Wyrok SA w Poznaniu z 23 października 2012 r. w sprawie o stwierdzenie nieważności uchwały

UZASADNIENIE

Powodowie Z. P., R. M., K. Ł., P. Ż., M. B. i U. Ż. wnieśli przeciwko pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej w C. pozew o stwierdzenie nieważności uchwały numer (...), Rady Nadzorczej pozwanej Spółdzielni z dnia 25 stycznia 2011 roku oraz o zasadzenie zwrotu kosztów procesu.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 25 stycznia 2012 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu, XIV Wydział Cywilny z siedziba w Pile oddalił powództwo oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd I instancji ustalił w motywach rozstrzygnięcia, że zasoby pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej w C. obejmują nieruchomość zabudowaną domem wielomieszkaniowym w C., przy ulicy (...), w którym znajduje się 20 mieszkań. Członkami spółdzielni i osobami posiadającymi tytuł prawny do lokali mieszkalnych w budynku nieruchomości są powodowie.

W dniu 7 czerwca 2005 roku Zebranie Przedstawicieli Członków pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej w C. podjęło uchwałę numer (...) wyrażającą zgodę na sfinansowanie 30% wartości robót remontowych elewacji, pod warunkiem pisemnego wyrażenia zgody przez 50% mieszkańców plus jeden z danego budynku. Koszt procentowy wartości robót nie sfinansowanych przez Spółdzielnię miał zostać zapłacony Spółdzielni przez poszczególnych członków w formie 18 miesięcznych przedpłat do momentu rozpoczęcia remontu oraz w 12 miesięcznych ratach od momentu jego rozpoczęcia.

W 2006 roku jedenaścioro mieszkańców budynku nieruchomości położonej w C. przy ulicy (...), w tym powód R. M., złożyło deklaracje o wyrażeniu zgody na udział w sfinansowaniu 30% wartości robót remontowych elewacji budynku.

W latach 2008 – 2009 roku deklaracje ze zgodą na udział w sfinansowaniu 30% wartości robót remontowych elewacji budynku wyrazili kolejni mieszkańcy J. W. i B. H..

Zgodnie z § 40 ust. 1 pkt 9 statutu pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej w C. z dnia 10 czerwca 2010 roku do zakresu działania Rady Nadzorczej należy uchwalenie zasad rozliczania kosztów ponoszonych na eksploatację budynków i budowli oraz modernizację budynków, natomiast z punktu 16 § 40 statutu wynika, że do zakresu działania Rady Nadzorczej należy również uchwalenie regulaminu ustalającego szczegółowe zasady gospodarki zasobami mieszkaniowymi, ich rozliczenie i ustalanie wysokości opłat za mieszkanie. Na tej podstawie, uchwałą numer 10 z dnia 25 maja 2009 roku Rada Nadzorcza zatwierdziła regulamin gospodarki finansowej Spółdzielni Mieszkaniowej w C.. W rozdziale III punkcie 1 regulaminu wskazano, że spółdzielnia tworzy m.in. fundusz remontowy, który zgodnie z punktem 7 regulaminu miał pochodzić z odpisów w ciężar kosztów eksploatacji zasobów mieszkaniowych, kwot potrąconych wykonawcom robót z tytułu wad i usterek, uzyskanych odszkodowań ubezpieczeniowych z tytułu szkód w zasobach mieszkaniowych, rozliczeń za zużycie urządzeń technicznych przy zwalnianiu lokali mieszkalnych i użytkowych, dotacji, subwencji, dofinansowania, darowizn, opłat stałych za eksploatacje wodomierzy, wpłat mieszkańców na dofinansowanie kosztów remontów zgodnie z uchwałą Rady nadzorczej oraz innych źródeł określonych odrębnymi przepisami.

Uchwałą numer 7 z dnia 27 kwietnia 2009 roku Rada Nadzorcza pozwanej zatwierdziła regulamin rozliczania kosztów gospodarki zasobami mieszkaniowymi i ustalania opłat za używanie lokali w Spółdzielni Mieszkaniowej w C.. W punkcie 12 części II regulaminu zawarto zapis, że „dopuszcza się możliwość dodatkowego obciążania członków spółdzielni mieszkaniowej, osób nie będących członkami i właścicieli nie będących członkami spółdzielni mieszkaniowej, częścią kosztów remontów polegających na dociepleniu budynku. Warunkiem obciążenia jest zgoda 50% plus 1 spośród osób posiadających tytuł prawny do lokalu w danej nieruchomości. Wpłaty zgodnie z uchwałą(...)Walnego (...)z dnia 7 czerwca 2005 roku mają zasilać fundusz remontowy”.

W § 24 ust. 1 statutu pozwanej Spółdzielni z dnia 10 czerwca 2010 roku przewidziano, że członkowie spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze prawa do lokali są zobowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w części przypadającej na ich lokale, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielcze przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu i uchwałami Rady nadzorczej.

W dniu 25 stycznia 2011 roku Rada Nadzorcza pozwanej Spółdzielni podjęła zwalczaną pozwem uchwałę numer (...) w sprawie częściowego pokrycia w wysokości 30% kosztów remontu elewacji przez mieszkańców budynku przy ulicy (...) w C.. W § 1 uchwała stanowiła, że mieszkańcy tego budynku zostają obciążeni „wpłatą na fundusz remontowy z tytułu remontu elewacji w kwocie 74.080 zł dla całego budynku w części przypadającej na powierzchnię ich lokali w m 2, proporcjonalnie do zajmowanej powierzchni, stanowiącej 30% wartości robót remontowych elewacji budynku”. W § 2 uchwały określono udział mieszkańców w kosztach remontu elewacji w formie 30 comiesięcznych wpłat na fundusz remontowy, które zgodnie z § 3 uchwały należało regulować zgodnie z ustalonym w załączniku harmonogramem, począwszy od 1 maja 2011 roku w jednakowej dla uprawnionych do lokali wysokości, bez względu na wielkość zajmowanego mieszkania. Za nieterminowe wpłaty na fundusz remontowy kwot określonych w § 3 miały być naliczane odsetki ustawowe. Wpłaty wymienione w § 2 i 3 dokonane przez mieszkańców do dnia podjęcia uchwały podlegać miały zaliczeniu jako wpłaty określone w § 3 uchwały (§ 5).

Sięgając do przepisów art. 1 ust. 7 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych i art. 32 § 1 i 3 ustawy z dnia 16 września 1982 roku – Prawo spółdzielcze, Sąd Okręgowy stwierdził, że przepisy ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych nie przewidują prawa członków spółdzielni do żądania stwierdzenia nieważności uchwały podjętej przez radę nadzorczą. Wprawdzie przepisy art. 24 § 6 pkt. 2 i art. 198 § 2 Prawa spółdzielczego przewidują prawo do odwołania się od uchwały rady nadzorczej spółdzielni, ale w innym przedmiocie niż zaskarżona uchwała. Z tych względów członek spółdzielni może żądać ustalenia nieważności albo nieistnienia uchwały zarządu lub rady nadzorczej na ogólnych zasadach prawa cywilnego.

Zdaniem Sądu I instancji powodowie mają interes prawny w żądaniu stwierdzenia nieważności uchwały, bezsporny bowiem był fakt, że w chwili wniesienia pozwu byli członkami pozwanej Spółdzielni, a zaskarżona uchwała nakłada na nich obowiązki finansowe. Także powódka M. B., mimo sprzedaży w dniu 28 października 2011 roku przysługującego jej własnościowego prawa do lokalu, interesu prawnego nie utraciła. Wpłaty wynikające z zaskarżonej uchwały miały być bowiem regulowane od dnia 1 maja 2011 roku i wobec tej powódki powstał już obowiązek zapłaty należności za okres od 1 maja 2011 roku do dnia zbycia prawa do lokalu. Zaskarżona uchwała nadal zatem wpływa na jej obowiązki finansowe.

W ocenie Sądu I instancji dopuszczalne jest powództwo o ustalenie nieważności uchwały rady nadzorczej, która jako czynność prawna podlega reżimowi art. 58 § 1 kc. Sankcję nieważności pociąga za sobą jednak tylko sprzeczność uchwały z przepisami bezwzględnie obowiązującymi, z normami imperatywnymi i seiimporatywnymi.

W sprawie powodowie zarzucali, że zwalczana uchwała Rady Nadzorczej narusza bezwzględnie obowiązujący przepis art. 4 ust. 1 u.s.m., albowiem obarcza ich kosztami remontu elewacji wykraczającymi poza przewidziane w tym przepisie koszty związane z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości. Tymczasem poza zobowiązaniem ustawowym, także art. 24 ust. 1 statutu pozwanej Spółdzielni z dnia 10 czerwca 2010 roku przewiduje, że członkowie spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze prawa do lokalu, są zobowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości, w części przypadających na ich lokale, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu i uchwałami Rady Nadzorczej.

Sąd I instancji zauważył jednak, że koszty wywołane remontem budynku polegającym na jego dociepleniu są bezpośrednio związane z nieruchomością i dlatego wchodzą w skład kosztów jej eksploatacji i utrzymania, co przemawia za bezpodstawnością tego zarzutu powodów.

Zwalczana uchwała nie została tez podjęta z naruszeniem art. 78 § 2 u.p.s. i art. 6 ust. 3 u.s.m.. Bezwzględnie obowiązujący przepis art. 6 ust. 3 u.s.m. nakłada bowiem na spółdzielnię obowiązek utworzenia funduszu remontowego, z czego pozwana się wywiązała. Jednocześnie pozwana Spółdzielnia uregulowała kwestie dofinansowania kosztów remontu elewacji budynku przez mieszkańców przez dopłaty do funduszu remontowego dokonywane na podstawie uchwały rady nadzorczej. Regulamin rozliczania kosztów gospodarki zasobami mieszkaniowymi i ustalania opłat za używanie lokali przewidywał możliwość dodatkowego obciążenia mieszkańców częścią kosztów związanych z dociepleniem budynku i jednocześnie wprost wskazywał, że wpłaty będą zasilały fundusz remontowy, co tez znalazło odzwierciedlenie w § 2 zaskarżonej uchwały.

Sąd I instancji zauważył wreszcie, że pozwana nie uchybiła również procedurom związanym z nakładaniem na mieszkańców dodatkowych obciążeń związanych z docieplaniem budynków. Pozwana uzyskała zgodę „50% plus jeden” mieszkańców budynku położonego w C. przy ulicy (...) na to, aby obciążyć ich 30% wartości robót remontowych elewacji. Spośród 20 osób mieszkających w wymienionym budynku i posiadających tytuł prawny do lokalu, pozwana uzyskała zgodę 13. Wobec tego zastrzeżone w regulaminie z dnia 27 kwietnia 2009 roku minimum zostało zachowane. Powodowie zaś nie wykazali, aby deklaracje podpisane przez większość mieszkańców w 2006 roku musiały być zaktualizowane. Spośród deklaracji będących przedmiotem dowodu w sprawie, tylko jedna została podpisana przez powoda R. M.. Pozostałe dwanaście deklaracji zostało podpisanych przez innych mieszkańców budynku nieruchomości przy ulicy (...) w C., którzy po podjęciu zwalczanej uchwały nie kwestionowali jej zasadności i nie wycofali się ze złożonych w 2006 roku deklaracji.

W apelacji od powyższego wyroku powodowie zarzucili:

- naruszenie prawa materialnego: art. 4 ust. 1 i art. 6 ust. 3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych przez błędną ich wykładnię polegającą na przyjęciu, że dodatkowe koszty remontu elewacji wchodzą w skład kosztów eksploatacji i utrzymania nieruchomości w ramach funduszu remontowego, oraz art. 44 oraz 46 § 1 i 2 ustawy Prawo spółdzielcze w zw. z art. 58 § 1 kc przez ich niezastosowanie i naruszenie postanowień § 40 ust. 1 pkt 9 i 16 statutu oraz rozdziału III punktu 7 regulaminu gospodarki finansowej spółdzielni przez ich zastosowanie w sytuacji gdy spółdzielnia przekroczyła zakres swoich uprawnień ze skutkiem bezwzględnej nieważności uchwały;

- obrazę przepisów prawa procesowego: art. 217 § 2 kpc w zw. z art. 227 kpc przez pominięcie dowodu z dokumentu uzasadnienia wyroku Sądu okręgowego w poznaniu wydanego w sprawie o sygn. akt II Ca 1154/10 oraz art. 233 § 1 kpc przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i przyjęcie, że ilość mieszkań w budynku jest równoznaczne z ilością mieszkańców;

- błędne przyjęcie, że regulamin rozliczania kosztów gospodarki zasobami mieszkaniowymi i ustalania opłat za używanie lokali zatwierdzony uchwałą Rady nadzorczej nr(...) z dnia 27 kwietnia 2009 roku mógł stanowić podstawę prawną do złożenia w 2006 roku deklaracji przez mieszkańców o wyrażeniu zgody na czesiowe sfinansowanie elewacji i że zastrzeżone w regulaminie minimum zostało zachowane.

Domagali się zmiany ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku w kierunku stwierdzenia nieważności uchwały nr (...) oraz zasądzenia od pozwanej na ich rzecz kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

Zarzuty apelacji, czy to odnoszące się do naruszenia przepisu art. 217 § 2 k.p.c. przez pominięcie dowodu z dokumentu uzasadnienia wyroku wydanego w innej sprawie na okoliczność wyjaśnienia kwestii zgody mieszkańców budynku spółdzielni na jego docieplenie, czy to skierowane przeciwko ocenie dowodów w kwestii wymaganego quorum mieszkańców do wyrażenia skutecznej zgody na docieplenie budynku, wbrew wywodom strony skarżącej nie odnosiły się do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia o nieważności uchwały i nie wymagały szczególnego zainteresowania. Pozostałe zaś przydatne dla rozstrzygnięcia, a nie zwalczane apelacją, ustalenia Sądu pierwszej instancji, przyjęte zostały przez Sąd Apelacyjny za własne i dawały one podstawę do przyjęcia, że zaskarżony wyrok jest wadliwy.

Istota sporu sprowadzała się bowiem do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy podjęcie spornej uchwały mieściło się w granicach kompetencji Rady Nadzorczej. Trafnie bowiem powodowie zarzucali, że przekroczenie zakresu działania tego organu oznaczało naruszenie bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa i nieważność uchwały podjętej niezgodnie z ustawą ( art. 58 § 1 k.c.).

Zgodnie z przepisem art. 44 ustawy z dnia 16 września 1982 roku Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r.,Nr 188, poz. 1848 z późn. zm.) rada nadzorcza sprawuje kontrolę i nadzór nad działalnością spółdzielni w granicach zamkniętego katalogu zadań określonych w art. 46 ustawy. Jakkolwiek zakres działania rady według § 2 tego ostatniego przepisu może zostać poszerzony lub zawężony, w zależności od postanowień statutu, to ze statutu pozwanej Spółdzielni obowiązującego w dacie podejmowania zwalczanej uchwały wynika, że radzie nadzorczej powierzone zostały m. in. zadania w zakresie uchwalania zasad gospodarki finansowej spółdzielni, uchwalania zasad rozliczania kosztów ponoszonych na eksploatację budynków i budowli oraz modernizację budynków, a także uchwalanie regulaminu ustalającego szczegółowe zasady gospodarki zasobami mieszkaniowymi, ich rozliczanie i ustalanie wysokości opłat za lokale ( § 40, ust. 1, pkty 6, 9 i 16 statutu). W ramach tej ostatniej kompetencji pozwana powoływała się na regulamin rozliczania kosztów gospodarki zasobami mieszkaniowymi i ustalania opłat, uchwalony przez Radę Nadzorczą 27 kwietnia 2009 roku, jeszcze pod rządami poprzedniego statutu, w którym to regulaminie w części II, w punkcie 12 dopuszczona została możliwość dodatkowego obciążenia członków, osób i właścicieli nie będących członkami spółdzielni częścią kosztów remontów polegających na dociepleniu budynku za zgodą „50% plus jedna osoba” posiadających tytuł prawny do lokalu w danej nieruchomości i zasilenia tym sposobem funduszu remontowego. Nie ulega jednak wątpliwości, że podjęcie uchwały w sprawie częściowego pokrywania kosztów remontu elewacji konkretnego budynku przez jego mieszkańców i obarczenie ich imiennie ciężarem opłat, w jednakowej zresztą dla każdego wysokości bez względu na powierzchnię zajmowanego lokalu, nie miało umocowania w powierzonych radzie nadzorczej w statucie uprawnieniach i wykraczało poza zakres jej działania określony w art. 46 prawa spółdzielczego. W takim zaś stanie rzeczy rada nadzorcza spółdzielni nie może być uważana za organ właściwy do indywidualnego nakładania na mieszkańców lokali w budynku określonych obowiązków finansowych, przekroczenie zaś przez nią uprawnień oznacza naruszenie prawa i bezwzględną nieważność uchwały podjętej niezgodnie z ustawą ( art. 58 § 1 k.c.).

Z tych względów na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zaskarżony wyrok należało zmienić i stwierdzić nieważność zaskarżonej uchwały, rozstrzygnięcie o zwrocie powodom wygrywającym spór od przeciwnika kosztów procesu opierając na przepisie art. 98 § 1 k.p.c. i art. 99 w zw. z art. 98 § 3 k.p.c.

SSA Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga SSA Waldemar Kryślak (del.)SSO Maciej Rozpędowski