doręczenia osobom pozbawionym wolności dokonuje się za pośrednictwem
administracji odpowiedniego zakładu.

art. 72. więcej Art. 72. § 1. Jeżeli doręczający nie zastanie adresata w mieszkaniu, może
doręczyć pismo dorosłemu domownikowi, a gdyby go nie było – zarządcy domu lub
dozorcy, jeżeli nie mają oni sprzecznych interesów w sprawie i podjęli się oddania mu
pisma.
§ 2. Jeżeli doręczenia dokonuje się w miejscu pracy, można doręczyć pismo
osobie upoważnionej do odbioru pism.

art. 73. więcej Art. 73. § 1. W razie niemożności doręczenia pisma w sposób przewidziany
w art. 65–72, pismo składa się na okres czternastu dni w placówce pocztowej
w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe albo w urzędzie
gminy, dokonując jednocześnie zawiadomienia określonego w § 2.
§ 2. Zawiadomienie o złożeniu pisma wraz z informacją o możliwości jego
odbioru w placówce pocztowej albo w urzędzie gminy w terminie siedmiu dni od dnia
pozostawienia zawiadomienia, umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej, a gdy
to nie jest możliwe, na drzwiach mieszkania adresata lub w miejscu wskazanym jako
adres do doręczeń, na drzwiach biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat
wykonuje swoje czynności zawodowe.
§ 3. W przypadku niepodjęcia pisma w terminie, o którym mowa w § 2,
pozostawia się powtórne zawiadomienie o możliwości odbioru pisma w terminie nie
dłuższym niż czternaście dni od dnia pierwszego zawiadomienia o złożeniu pisma
w placówce pocztowej albo w urzędzie gminy.
§ 4. Doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego dnia okresu,
o którym mowa w § 1.

art. 74. więcej Art. 74. § 1. Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma, zwraca się je sądowi
z adnotacją o odmowie jego przyjęcia i datą odmowy. Pismo wraz z adnotacją dołącza
się do akt sprawy.
§ 2. W przypadku, o którym mowa w § 1, uznaje się, że pismo doręczone zostało
w dniu odmowy jego przyjęcia przez adresata.

Art. 74a. § 1. Doręczenie pism przez sąd następuje za pomocą środków
komunikacji elektronicznej, jeżeli strona spełniła jeden z następujących warunków:
1) wniosła pismo w formie dokumentu elektronicznego przez elektroniczną
skrzynkę podawczą sądu lub organu, za pośrednictwem którego składane jest
pismo;
2) wystąpiła do sądu o takie doręczenie i wskazała sądowi adres elektroniczny;
3) wyraziła zgodę na doręczanie pism za pomocą tych środków i wskazała sądowi
adres elektroniczny.
§ 2. Jeżeli strona zrezygnuje z doręczania pism za pomocą środków komunikacji
elektronicznej, sąd doręcza pismo w sposób określony dla pisma w formie innej niż
forma dokumentu elektronicznego. Oświadczenie o rezygnacji z doręczania pism za
pomocą środków komunikacji elektronicznej składa się w formie dokumentu
elektronicznego.
§ 3. W celu doręczenia pisma w formie dokumentu elektronicznego sąd przesyła
na adres elektroniczny adresata zawiadomienie zawierające:
1) informację, że adresat może odebrać pismo w formie dokumentu
elektronicznego, wraz ze wskazaniem adresu elektronicznego, z którego adresat
może pobrać dokument i pod którym powinien dokonać potwierdzenia
doręczenia dokumentu;
2) pouczenie dotyczące sposobu odbioru pisma, a w szczególności sposobu
identyfikacji adresata pod wskazanym adresem elektronicznym w systemie
teleinformatycznym wykorzystywanym przez sąd do obsługi doręczeń, oraz
informację o wymogu podpisania urzędowego poświadczenia odbioru
kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem
osobistym.
§ 4. Zawiadomienie, o którym mowa w § 3, może być automatycznie tworzone i
przesyłane przez system teleinformatyczny sądu, a odbioru tego zawiadomienia nie
potwierdza się.
§ 5. Datą doręczenia pisma jest data podpisania przez adresata pisma
urzędowego poświadczenia odbioru w sposób, o którym mowa w § 3 pkt 2.
§ 6. W przypadku nieodebrania pisma w formie dokumentu elektronicznego sąd,
po upływie siedmiu dni, licząc od dnia wysłania zawiadomienia, przesyła powtórne
zawiadomienie o możliwości odebrania tego pisma.
§ 7. Do powtórnego zawiadomienia stosuje się przepisy § 3 i 4.
§ 8. W przypadku nieodebrania pisma, doręczenie uważa się za dokonane po
upływie czternastu dni, licząc od dnia przesłania pierwszego zawiadomienia.
§ 9. W przypadku uznania pisma w formie dokumentu elektronicznego za
doręczone sąd umożliwia adresatowi pisma dostęp do treści pisma w formie
dokumentu elektronicznego w systemie teleinformatycznym sądu przez okres co
najmniej trzech miesięcy od dnia uznania pisma w formie dokumentu elektronicznego
za doręczone oraz do informacji o dacie uznania pisma za doręczone i datach wysłania
zawiadomień, o których mowa w § 3 i 6.
§ 10. W przypadku pism doręczanych uczestniczącym w postępowaniu przed
sądem prokuratorowi, Rzecznikowi Praw Obywatelskich i Rzecznikowi Praw Dziecka
oraz organowi, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie
postępowania zaskarżono, sąd przesyła pismo bezpośrednio do elektronicznej
skrzynki podawczej podmiotu publicznego w rozumieniu ustawy z dnia 17 lutego
2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, za
urzędowym poświadczeniem odbioru.
§ 11. Datą doręczenia pism, o których mowa w § 10, jest data określona w
urzędowym poświadczeniu odbioru.
§ 12. Pisma sądu, odpisy pism i załączników w postępowaniu sądowym oraz
orzeczeń, doręczane przez sąd w formie dokumentu elektronicznego, są opatrzone
kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo kwalifikowaną pieczęcią
elektroniczną.

art. 75. więcej Art. 75. § 1. Pisma w postępowaniu sądowym i orzeczenia doręcza się
w odpisach.
§ 2. Pisma w postępowaniu sądowym i orzeczenia mogą być doręczane w formie
dokumentu elektronicznego zawierającego dane z systemu teleinformatycznego sądu.

art. 76. więcej Art. 76. § 1. Pełnomocnikowi kilku osób doręcza się jeden egzemplarz pisma
i załączników.
§ 2. Uprawnionemu przez kilku uczestników postępowania do odbioru pism
w postępowaniu sądowym doręcza się po jednym egzemplarzu dla każdego
uczestnika.
§ 3. Jeżeli jest kilku pełnomocników jednej strony, sąd doręcza pismo tylko
jednemu z nich.

art. 77. więcej Art. 77. § 1. Odbierający pismo potwierdza odbiór i jego datę własnoręcznym
podpisem. Jeżeli tego nie może lub nie chce uczynić, doręczający sam oznacza datę
doręczenia oraz przyczyny braku podpisu.
§ 1a. Potwierdzenie odbioru pisma w formie dokumentu elektronicznego
następuje w sposób określony w art. 74a § 5 lub 10.
§ 2. Doręczający stwierdza na potwierdzeniu odbioru sposób doręczenia, a na
doręczonym piśmie zaznacza dzień doręczenia i opatruje to stwierdzenie swoim
podpisem.

art. 78. więcej Art. 78. Jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczona
skarga lub inne pismo w postępowaniu sądowym albo orzeczenie wywołujące
potrzebę podjęcia obrony jej praw, doręczenie może do chwili zgłoszenia się strony
albo jej przedstawiciela lub pełnomocnika nastąpić tylko do rąk kuratora
ustanowionego na wniosek osoby zainteresowanej przez sąd orzekający.

art. 79. więcej Art. 79. § 1. Sąd ustanowi kuratora, jeżeli wnioskodawca uprawdopodobni, że
miejsce pobytu strony nie jest znane. Postanowienie sąd wydaje na posiedzeniu
niejawnym.
§ 2. O ustanowieniu kuratora przewodniczący ogłosi publicznie w budynku
sądowym i urzędzie właściwej gminy, w sprawach zaś większej wagi, gdy uzna to za
potrzebne, także w prasie.
§ 3. Z chwilą doręczenia pisma kuratorowi doręczenie staje się skuteczne. Sąd
może jednak uzależnić skuteczność doręczenia od upływu oznaczonego terminu od
dnia wywieszenia obwieszczenia w budynku sądowym.
§ 4. Czynności, o których mowa w § 1–3, może wykonywać referendarz sądowy.

art. 80. więcej Art. 80. Przepisy o doręczeniu stronie, której miejsce pobytu nie jest znane,
i ustanowieniu dla niej kuratora stosuje się również do jednostek organizacyjnych,
które nie mają organów albo których organy są nieznane z siedziby.

art. 81. więcej Art. 81. Gdy okaże się, że żądanie ustanowienia kuratora lub wywieszenia pisma
nie było uzasadnione, sąd zarządzi doręczenie pisma w sposób właściwy, a w miarę potrzeby zniesie na wniosek strony zainteresowanej postępowanie przeprowadzone
z udziałem kuratora lub po wywieszeniu pisma w budynku sądowym.

art. 82. więcej Art. 82. Bieg terminu wyznaczonego przez sąd lub przewodniczącego (termin
sądowy) rozpoczyna się od ogłoszenia w tym przedmiocie postanowienia lub
zarządzenia, a gdy ustawa przewiduje doręczenie z urzędu – od jego doręczenia.

art. 83. więcej Art. 83. § 1. Terminy oblicza się według przepisów prawa cywilnego,
z zastrzeżeniem § 2.
§ 2. Jeżeli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny
od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach
wolnych od pracy.
§ 3. Oddanie pisma w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego
w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe albo placówce
pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie
członkowskim Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwie
członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie
umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, albo polskim urzędzie konsularnym
jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu.
§ 4. To samo dotyczy złożenia pisma przez żołnierza w dowództwie jednostki
wojskowej albo przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego
lub aresztu śledczego oraz przez członka załogi polskiego statku morskiego u kapitana
statku.
§ 5. Datą wniesienia pisma w formie dokumentu elektronicznego jest określona
w urzędowym poświadczeniu odbioru data wprowadzenia pisma do systemu
teleinformatycznego sądu lub właściwego organu

art. 84. więcej Art. 84. Przewodniczący może z ważnej przyczyny przedłużyć termin sądowy
z urzędu lub na wniosek strony zgłoszony przed upływem terminu, a także skrócić
termin sądowy na wniosek strony.

art. 85. więcej Art. 85. Czynność w postępowaniu sądowym podjęta przez stronę po upływie
terminu jest bezskuteczna.

art. 86. więcej Art. 86. § 1. Jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności w postępowaniu
sądowym bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi przywrócenie terminu.
Postanowienie o przywróceniu terminu albo odmowie jego przywrócenia może być
wydane na posiedzeniu niejawnym.
§ 2. Przywrócenie terminu nie jest dopuszczalne, jeżeli uchybienie terminu nie
powoduje dla strony ujemnych skutków w zakresie postępowania sądowego.
§ 3. Na postanowienie o przywróceniu terminu albo o odmowie jego
przywrócenia przysługuje zażalenie.

art. 87. więcej Art. 87. § 1. Pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się do sądu,
w którym czynność miała być dokonana, w ciągu siedmiu dni od czasu ustania
przyczyny uchybienia terminu.
§ 2. W piśmie tym należy uprawdopodobnić okoliczności wskazujące na brak
winy w uchybieniu terminu.
§ 3. Wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi wnosi się za
pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie
postępowania są przedmiotem skargi.
§ 4. Równocześnie z wnioskiem strona powinna dokonać czynności, której nie
dokonała w terminie.
§ 5. Po upływie roku od uchybionego terminu, jego przywrócenie jest
dopuszczalne tylko w przypadkach wyjątkowych.

art. 88. więcej Art. 88. Spóźniony lub z mocy ustawy niedopuszczalny wniosek o przywrócenie
terminu sąd odrzuci na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie przysługuje
zażalenie.

art. 89. więcej Art. 89. Zgłoszenie wniosku o przywrócenie terminu nie wstrzymuje
postępowania w sprawie ani wykonania orzeczenia. Sąd może jednak, stosownie do
okoliczności, wstrzymać postępowanie lub wykonanie orzeczenia. Postanowienie
może być wydane na posiedzeniu niejawnym. W razie uwzględnienia wniosku sąd
może natychmiast przystąpić do rozpoznania sprawy.

art. 90. więcej Art. 90. § 1. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, posiedzenia sądowe
są jawne, a sąd orzekający rozpoznaje sprawy na rozprawie.
§ 2. Sąd może skierować sprawę na posiedzenie jawne i wyznaczyć rozprawę
także wówczas, gdy sprawa podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym.

art. 91. więcej Art. 91. § 1. Posiedzenia sądowe wyznacza przewodniczący z urzędu, ilekroć
wymaga tego stan sprawy.
§ 2. O posiedzeniach jawnych zawiadamia się strony na piśmie lub przez
ogłoszenie podczas posiedzenia. Stronie nieobecnej na posiedzeniu jawnym należy
zawsze doręczyć zawiadomienie na następne posiedzenie. Zawiadomienie powinno
być doręczone co najmniej na siedem dni przed posiedzeniem. W przypadkach pilnych
termin ten może być skrócony do trzech dni.
§ 3. Sąd może w celu dokładniejszego wyjaśnienia sprawy zarządzić stawienie
się stron lub jednej z nich osobiście albo przez pełnomocnika.

art. 92. więcej Art. 92. § 1. Postępowanie przed sądem toczy się z udziałem prokuratora,
Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka, jeżeli wnieśli skargę
albo gdy zgłosili swój udział w postępowaniu przed sądem.
§ 2. Nieobecność prokuratora, Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika
Praw Dziecka na rozprawie nie wstrzymuje rozpoznania sprawy przez sąd.

art. 93. więcej Art. 93. W zawiadomieniu o posiedzeniu oznacza się:
1) imię, nazwisko albo nazwę i siedzibę zawiadamianego oraz adres
zawiadamianego;
2) sąd oraz miejsce i czas posiedzenia;
3) skarżącego oraz przedmiot sprawy;
4) cel posiedzenia;
5) skutki niestawiennictwa.

art. 94. więcej Art. 94. Posiedzenia sądowe odbywają się w budynku sądowym, a poza tym
budynkiem tylko wówczas, z zachowaniem wymagań dotyczących bezpieczeństwa,
gdy czynności sądowe muszą być wykonane w innym miejscu albo gdy odbycie
posiedzenia poza budynkiem sądowym ułatwia przeprowadzenie sprawy lub
przyczynia się znacznie do zaoszczędzenia kosztów.

art. 95. więcej Art. 95. § 1. Na posiedzenia jawne wstęp na salę sądową mają – poza stronami i
osobami wezwanymi – tylko osoby pełnoletnie. Przewodniczący może zezwolić na
obecność na posiedzeniu małoletnim.
§ 2. Na posiedzenia niejawne mają wstęp tylko osoby wezwane.

art. 96. więcej Art. 96. § 1. Sąd z urzędu zarządza odbycie całego posiedzenia lub części przy
drzwiach zamkniętych, jeżeli publiczne rozpoznanie sprawy zagraża moralności,
bezpieczeństwu państwa lub porządkowi publicznemu, a także gdy mogą być
ujawnione okoliczności stanowiące informacje niejawne.
§ 2. Sąd na wniosek strony zarządza odbycie posiedzenia przy drzwiach
zamkniętych, jeżeli wymaga tego ochrona życia prywatnego strony lub inny ważny
interes prywatny. Postępowanie dotyczące tego wniosku odbywa się przy drzwiach
zamkniętych. Postanowienie w tym przedmiocie sąd ogłasza publicznie.

art. 97. więcej Art. 97. § 1. Podczas posiedzenia odbywającego się przy drzwiach zamkniętych
mogą być obecni na sali: strony, ich przedstawiciele ustawowi i pełnomocnicy,
prokurator oraz osoby zaufania po dwie z każdej strony.
§ 2. Ogłoszenie orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie odbywa się
publicznie.

art. 98. więcej Art. 98. § 1. Przewodniczący otwiera, prowadzi i zamyka posiedzenia, udziela
głosu, zadaje pytania, upoważnia do zadawania pytań i ogłasza orzeczenia.
§ 2. Przewodniczący może odebrać głos, gdy przemawiający go nadużywa, jak
również uchylić pytanie, jeżeli uzna je za niewłaściwe lub zbyteczne.

art. 99. więcej Art. 99. Sąd nawet na zgodny wniosek stron może odroczyć posiedzenie tylko
z ważnej przyczyny.

art. 100. więcej Art. 100. § 1. Z przebiegu posiedzenia jawnego protokolant pod kierunkiem
przewodniczącego spisuje protokół.
§ 2. Z posiedzenia niejawnego sporządza się notatkę urzędową, jeżeli nie
wydano orzeczenia. Notatka urzędowa może być utrwalona w systemie
teleinformatycznym sądu i opatrzona kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

art. 101. więcej Art. 101. § 1. Protokół powinien zawierać:
1) oznaczenie sądu, miejsca i daty posiedzenia, imiona i nazwiska sędziów,
protokolanta, prokuratora, stron, jak również obecnych na posiedzeniu
przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz oznaczenie sprawy
i wzmiankę co do jawności;
2) przebieg posiedzenia, w szczególności wnioski i twierdzenia stron, wymienienie
zarządzeń i orzeczeń wydanych na posiedzeniu oraz stwierdzenie, czy zostały
ogłoszone; jeżeli sporządzenie odrębnej sentencji orzeczenia nie jest wymagane,
wystarcza zamieszczenie w protokole treści samego rozstrzygnięcia; zamiast
podania wniosków i twierdzeń można w protokole powołać się na pisma
przygotowawcze;
3) czynności stron mające znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.
§ 2. Protokół podpisują przewodniczący i protokolant.
§ 3. Protokół może być utrwalony w systemie teleinformatycznym sądu
i opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

art. 102. więcej Art. 102. Przebieg czynności protokołowanych może być ponadto utrwalony za
pomocą aparatury dźwiękowej, o czym należy przed uruchomieniem aparatury
uprzedzić wszystkie osoby uczestniczące w czynności.

art. 103. więcej Art. 103. Strony mogą żądać sprostowania lub uzupełnienia protokołu na
następnym posiedzeniu, nie później jednak niż w terminie trzydziestu dni od dnia
posiedzenia, z którego sporządzono protokół. Od zarządzenia przewodniczącego
strony mogą odwołać się do sądu w terminie siedmiu dni od doręczenia im
zarządzenia.

art. 104. więcej Art. 104. W toku posiedzenia wnioski, oświadczenia, uzupełnienia
i sprostowania wniosków i oświadczeń można zamieścić w załączniku do protokołu.
Gdy stronę zastępuje adwokat, radca prawny, doradca podatkowy lub rzecznik
patentowy, przewodniczący może zażądać złożenia takiego załącznika
w wyznaczonym terminie.

art. 105. więcej Art. 105. Strony mogą w toku posiedzenia, a jeżeli nie były obecne, na
najbliższym posiedzeniu, zwrócić uwagę sądu na uchybienia przepisom postępowania,
wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Stronie, która zastrzeżenia nie zgłosiła,
nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienia w dalszym toku
postępowania, chyba że chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd
powinien wziąć pod rozwagę z urzędu, albo gdy strona uprawdopodobni, iż nie
zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy.

art. 106. więcej Art. 106. § 1. Po wywołaniu sprawy rozprawa rozpoczyna się od sprawozdania
sędziego, który zwięźle przedstawia na podstawie akt stan sprawy ze szczególnym
uwzględnieniem zarzutów skargi.
§ 2. Po złożeniu sprawozdania, strony – najpierw skarżący, a potem organ –
zgłaszają ustnie swoje żądania i wnioski oraz składają wyjaśnienia. Strony mogą
ponadto wskazywać podstawy prawne i faktyczne swych żądań i wniosków.
Przewodniczący udziela głosu pozostałym stronom według ustalonej przez siebie
kolejności.
§ 3. Sąd może z urzędu lub na wniosek stron przeprowadzić dowody
uzupełniające z dokumentów, jeżeli jest to niezbędne do wyjaśnienia istotnych
wątpliwości i nie spowoduje nadmiernego przedłużenia postępowania w sprawie.
§ 4. Fakty powszechnie znane sąd bierze pod uwagę nawet bez powołania się na
nie przez strony.
§ 5. Do postępowania dowodowego, o którym mowa w § 3, stosuje się
odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.

art. 107. więcej Art. 107. Nieobecność stron lub ich pełnomocników na rozprawie nie
wstrzymuje rozpoznania sprawy.

art. 108. więcej Art. 108. W razie nieobecności strony lub jej pełnomocnika na rozprawie,
przewodniczący lub wyznaczony przez niego sędzia sprawozdawca przedstawia ich
wnioski, twierdzenia i dowody znajdujące się w aktach sprawy.

art. 109. więcej Art. 109. Rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd stwierdzi nieprawidłowość
zawiadomienia którejkolwiek ze stron albo jeżeli nieobecność strony lub jej
pełnomocnika jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi
przeszkodą, której nie można przezwyciężyć, chyba że strona lub jej pełnomocnik
wnieśli o rozpoznanie sprawy w ich nieobecności.

art. 110. więcej Art. 110. Rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd postanowi zawiadomić
o toczącym się postępowaniu sądowym osoby, które dotychczas nie brały udziału
w sprawie w charakterze stron.

art. 111. więcej Art. 111. § 1. Sąd zarządza połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się
przed nim w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli mogły być
objęte jedną skargą.
§ 2. Sąd może zarządzić połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się przed
nim w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli pozostają one ze
sobą w związku.

art. 112. więcej Art. 112. W razie uchylania się organu od zastosowania się do postanowienia
sądu lub zarządzenia przewodniczącego podjętych w toku postępowania i w związku z rozpoznaniem sprawy, sąd może orzec o wymierzeniu organowi grzywny
w wysokości określonej w art. 154 § 6. Postanowienie może być wydane na
posiedzeniu niejawnym. Przepis art. 55 § 3 stosuje się odpowiednio.

art. 113. więcej Art. 113. § 1. Przewodniczący zamyka rozprawę, gdy sąd uzna sprawę za
dostatecznie wyjaśnioną.
§ 2. Można zamknąć rozprawę również w przypadku, gdy ma być
przeprowadzony jeszcze uzupełniający dowód z dokumentów znanych stronom,
a przeprowadzenie rozprawy co do tego dowodu sąd uzna za zbyteczne.

art. 114. więcej Art. 114. Od orzeczeń przewodniczącego wydanych w toku rozprawy strony
mogą odwołać się, do czasu zamknięcia rozprawy, do sądu orzekającego.

art. 115. więcej Art. 115. § 1. Na wniosek skarżącego lub organu, złożony przed wyznaczeniem
rozprawy, może być przeprowadzone postępowanie mediacyjne, którego celem jest
wyjaśnienie i rozważenie okoliczności faktycznych i prawnych sprawy oraz przyjęcie
przez strony ustaleń co do sposobu jej załatwienia w granicach obowiązującego prawa.
§ 2. Postępowanie mediacyjne może być prowadzone mimo braku wniosku stron
o przeprowadzenie takiego postępowania.

art. 116. więcej Art. 116. § 1. Postępowanie mediacyjne prowadzi mediator wybrany przez
strony.
§ 2. W przypadku postępowania mediacyjnego, o którym mowa w art. 115 § 2,
jeżeli strony nie dokonały zgodnego wyboru mediatora, sąd, kierując sprawę do
mediacji, wyznacza mediatora posiadającego odpowiednią wiedzę i umiejętności
w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach danego rodzaju. Po skierowaniu sprawy
do mediacji przewodniczący wydziału niezwłocznie przekazuje mediatorowi dane
kontaktowe stron oraz ich pełnomocników, w szczególności numery telefonów i
adresy poczty elektronicznej, jeżeli je posiada.
§ 3. Mediatorem może być osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do
czynności prawnych i korzysta z pełni praw publicznych, w szczególności mediator
wpisany na listę stałych mediatorów lub do wykazu instytucji i osób uprawnionych do
prowadzenia postępowania mediacyjnego, prowadzonych przez prezesa sądu
okręgowego.

Art. 116a. Mediator powinien zachować bezstronność przy prowadzeniu
mediacji i niezwłocznie ujawnić okoliczności, które mogłyby wzbudzić wątpliwość co
do jego bezstronności, w tym odpowiednio okoliczności, o których mowa w art. 18.

Art. 116b. Mediator ma prawo do przeglądania akt sprawy i otrzymywania
odpisów, kopii lub wyciągów z tych akt, chyba że strona w terminie tygodnia od dnia
ogłoszenia lub doręczenia postanowienia kierującego strony do mediacji nie wyrazi
zgody na przeglądanie przez mediatora akt sprawy.

Art. 116c. § 1. Postępowanie mediacyjne nie jest jawne.
§ 2. Mediator, strony i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym
są obowiązani zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedzieli się w związku z
prowadzeniem mediacji, chyba że strony postanowią inaczej.
§ 3. Propozycje ugodowe, ujawnione fakty lub oświadczenia złożone w toku
postępowania mediacyjnego nie mogą być wykorzystywane po jego zakończeniu, z
wyjątkiem ustaleń zawartych w protokole z przebiegu postępowania mediacyjnego.

Art. 116d. § 1. Mediator ma prawo do wynagrodzenia i zwrotu wydatków
związanych z przeprowadzeniem mediacji, chyba że wyraził zgodę na prowadzenie
mediacji bez wynagrodzenia. Koszty wynagrodzenia i zwrotu wydatków związanych
z przeprowadzeniem mediacji pokrywają strony.
§ 2. Minister właściwy do spraw administracji publicznej określi, w drodze
rozporządzenia, wysokość wynagrodzenia mediatora za prowadzenie postępowania
mediacyjnego oraz wydatki mediatora podlegające zwrotowi, biorąc pod uwagę rodzaj
sprawy oraz sprawny przebieg postępowania mediacyjnego, a także niezbędne
wydatki związane z prowadzeniem mediacji.

Art. 116e. § 1. Mediator sporządza protokół z przebiegu postępowania
mediacyjnego.
§ 2. Protokół z przebiegu postępowania mediacyjnego zawiera:
1) czas i miejsce przeprowadzenia mediacji;
2) imię i nazwisko (nazwę) skarżącego, oznaczenie organu, a także ich adresy;
3) imię i nazwisko oraz adres mediatora;
4) dokonane przez strony ustalenia co do sposobu załatwienia sprawy;
5) podpis mediatora oraz skarżącego i organu.
§ 3. Mediator niezwłocznie doręcza odpis protokołu z przebiegu postępowania
mediacyjnego stronom oraz sądowi, przed którym toczy się postępowanie.

art. 117. więcej Art. 117. § 1. Na podstawie ustaleń dokonanych w postępowaniu mediacyjnym,
organ uchyla lub zmienia zaskarżony akt albo wykonuje lub podejmuje inną czynność
stosownie do okoliczności sprawy w zakresie swojej właściwości i kompetencji.
§ 2. Jeżeli strony nie dokonają ustaleń co do sposobu załatwienia sprawy,
podlega ona rozpoznaniu przez sąd.

art. 118. więcej Art. 118. § 1. Na akt wydany na podstawie ustaleń, o których mowa w art. 117
§ 1, można wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego w terminie
trzydziestu dni od dnia doręczenia aktu albo wykonania lub podjęcia czynności.
Skargę sąd rozpoznaje łącznie ze skargą wniesioną w sprawie na akt lub czynność,
w której przeprowadzono postępowanie mediacyjne.
§ 2. Jeżeli skarga na akt lub czynność wydane lub podjęte na podstawie ustaleń,
o których mowa w art. 117 § 1, nie zostanie wniesiona albo skarga ta zostanie
oddalona, sąd umarza postępowanie w sprawie, w której przeprowadzono
postępowanie mediacyjne.

art. 119. więcej Art. 119. Sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym, jeżeli:
1) decyzja lub postanowienie są dotknięte wadą nieważności, o której mowa
w art. 156 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego lub w innych
przepisach albo wydane zostały z naruszeniem prawa dającym podstawę do
wznowienia postępowania;
2) strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie
uproszczonym, a żadna z pozostałych stron w terminie czternastu dni od
zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda przeprowadzenia rozprawy;
3) przedmiotem skargi jest postanowienie wydane w postępowaniu
administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także
postanowienie rozstrzygające sprawę co do istoty oraz postanowienia wydane w
postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;
4) przedmiotem skargi jest bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania;
5) decyzja została wydana w postępowaniu uproszczonym, o którym mowa w dziale
II w rozdziale 14 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania
administracyjnego.

art. 120. więcej Art. 120. W trybie uproszczonym sąd rozpoznaje sprawy na posiedzeniu
niejawnym w składzie trzech sędziów.

art. 121. więcej Art. 121. Sprawa może być również rozpoznana w trybie uproszczonym
w przypadku, o którym mowa w art. 55 § 2.

art. 122. więcej Art. 122. Sąd rozpoznający sprawę w trybie uproszczonym może przekazać
sprawę do rozpoznania na rozprawie.

art. 123. więcej Art. 123. Postępowanie ulega zawieszeniu z mocy prawa w razie zaprzestania
czynności przez sąd wskutek siły wyższej.

art. 124. więcej Art. 124. § 1. Sąd zawiesza postępowanie z urzędu:
1) w razie śmierci strony lub jej przedstawiciela ustawowego, utraty przez nich
zdolności procesowej, utraty przez stronę zdolności sądowej lub utraty przez
przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela,
z zastrzeżeniem § 3;
2) jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą
braki uniemożliwiające jej działanie;
3) jeżeli strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajduje się w miejscowości
pozbawionej wskutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą sądu;
4) jeżeli w stosunku do strony zostało wszczęte postępowanie upadłościowe,
a sprawa dotyczy przedmiotu wchodzącego w skład masy upadłości;
5) w razie przedstawienia przez sąd w tym postępowaniu pytania prawnego
Trybunałowi Konstytucyjnemu albo Trybunałowi Sprawiedliwości Unii
Europejskiej;
6) w przypadku, o którym mowa w art. 56;
7) jeżeli zarządca sukcesyjny przestał pełnić tę funkcję albo zarząd sukcesyjny
wygasł, w przypadku gdy postępowanie toczyło się z udziałem zarządcy
sukcesyjnego.
§ 2. W przypadkach wymienionych w § 1 pkt 1, 4 i 7 zawieszenie ma skutek od
dnia zdarzeń, które je spowodowały. Zdarzenia te nie wstrzymują jednak wydania
orzeczenia, jeżeli nastąpiły po zamknięciu rozprawy.
§ 3. Nie zawiesza się postępowania w razie śmierci strony, jeżeli przedmiot
postępowania odnosi się wyłącznie do praw i obowiązków ściśle związanych z osobą
zmarłego.
§ 4. Sąd zawiesza, na wniosek Bankowego Funduszu Gwarancyjnego,
postępowanie, którego stroną jest podmiot w restrukturyzacji, o którym mowa w art.
2 pkt 44 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym,
systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (Dz. U. z 2019
r. poz. 795, z późn. zm.), w przypadku gdy jest to niezbędne do prawidłowego
prowadzenia przymusowej restrukturyzacji, w tym zastosowania instrumentów
przymusowej restrukturyzacji.

art. 125. więcej Art. 125. § 1. Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu:
1) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się
postępowania administracyjnego, sądowoadministracyjnego, sądowego, przed
Trybunałem Konstytucyjnym lub Trybunałem Sprawiedliwości Unii
Europejskiej;
1a) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku toczącej się procedury
rozstrzygania sporów dotyczących podwójnego opodatkowania w rozumieniu
art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 16 października 2019 r. o rozstrzyganiu sporów
dotyczących podwójnego opodatkowania oraz zawieraniu uprzednich
porozumień cenowych (Dz. U. poz. 2200);
2) jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej
mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy sądowoadministracyjnej;
3) jeżeli na skutek braku lub wskazania złego adresu skarżącego lub niewykonania
przez skarżącego innych zarządzeń nie można nadać sprawie dalszego biegu;
4) w razie śmierci pełnomocnika, chyba że strona działa przed sądem osobiście.
§ 2. Jeżeli postępowanie karne lub administracyjne nie jest jeszcze rozpoczęte,
a jego rozpoczęcie zależy od wniosku strony, sąd wyznaczy termin do wszczęcia
postępowania, w innych przypadkach może zwrócić się do właściwego organu.

art. 126. więcej Art. 126. Sąd może również zawiesić postępowanie na zgodny wniosek stron.

art. 127. więcej Art. 127. § 1. W przypadku zawieszenia postępowania na zgodny wniosek stron
lub niemożności nadania sprawie dalszego biegu, zawieszenie wstrzymuje tylko bieg
terminów sądowych, które biegną dalej dopiero od dnia podjęcia postępowania.
§ 2. We wszystkich innych przypadkach zawieszenia żadne terminy nie biegną
i zaczynają biec dopiero od początku od dnia podjęcia postępowania. Terminy sądowe
należy w miarę potrzeby wyznaczyć na nowo.
§ 3. Podczas zawieszenia sąd nie podejmuje żadnych czynności z wyjątkiem
tych, które mają na celu podjęcie postępowania albo wstrzymanie wykonania aktu lub
czynności. Czynności podejmowane przez strony, a nie dotyczące tych przedmiotów,
wywołują skutki dopiero od dnia podjęcia postępowania.

art. 128. więcej Art. 128. § 1. Sąd postanowi podjąć postępowanie z urzędu, gdy ustanie
przyczyna zawieszenia, w szczególności:
1) w razie śmierci strony – od dnia zgłoszenia się lub wskazania następców
prawnych zmarłego albo zarządcy sukcesyjnego w sprawach wynikających
z prowadzenia jego przedsiębiorstwa, albo ustanowienia we właściwej drodze
kuratora spadku;
2) w razie utraty zdolności sądowej – od dnia ustalenia ogólnego następcy
prawnego;
3) w razie braku przedstawiciela ustawowego – od dnia jego ustanowienia;
4) gdy rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego postępowania – od dnia
uprawomocnienia się orzeczenia kończącego to postępowanie; sąd może jednak
i przedtem, stosownie do okoliczności, podjąć dalsze postępowanie;
5) jeżeli zarządca sukcesyjny, z którego udziałem toczyło się postępowanie,
przestał pełnić tę funkcję – od dnia zgłoszenia się lub wskazania kolejnego
zarządcy sukcesyjnego;
6) w razie wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego – od dnia zgłoszenia się lub
wskazania następców prawnych zmarłego.
§ 2. Jeżeli w ciągu roku od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu
postępowania nie zgłoszą się lub nie zostaną wskazani następcy prawni zmarłego,
a postępowanie nie zostanie podjęte z udziałem zarządcy sukcesyjnego, sąd może
z urzędu zwrócić się do sądu spadku o ustanowienie kuratora spadku, chyba że kurator
taki już wcześniej został ustanowiony. Czynność tę może wykonać referendarz
sądowy.

art. 129. więcej Art. 129. § 1. W razie zawieszenia postępowania na zgodny wniosek stron sąd
postanowi podjąć postępowanie na wniosek którejkolwiek z nich, nie wcześniej niż po
upływie trzech miesięcy od zawieszenia postępowania.
§ 2. W razie zawieszenia na wniosek Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
postępowania, o którym mowa w art. 124 § 4, sąd postanowi podjąć postępowanie na
wniosek tego Funduszu.

art. 130. więcej Art. 130. § 1. Sąd umarza zawieszone postępowanie:
1) jeżeli wniosek o podjęcie postępowania zawieszonego na zgodny wniosek stron
albo z przyczyn wskazanych w art. 125 § 1 pkt 3, nie został zgłoszony w ciągu
trzech lat od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu;
2) w razie stwierdzenia braku następcy prawnego strony, która utraciła zdolność
sądową, a w każdym razie po upływie trzech lat od dnia wydania postanowienia
o zawieszeniu z tej przyczyny;
3) w razie śmierci strony, po upływie pięciu lat od dnia wydania postanowienia
o zawieszeniu postępowania z tej przyczyny.
§ 2. Umorzenie zawieszonego postępowania przed Naczelnym Sądem
Administracyjnym powoduje uprawomocnienie się orzeczenia wojewódzkiego sądu
administracyjnego.

art. 131. więcej Art. 131. Postanowienie w przedmiocie zawieszenia, podjęcia i umorzenia
postępowania może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie
o zawieszeniu postępowania i o odmowie podjęcia postępowania przysługuje
zażalenie.

art. 132. więcej Art. 132. Sąd rozstrzyga sprawę wyrokiem.

art. 133. więcej Art. 133. § 1. Sąd wydaje wyrok po zamknięciu rozprawy na podstawie akt
sprawy, chyba że organ nie wykonał obowiązku, o którym mowa w art. 54 § 2. Wyrok
może być wydany na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu uproszczonym albo
jeżeli ustawa tak stanowi.
§ 2. Sąd może zamkniętą rozprawę otworzyć na nowo.
§ 3. Rozprawa powinna być otwarta na nowo, jeżeli istotne okoliczności
ujawniły się dopiero po jej zamknięciu.

art. 134. więcej Art. 134. § 1. Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak
związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną,
z zastrzeżeniem art. 57a.
§ 2. Sąd nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że
stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu
lub czynności.

art. 135. więcej Art. 135. Sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia
prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich
postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest
to niezbędne dla końcowego jej załatwienia.

art. 136. więcej Art. 136. Wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła
się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku.

art. 137. więcej Art. 137. § 1. Sąd wydaje wyrok po niejawnej naradzie sędziów. Przebieg
narady i głosowanie nad orzeczeniem jest tajne, a zwolnienie od zachowania w tym
względzie tajemnicy, z zastrzeżeniem § 3, nie jest dopuszczalne. Narada obejmuje
dyskusję, głosowanie nad mającym zapaść orzeczeniem i zasadniczymi powodami
rozstrzygnięcia oraz spisanie sentencji wyroku.
§ 2. Przewodniczący zbiera głosy sędziów, poczynając od najmłodszego stażem
na stanowisku sędziego sądu administracyjnego, sam zaś głosuje ostatni.
Sprawozdawca, jeżeli jest wyznaczony, głosuje pierwszy. Wyrok zapada większością
głosów. Sędzia, który przy głosowaniu nie zgodził się z większością, może przy
podpisywaniu sentencji zgłosić zdanie odrębne i obowiązany jest uzasadnić je na
piśmie przed podpisaniem uzasadnienia. Zdanie odrębne może dotyczyć także samego
uzasadnienia.
§ 3. Zgłoszenie zdania odrębnego podaje się do wiadomości, a jeżeli członek
składu orzekającego, który zgłosił zdanie odrębne, wyraził na to zgodę, także jego
nazwisko.
§ 4. Sentencję wyroku podpisuje cały skład sądu.
§ 5. Wyrok może być utrwalony w systemie teleinformatycznym sądu
i opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

art. 138. więcej Art. 138. Sentencja wyroku powinna zawierać: oznaczenie sądu, imiona
i nazwiska sędziów, protokolanta oraz prokuratora, jeżeli brał udział w sprawie, datę
i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku, imię i nazwisko lub nazwę
skarżącego, przedmiot zaskarżenia oraz rozstrzygnięcie sądu.

art. 139. więcej Art. 139. § 1. Ogłoszenie wyroku powinno nastąpić na posiedzeniu, na którym
zamknięto rozprawę. Jednakże w sprawie zawiłej sąd może odroczyć ogłoszenie wyroku na czas do czternastu dni. W postanowieniu o odroczeniu sąd powinien
wyznaczyć termin ogłoszenia wyroku i ogłosić go niezwłocznie po zamknięciu
rozprawy. Termin ten może być przedłużony tylko raz i co najwyżej o siedem dni.
§ 2. Ogłoszenie wyroku następuje na posiedzeniu jawnym. Nieobecność stron
nie wstrzymuje ogłoszenia. Jeżeli ogłoszenie było odroczone, może go dokonać
jednoosobowo przewodniczący lub jeden z sędziów składu orzekającego.
§ 3. Ogłoszenia wyroku dokonuje się przez odczytanie sentencji. W czasie
ogłaszania wyroku wszyscy obecni, z wyjątkiem sądu, stoją. Po ogłoszeniu sentencji
przewodniczący lub sędzia sprawozdawca podaje ustnie zasadnicze powody
rozstrzygnięcia, może jednak tego zaniechać, jeżeli sprawa była rozpoznawana przy
drzwiach zamkniętych.
§ 4. Odpis sentencji wyroku wydanego na posiedzeniu niejawnym doręcza się
stronom, jeżeli uzasadnienia wyroku nie sporządza się z urzędu.
§ 5. Wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym, podlega niezwłocznie
publicznemu udostępnieniu w sekretariacie sądu, przez okres czternastu dni.

art. 140. więcej Art. 140. § 1. Stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego, doradcy
podatkowego lub rzecznika patentowego obecnej przy ogłoszeniu wyroku,
przewodniczący udziela wskazówek co do terminu i sposobu wniesienia środka
odwoławczego.
§ 2. Stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego
lub rzecznika patentowego, która na skutek pozbawienia wolności była nieobecna przy
ogłoszeniu wyroku, sąd z urzędu w ciągu tygodnia od ogłoszenia wyroku doręcza
odpis jego sentencji z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia środka
odwoławczego.
§ 3. Jeżeli sąd doręcza odpis sentencji wyroku wydanego na posiedzeniu
niejawnym stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego
lub rzecznika patentowego poucza ją o terminie i sposobie wniesienia środka
odwoławczego.

art. 141. więcej Art. 141. § 1. Uzasadnienie wyroku sporządza się z urzędu w terminie
czternastu dni od dnia ogłoszenia wyroku albo podpisania sentencji wyroku wydanego
na posiedzeniu niejawnym.
§ 2. W sprawach, w których skargę oddalono, uzasadnienie wyroku sporządza
się na wniosek strony zgłoszony w terminie siedmiu dni od dnia ogłoszenia wyroku albo doręczenia odpisu sentencji wyroku. Uzasadnienie wyroku sporządza się
w terminie czternastu dni od dnia zgłoszenia wniosku.
§ 2a. W sprawie zawiłej, w razie niemożności sporządzenia uzasadnienia
w terminie, o którym mowa w § 1 i 2, prezes sądu może przedłużyć ten termin na czas
oznaczony, nie dłuższy niż trzydzieści dni.
§ 3. Odmowa sporządzenia uzasadnienia wyroku następuje postanowieniem
wydanym na posiedzeniu niejawnym.
§ 4. Uzasadnienie wyroku powinno zawierać zwięzłe przedstawienie stanu
sprawy, zarzutów podniesionych w skardze, stanowisk pozostałych stron, podstawę
prawną rozstrzygnięcia oraz jej wyjaśnienie. Jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi
sprawa ma być ponownie rozpatrzona przez organ administracji, uzasadnienie
powinno ponadto zawierać wskazania co do dalszego postępowania.

art. 142. więcej Art. 142. § 1. Odpis wyroku z uzasadnieniem sporządzonym z urzędu doręcza
się każdej stronie.
§ 2. Jeżeli uzasadnienie wyroku zostało sporządzone na wniosek strony, odpis
wyroku z uzasadnieniem doręcza się tylko tej stronie, która złożyła wniosek.

art. 143. więcej Art. 143. § 1. Uzasadnienie wyroku podpisują sędziowie, którzy brali udział
w jego wydaniu. Jeżeli którykolwiek z sędziów nie może podpisać uzasadnienia,
przewodniczący lub inny sędzia składu orzekającego zaznacza na wyroku przyczynę
braku podpisu.
§ 2. Uzasadnienie wyroku może być utrwalone w systemie teleinformatycznym
sądu i opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

art. 144. więcej Art. 144. Sąd jest związany wydanym wyrokiem od chwili jego ogłoszenia,
a jeżeli wyrok został wydany na posiedzeniu niejawnym – od podpisania sentencji
wyroku.

art. 145. więcej Art. 145. § 1. Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie:
1) uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części, jeżeli stwierdzi:
a) naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy,
b) naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania
administracyjnego,
c) inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny
wpływ na wynik sprawy;
2) stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części, jeżeli
zachodzą przyczyny określone w art. 156 Kodeksu postępowania
administracyjnego lub w innych przepisach;
3) stwierdza wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa, jeżeli
zachodzą przyczyny określone w Kodeksie postępowania administracyjnego lub
w innych przepisach.
§ 2. W sprawach skarg na decyzje i postanowienia wydane w innym
postępowaniu, niż uregulowane w Kodeksie postępowania administracyjnego
i w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, przepisy § 1 stosuje
się z uwzględnieniem przepisów regulujących postępowanie, w którym wydano
zaskarżoną decyzję lub postanowienie.
§ 3. W przypadku, o którym mowa w § 1 pkt 1 i 2, sąd stwierdzając podstawę do
umorzenia postępowania administracyjnego, umarza jednocześnie to postępowanie.

Art. 145a. § 1. W przypadku, o którym mowa w art. 145 § 1 pkt 1 lit. a lub
pkt 2, jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy, sąd zobowiązuje organ do
wydania w określonym terminie decyzji lub postanowienia wskazując sposób
załatwienia sprawy lub jej rozstrzygnięcie, chyba że rozstrzygnięcie pozostawiono
uznaniu organu.
§ 2. O wydaniu decyzji lub postanowienia, o których mowa w § 1, właściwy
organ zawiadamia sąd w terminie siedmiu dni od dnia ich wydania. W przypadku
niezawiadomienia sądu, może on orzec o wymierzeniu organowi grzywny
w wysokości określonej w art. 154 § 6. Postanowienie może być wydane na
posiedzeniu niejawnym.
§ 3. W przypadku niewydania decyzji lub postanowienia, o których mowa w § 1,
w określonym przez sąd terminie, strona może wnieść skargę, żądając wydania
orzeczenia stwierdzającego istnienie albo nieistnienie uprawnienia lub obowiązku.
Sąd wyda orzeczenie w tym przedmiocie, jeżeli pozwalają na to okoliczności sprawy.
W wyniku rozpoznania skargi sąd stwierdza czy niewydanie decyzji lub
postanowienia miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa i może ponadto z urzędu
albo na wniosek strony wymierzyć organowi grzywnę w wysokości określonej
w art. 154 § 6 lub przyznać od organu na rzecz skarżącego sumę pieniężną do
wysokości połowy kwoty określonej w art. 154 § 6.

art. 146. więcej Art. 146. § 1. Sąd, uwzględniając skargę na akt lub czynność, o których mowa w
art. 3 § 2 pkt 4 i 4a, uchyla ten akt, interpretację, opinię zabezpieczającą lub odmowę wydania opinii zabezpieczającej albo stwierdza bezskuteczność czynności. Przepis art.
145 § 1 pkt 1 stosuje się odpowiednio.
§ 2. W sprawach skarg na akt lub czynność, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4,
sąd może w wyroku uznać uprawnienie lub obowiązek wynikające z przepisów prawa.

art. 147. więcej Art. 147. § 1. Sąd uwzględniając skargę na uchwałę lub akt, o których mowa
w art. 3 § 2 pkt 5 i 6, stwierdza nieważność tej uchwały lub aktu w całości lub w części
albo stwierdza, że zostały wydane z naruszeniem prawa, jeżeli przepis szczególny
wyłącza stwierdzenie ich nieważności.
§ 2. Rozstrzygnięcia w sprawach indywidualnych, wydane na podstawie
uchwały lub aktu, o których mowa w § 1, podlegają wzruszeniu w trybie określonym
w postępowaniu administracyjnym albo w postępowaniu szczególnym.

art. 148. więcej Art. 148. Sąd uwzględniając skargę jednostki samorządu terytorialnego na akt
nadzoru uchyla ten akt.

art. 149. więcej Art. 149. § 1. Sąd, uwzględniając skargę na bezczynność lub przewlekłe
prowadzenie postępowania przez organy w sprawach określonych w art. 3 § 2 pkt 1–
4 albo na przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach określonych w art. 3 § 2
pkt 4a:
1) zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu, interpretacji albo do
dokonania czynności;
2) zobowiązuje organ do stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku
wynikających z przepisów prawa;
3) stwierdza, że organ dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia
postępowania.
§ 1a. Jednocześnie sąd stwierdza, czy bezczynność organu lub przewlekłe
prowadzenie postępowania przez organ miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa.
§ 1b. Sąd, w przypadku, o którym mowa w § 1 pkt 1 i 2, może ponadto orzec
o istnieniu lub nieistnieniu uprawnienia lub obowiązku, jeżeli pozwala na to charakter
sprawy oraz niebudzące uzasadnionych wątpliwości okoliczności jej stanu
faktycznego i prawnego.
§ 2. Sąd, w przypadku, o którym mowa w § 1, może ponadto orzec z urzędu albo
na wniosek strony o wymierzeniu organowi grzywny w wysokości określonej
w art. 154 § 6 lub przyznać od organu na rzecz skarżącego sumę pieniężną do
wysokości połowy kwoty określonej w art. 154 § 6.

art. 150. więcej Art. 150. W sprawach skarg na akty i czynności niewymienione w art. 145–
148 sąd uwzględniając skargę uchyla lub stwierdza bezskuteczność aktu lub
czynności.

art. 151. więcej Art. 151. W razie nieuwzględnienia skargi w całości albo w części sąd oddala
skargę odpowiednio w całości albo w części.

Art. 151a. § 1. Sąd, uwzględniając sprzeciw od decyzji, uchyla decyzję w
całości, jeżeli stwierdzi naruszenie art. 138 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. –
Kodeks postępowania administracyjnego. Sąd może ponadto orzec z urzędu albo na
wniosek strony o wymierzeniu organowi grzywny w wysokości określonej w art. 154
§ 6.
§ 2. W przypadku nieuwzględnienia sprzeciwu od decyzji sąd oddala sprzeciw.
§ 3. Od wyroku, o którym mowa w § 1, nie przysługuje środek odwoławczy, z
tym że na zawarte w wyroku postanowienie w przedmiocie grzywny przysługuje
zażalenie.

art. 152. więcej Art. 152. § 1. W razie uwzględnienia skargi na akt lub czynność, nie wywołują
one skutków prawnych do chwili uprawomocnienia się wyroku, chyba że sąd
postanowi inaczej.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do aktów prawa miejscowego.

art. 153. więcej Art. 153. Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone
w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie organy, których działanie, bezczynność lub
przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia, a także sądy,
chyba że przepisy prawa uległy zmianie.

art. 154. więcej Art. 154. § 1. W razie niewykonania wyroku uwzględniającego skargę na
bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania strona, po uprzednim
pisemnym wezwaniu właściwego organu do wykonania wyroku lub załatwienia
sprawy, może wnieść skargę w tym przedmiocie, żądając wymierzenia temu organowi
grzywny.
§ 2. Sąd, w przypadku, o którym mowa w § 1, może ponadto orzec o istnieniu
lub nieistnieniu uprawnienia lub obowiązku, jeżeli pozwala na to charakter sprawy
oraz niebudzące uzasadnionych wątpliwości okoliczności jej stanu faktycznego
i prawnego. Jednocześnie sąd stwierdza, czy bezczynność organu lub przewlekłe
prowadzenie postępowania przez organ miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa.
§ 3. Wykonanie wyroku lub załatwienie sprawy po wniesieniu skargi, o której
mowa w § 1, nie stanowi podstawy do umorzenia postępowania lub oddalenia skargi.
§ 4. Osobie, która poniosła szkodę wskutek niewykonania orzeczenia sądu, służy
roszczenie o odszkodowanie na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym.
§ 5. Odszkodowanie, o którym mowa w § 4, przysługuje od organu, który nie
wykonał orzeczenia sądu. Jeżeli organ w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia
wniosku o odszkodowanie nie wypłacił odszkodowania, uprawniony podmiot może
wnieść powództwo do sądu powszechnego.
§ 6. Grzywnę, o której mowa w § 1, wymierza się do wysokości
dziesięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce
narodowej w roku poprzednim, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu
Statystycznego na podstawie odrębnych przepisów.
§ 7. Uwzględniając skargę sąd może przyznać od organu na rzecz skarżącego
sumę pieniężną do wysokości połowy kwoty określonej w art. 154 § 6.

art. 155. więcej Art. 155. § 1. W razie stwierdzenia w toku rozpoznawania sprawy istotnych
naruszeń prawa lub okoliczności mających wpływ na ich powstanie, skład orzekający
sądu może, w formie postanowienia, poinformować właściwe organy lub ich organy
zwierzchnie o tych uchybieniach.
§ 2. Organ, który otrzymał postanowienie, obowiązany jest je rozpatrzyć
i powiadomić w terminie trzydziestu dni sąd o zajętym stanowisku.
§ 3. W razie niezastosowania się do obowiązków, o których mowa w § 2, sąd
może orzec o wymierzeniu organowi grzywny w wysokości określonej w art. 154 § 6.
Postanowienie wydaje się na posiedzeniu niejawnym.

art. 156. więcej Art. 156. § 1. Sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy
pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki.
§ 2. Sprostowanie sąd może postanowić na posiedzeniu niejawnym.
O sprostowaniu umieszcza się wzmiankę na oryginale wyroku, a na żądanie stron
także na udzielonych im odpisach. Dalsze odpisy powinny być zredagowane
w brzmieniu uwzględniającym postanowienie o sprostowaniu.
§ 2a. W przypadku wyroku, o którym mowa w art. 137 § 5, wzmianka
o sprostowaniu ma formę dokumentu elektronicznego opatrzonego kwalifikowanym
podpisem elektronicznym.
§ 3. Jeżeli sprawa toczy się przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, Sąd ten
może z urzędu sprostować wyrok pierwszej instancji.

art. 157. więcej Art. 157. § 1. Strona może w ciągu czternastu dni od doręczenia wyroku
z urzędu – a gdy wyroku nie doręcza się stronie od dnia ogłoszenia – zgłosić wniosek
o uzupełnienie wyroku, jeżeli sąd nie orzekł o całości skargi albo nie zamieścił
w wyroku dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był
zamieścić z urzędu.
§ 1a. Wniosek, o którym mowa w § 1, zgłoszony po upływie terminu, podlega
odrzuceniu. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym.
§ 2. Wniosek o uzupełnienie wyroku co do zwrotu kosztów sąd może rozpoznać
na posiedzeniu niejawnym.
§ 3. Orzeczenie uzupełniające wyrok zapada w formie wyroku, chyba że
uzupełnienie dotyczy wyłącznie kosztów.

art. 158. więcej Art. 158. Sąd, który wydał wyrok, rozstrzyga postanowieniem wątpliwości co
do jego treści. Postanowienie w tym przedmiocie sąd może wydać na posiedzeniu
niejawnym.

art. 159. więcej Art. 159. Wniosek o sprostowanie, uzupełnienie lub wykładnię wyroku nie ma
wpływu na bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia.

art. 160. więcej Art. 160. Jeżeli ustawa niniejsza nie przewiduje wydania wyroku, sąd wydaje
orzeczenie w formie postanowienia.

art. 161. więcej Art. 161. § 1. Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania:
1) jeżeli skarżący skutecznie cofnął skargę;
2) w razie śmierci strony, jeżeli przedmiot postępowania odnosi się wyłącznie do
praw i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłego, chyba że udział
w sprawie zgłasza osoba, której interesu prawnego dotyczy wynik tego
postępowania;
3) gdy postępowanie z innych przyczyn stało się bezprzedmiotowe.
§ 2. Postanowienie o umorzeniu postępowania może zapaść na posiedzeniu
niejawnym.

art. 162. więcej Art. 162. Rozstrzygnięcia zawarte w postanowieniach niekończących
postępowania w sprawie, wydanych na posiedzeniach jawnych, wpisuje się do
protokołu bez spisywania odrębnej sentencji, jeżeli nie przysługuje na nie zażalenie.

art. 163. więcej Art. 163. § 1. Postanowienia ogłoszone na rozprawie sąd uzasadnia, gdy
podlegają one zaskarżeniu i doręcza stronom.
§ 2. Postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza z urzędu
stronom. Gdy stronie przysługuje środek zaskarżenia, postanowienie należy doręczyć
z uzasadnieniem. Doręczając postanowienie należy pouczyć stronę występującą
w sprawie bez adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika
patentowego o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia środka
odwoławczego.
§ 3. Uzasadnienie, o którym mowa w § 1 i 2, należy sporządzić w terminie
siedmiu dni od dnia wydania postanowienia.

art. 164. więcej Art. 164. Postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym wiąże od chwili,
w której zostało podpisane wraz z uzasadnieniem; jeżeli sąd postanowienia nie
uzasadnia, od chwili podpisania sentencji.

art. 165. więcej Art. 165. Postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być
uchylane i zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy, chociażby były
zaskarżone, a nawet prawomocne.

art. 166. więcej Art. 166. Do postanowień stosuje się odpowiednio przepisy o wyrokach, jeżeli
ustawa nie stanowi inaczej.

art. 167. więcej Art. 167. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się odpowiednio do zarządzeń
przewodniczącego.

Art. 167a. § 1. Do zarządzeń oraz postanowień referendarza sądowego stosuje
się odpowiednio przepisy dotyczące zarządzeń przewodniczącego oraz postanowień
sądu.
§ 2. Od zarządzeń i postanowień referendarza sądowego, o których mowa
w art. 30 § 1, art. 49 § 2 oraz art. 234 § 2, przysługuje sprzeciw. Sprzeciw rozpoznaje
sąd, w którym wydano zaskarżone orzeczenie.
§ 3. W razie wniesienia sprzeciwu zarządzenie lub postanowienie, przeciwko
któremu został on wniesiony, traci moc.
§ 4. Sprzeciw wnosi się do sądu w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia
stronie zarządzenia lub postanowienia referendarza sądowego, chyba że przepis
szczególny stanowi inaczej.
§ 5. Sprzeciw wniesiony po upływie terminu sąd odrzuca.
§ 6. Sąd rozpoznaje sprawę jako sąd pierwszej instancji, chyba że przepis
szczególny stanowi inaczej.

art. 168. więcej Art. 168. § 1. Orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co
do niego środek odwoławczy.
§ 2. Mimo niedopuszczalności odrębnego zaskarżenia nie stają się prawomocne
postanowienia podlegające rozpoznaniu przez Naczelny Sąd Administracyjny, gdy
Sąd ten rozpoznaje sprawę, w której je wydano.
§ 3. Jeżeli zaskarżono tylko część orzeczenia, staje się ono prawomocne w części
pozostałej z upływem terminu do zaskarżenia, chyba że Naczelny Sąd
Administracyjny może z urzędu rozpoznać sprawę także w tej części.

art. 169. więcej Art. 169. § 1. Prawomocność orzeczenia stwierdza na wniosek strony oraz
w przypadku, o którym mowa w art. 286 § 1, wojewódzki sąd administracyjny na
posiedzeniu niejawnym. Postanowienie doręcza się tylko stronie, która złożyła
wniosek.
§ 2. Postanowienie stwierdzające prawomocność orzeczenia wojewódzkiego
sądu administracyjnego może wydać referendarz sądowy.

art. 170. więcej Art. 170. Orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał,
lecz również inne sądy i inne organy państwowe, a w przypadkach w ustawie
przewidzianych także inne osoby.

art. 171. więcej Art. 171. Wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co
w związku ze skargą stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia.

art. 172. więcej Art. 172. Naczelny Sąd Administracyjny unieważnia prawomocne orzeczenie
sądu administracyjnego wydane w sprawie, która ze względu na osobę lub przedmiot
nie podlegała orzecznictwu sądu administracyjnego w chwili orzekania i odrzuca
skargę, jeżeli orzeczenie to nie może być wzruszone w trybie przewidzianym
w ustawie. Sąd orzeka na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. Do
rozpoznania wniosku stosuje się odpowiednio przepisy o rozpoznaniu skargi
kasacyjnej.

art. 173. więcej Art. 173. § 1. Od wydanego przez wojewódzki sąd administracyjny wyroku lub
postanowienia kończącego postępowanie w sprawie, z wyłączeniem przypadków,
o których mowa w art. 58 § 1 pkt 2–4, art. 161 § 1 oraz art. 220 § 3, przysługuje skarga
kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
§ 2. Skargę kasacyjną może wnieść strona, prokurator, Rzecznik Praw
Obywatelskich, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców lub Rzecznik Praw
Dziecka po doręczeniu im odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.

art. 174. więcej Art. 174. Skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:
1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe
zastosowanie;
2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny
wpływ na wynik sprawy.

art. 175. więcej Art. 175. § 1. Skarga kasacyjna powinna być sporządzona przez adwokata lub
radcę prawnego, z zastrzeżeniem § 2–3.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli skargę kasacyjną sporządza sędzia,
prokurator, notariusz, radca Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej albo
profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych, będący stroną, jej przedstawicielem
lub pełnomocnikiem albo jeżeli skargę kasacyjną wnosi prokurator, Rzecznik Praw
Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka.
§ 2a. Przepisu § 1 nie stosuje się także wtedy, gdy stroną postępowania jest Prezes
Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, a także wówczas, gdy czynności w
postępowaniu za organy administracji rządowej, państwowe jednostki organizacyjne
nieposiadające osobowości prawnej lub Skarb Państwa podejmowane są przez
Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 3. Skarga kasacyjna może być sporządzona przez:
1) doradcę podatkowego – w sprawach obowiązków podatkowych i celnych oraz
w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami;
2) rzecznika patentowego – w sprawach własności przemysłowej.

art. 176. więcej Art. 176. § 1. Skarga kasacyjna powinna zawierać:
1) oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem czy jest ono zaskarżone
w całości, czy w części;
2) przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie;
3) wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego
uchylenia lub zmiany.
§ 2. Poza wymaganiami, o których mowa w § 1, skarga kasacyjna powinna
czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma strony oraz zawierać wniosek
o jej rozpoznanie na rozprawie albo oświadczenie o zrzeczeniu się rozprawy.

art. 177. więcej Art. 177. § 1. Skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony
wyrok lub postanowienie, w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia stronie odpisu
orzeczenia z uzasadnieniem.
§ 2. Termin do wniesienia skargi kasacyjnej dla stron wiąże również prokuratora,
Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka. Jeżeli jednak orzeczenia
nie doręcza się stronie prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw
Dziecka mogą w terminie trzydziestu dni od dnia wydania orzeczenia wystąpić
o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia i wnieść skargę kasacyjną w terminie
trzydziestu dni od dnia doręczenia odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.
§ 3. W razie ustanowienia w ramach prawa pomocy adwokata, radcy prawnego,
doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego po wydaniu orzeczenia, na wniosek
złożony przez stronę, której doręcza się odpis orzeczenia z uzasadnieniem
sporządzonym z urzędu, albo przez stronę, która zgłosiła wniosek o sporządzenie
uzasadnienia orzeczenia, termin do wniesienia skargi kasacyjnej biegnie od dnia
zawiadomienia pełnomocnika o jego wyznaczeniu, jednak nie wcześniej niż od dnia
doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.
§ 4. Jeżeli pełnomocnik wyznaczony na podstawie art. 253 § 2 nie stwierdza
podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej, składa w sądzie, w terminie do wniesienia
skargi kasacyjnej, sporządzoną przez siebie opinię w tym przedmiocie wraz z odpisem
dla strony, dla której został ustanowiony. Sąd doręcza odpis opinii stronie. Termin do
wniesienia skargi kasacyjnej przez stronę biegnie od dnia doręczenia odpisu opinii,
o czym sąd poucza stronę, dokonując doręczenia.
§ 5. Przepisu § 4 zdanie trzecie nie stosuje się, jeżeli sąd stwierdzi, że opinia nie
została sporządzona z zachowaniem zasad należytej staranności. W takim przypadku
sąd zawiadamia o tym właściwą okręgową radę adwokacką, radę okręgowej izby radców prawnych, Krajową Radę Doradców Podatkowych lub Krajową Radę
Rzeczników Patentowych, która wyznacza innego pełnomocnika.
§ 6. W przypadku odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie obejmującym
ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika
patentowego na wniosek, o którym mowa w § 3, bieg terminu do wniesienia skargi
kasacyjnej nie może rozpocząć się wcześniej niż od dnia doręczenia stronie
postanowienia, a jeżeli strona wniesie środek zaskarżenia na to postanowienie –
wcześniej niż od dnia doręczenia postanowienia kończącego postępowanie w tym
przedmiocie.

Art. 177a. Jeżeli skarga kasacyjna nie spełnia wymagań przewidzianych
w art. 176, innych niż przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie,
przewodniczący wzywa stronę do usunięcia braków w terminie siedmiu dni pod
rygorem odrzucenia skargi.

art. 178. więcej Art. 178. Wojewódzki sąd administracyjny odrzuci na posiedzeniu niejawnym
skargę kasacyjną wniesioną po upływie terminu lub z innych przyczyn
niedopuszczalną, jak również skargę kasacyjną, której braków strona nie uzupełniła
w wyznaczonym terminie.

Art. 178a. Wojewódzki sąd administracyjny umorzy na posiedzeniu niejawnym
postępowanie kasacyjne, jeżeli strona skutecznie cofnęła skargę kasacyjną przed jej
przedstawieniem wraz z aktami sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu. Na
postanowienie przysługuje zażalenie.

art. 179. więcej Art. 179. Strona, która nie wniosła skargi kasacyjnej, może wnieść do
wojewódzkiego sądu administracyjnego odpowiedź na skargę kasacyjną w terminie
czternastu dni od doręczenia jej skargi kasacyjnej. Po upływie terminu na wniesienie
odpowiedzi lub po zarządzeniu doręczenia odpowiedzi wnoszącemu skargę kasacyjną,
wojewódzki sąd administracyjny niezwłocznie przedstawi skargę kasacyjną wraz
z odpowiedzią i aktami sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu.

Art. 179a. Jeżeli przed przedstawieniem skargi kasacyjnej Naczelnemu Sądowi
Administracyjnemu wojewódzki sąd administracyjny stwierdzi, że w sprawie
zachodzi nieważność postępowania albo podstawy skargi kasacyjnej są oczywiście
usprawiedliwione, uchyla zaskarżony wyrok lub postanowienie rozstrzygając na
wniosek strony także o zwrocie kosztów postępowania kasacyjnego i na tym samym posiedzeniu ponownie rozpoznaje sprawę. Od wydanego orzeczenia przysługuje
skarga kasacyjna.

art. 180. więcej Art. 180. Naczelny Sąd Administracyjny na posiedzeniu niejawnym odrzuci
skargę kasacyjną, jeżeli ulegała ona odrzuceniu przez wojewódzki sąd
administracyjny, albo zwróci ją temu sądowi w celu usunięcia dostrzeżonych braków.

art. 181. więcej Art. 181. § 1. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę kasacyjną na
rozprawie w składzie trzech sędziów, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
§ 2. Naczelny Sąd Administracyjny, rozpoznając skargę kasacyjną od wyroku,
wydaje wyrok, a rozpoznając skargę kasacyjną od postanowienia – wydaje
postanowienie.

art. 182. więcej Art. 182. § 1. Naczelny Sąd Administracyjny może rozpoznać na posiedzeniu
niejawnym skargę kasacyjną od postanowienia wojewódzkiego sądu
administracyjnego kończącego postępowanie w sprawie.
§ 2. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę kasacyjną na posiedzeniu
niejawnym, gdy strona, która ją wniosła, zrzekła się rozprawy, a pozostałe strony,
w terminie czternastu dni od dnia doręczenia skargi kasacyjnej, nie zażądały
przeprowadzenia rozprawy.
§ 2a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę kasacyjną od wyroku
wojewódzkiego sądu administracyjnego oddalającego sprzeciw od decyzji na
posiedzeniu niejawnym.
§ 3. Na posiedzeniu niejawnym Naczelny Sąd Administracyjny orzeka
w składzie jednego sędziego, a w przypadkach, o których mowa w § 2, w składzie
trzech sędziów.

Art. 182a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę kasacyjną od
wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego oddalającego sprzeciw od decyzji w
terminie trzydziestu dni od dnia wpływu.

art. 183. więcej Art. 183. § 1. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach
skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania.
Strony mogą przytaczać nowe uzasadnienie podstaw kasacyjnych.
§ 2. Nieważność postępowania zachodzi:
1) jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna;
2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do
jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik
strony nie był należycie umocowany;
3) jeżeli w tej samej sprawie toczy się postępowanie wcześniej wszczęte przed
sądem administracyjnym albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie
osądzona;
4) jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli
w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy;
5) jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw;
6) jeżeli wojewódzki sąd administracyjny orzekł w sprawie, w której jest właściwy
Naczelny Sąd Administracyjny.

art. 184. więcej Art. 184. Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę kasacyjną, jeżeli nie ma
usprawiedliwionych podstaw albo jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego
uzasadnienia odpowiada prawu.

art. 185. więcej Art. 185. § 1. Naczelny Sąd Administracyjny w razie uwzględnienia skargi
kasacyjnej uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i przekazuje sprawę
do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie, a gdyby sąd ten nie mógł
rozpoznać jej w innym składzie innemu sądowi.
§ 2. W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, sąd rozpoznaje ją
w innym składzie.

art. 186. więcej Art. 186. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznając skargę kasacyjną uchyla
wyrok także w części niezaskarżonej, jeżeli zachodzi nieważność postępowania.

art. 187. więcej Art. 187. § 1. Jeżeli przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej wyłoni się
zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, Naczelny Sąd Administracyjny
może odroczyć rozpoznanie sprawy i przedstawić to zagadnienie do rozstrzygnięcia
składowi siedmiu sędziów tego Sądu.
§ 2. Uchwała składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego jest
w danej sprawie wiążąca.
§ 3. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów może przejąć
sprawę do rozpoznania.

art. 188. więcej Art. 188. Naczelny Sąd Administracyjny w razie uwzględnienia skargi
kasacyjnej, uchylając zaskarżone orzeczenie, rozpoznaje skargę, jeżeli uzna, że istota
sprawy jest dostatecznie wyjaśniona.

art. 189. więcej Art. 189. Jeżeli skarga ulegała odrzuceniu albo istniały podstawy do umorzenia
postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym, Naczelny Sąd
Administracyjny postanowieniem uchyla wydane w sprawie orzeczenie oraz odrzuca
skargę lub umarza postępowanie.

art. 190. więcej Art. 190. Sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią
prawa dokonaną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Nie można
oprzeć skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy
na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa ustaloną w tej sprawie przez Naczelny
Sąd Administracyjny.

art. 191. więcej Art. 191. Naczelny Sąd Administracyjny, na wniosek strony, rozpoznaje
również te postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego, które nie podlegały
zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.

art. 192. więcej Art. 192. Z wyjątkiem przypadków określonych w art. 123–125, postępowanie
przed Naczelnym Sądem Administracyjnym ulega zawieszeniu jedynie na zgodny
wniosek stron.

art. 193. więcej Art. 193. Jeżeli nie ma szczególnych przepisów postępowania przed Naczelnym
Sądem Administracyjnym, do postępowania tego stosuje się odpowiednio przepisy
postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym, z tym że Naczelny Sąd
Administracyjny uzasadnia z urzędu wyroki i postanowienia w terminie trzydziestu
dni. Uzasadnienie wyroku oddalającego skargę kasacyjną zawiera ocenę zarzutów
skargi kasacyjnej.

art. 194. więcej Art. 194. § 1. Zażalenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego przysługuje na
postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego w przypadkach
przewidzianych w ustawie, a ponadto na postanowienia, których przedmiotem jest:
1) przekazanie sprawy innemu sądowi administracyjnemu;
1a) odrzucenie skargi w przypadkach, o których mowa w art. 58 § 1 pkt 2–4 oraz
art. 220 § 3;
1b) umorzenie postępowania;
2) wstrzymanie lub odmowa wstrzymania wykonania decyzji, postanowienia,
innego aktu lub czynności, o których mowa w art. 61;
3) (uchylony)
4) odmowa sporządzenia uzasadnienia wyroku;
5) sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;
5a) odrzucenie wniosku o uzupełnienie wyroku albo odmowa jego uwzględnienia;
6) oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego;
7) odrzucenie skargi kasacyjnej;
8) odrzucenie zażalenia;
9) zwrot kosztów postępowania, jeżeli strona nie wnosi skargi kasacyjnej;
10) ukaranie grzywną.
§ 2. Zażalenie wnosi się w terminie siedmiu dni od doręczenia postanowienia.
§ 3. Zażalenie powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma
w postępowaniu sądowym oraz zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia
i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia.
§ 4. Zażalenie, którego przedmiotem jest odrzucenie skargi kasacyjnej, powinno
być sporządzone przez adwokata lub radcę prawnego. Przepis art. 175 § 2–3 stosuje
się odpowiednio.

art. 195. więcej Art. 195. § 1. Akta sprawy wraz z zażaleniem wojewódzki sąd administracyjny
przedstawia Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu po doręczeniu zażalenia
pozostałym stronom. Odpowiedź na zażalenie może być wniesiona wprost do
Naczelnego Sądu Administracyjnego w terminie siedmiu dni od doręczenia zażalenia.
§ 2. Jeżeli zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub jest oczywiście
uzasadnione, wojewódzki sąd administracyjny, który wydał zaskarżone
postanowienie, może na posiedzeniu niejawnym, nie przesyłając akt Naczelnemu
Sądowi Administracyjnemu, uchylić zaskarżone postanowienie i w miarę potrzeby
sprawę rozpoznać na nowo. Od ponownie wydanego postanowienia przysługują
środki odwoławcze na zasadach ogólnych.
§ 3. Jeżeli postępowanie zażaleniowe stało się bezprzedmiotowe przed
przedstawieniem zażalenia wraz z aktami sprawy Naczelnemu Sądowi
Administracyjnemu, wojewódzki sąd administracyjny na posiedzeniu niejawnym
umarza to postępowanie. Na postanowienie przysługuje zażalenie.

art. 196. więcej Art. 196. Wojewódzki sąd administracyjny może wstrzymać wykonanie
zaskarżonego postanowienia do czasu rozstrzygnięcia zażalenia. Postanowienie takie
może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

art. 197. więcej Art. 197. § 1. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje zażalenie na
posiedzeniu niejawnym.
§ 2. Do postępowania toczącego się na skutek zażalenia stosuje się odpowiednio
przepisy o skardze kasacyjnej, z wyłączeniem art. 185 § 2.

art. 198. więcej Art. 198. Przepisy niniejszego działu stosuje się odpowiednio do zażaleń na
zarządzenia przewodniczącego, jeżeli ustawa przewiduje wniesienie zażalenia.

art. 199. więcej Art. 199. Strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem
w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

art. 200. więcej Art. 200. W razie uwzględnienia skargi przez sąd pierwszej instancji przysługuje
skarżącemu od organu, który wydał zaskarżony akt lub podjął zaskarżoną czynność
albo dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania, zwrot
kosztów postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw.

art. 201. więcej Art. 201. § 1. Zwrot kosztów przysługuje skarżącemu od organu także w razie
umorzenia postępowania z przyczyny określonej w art. 54 § 3.
§ 2. W razie umorzenia postępowania w przypadku określonym w art. 118 § 2,
przepis art. 206 stosuje się odpowiednio.

art. 202. więcej Art. 202. § 1. Jeżeli po stronie skarżącej występuje kilku uprawnionych
w sprawie, zwrot kosztów przysługuje każdemu z nich odpowiednio do udziału
w sprawie.
§ 2. Jeżeli uprawnienia lub obowiązki skarżących, o których mowa w § 1,
związane z przedmiotem zaskarżenia są wspólne, zwrot kosztów następuje na ich
rzecz solidarnie.

art. 203. więcej Art. 203. Stronie, która wniosła skargę kasacyjną, należy się zwrot poniesionych
przez nią niezbędnych kosztów postępowania kasacyjnego:
1) od organu – jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi kasacyjnej został uchylony
wyrok sądu pierwszej instancji oddalający skargę;
2) od skarżącego – jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi kasacyjnej został
uchylony wyrok sądu pierwszej instancji uwzględniający skargę.

art. 204. więcej Art. 204. W razie oddalenia skargi kasacyjnej strona, która wniosła skargę
kasacyjną, obowiązana jest zwrócić niezbędne koszty postępowania kasacyjnego
poniesione przez:
1) organ – jeżeli zaskarżono skargą kasacyjną wyrok sądu pierwszej instancji
oddalający skargę;
2) skarżącego – jeżeli zaskarżono skargą kasacyjną wyrok sądu pierwszej instancji
uwzględniający skargę.

art. 205. więcej Art. 205. § 1. Do niezbędnych kosztów postępowania prowadzonego przez
stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem lub radcą
prawnym, zalicza się poniesione przez stronę koszty sądowe, koszty przejazdów do
sądu strony lub pełnomocnika oraz równowartość zarobku lub dochodu utraconego
wskutek stawiennictwa w sądzie.
§ 2. Do niezbędnych kosztów postępowania strony reprezentowanej przez
adwokata lub radcę prawnego zalicza się ich wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż
stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata lub radcy
prawnego, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa
strony.
§ 3. Przysługujące stronie należności z tytułu kosztów przejazdów oraz
utraconego zarobku lub dochodu ustala się i wypłaca według zasad określonych
w przepisach działu 2 tytułu III ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 785, z późn. zm.).
§ 4. Przepisy § 2 i 3 stosuje się odpowiednio do strony reprezentowanej przez
doradcę podatkowego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną
Rzeczypospolitej Polskiej.

art. 206. więcej Art. 206. Sąd może w uzasadnionych przypadkach odstąpić od zasądzenia
zwrotu kosztów postępowania w całości lub w części, w szczególności jeżeli skarga
została uwzględniona w części niewspółmiernej w stosunku do wartości przedmiotu
sporu ustalonej w celu pobrania wpisu.

art. 207. więcej Art. 207. § 1. Przepisy art. 202, art. 205 i art. 206 mają odpowiednie
zastosowanie w przypadkach, o których mowa w art. 203 i art. 204.
§ 2. W przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może odstąpić od
zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego w całości lub w części.

art. 208. więcej Art. 208. Niezależnie od wyników spraw, o których mowa w art. 200, art. 203,
art. 204 i art. 207, sąd może włożyć na stronę obowiązek zwrotu kosztów – w całości
lub w części – wywołanych jej niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym
postępowaniem.

art. 209. więcej Art. 209. Wniosek strony o zwrot kosztów sąd rozstrzyga w każdym orzeczeniu
uwzględniającym skargę oraz w orzeczeniu, o którym mowa w art. 201, art. 203
i art. 204.

art. 210. więcej Art. 210. § 1. Strona traci uprawnienie do żądania zwrotu kosztów, jeżeli
najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie
orzeczenia nie zgłosi wniosku o przyznanie należnych kosztów. Stronę działającą bez
adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego sąd
powinien pouczyć o skutkach niezgłoszenia wniosku w powyższym terminie.
§ 2. Przepis § 1 nie ma zastosowania w przypadku orzekania na posiedzeniu
niejawnym, gdy strona nie jest reprezentowana przez adwokata, radcę prawnego,
doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego. W takim przypadku o kosztach
należnych stronie sąd orzeka z urzędu.

art. 211. więcej Art. 211. Koszty sądowe obejmują opłaty sądowe i zwrot wydatków.

art. 212. więcej Art. 212. § 1. Opłatami sądowymi są wpis i opłata kancelaryjna.
§ 2. Opłaty sądowe są dochodami budżetu państwa.

art. 213. więcej Art. 213. Do wydatków zalicza się w szczególności:
1) należności tłumaczy i kuratorów ustanowionych w danej sprawie;
2) koszty ogłoszeń oraz diety i koszty podróży należne sędziom i pracownikom
sądowym z powodu wykonania czynności sądowych poza budynkiem sądowym,
określone w odrębnych przepisach.

art. 214. więcej Art. 214. § 1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, do uiszczenia kosztów
sądowych obowiązany jest ten, kto wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub
powodujące wydatki.
§ 2. Pismo wnoszone przez kilka osób, których uprawnienia lub obowiązki
związane z przedmiotem zaskarżenia są wspólne, podlega jednej opłacie.
W przeciwnym razie każda z tych osób uiszcza opłatę oddzielnie stosownie do
swojego uprawnienia lub obowiązku.

art. 215. więcej Art. 215. § 1. W każdym piśmie wszczynającym postępowanie sądowe w danej
instancji należy podać wartość przedmiotu zaskarżenia, jeżeli od tej wartości zależy
wysokość opłaty.
§ 2. Oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia zaokrągla się wzwyż do
pełnych złotych.

art. 216. więcej Art. 216. Jeżeli przedmiotem zaskarżenia jest należność pieniężna, stanowi ona
wartość przedmiotu zaskarżenia.

art. 217. więcej Art. 217. Do wartości przedmiotu zaskarżenia nie wlicza się odsetek i kosztów
związanych z należnością główną.

art. 218. więcej Art. 218. Przewodniczący może sprawdzić wartość przedmiotu zaskarżenia
oznaczoną w piśmie i zarządzić w tym celu dochodzenie.

art. 219. więcej Art. 219. § 1. Opłatę sądową należy uiścić przy wniesieniu do sądu pisma
podlegającego opłacie.
§ 2. Opłatę sądową uiszcza się gotówką do kasy właściwego sądu
administracyjnego lub na rachunek bankowy właściwego sądu. Końcówki opłat
zaokrągla się wzwyż do pełnych złotych.

art. 220. więcej Art. 220. § 1. Sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego
nie zostanie uiszczona opłata, w tym opłata, o której mowa w art. 235a. W tym
przypadku, z zastrzeżeniem § 2, 3 i 3a, przewodniczący wzywa wnoszącego pismo,
aby pod rygorem pozostawienia pisma bez rozpoznania uiścił opłatę w terminie
siedmiu dni od dnia doręczenia wezwania. W razie bezskutecznego upływu tego
terminu przewodniczący wydaje zarządzenie o pozostawieniu pisma bez rozpoznania.
§ 2. Jeżeli pismo wniosła osoba zamieszkała lub mająca siedzibę za granicą,
która nie ma w kraju przedstawiciela, przewodniczący wyznaczy termin do uiszczenia
opłaty nie krótszy niż dwa miesiące.
§ 3. Skarga, skarga kasacyjna, zażalenie oraz skarga o wznowienie
postępowania, od których pomimo wezwania nie został uiszczony należny wpis,
podlegają odrzuceniu przez sąd.
§ 3a. Skarga, skarga kasacyjna, zażalenie oraz skarga o wznowienie
postępowania wnoszone w formie dokumentu elektronicznego, od których pomimo
wezwania nie została uiszczona opłata, o której mowa w art. 235a, podlegają
odrzuceniu przez sąd.
§ 4. Zażalenie wniesione na zarządzenie przewodniczącego o pozostawieniu
pisma bez rozpoznania lub na postanowienie sądu o odrzuceniu środków prawnych
wymienionych w § 3, wolne jest od wpisu.

art. 221. więcej Art. 221. (uchylony).

art. 222. więcej Art. 222. Nie żąda się opłat od pisma, jeżeli już z niego wynika, że podlega ono
odrzuceniu.

art. 223. więcej Art. 223. § 1. Przepisy art. 220 i art. 222 stosuje się odpowiednio, gdy
obowiązek uiszczenia lub uzupełnienia opłaty powstanie na skutek ustalenia wyższej
wartości przedmiotu zaskarżenia, cofnięcia przyznanego prawa pomocy, albo
uchylenia kurateli przed wyznaczeniem terminu rozprawy.
§ 2. Jeżeli nie została uiszczona należna opłata sąd w orzeczeniu kończącym
postępowanie w danej instancji nakaże ściągnąć tę opłatę od strony, która obowiązana
była ją uiścić albo od innej strony, gdy z orzeczenia tego wynika obowiązek
poniesienia kosztów postępowania przez tę stronę.

art. 224. więcej Art. 224. Jeżeli w toku postępowania sąd nie orzekł o obowiązku ponoszenia
kosztów sądowych lub też orzeczeniem nie objął całej kwoty należnej z tego tytułu,
postanowienie w tym przedmiocie wyda na posiedzeniu niejawnym wojewódzki sąd
administracyjny.

art. 225. więcej Art. 225. Opłatę prawomocnie uchyloną w całości lub w części postanowieniem
sądu oraz różnicę między kosztami pobranymi a kosztami należnymi, a także
pozostałość zaliczki wpłaconej na pokrycie wydatków zwraca się stronie z urzędu na
jej koszt.

art. 226. więcej Art. 226. § 1. Prawo do żądania kosztów sądowych przedawnia się z upływem
trzech lat licząc od dnia, w którym koszty należało uiścić.
§ 2. Prawo strony do żądania zwrotu opłaty sądowej lub zaliczki na pokrycie
wydatków przedawnia się z upływem trzech lat licząc od dnia powstania tego prawa.

art. 227. więcej Art. 227. § 1. Zażalenie przysługuje na zarządzenie przewodniczącego oraz
postanowienie wojewódzkiego sądu administracyjnego w przedmiocie kosztów
sądowych, jeżeli strona nie składa środka odwoławczego co do istoty sprawy.
§ 2. Od zażaleń, o których mowa w § 1, nie pobiera się opłat sądowych.

art. 228. więcej Art. 228. Grzywny orzeczone w postępowaniu przed sądem administracyjnym
są także, oprócz kosztów sądowych, dochodami budżetu państwa. Należności te
podlegają egzekucji sądowej bez nadawania orzeczeniu klauzuli wykonalności.

art. 229. więcej Art. 229. § 1. Należności z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych oraz
grzywien orzeczonych w postępowaniu przed sądem administracyjnym, z wyjątkiem
grzywien, o których mowa w art. 55 § 1, art. 149 § 2 oraz art. 154 § 1, mogą być
umorzone lub zapłata tej należności może być odroczona albo rozłożona na raty, jeżeli
jej ściągnięcie byłoby połączone z niewspółmiernymi trudnościami lub groziłoby
dłużnikowi zbyt ciężkimi skutkami.
§ 2. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady
i tryb umarzania, odraczania i rozkładania na raty oraz cofania odroczenia lub
rozłożenia na raty należności określonych w § 1. W rozporządzeniu należy określić
organy uprawnione do umarzania, odraczania, rozkładania na raty oraz cofania
odroczenia i rozłożenia na raty należności, okresy na jakie należności te mogą być
odroczone lub rozłożone na raty, zakres umorzenia, sposób udokumentowania
wniosku przez dłużnika, a także przypadki, w których należności mogą być umorzone
z urzędu w całości lub w części.

art. 230. więcej Art. 230. § 1. Od pism wszczynających postępowanie przed sądem
administracyjnym w danej instancji pobiera się wpis stosunkowy lub stały.
§ 2. Pismami, o których mowa w § 1, są skarga, sprzeciw od decyzji, skarga
kasacyjna, zażalenie oraz skarga o wznowienie postępowania.

art. 231. więcej Art. 231. Wpis stosunkowy pobiera się w sprawach, w których przedmiotem
zaskarżenia są należności pieniężne. W innych sprawach pobiera się wpis stały.

art. 232. więcej Art. 232. § 1. Sąd z urzędu zwraca stronie cały uiszczony wpis od:
1) pisma odrzuconego lub cofniętego do dnia rozpoczęcia rozprawy;
2) zażalenia na postanowienie w przedmiocie ukarania grzywną, jeżeli zażalenie
zostało uwzględnione.
§ 2. Postanowienie w przedmiocie zwrotu wpisu może być wydane na
posiedzeniu niejawnym.

art. 233. więcej Art. 233. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wysokość oraz
szczegółowe zasady pobierania wpisu. W rozporządzeniu należy uwzględnić, że wpis
nie może być niższy niż sto złotych, wpis stosunkowy nie może być wyższy niż 4%
wartości przedmiotu zaskarżenia i nie może przekraczać stu tysięcy złotych, a wpis
stały wyższy niż dziesięć tysięcy złotych, oraz że wpis stały powinien być
zróżnicowany w zależności od rodzaju i charakteru sprawy.

art. 234. więcej Art. 234. § 1. Za stwierdzenie prawomocności oraz wydanie odpisów,
zaświadczeń, wyciągów i innych dokumentów na podstawie akt, pobiera się opłatę
kancelaryjną, z zastrzeżeniem § 3.
§ 2. Opłatę kancelaryjną za odpis orzeczenia z uzasadnieniem, doręczonego na
skutek żądania zgłoszonego w terminie siedmiodniowym od ogłoszenia orzeczenia,
pobiera się przy zgłoszeniu wniosku o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia i jego
doręczenie. Jeżeli opłata nie została uiszczona, przewodniczący zarządza ściągnięcie
jej od strony, która złożyła wniosek, po uprzednim wezwaniu strony do jej uiszczenia.
Przepisów art. 220 nie stosuje się.
§ 3. Nie pobiera się opłaty kancelaryjnej za odpis orzeczenia z uzasadnieniem,
podlegający doręczeniu z urzędu.
§ 4. Czynności, o których mowa w § 2, może wykonywać referendarz sądowy.

art. 235. więcej Art. 235. Opłatę kancelaryjną pobiera się także za odpisy, wyciągi, kopie
i wydruki oraz zaświadczenia i inne dokumenty wydawane na podstawie zbiorów
gromadzonych i prowadzonych w sądzie poza aktami sprawy.

Art. 235a. Opłatę kancelaryjną pobiera się również za wydruki pism
i załączników wniesionych w formie dokumentu elektronicznego sporządzane w celu
ich doręczenia stronom, które nie posługują się środkami komunikacji elektronicznej
do odbioru pism.

art. 236. więcej Art. 236.Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wysokość opłat
kancelaryjnych. W rozporządzeniu należy uwzględnić, że opłatę pobiera się za każdą
stronę wydanego dokumentu, wysokość opłaty za odpis orzeczenia z uzasadnieniem
sporządzonego na wniosek nie może być wyższa niż dwieście złotych, a wysokość
opłaty za wydruki dokumentów elektronicznych nie może przekraczać rzeczywistych
kosztów ich tworzenia, oraz określić podwyższenie opłaty za wydanie dokumentu
sporządzonego w języku obcym lub zawierającego tabelę.

art. 237. więcej Art. 237. § 1. Strona, która wniosła o podjęcie czynności połączonej
z wydatkami, obowiązana jest wpłacić zaliczkę na ich pokrycie.
§ 2. Jeżeli wniosek złożyło kilka stron albo sąd zarządził wykonanie czynności
z urzędu, zaliczkę powinny wpłacić strony w częściach równych lub w innym
stosunku według uznania sądu.
§ 3. Sąd oznaczy wysokość zaliczki i termin jej wpłacenia. Jeżeli przewidywane
wydatki okażą się większe od wpłaconej zaliczki, sąd nakaże jej uzupełnienie.

art. 238. więcej Art. 238. § 1. W razie niewpłacenia zaliczki przez strony stosownie do art. 237,
kwotę potrzebną na pokrycie wydatków wykłada się tymczasowo z części budżetu
sądu administracyjnego. Wyłożona kwota jest należnością budżetu państwa, którą
zwraca strona zobowiązana do wpłacenia zaliczki.
§ 2. Przewodniczący wezwie stronę zobowiązaną do wpłacenia zaliczki, aby
w terminie czternastu dni, a jeżeli mieszka ona za granicą – w wyznaczonym terminie,
nie krótszym niż dwa miesiące, uiściła kwotę wyłożoną z budżetu.
§ 3. W razie bezskutecznego upływu terminu, o którym mowa w § 2, sąd wyda
na posiedzeniu niejawnym postanowienie nakazujące ściągnięcie wyłożonej kwoty
bez wstrzymania biegu postępowania.
§ 4. Przepisy § 1–3 nie mają zastosowania w przypadku, gdy niepodjęcie
czynności, o której mowa w art. 237 § 1, stanowi przesłankę do zawieszenia
postępowania.

art. 239. więcej Art. 239. § 1. Nie mają obowiązku uiszczenia kosztów sądowych:
1) strona skarżąca działanie, bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie
postępowania w sprawach:
a) z zakresu pomocy i opieki społecznej,
b) dotyczących statusu bezrobotnego, zasiłków oraz innych należności
i uprawnień przysługujących osobie bezrobotnej,
c) dotyczących chorób zawodowych, świadczeń leczniczych oraz świadczeń
rehabilitacyjnych,
d) ze stosunków pracy i stosunków służbowych,
e) z zakresu ubezpieczeń społecznych,
f) z zakresu powszechnego obowiązku obrony,
g) udzielania cudzoziemcom ochrony,
h) dotyczących dodatków mieszkaniowych;
2) prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka;
3) kurator strony wyznaczony przez sąd orzekający lub przez sąd opiekuńczy dla
danej sprawy;
4) strona, której przyznane zostało prawo do pomocy w postępowaniu przed sądem
administracyjnym (prawo pomocy), w zakresie określonym w prawomocnym
postanowieniu o przyznaniu tego prawa.
§ 2. Nie mają obowiązku uiszczania opłat sądowych organizacje pożytku
publicznego, działające na podstawie przepisów o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie, w sprawach własnych, z wyjątkiem spraw dotyczących
prowadzonej przez te organizacje działalności gospodarczej, a także organizacje
pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia
2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2019 r. poz.
688, 1570 i 2020) w sprawach własnych dotyczących realizacji zleconego zadania
publicznego na podstawie przepisów o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie.

art. 240. więcej Art. 240. Rada Ministrów może, w drodze rozporządzenia, zwolnić organizacje
społeczne od obowiązku uiszczania wpisu w ich własnych sprawach, a także cofnąć
to zwolnienie. Dotyczyć to powinno zwolnienia w sprawach prowadzonych
w związku z działalnością naukową, oświatową, kulturalną, dobroczynną oraz
pomocy i opieki społecznej.

art. 241. więcej Art. 241. Zwolnienie od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych w przepisie
prawa lub w postanowieniu sądu administracyjnego bez określenia zakresu tego
zwolnienia – oznacza całkowite zwolnienie z obowiązku wnoszenia zarówno opłat
sądowych, jak i ponoszenia wydatków.

art. 242. więcej Art. 242. Wydatki za stronę zwolnioną od kosztów sądowych wykładane są
z części budżetu sądu administracyjnego, w zakresie tego zwolnienia.

art. 243. więcej Art. 243. § 1. Prawo pomocy może być przyznane stronie na jej wniosek złożony
przed wszczęciem postępowania lub w toku postępowania. Wniosek ten wolny jest od
opłat sądowych.
§ 2. (uchylony)

art. 244. więcej Art. 244. § 1. Prawo pomocy obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz
ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika
patentowego.
§ 2. Ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub
rzecznika patentowego w ramach prawa pomocy jest równoznaczne z udzieleniem
pełnomocnictwa.
§ 3. Jeżeli strona we wniosku wskazała adwokata, radcę prawnego, doradcę
podatkowego lub rzecznika patentowego, właściwa okręgowa rada adwokacka, rada
okręgowej izby radców prawnych, Krajowa Rada Doradców Podatkowych lub
Krajowa Rada Rzeczników Patentowych, w miarę możliwości i w porozumieniu ze
wskazanym adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem
patentowym, wyznaczy adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub
rzecznika patentowego wskazanego przez stronę.

art. 245. więcej Art. 245. § 1. Prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub
częściowym.
§ 2. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów
sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub
rzecznika patentowego.
§ 3. Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat
sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych
i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy
podatkowego lub rzecznika patentowego.
§ 4. Częściowe zwolnienie od opłat lub wydatków może polegać na zwolnieniu
od poniesienia ułamkowej ich części albo określonej ich kwoty pieniężnej.

art. 246. więcej Art. 246. § 1. Przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje:
1) w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść
jakichkolwiek kosztów postępowania;
2) w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych
kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie
i rodziny.
§ 1a. Podstawą odmowy ustanowienia adwokata, radcy prawnego, doradcy
podatkowego lub rzecznika patentowego osobie fizycznej nie może być skorzystanie
przez nią z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa
obywatelskiego, o których mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej
pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej
(Dz. U. z 2019 r. poz. 294).
§ 2. Osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej
osobowości prawnej, prawo pomocy może być przyznane:
1) w zakresie całkowitym – gdy wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie
jakichkolwiek kosztów postępowania;
2) w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na
poniesienie pełnych kosztów postępowania.
§ 3. Adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika
patentowego można ustanowić dla strony, która nie zatrudnia lub nie pozostaje
w innym stosunku prawnym z adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub
rzecznikiem patentowym. Nie dotyczy to adwokata, radcy prawnego, doradcy
podatkowego lub rzecznika patentowego ustanowionego na podstawie przepisów
o prawie pomocy.

art. 247. więcej Art. 247. Prawo pomocy nie przysługuje stronie w razie oczywistej
bezzasadności jej skargi.

art. 248. więcej Art. 248. Przyznanie prawa pomocy nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu
kosztów postępowania, jeżeli obowiązek taki wynika z innych przepisów.

art. 249. więcej Art. 249. Przyznanie prawa pomocy może być cofnięte w całości lub w części,
jeżeli się okaże, że okoliczności, na podstawie których je przyznano, nie istniały lub
przestały istnieć.

Art. 249a. Jeżeli strona cofnie wniosek lub rozpoznanie wniosku stało się
zbędne, postępowanie w sprawie przyznania prawa pomocy umarza się.

art. 250. więcej Art. 250. § 1. Wyznaczony adwokat, radca prawny, doradca podatkowy albo
rzecznik patentowy otrzymuje wynagrodzenie odpowiednio według zasad
określonych w przepisach o opłatach za czynności adwokatów, radców prawnych,
doradców podatkowych albo rzeczników patentowych w zakresie ponoszenia kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej oraz zwrotu niezbędnych i udokumentowanych
wydatków.
§ 2. W uzasadnionych przypadkach, sąd może obniżyć wynagrodzenie, o którym
mowa w § 1.

art. 251. więcej Art. 251. Przyznanie prawa pomocy wygasa ze śmiercią strony, która je
uzyskała.

art. 252. więcej Art. 252. § 1. Wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać
oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach,
a jeżeli wniosek składa osoba fizyczna, ponadto dokładne dane o stanie rodzinnym
oraz oświadczenie strony o niezatrudnieniu lub niepozostawaniu w innym stosunku
prawnym z adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem
patentowym.
§ 1a. Oświadczenia, o których mowa w § 1, składa się pod rygorem
odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Składający
oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem
świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”. Klauzula
ta zastępuje pouczenie sądu o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego
oświadczenia.
§ 2. Wniosek składa się na urzędowym formularzu według ustalonego wzoru.
§ 3. Postanowienie o przyznaniu, cofnięciu, odmowie przyznania prawa pomocy
albo umorzeniu postępowania w sprawie przyznania prawa pomocy doręcza się
stronie, która złożyła wniosek. Środek zaskarżenia przysługuje wyłącznie
wnioskodawcy.

art. 253. więcej Art. 253. § 1. O wyznaczenie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego
lub rzecznika patentowego sąd zwraca się do właściwej okręgowej rady adwokackiej,
rady okręgowej izby radców prawnych, Krajowej Rady Doradców Podatkowych lub
Krajowej Rady Rzeczników Patentowych, doręczając postanowienie o przyznaniu
prawa pomocy. W przypadku, gdy ustanowienie pełnomocnika ma nastąpić po
wydaniu orzeczenia, od którego przysługuje skarga kasacyjna, sąd zawiadamia o tym
właściwą radę.
§ 2. Okręgowa rada adwokacka, rada okręgowej izby radców prawnych, Krajowa
Rada Doradców Podatkowych lub Krajowa Rada Rzeczników Patentowych,
w terminie czternastu dni od dnia doręczenia postanowienia, o którym mowa w § 1,
wyznacza pełnomocnika, zawiadamiając o tym niezwłocznie pełnomocnika oraz sąd.
W zawiadomieniu kierowanym do sądu właściwa rada wskazuje imię i nazwisko
wyznaczonego pełnomocnika oraz jego adres do doręczeń. W przypadku ustanowienia
pełnomocnika po wydaniu orzeczenia, od którego przysługuje skarga kasacyjna,
właściwa rada informuje również niezwłocznie sąd o dacie zawiadomienia
pełnomocnika o jego wyznaczeniu.
§ 3. Jeżeli adwokat, radca prawny, doradca podatkowy lub rzecznik patentowy
ustanowiony w ten sposób ma podjąć czynności poza siedzibą sądu orzekającego,
właściwa okręgowa rada adwokacka, rada okręgowej izby radców prawnych, Krajowa
Rada Doradców Podatkowych lub Krajowa Rada Rzeczników Patentowych, na
wniosek ustanowionego adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub
rzecznika patentowego, wyznaczy w razie potrzeby adwokata, radcę prawnego,
doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego z innej miejscowości.

art. 254. więcej Art. 254. § 1. Wniosek o przyznanie prawa pomocy oraz wniosek o przyznanie
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej składa się do właściwego wojewódzkiego sądu
administracyjnego.
§ 2. Strona, która nie ma miejsca zamieszkania, pobytu lub siedziby na obszarze
właściwości sądu, o którym mowa w § 1, może złożyć wniosek w innym
wojewódzkim sądzie administracyjnym. Wniosek ten przesyła się niezwłocznie do
sądu właściwego.

art. 255. więcej Art. 255. Jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku, o którym mowa
w art. 252, okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego
i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, strona jest
obowiązana złożyć na wezwanie, w zakreślonym terminie, dodatkowe oświadczenie
lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub
stanu rodzinnego.

art. 256. więcej Art. 256. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia:
1) wzór i sposób udostępniania urzędowego formularza, o którym mowa w art. 252
§ 2, odpowiadającego wymaganiom przewidzianym dla pism strony,
szczególnym wymaganiom postępowania o przyznaniu prawa pomocy,
zawierającego niezbędne pouczenie co do sposobu jego wypełnienia i skutków
niedostosowania się do określonych wymagań oraz klauzulę, o której mowa
w art. 252 § 1a;
2) rodzaje dokumentów źródłowych, o których mowa w art. 255, oraz okresy, za
jakie mają być dokumentowane dane o majątku, dochodach i stanie rodzinnym;
dokumentami tymi mogą być w szczególności odpisy zeznań podatkowych,
wyciągi lub wykazy z posiadanych rachunków bankowych, w tym kont i lokat
dewizowych, wypisy z rejestrów urzędowych, odpis aktualnych bilansów oraz
zaświadczenia o wysokości wynagrodzeń, honorariów i innych należności
i otrzymywanych świadczeń.

art. 257. więcej Art. 257. Wniosek o przyznanie prawa pomocy, który nie został złożony na
urzędowym formularzu lub którego braków strona nie uzupełniła w zakreślonym
terminie, pozostawia się bez rozpoznania.

art. 258. więcej Art. 258. § 1. Czynności w zakresie przyznania prawa pomocy wykonuje
referendarz sądowy.
§ 2. Do czynności, o których mowa w § 1, należą w szczególności:
1) przyjmowanie wniosków o przyznanie prawa pomocy;
2) przesyłanie wniosków o przyznanie prawa pomocy do właściwego sądu;
3) badanie złożonych wniosków o przyznanie prawa pomocy co do wymogów
formalnych, a także co do ich treści;
4) przekazywanie wniosków do rozpoznania sądowi w przypadku, o którym mowa
w art. 247;
5) wzywanie stron do uzupełnienia braków formalnych wniosków, a także do
złożenia dodatkowych oświadczeń i dokumentów;
6) wydawanie zarządzeń o pozostawieniu wniosków bez rozpoznania;
7) wydawanie na posiedzeniu niejawnym postanowień o przyznaniu, cofnięciu,
odmowie przyznania prawa pomocy albo umorzeniu postępowania w sprawie
przyznania prawa pomocy;
8) wydawanie na posiedzeniu niejawnym postanowień o przyznaniu
wynagrodzenia adwokatowi, radcy prawnemu, doradcy podatkowemu lub
rzecznikowi patentowemu za zastępstwo prawne wykonane na zasadzie prawa
pomocy oraz o zwrocie niezbędnych udokumentowanych wydatków.
§ 3. (uchylony)
§ 4. Czynności, o których mowa w § 2, może w szczególnie uzasadnionych
przypadkach wykonywać sąd. Na postanowienia albo zarządzenie sądu, o których
mowa w § 2 pkt 6–8, przysługuje zażalenie.

art. 259. więcej Art. 259. § 1. Od zarządzeń i postanowień, o których mowa w art. 258 § 2
pkt 6–8, strona albo adwokat, radca prawny, doradca podatkowy lub rzecznik
patentowy mogą wnieść do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego
sprzeciw w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia zarządzenia lub postanowienia.
Sprzeciw wniesiony przez adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub
rzecznika patentowego wymaga uzasadnienia.
§ 2. Sprzeciw wniesiony po terminie oraz sprzeciw, którego braki formalne nie
zostały uzupełnione, a także sprzeciw wniesiony przez adwokata, radcę prawnego,
doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego, niezawierający uzasadnienia, sąd
odrzuci na posiedzeniu niejawnym.
§ 3. Jeżeli nie wniesiono sprzeciwu albo wniesiony sprzeciw został prawomocnie
odrzucony, zarządzenia i postanowienia, o których mowa w § 1, mają skutki
prawomocnego orzeczenia sądu.

art. 260. więcej Art. 260. § 1. Rozpoznając sprzeciw od zarządzenia i postanowień, o których
mowa w art. 258 § 2 pkt 6–8, sąd wydaje postanowienie, w którym zaskarżone
zarządzenie lub postanowienie referendarza sądowego zmienia albo utrzymuje
w mocy.
§ 2. W sprawach, o których mowa w § 1, wniesienie sprzeciwu od zarządzenia
lub postanowienia referendarza sądowego wstrzymuje jego wykonalność. Sąd orzeka
jako sąd drugiej instancji, stosując odpowiednio przepisy o zażaleniu.
§ 3. Sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym.

art. 261. więcej Art. 261. Od sprzeciwu i zażaleń wnoszonych w sprawie prawa pomocy nie
pobiera się opłat sądowych.

art. 262. więcej Art. 262. Przepisy o przyznaniu prawa pomocy, w zakresie dotyczącym
zastępstwa prawnego na zasadach prawa pomocy, mają odpowiednie zastosowanie do
stron korzystających z ustawowego zwolnienia od obowiązku uiszczenia kosztów
sądowych.

art. 263. więcej Art. 263. (uchylony).

art. 264. więcej Art. 264. § 1. Uchwały przewidziane w art. 15 § 1 pkt 2 i 3 Naczelny Sąd
Administracyjny podejmuje w składzie siedmiu sędziów, całej Izby lub w pełnym
składzie.
§ 2. Uchwały, o których mowa w art. 15 § 1 pkt 2, Naczelny Sąd Administracyjny
podejmuje na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokuratora
Generalnego, Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, Rzecznika Praw
Obywatelskich, Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, Rzecznika Praw
Dziecka, a uchwały, o których mowa w art. 15 § 1 pkt 3, na podstawie postanowienia
składu orzekającego.
§ 3. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego kieruje wniosek do
rozstrzygnięcia przez jeden ze składów określonych w § 1.
§ 4. Skład siedmiu sędziów może – w formie postanowienia – przekazać
zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia pełnemu składowi Izby, a Izba pełnemu
składowi Naczelnego Sądu Administracyjnego.

art. 265. więcej Art. 265. W posiedzeniu całego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego lub
posiedzeniu Izby udział Prokuratora Generalnego lub jego zastępcy jest obowiązkowy.
W posiedzeniu składu siedmiu sędziów bierze udział prokurator Prokuratury Krajowej
lub prokurator innej jednostki organizacyjnej prokuratury, delegowany do
wykonywania czynności w Prokuraturze Krajowej i wyznaczony przez Prokuratora
Generalnego lub jego zastępcę do udziału w posiedzeniach Naczelnego Sądu
Administracyjnego.

art. 266. więcej Art. 266. § 1. Do podjęcia uchwały przez pełny skład Naczelnego Sądu
Administracyjnego lub przez pełny skład Izby wymagana jest obecność co najmniej
dwóch trzecich sędziów każdej z Izb.
§ 2. Uchwały podejmowane są w głosowaniu jawnym zwykłą większością
głosów.

art. 267. więcej Art. 267. Naczelny Sąd Administracyjny może – w formie postanowienia –
odmówić podjęcia uchwały, zwłaszcza gdy nie zachodzi potrzeba wyjaśnienia
wątpliwości.

art. 268. więcej Art. 268. Wniosek o podjęcie uchwały oraz uchwały Naczelnego Sądu
Administracyjnego wymagają uzasadnienia.

art. 269. więcej Art. 269. § 1. Jeżeli jakikolwiek skład sądu administracyjnego rozpoznający
sprawę nie podziela stanowiska zajętego w uchwale składu siedmiu sędziów, całej
Izby albo w uchwale pełnego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego,
przedstawia powstałe zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia odpowiedniemu
składowi. Przepis art. 187 § 1 i 2 stosuje się odpowiednio.
§ 2. W przypadkach, o których mowa w § 1, skład siedmiu sędziów, skład Izby
lub pełny skład Naczelnego Sądu Administracyjnego podejmuje ponowną uchwałę.
Przepisu art. 267 nie stosuje się.
§ 3. Jeżeli skład jednej Izby Naczelnego Sądu Administracyjnego wyjaśniający
zagadnienie prawne nie podziela stanowiska zajętego w uchwale innej Izby,
przedstawia to zagadnienie do rozstrzygnięcia pełnemu składowi Naczelnego Sądu
Administracyjnego.

art. 270. więcej Art. 270. W przypadkach przewidzianych w dziale niniejszym można żądać
wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem.

art. 271. więcej Art. 271. Można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności:
1) jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał
sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się
orzeczenia nie mogła domagać się wyłączenia;
2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie
reprezentowana lub jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed
uprawomocnieniem się orzeczenia niemożność działania ustała lub brak
reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła
dokonane czynności procesowe.

art. 272. więcej Art. 272. § 1. Można żądać wznowienia postępowania również w przypadku,
gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego
z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało
wydane orzeczenie.
§ 2. W sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie postępowania wnosi się
w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego. Jeżeli w chwili wydania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
orzeczenie sądowe nie było jeszcze prawomocne na skutek wniesienia środka
odwoławczego, który został następnie odrzucony, termin biegnie od dnia doręczenia
postanowienia o odrzuceniu.
§ 3. Można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy potrzeba
taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na podstawie
umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską. Przepis
§ 2 stosuje się odpowiednio, z tym że termin do wniesienia skargi o wznowienie
postępowania biegnie od dnia doręczenia stronie lub jej pełnomocnikowi
rozstrzygnięcia organu międzynarodowego.

art. 273. więcej Art. 273. § 1. Można żądać wznowienia na tej podstawie, że:
1) orzeczenie zostało oparte na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo
na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym;
2) orzeczenie zostało uzyskane za pomocą przestępstwa.
§ 2. Można żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia takich
okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na
wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.
§ 3. Można żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia prawomocnego
orzeczenia dotyczącego tej samej sprawy. W tym przypadku przedmiotem
rozpoznania przez sąd jest nie tylko zaskarżone orzeczenie, lecz są również z urzędu
inne prawomocne orzeczenia dotyczące tej samej sprawy.

art. 274. więcej Art. 274. Z powodu przestępstwa można żądać wznowienia jedynie wówczas,
gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych
przyczyn niż brak dowodów.

art. 275. więcej Art. 275. Do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności właściwy jest
sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono orzeczenia sądów obu
instancji, właściwy jest Naczelny Sąd Administracyjny. Do wznowienia postępowania
na innej podstawie właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał w sprawie.

art. 276. więcej Art. 276. Do skargi o wznowienie postępowania stosuje się odpowiednio
przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, jeżeli przepisy niniejszego
działu nie stanowią inaczej. Jednakże, gdy do wznowienia postępowania właściwy jest
Naczelny Sąd Administracyjny, stosuje się odpowiednio przepisy art. 175.

art. 277. więcej Art. 277. Skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie
trzymiesięcznym. Termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się
o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub
brak należytej reprezentacji – od dnia, w którym o orzeczeniu dowiedziała się strona,
jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy.

art. 278. więcej Art. 278. Po upływie lat pięciu od uprawomocnienia się orzeczenia nie można
żądać wznowienia, z wyjątkiem przypadku, gdy strona była pozbawiona możności
działania lub nie była należycie reprezentowana.

art. 279. więcej Art. 279. Skarga o wznowienie postępowania powinna ponadto zawierać
oznaczenie zaskarżonego orzeczenia, podstawę wznowienia i jej uzasadnienie,
okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi oraz żądanie
o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia.

art. 280. więcej Art. 280. § 1. Sąd bada na posiedzeniu niejawnym, czy skarga jest wniesiona
w terminie i czy opiera się na ustawowej podstawie wznowienia. W braku jednego
z tych wymagań sąd skargę o wznowienie odrzuci, w przeciwnym razie wyznaczy
rozprawę.
§ 2. Na żądanie sądu zgłaszający skargę o wznowienie postępowania
obowiązany jest uprawdopodobnić okoliczności stwierdzające zachowanie terminu
lub dopuszczalność wznowienia.

art. 281. więcej Art. 281. Na rozprawie sąd rozstrzyga przede wszystkim o dopuszczalności
wznowienia i jeżeli brak jest ustawowej podstawy wznowienia lub termin do
wniesienia skargi nie został zachowany, odrzuca skargę o wznowienie. Sąd może jednak po rozważeniu stanu sprawy połączyć badanie dopuszczalności wznowienia
z rozpoznaniem sprawy.

art. 282. więcej Art. 282. § 1. Sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach, jakie zakreśla
podstawa wznowienia.
§ 2. Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd oddala skargę o wznowienie albo ją
uwzględnia stosując odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem, który
wznowił postępowanie lub uchyla zaskarżone orzeczenie i skargę odrzuca lub
postępowanie umarza.
§ 3. W przypadku, o którym mowa w art. 273 § 3, sąd uchyla jedno z orzeczeń
dotyczących tej samej sprawy, utrzymując w mocy inne prawomocne orzeczenie, albo
uchyla wszystkie prawomocne orzeczenia dotyczące tej samej sprawy i orzeka co do
istoty sprawy albo przekazuje sprawę właściwemu wojewódzkiemu sądowi
administracyjnemu do rozpoznania i rozstrzygnięcia o tej sprawie.

art. 283. więcej Art. 283. Sędzia, którego udziału lub zachowania się w poprzednim
postępowaniu dotyczy skarga, wyłączony jest od orzekania w postępowaniu ze skargi
o wznowienie postępowania.

art. 284. więcej Art. 284. Wniesienie skargi o wznowienie postępowania nie tamuje wykonania
zaskarżonego orzeczenia. W razie uprawdopodobnienia, że zgłaszającemu wniosek
grozi niepowetowana szkoda, sąd może wstrzymać wykonanie orzeczenia.
Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie
przysługuje zażalenie.

art. 285. więcej Art. 285. § 1. Niedopuszczalne jest dalsze wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienie
postępowania.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli skarga o wznowienie postępowania
została oparta na podstawie wznowienia określonej w art. 272 § 1 i 3.

Art. 285a. § 1. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu
administracyjnego, gdy przez jego wydanie została stronie wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków
prawnych nie było i nie jest możliwe.
§ 2. Skarga, o której mowa w § 1, przysługuje również w wyjątkowych
przypadkach od prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego,
jeżeli strony nie skorzystały z przysługujących im środków prawnych, gdy
niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego
lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, chyba że jest możliwa
zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków
prawnych.
§ 3. Od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego skarga nie przysługuje,
z wyjątkiem gdy niezgodność z prawem wynika z rażącego naruszenia norm prawa
Unii Europejskiej. Orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego traktuje się jak
orzeczenia wydane w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi.
§ 4. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
podlega opłacie stałej.

Art. 285b. W przypadkach, o których mowa w art. 285a § 1, 2 i 3 skargę
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia może wnieść także
Prokurator Generalny lub Rzecznik Praw Obywatelskich.

Art. 285c. Od tego samego orzeczenia strona może wnieść tylko jedną skargę
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Art. 285d. Skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia można oprzeć na podstawie naruszenia prawa materialnego lub przepisów
postępowania, które spowodowały niezgodność orzeczenia z prawem, gdy przez jego
wydanie stronie została wyrządzona szkoda. Podstawą skargi nie mogą być jednak
zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów.

Art. 285e. § 1. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia powinna zawierać:
1) oznaczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest ono
zaskarżone w całości lub w części;
2) przytoczenie jej podstaw oraz ich uzasadnienie;
3) wskazanie przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne;
4) uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie
orzeczenia, którego skarga dotyczy;
5) wykazanie, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków
prawnych nie było i nie jest możliwe, a ponadto – gdy skargę wniesiono stosując
art. 285a § 2 – że występuje wyjątkowy przypadek uzasadniający wniesienie
skargi;
6) wniosek o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem.
§ 2. Skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma
strony. Do skargi – oprócz jej odpisów dla doręczenia ich stronom i uczestnikom
postępowania – dołącza się dwa odpisy przeznaczone do akt Naczelnego Sądu
Administracyjnego.

Art. 285f. § 1. Skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, w terminie dwóch
lat od dnia jego uprawomocnienia się.
§ 2. W razie stwierdzenia niezachowania warunków formalnych określonych
w art. 285e § 2, przewodniczący wzywa o poprawienie lub uzupełnienie skargi.
§ 3. Skargę nieopłaconą, skargę wniesioną z naruszeniem art. 175 § 1 oraz
skargę, której braków strona nie uzupełniła w terminie, sąd odrzuca na posiedzeniu
niejawnym.

Art. 285g. Po doręczeniu skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia stronie przeciwnej, a gdy skargę wniósł Prokurator
Generalny lub Rzecznik Praw Obywatelskich – obydwu stronom, wojewódzki sąd
administracyjny przedstawia niezwłocznie akta sprawy Naczelnemu Sądowi
Administracyjnemu.

Art. 285h. § 1. Naczelny Sąd Administracyjny odrzuca na posiedzeniu
niejawnym skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia,
jeżeli ulegała ona odrzuceniu przez sąd niższej instancji, skargę wniesioną po upływie
terminu, skargę niespełniającą wymagań określonych w art. 285e § 1, jak również
skargę z innych przyczyn niedopuszczalną.
§ 2. Skarga podlega także odrzuceniu, jeżeli zmiana zaskarżonego orzeczenia
w drodze innych środków prawnych była lub jest możliwa albo jeżeli nie zachodzi
wyjątek, o którym mowa w art. 285a § 2.

Art. 285i. § 1. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w składzie trzech sędziów.
§ 2. Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą, jest
wyłączony od orzekania w postępowaniu co do tej skargi.

Art. 285j. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w granicach zaskarżenia oraz
w granicach podstaw. Skarga podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, chyba
że ważne względy przemawiają za wyznaczeniem rozprawy.

Art. 285k. § 1. Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w razie braku podstawy do
stwierdzenia, że zaskarżone orzeczenie jest niezgodne z prawem.
§ 2. Uwzględniając skargę Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że
orzeczenie jest w zaskarżonym zakresie niezgodne z prawem.
§ 3. Jeżeli sprawa ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu
sądów w chwili orzekania, Naczelny Sąd Administracyjny – stwierdzając niezgodność
orzeczenia z prawem – unieważnia zaskarżone orzeczenie oraz orzeczenie sądu
pierwszej instancji i odrzuca skargę.

Art. 285l. W przypadkach nieuregulowanych przepisami niniejszego działu do
postępowania wywołanego wniesieniem skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia stosuje się odpowiednio przepisy o skardze kasacyjnej.

art. 286. więcej Art. 286. § 1. Po uprawomocnieniu się orzeczenia sądu pierwszej instancji
kończącego postępowanie akta administracyjne sprawy zwraca się organowi
administracji publicznej, załączając odpis orzeczenia ze stwierdzeniem jego
prawomocności. Zarządzenie o zwrocie akt może wydać referendarz sądowy.
§ 1a. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli akta administracyjne sprawy są
prowadzone w postaci elektronicznej. Organowi administracji publicznej doręcza się
odpis orzeczenia ze stwierdzeniem jego prawomocności.
§ 2. Termin do załatwienia sprawy przez organ administracji określony
w przepisach prawa lub wyznaczony przez sąd liczy się od dnia doręczenia organowi
akt albo, w przypadku, o którym mowa w § 1a, odpisu orzeczenia.

art. 287. więcej Art. 287. (uchylony).

art. 288. więcej Art. 288. Odtworzeniu ulegają akta zaginione lub zniszczone w całości lub
w części. W sprawie prawomocnie zakończonej odtworzeniu podlega orzeczenie
kończące postępowanie w sprawie oraz ta część akt, która jest niezbędna do ustalenia
jego treści i do wznowienia postępowania.

art. 289. więcej Art. 289. § 1. Sąd wszczyna postępowanie z urzędu lub na wniosek strony.
§ 2. Sąd wszczyna postępowanie tylko na wniosek strony, jeżeli zaginięcie lub
zniszczenie akt nastąpiło wskutek siły wyższej.

art. 290. więcej Art. 290. § 1. Do odtworzenia akt sprawy będącej w toku właściwy jest sąd,
w którym sprawa ostatnio się toczyła.
§ 2. Jeżeli właściwy byłby Naczelny Sąd Administracyjny, Sąd ten przekaże
sprawę sądowi pierwszej instancji, chyba że chodzi o odtworzenie tylko akt tego Sądu.
§ 3. Postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt w sprawie
prawomocnie zakończonej przeprowadza sąd, w którym sprawa toczyła się
w pierwszej instancji.

art. 291. więcej Art. 291. We wniosku o odtworzenie akt należy ponadto określić dokładnie
sprawę, dołączyć wszelkie urzędowo poświadczone odpisy znajdujące się
w posiadaniu zgłaszającego wniosek oraz wskazać znane mu miejsca, w których
dokumenty lub ich odpisy się znajdują.

art. 292. więcej Art. 292. § 1. Przewodniczący wzywa osoby, organy administracji publicznej
lub instytucje wskazane we wniosku oraz znane sądowi urzędowo do złożenia
w określonym terminie poświadczonych urzędowo odpisów dokumentów będących
w ich posiadaniu albo do oświadczenia, że ich nie posiadają.
§ 2. Jeżeli osoba wezwana nie posiada dokumentu lub odpisu, a przed
wezwaniem była w jego posiadaniu, powinna wyjaśnić, gdzie dokument lub odpis się
znajduje.

art. 293. więcej Art. 293. § 1. Sąd może skazać na grzywnę w wysokości określonej w art. 154
§ 6 każdego, kto nie uczyni zadość wezwaniu dokonanemu w myśl artykułu
poprzedzającego.
§ 2. Jeżeli wezwana była osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna,
ukaraniu podlega jej kierownik lub pracownik, którego obowiązkiem było uczynić
zadość wezwaniu.

art. 294. więcej Art. 294. Jeżeli poświadczone urzędowo odpisy zostaną złożone,
przewodniczący zarządza dołączenie ich do akt. Odpis zarządzenia doręcza się
stronom

art. 295. więcej Art. 295. Jeżeli odtworzenia akt nie można przeprowadzić w trybie
przewidzianym w artykułach poprzedzających, przewodniczący wzywa strony do
złożenia dokładnych oświadczeń co do treści zaginionych lub zniszczonych pism oraz
dowodów na zawarte w nich twierdzenia, nie wyłączając prywatnych odpisów oraz
innych pism i notatek, które mogą być pomocne przy odtworzeniu akt.

art. 296. więcej Art. 296. § 1. Niezależnie od oświadczeń i wniosków sąd przeprowadza
z urzędu dochodzenia, nie pomijając żadnej okoliczności, która może mieć znaczenie
dla ustalenia treści zaginionych lub zniszczonych akt. Sąd bierze pod uwagę wpisy do
repertoriów i innych ksiąg biurowych. Sąd może też przesłuchać w charakterze
świadków sędziów, prokuratorów, protokolantów, pełnomocników stron i inne osoby,
które uczestniczyły w postępowaniu lub które mogą wypowiedzieć się co do treści akt,
jak również może zarządzić przesłuchanie stron.
§ 2. Do przeprowadzenia dowodów, o których mowa w § 1, stosuje się
odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.

art. 297. więcej Art. 297. Po przeprowadzeniu postępowania, o którym mowa w art. 295
i art. 296, sąd orzeka postanowieniem, w jaki sposób i w jakim zakresie zaginione akta
mają być odtworzone lub że odtworzenie akt jest niemożliwe. Na postanowienie
przysługuje zażalenie.

art. 298. więcej Art. 298. Jeżeli akta nie mogą być odtworzone lub odtworzone zostały w części
niewystarczającej do podjęcia dalszego postępowania, skarga albo środek
odwoławczy mogą być wniesione ponownie w terminie trzydziestu dni od dnia,
w którym postanowienie w tym przedmiocie stało się prawomocne. We wszystkich
innych przypadkach sąd podejmuje postępowanie w takim stanie, w jakim okaże się
to możliwe przy uwzględnieniu akt pozostałych i odtworzonych. Na postanowienie co
do podjęcia dalszego postępowania przysługuje zażalenie.

art. 299. więcej Art. 299. § 1. Stronie, która ma miejsce zamieszkania, miejsce zwykłego pobytu
albo siedzibę w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii
Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwie członkowskim Europejskiego
Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze
Gospodarczym i nie ustanowiła pełnomocnika do prowadzenia sprawy mającego
miejsce zamieszkania lub siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej, sąd doręcza pisma
pocztą przesyłką poleconą za potwierdzeniem odbioru lub równoważną przesyłką.
§ 2. Jeżeli strona nie ma miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu albo
siedziby w Rzeczypospolitej Polskiej lub innym państwie członkowskim Unii
Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwie członkowskim Europejskiego
Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze
Gospodarczym i nie ustanowiła pełnomocnika do prowadzenia sprawy mającego
miejsce zamieszkania lub siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązana wraz
z wniesieniem skargi ustanowić pełnomocnika do doręczeń mającego miejsce
zamieszkania lub siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej.
§ 3. W razie niedopełnienia obowiązku, o którym mowa w § 2, sąd wzywa
stronę, aby uzupełniła ten brak w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia
wezwania pod rygorem odrzucenia skargi. Do wezwania stosuje się odpowiednio
sposób doręczenia, o którym mowa w § 1.
§ 4. Jeżeli ze skargi wynika, że uczestnik postępowania nie ma miejsca
zamieszkania lub zwykłego pobytu albo siedziby w Rzeczypospolitej Polskiej lub
innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub
państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) –
stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, sąd, doręczając odpis skargi,
zawiadamia go o obowiązku ustanowienia pełnomocnika do doręczeń mającego
miejsce zamieszkania lub siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej, w terminie dwóch
miesięcy od dnia doręczenia zawiadomienia. W razie niedopełnienia tego obowiązku
pisma w postępowaniu sądowym pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem
doręczenia.
§ 5. Przepis § 4 stosuje się odpowiednio do uczestnika postępowania, o którym
mowa w art. 33 § 2.
§ 6. Przepisów § 1–5 nie stosuje się, jeżeli:
1) umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi
inaczej;
2) doręczenie następuje za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

art. 300. więcej Art. 300. W sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania w zakresie
obrotu zagranicznego stosuje się odpowiednio przepisy o ustroju sądów
powszechnych oraz przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące międzynarodowego postępowania cywilnego.

art. 301. więcej Art. 301. Ustawa wchodzi w życie w terminie i na zasadach określonych ustawą
z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o ustroju sądów
administracyjnych i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
(Dz. U. poz. 1271, z późn. zm.).