Wyrok SA w Białymstoku z 7 października 2015 w sprawie o zadośćuczynienie.

Sygn. akt I ACa 471/15

WYROK

Dnia 7 października 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Jarosław Marek Kamiński

Sędziowie

:

SA Magdalena Pankowiec

SO del. Grażyna Wołosowicz (spr.)

Protokolant

:

Anna Bogusławska

po rozpoznaniu w dniu 7 października 2015 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa A. K.

K. K.

przeciwko (...) w W.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach

z dnia 12 lutego 2015 r. sygn. akt I C 331/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1. I 3. o tyle, że zasądzoną w nim kwotę obniża do 40 000 (czterdzieści tysięcy) złotych,

b)  w punkcie 2. i 3. o tyle, że zasądzoną w nim kwotę obniża do 40 000 (czterdzieści tysięcy) złotych,

c)  w punkcie 4. w ten sposób, że koszty zastępstwa procesowego pomiędzy stronami wzajemnie znosi,

d)  dodaje punkt 7. o treści: „zasądza od pozwanego (...)w W. na rzecz powoda A. K. kwotę 109,68 (sto dziewięć złotych 68/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  w pozostałym zakresie apelację oddala;

III.  zasądza od powodów A. K. i K. K. na rzecz pozwanego (...) w W. kwotę 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

(...)

UZASADNIENIE

A. K. i K. K. wnosili o zasądzenie na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. od pozwanego (...)w W. kwot po 100.000 złotych na rzecz każdego z nich, w tym z odsetkami ustawowymi: A. K. od dnia 23.11.2013 r. do dnia zapłaty, zaś K. K. od dnia 26.11.2013 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za naruszenie ich dóbr osobistych.

(...) w W. wnosiło o oddalenie powództw w całości i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego.

Wyrokiem z dnia 12 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy w Suwałkach: zasądził od pozwanego (...)w W. na rzecz powoda A. K. tytułem zadośćuczynienia kwotę 70.000 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 23 listopada 2013 r. do dnia zapłaty (punkt 1.); zasądził od pozwanego (...)w W. na rzecz powódki K. K. tytułem zadośćuczynienia kwotę 70.000 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 26 listopada 2013 r. do dnia zapłaty (punkt 2.); oddalił powództwa w pozostałym zakresie (punkt 3.); zasądził od pozwanego (...) w W. na rzecz powodów A. K. i K. K. kwotę 5.532,25 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt 4.); nakazał zwrócić na rzecz powodów A. K. i K. K. od Skarbu Państwa (kasa Sądu Okręgowego w Suwałkach) łączną kwotę 240,64 złotych tytułem nadpłaconych zaliczek w sprawie (punkt 5.) oraz nakazał pobrać od pozwanego (...)w W. na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Okręgowego w Suwałkach) kwotę 5.000 złotych tytułem brakujących opłat sądowych od pozwów (punkt 6.).

Z ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy wynikało, że w dniu (...) około godziny 20.00 na drodze A. – R., J. Ł. kierując samochodem osobowym marki F. (...) o nr rej. (...) nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, w ten sposób, że kierując wyżej wymienionym pojazdem nie zachował ostrożności oraz bezpiecznego odstępu od wyprzedzanych rowerzystów i najechał na tył roweru kierowanego przez E. K., wskutek czego doznała ona obrażeń ciała skutkujących śmiercią. Za spowodowanie tego wypadku J. Ł. został prawomocnie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Augustowie z dnia 27 grudnia 2001 r., sygn. akt II K 808/01 zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 12 kwietnia 2002 r., sygn. akt II Ka 103/02 (dowody: odpis wyroku k.17-18, odpis aktu zgonu k.83). W chwili kolizji sprawca szkody – J. Ł. korzystał z ochrony ubezpieczeniowej pozwanego (...)w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ich ruchem na podstawie polisy nr (...) ( dowód: akta szkody w wersji elektronicznej k. 202).

Z dalszych ustaleń Sadu I instancji wynikało, że E. K. urodziła się (...), a zatem w chwili śmierci miała 19 lat (dowód: akt zgonu k. 83). Oprócz zmarłej córki powodowie mieli troje dzieci, syna – W. K. w wieku 27 lat i zamieszkującego z rodzicami oraz dwie córki: B. K. lat 26 i M. K. lat 30, które założyły swoje rodziny. Zmarła była najstarszym dzieckiem powodów. W chwili śmierci mieszkała z rodzicami. Uczyła się w Technikum Ekonomicznym w S.. Była wzorową uczennicą. Po zdaniu matury została przyjęta na Politechnikę B. bez egzaminów. Córka E. dużo pomagała rodzicom. Potrafiła się zając domem i rodzeństwem, robiła zakupy, pomagała rodzeństwu w nauce. Wspólnie z matką wypiekała sękacze, potrafiła ugotować obiad.

Powodowie prowadzą gospodarstwo rolne o powierzchni około 22 ha. Zajmują się produkcją zwierzęcą, produkcją mleka i ich przychód wynosi 19.000 złotych miesięcznie. Podali, że po śmierci córki mieli problemy z wykonywaniem pracy na gospodarstwie i zmuszeni byli zaciągnąć kredyty. Zmienili się bardzo po śmierci córki, byli załamani. Brali leki uspokajające. Praca na gospodarstwie im nie wychodziła tak jak wcześniej. Nie mieli sił i chęci żeby pracować. Doświadczyli najbardziej bolesnej straty jaką jest śmierć dziecka. Oboje przeżywali ogromny stres, borykali się z rozpaczą, smutkiem, złością. Powódka K. K. chciała przebywać w samotności, unikała kontaktów z innymi ludźmi, brakowało jej chęci do podjęcia obowiązków dnia codziennego, nie mogła jeść, gotować, trudno było jej do czegokolwiek się zabrać. Traumatyczne doświadczenie spowodowało zamrożenie emocjonalne. Oboje przyjmowali leki uspokajające. Oboje przechodzili kolejne etapy straty: szok, wypieranie, niedowierzanie, targowanie się, złość. Nie są pogodzeni ze śmiercią córki i nie będą prawdopodobnie w stanie z tym się pogodzić. Odczuwają przygnębienie, poczucie straty i krzywdy. Powracają myślami w dniu jej urodzin, imienin, w rocznicę wypadku, podczas świat i uroczystości. Zaburzenia emocjonalne powstałe po śmierci córki potencjalnie nie wywołały trwałego uszczerbku na zdrowiu powodów. Natomiast pozostało cierpienie psychiczne. Powodowie z pomocy psychiatry ani psychologa nie korzystali, ale pomoc nieśli im ksiądz i siostra zakonna, którzy wspierali ich duchowo.

(dowody: przesłuchanie świadka M. H. k. 204, przesłuchanie stron k. 203v-204, 272-273, odpis aktu urodzenia k.110,112, odpis aktu małżeństwa k.111, kserokopie dowodów osobistych k.113-115, oświadczenia o stanie rodzinnym k. 117-124, opinia psychologiczna k.227-231).

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Augustowie z dnia 15 maja 2003 r., sygn. akt IC 58/03 zostały zasądzone od (...) w B. Filia w S. na rzecz każdego z powodów A. K. i K. K. kwoty po 7.500 złotych tytułem odszkodowania z powodu znacznego pogorszenia się ich sytuacji życiowej powstałej wskutek śmierci córki E. K. – art. 446 § 3 k.c. (dowód: k.102-110).

Pismem z dnia 7 listopada 2013 r. pełnomocnik powodów wystąpił do pozwanego między innymi z roszczeniami z tytułu przedmiotowego wypadku i śmierci E. K. (dowody: zgłoszenie szkody k. 84-89, akta szkody – płyta CD k. 202). Pozwany pismem z dnia 25 listopada 2013 r. w odpowiedzi do zgłoszonych roszczeń, odmówił uznania roszczenia powódki K. K. z tytułu zadośćuczynienia z art. 488 k.c. i tym samym wypłaty świadczenia. Podobnie pismem z dnia 22 listopada 2013 r. pozwany poinformował powoda A. K. o odmowie wypłaty i uznania odszkodowania (dowód: pisma k. 92-94, 100-101). Powodowie otrzymali od pozwanego kwotę 5.186,70 złotych tytułem zwrotu kosztów pogrzebu, kosztów uszkodzenia roweru i kosztów wystawienia nagrobka. Ponadto powódka K. K. otrzymała w dniu 21.11.2013 r. kwotę 4087,10 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu (zwrot potrąconej kwoty z zasiłku pogrzebowego wypłaconego przez ZUS – akta szkody na płycie CD k. 202).

Sąd Okręgowy wskazywał, że zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 392 z późn. zm.) z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Przepis ten kształtuje granice odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciela, której źródłem jest czyn niedozwolony kierującego pojazdem objętego ochroną ubezpieczeniową i odpowiedzialność ubezpieczonego wynikająca z art. 436 § 1 i 2 k.c. oraz art. 435 § 1 k.c. i art. 415 k.c. W niniejszej sprawie na podstawie umowy ubezpieczenia stwierdzonej polisą nr (...) pozwany odpowiada za szkodę spowodowaną przez J. Ł.. Odpowiedzialność sprawcy wypadku z dnia (...) za szkodę na osobie córki powodów na gruncie niniejszej sprawy nie budziła wątpliwości. Okoliczności tej pozwany nie kwestionował, a znajduje ona przy tym potwierdzenie w wyroku Sądu Rejonowego w Augustowie z dnia 27 grudnia 2001 r., sygn. akt II K 808/02, zmienionego wyrokiem Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 12 kwietnia 2002 r., sygn. akt II Ka 103/02, których treścią Sąd jest związany w niniejszym postępowaniu na mocy art. 11 k.p.c. W przypadku szkód na osobie (uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub śmierć poszkodowanego) stosuje ogólne zasady odszkodowawcze przyjęte w kodeksie cywilnym w art. 444 k.c. – 449 k.c. w zw. z ar. 361 k.c. – 363 k.c. Ubezpieczyciel odpowiada za wszelkie szkody związane z ruchem pojazdu, chyba, że ustawodawca wyraźnie którąś z nich wyłączył. Nie ma przepisu wskazującego na wyłączenie odpowiedzialności pozwanego za naruszenie dóbr osobistych w związku ze spowodowaniem wypadku. Wywodził, że Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09 (OSP 2011/2/15,LEX nr 599865) stwierdził, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego (na skutek obrażeń odniesionych w wypadku drogowym) przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznawaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Sąd Okręgowy podzielił również stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 11.05.2011 r., sygn. I CSK 621/10, zgodnie z którym najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed 3.08.2008 r., a więc przed wejściem w życie art. 446 § 4 k.c. Wprowadzenie art. 446 § 4 k.c. doprowadziło bowiem jedynie do zmiany w sposobie realizacji roszczenia przez skonkretyzowanie osób uprawnionych do jego dochodzenia oraz przesłanek jego stosowania. Sąd I instancji wskazywał, że ukształtowany pogląd w judykaturze przesądza, że więź rodzinna jest dobrem osobistym, a jego naruszenie uzasadnia przyznanie zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. w sytuacji gdy śmierć członka rodziny nastąpiła na skutek deliktu – wypadku komunikacyjnego, który miał miejsce przed 3 sierpnia 2008 r. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela obejmuje także krzywdę, jakiej doznała na skutek deliktu nie tylko osoba bezpośrednio jego konsekwencjami dotknięta, ale także, która na skutek wywołanej tym deliktem śmierci doznała krzywdy wynikającej z nagłego i niespodziewanego zerwania więzi rodzinnych, przy czym jest taką osobą członek najbliższej rodziny zmarłego. Zdaniem Sądu Okręgowego, prawo do życia rodzinnego i utrzymywanie tego rodzaju więzi stanowi dobro osobiste i podlega ochronie na podstawie art. 23 k.c. i 24 k.c.

Następnie Sąd I instancji wskazał, że postępowanie dowodowe wykazało, że więzi między zmarłą E. K. a powodami były silne. Była ona osobą młodą, zdolną, pracowitą i uczynną. Zmarła w chwili wypadku miała 19 lat. Była najstarszym dzieckiem powodów. Służyła im wsparciem i pomocą. W wyniku śmierci córki, powodowie doznali wstrząsu psychicznego. Oboje nie są pogodzeni ze śmiercią córki i nie będą prawdopodobnie w stanie z tym się pogodzić. Zadośćuczynienie ma zrekompensować niezależnie od bólu spowodowanego śmiercią osoby bliskiej, krzywdę spowodowaną przedwczesną utratą członka rodziny. Przedwczesna śmierć dziecka naruszyła więc dobro osobiste powodów, jakim jest wieź rodzinna, dająca możliwość funkcjonowania w pełnej rodzinie i radości z obcowania z innymi. Skutki zdarzenia są tym bardziej odczuwalne, że E. K. do chwili śmierci mieszkała z rodzicami, pozostawała z nimi w szczególnie bliskich relacjach.

Sąd Okręgowy stwierdził następnie, że rolą zadośćuczynienia jest złagodzenie negatywnych doznań wynikających z naruszenia dóbr osobistych. Przy określaniu wysokości zadośćuczynienia uwzględnił nieodwracalny rozmiar krzywdy, jakiej doznali powodowie. Oboje oni po upływie 14 lat od chwili zdarzenia, nadal bardzo przeżywają śmierć córki. Z opinii biegłego psychologa, którą Sąd podzielił, uznając za fachową i rzetelną, wynika, że reakcją powodów na śmierć córki jest ich cierpienie psychiczne, które trwa do chwili obecnej. Okoliczności te, zdaniem Sądu I instancji pozwalały przyjąć, że odpowiednim zadośćuczynieniem za naruszenie dóbr osobistych powodów w postaci bezpowrotnie zerwanej więzi rodzinnej ze zmarłą nagle córką, naruszenie prawa do życia w pełnej rodzinie, prawa do uzyskiwania pomocy i oparcia w rodzinie są kwoty po 70.000 złotych, co skutkowało uwzględnieniem powództwa w części. Stąd też orzeczono jak w pkt. 1 i 2 wyroku, przy czym o odsetkach orzeczono z mocy art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w zw. z art. 481 k.c. W pozostałym części powództwa zostały oddalone jako wygórowane w stosunku do ustalonych okoliczności, jak też upływu czasu od zaistniałego zdarzenia, to jest prawie 14 lat. (pkt. 3 wyroku). O kosztach procesu orzeczono stosując wyrażoną w art. 98 k.p.c. zasadę odpowiedzialności za wynik procesu i stosunkowo rozdzielając koszty zgodnie z art. 100 k.p.c. stosownie do wyników procesu (70 % - 30 %). Na podstawie art. 84 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazano zwrócić powodom kwotę 240,64 złotych tytułem nadpłaconych zaliczek w sprawie. Stosownie do art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 5.000 złotych tytułem brakujących opłat od pozwów.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 12 lutego 2015 roku wniósł pozwany (...)w W., który zaskarżył ww. wyrok w części, tj.:

a.  w punkcie 1 – w zakresie zasądzającym na rzecz powoda A. K. kwotę ponad 40 000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 listopada 2013 r. do dnia zapłaty,

b.  w punkcie 2 – w zakresie zasądzającym na rzecz powódki K. K. kwotę ponad 40 000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 listopada 2013 r. do dnia zapłaty,

c.  w punkcie 4 i 6 w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucał naruszenie prawa materialnego i procesowego, a w szczególności:

1.  naruszenie art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c. w zw. art. 6 k.c. poprzez przyznanie powodom A. K. i K. K. kwot zadośćuczynienia za krzywdę, które są rażąco zawyżone, w wyniku dokonania przez Sąd niewłaściwej oceny rozmiaru cierpień psychicznych powodów, z następujących względów:

a)  powodowie nie wykazali, aby w wyniku skutków zdarzenia z dnia 25.06.2001 r. doznali krzywdy w postaci ujemnych przeżyć związanych z cierpieniami psychicznymi i fizycznymi wynikającymi z naruszenia dobra osobistego, które wymagałaby naprawienia w formie zadośćuczynienia w kwocie aż 70.000,00 złotych, w sytuacji gdy materiał dowodowy zebrany w sprawie, a w szczególności wnioski wynikające z opinii biegłych psychiatry i psychologa świadczą o tym, że powodowie nie doznali trwałego ani długotrwałego uszczerbku na zdrowiu psychicznym w związku ze skutkami zdarzenia z dnia 25.06.2001 r., nie korzystali z pomocy specjalistów, nie korzystali z leczenia psychologicznego,

b)  Sąd I instancji ustalając wysokość zadośćuczynienia nie wziął pod uwagę przy miarkowaniu zadośćuczynienia wszystkich koniecznych okoliczności, które mają znaczenie dla ustalenia jego wysokości, m. in. tego, że:

od dnia zdarzenia minęło już 14 lat, a zgodnie z obowiązującą linią orzeczniczą okoliczność czynnika czasu ma wpływ na wysokość zadośćuczynienia, gdy jest ono dochodzone po upływie znacznego okresu czasu od naruszenia dóbr osobistych,

powodowie nie wykazali aby wskutek zdarzenia zostały w jakikolwiek sposób zaburzone ich codzienne funkcjonowanie i aktywność życiowa, zawodowa, społeczna i osobista, powodowie funkcjonują prowadzą dobrze prosperujące gospodarstwo,

powodowie nie pozostali na skutek zdarzenia osobami samotnymi, pozbawionymi oparcia i pomocy, w szczególności dlatego, że mają trójkę dzieci, a jedno z nich z nimi na stałe zamieszkuje,

c)  przyznane na rzecz powodów kwoty zadośćuczynienia doprowadzą nie tyle do złagodzenia krzywdy, co do ich znacznego wzbogacenia (zwłaszcza uwzględniając warunki społeczno – ekonomiczne woj. (...)), co jest ewidentnie sprzeczne z istotą instytucji zadośćuczynienia i co budzi uzasadnione wątpliwości z punktu widzenia zasad współżycia społecznego i co stawia powodów w sytuacji lepszej aniżeli poszkodowanych, którzy w sposób nie budzący wątpliwości wykazali doznanie rozstroju zdrowia psychicznego i zaburzeń w codziennym funkcjonowaniu;

2.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak dokonania wszechstronnej oceny dowodów - opinii biegłego psychologa i oparcia na niej całego rozstrzygnięcia, podczas gdy wnioski w opinii są raczej ogólnymi stwierdzeniami, a nie konkretnymi danymi dotyczącymi stanu psychicznego powodów oraz poprzez dokonanie wybiórczego wysnucia wniosków z w/w opinii biegłej i przyjęcie na ich podstawie, że rozmiar krzywdy doznanej przez powodów A. K. i K. K. uzasadniał przyznanie im kwot zadośćuczynienia w kwotach po 70.000,00 złotych, podczas gdy wnioski wynikające z opinii biegłego psychologa, świadczą o tym, że powodowie nie doznali trwałego ani długotrwałego uszczerbku na zdrowiu psychicznym w związku ze skutkami zdarzenia z dnia 25.06.2001 r.;

3.  naruszenie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. przez nieprawidłowe przyjęcie, że powodom należy się od pozwanego zwrot kosztów zastępstwa procesowego w wysokości po 3.600,00 złotych (łącznie 7.200,00 złotych), zaś pozwany poniósł koszt jedynie w wysokości 3.600,00 złotych, podczas gdy powodowie byli w trakcie postępowania reprezentowani przez tego samego pełnomocnika procesowego, przy czym wymagany nakład pracy pełnomocników obu stron procesowych był taki sam, bowiem pełnomocnik pozwanego musiał w trakcie postępowania ustosunkować się do żądań sformułowanych zarówno przez powódkę, jak też powoda, a tym samym nie ma uzasadnionych podstaw dla przyznania powodom kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości, a pozwanemu w wysokości minimalnej - strony powinny zatem ponieść takie same koszty wymagane do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

Wskazując na powyższe, wnosił o:

a.  zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części tj.

a)  w punkcie 1 – poprzez obniżenie zasądzonej na rzecz powoda A. K. kwoty zadośćuczynienia do kwoty 40 000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23.11.2013 r. do dnia zapłaty,

b)  w punkcie 2 – poprzez obniżenie zasądzonej na rzecz powódki K. K. kwoty zadośćuczynienia do kwoty 40 000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23.11.2013 r. do dnia zapłaty,

c)  w punkcie 4 – poprzez rozstrzygnięcie o kosztach procesu stosownie do wyniku sporu,

d)  w punkcie 6 – poprzez rozstrzygnięcie o zwrocie brakujących opłat od pozwów stosownie do wyniku sporu;

b.  zasądzenie od każdego z powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego, za instancję odwoławczą.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie w zdecydowanej części.

Sąd I instancji poczynił w niniejszej sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za własne. Przywołał do oceny roszczeń powodów właściwe normy prawne, jednakże wyciągał z analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie w pełni właściwe wnioski.

Bezspornym w sprawie było, że powodowie należą do kręgu osób uprawnionych do otrzymania odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę doznaną w wyniku naruszenia ich dóbr osobistych – prawa do życia w rodzinie, gdyż w wypadku komunikacyjnym zginęła osoba im najbliższa - córka. Przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej pozwane (...) zobowiązało się do zapłacenia określonego w umowie świadczenia za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający lub osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia, przy czym zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela obejmuje także krzywdę jakiej doznała na skutek deliktu nie tylko osoba bezpośrednio dotknięta jego następstwami, ale także w przypadku śmierci takiej osoby – członkowie najbliżej rodziny zmarłego z powodu wywołanej tym deliktem krzywdy, wynikającej z nagłego i niespodziewanego zerwania więzi rodzinnych (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2012 r., III CZP 93/12 Biul. SN 2012, nr 12, poz.11).

Oceniając żądanie zadośćuczynienia - podkreślenia wymaga, iż ustawodawca nie sprecyzował kryteriów jego ustalenia, pozostawiając w tym zakresie swobodę sądowi orzekającemu.

W tym kontekście należy wskazać, że zadośćuczynienie jest roszczeniem o charakterze ściśle niemajątkowym mającym za zadanie kompensatę doznanej krzywdy, a zatem nie powinno ono mieć na celu wyrównania strat poniesionych przez członków najbliższej rodziny zmarłego, lecz ma pomóc dostosować się do nowej rzeczywistości. W doktrynie i orzecznictwie podnosi się, że istotę szkody niemajątkowej wiąże się z naruszeniem czysto subiektywnych przeżyć człowieka. Ma ona także na celu złagodzenie cierpienia wywołanego utratą osoby bliskiej. Okoliczności wpływające na wysokość tego świadczenia to miedzy innymi: dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rola jaką w rodzinie pełniła osoba zmarłego, charakter i rodzaj zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu pozostałych członków rodziny oraz stopień w jakim pozostali członkowie będą umieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości i na ile zdolni są zaakceptować obecny stan rzeczy. Zadośćuczynienie ma jednocześnie kompensacyjny charakter, wobec czego powinno reprezentować ekonomicznie odczuwalną wartość (vide: uchwała Sądu Najwyższego z 8 grudnia 1973 r., III CZP 37/73, OSN 1974, Nr 9, poz. 145, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 1990 r., II CR 225/90), jednak z nie powinno być też wygórowane.

Z uwagi na treść wyjaśnień i zeznań powodów oraz słuchanego w sprawie świadka M. H., Sąd nie miał wątpliwości, że po wypadku komunikacyjnym i śmierci E. K. - życie powodów uległo zmianie. Powodowie mieszkali wspólnie z E. K., spędzali z nią swój wolny czas, tworzyli bardzo zgodną rodzinę. Niewątpliwie jej śmierć u powodów wywołała cierpienie i reakcję żałoby, objawiającą się stanami niepokoju i przygnębienia. Powodom trudno było pogodzić się z nagłą i niespodziewaną śmiercią dziecka, w którym niewątpliwie mogli mieć oparcie i wymierną pomoc w czynnościach dnia codziennego. Bez wątpienia była to dla nich niepowetowana strata. Gdyby nie doszło do tragicznego zdarzenia, można zakładać, że powodowie i E. K., jeszcze przez wiele lat tworzyliby szczęśliwą i zgodną rodzinę. Śmierć dziecka to ewidentnie we właściwie funkcjonującej rodzinie, gdzie jej członków łączą silne, prawidłowo wykształcone więzy rodzinne, jak u powodów, to bolesna i niespodziewana strata zwłaszcza gdy śmierć dziecka jest nagła.

Naruszenie tak silnych więzi rodzinnych w ocenie Sądu Odwoławczego zasługiwało na wzmożoną ochronę i stosowną rekompensatę, jednakże nie w wysokości jaką przyjął Sąd pierwszej instancji.

Z opinii psychologicznej opracowanej na potrzeby niniejszej sprawy wynika bowiem, że śmierć córki choć z pewnością była dla powodów traumatycznym i trudnym doświadczeniem, które mimo upływu czasu oddziaływuje na ich życie w formie bolesnych wspomnień, poczucia bólu i pustki po stracie dziecka, to jednak nie pozostawiło trwałego uszczerbku na ich zdrowiu. Nigdy nie korzystali ani z porad psychiatry, ani psychologa. Okoliczności te wskazują, że przeżycia powodów nie były na tyle silne, aby doprowadziły do poważnego rozstroju ich zdrowia psychicznego. Zaadoptowali się do nowej sytuacji, nadal prowadzą gospodarstwo rolne. W relacji z wnukami odnaleźli sens życia.

Nie sposób też nie zauważyć, iż od tragicznego zdarzenia upłynęło już ponad czternaście lat i emocje które dziś towarzyszą powodom nie mają już takiego nasilenia, jak bezpośrednio po zdarzeniu, w którym zginęła ich młoda, zdolna, dopiero wkraczająca w dorosłe życie córka. Naturalnym jest bowiem, że ujemne uczucia związane ze śmiercią osoby bliskiej z upływem lat ulegają złagodzeniu. Uwzględniając zatem, że Sąd bierze pod uwagę stosownie do treści art. 316 k.p.c. stan istniejący na datę zamknięcia rozprawy – zasądzone na rzecz powodów przez Sąd I instancji kwoty należało zdaniem Sądu Apelacyjnego uznać za rażąco wygórowane.

Mając powyższe na uwadze, orzeczenie Sądu I instancji wymagało korekty poprzez zasądzenie na rzecz powodów kwot po 40 000 złotych tytułem stosownej rekompensaty doznanych przez powodów krzywd.

Z tych względów Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 §1 k.p.c. i art. 385 k.p.c., orzekł jak w sentencji. Zmiana zaskarżonego wyroku wymagała dostosowania zawartego w nim rozstrzygnięcia o kosztach procesu, do ostatecznego wyniku sprawy, stosownie do treści art. 100 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 i w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., mając na względzie, że apelacja pozwanego nie została uwzględniona jedynie w nieznacznej części (w zakresie kosztów postępowania) oraz wynagrodzenia pełnomocnika procesowego ustalonego na podstawie na podstawie § 12 ust 1. pkt.1) w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2002 Nr 163 poz. 1349 ze zm.).

(...)