Wyrok SA w Białymstoku z 5 maja 2016 r. w sprawie o ustalenie nieważności, wydanie, zapłatę.

Sygn. akt I A Ca 1073/15

WYROK

Dnia 5 maja 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Bogusław Dobrowolski

Sędziowie

:

SA Małgorzata Dołęgowska

SO del. Dariusz Małkiński (spr.)

Protokolant

:

Urszula Westfal

po rozpoznaniu w dniu 27 kwietnia 2016 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. C. (1)

przeciwko R. K., B. C. (1), B. A. (1), D. G., A. M., H. C. (1), I. K. i B. C. (2)

o ustalenie nieważności, wydanie, zapłatę i przywrócenie stanu poprzedniego lub o zapłatę

na skutek: zażalenia powoda na postanowienia zawarte w punktach I i II wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 21 maja 2015 r. sygn. akt I C 68/14

oraz apelacji powoda od rozstrzygnięcia zawartego w punktach III – V powyższego wyroku

I.  oddala apelację;

II.  oddala zażalenie;

III.  zasądza od powoda na rzecz każdego z pozwanych kwoty po 5.400 (pięć tysięcy czterysta) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

(...)

UZASADNIENIE

Powód Z. C. (1) domagał się w pozwie skierowanym przeciwko pozwanym: D. G., A. M., R. K., H. C. (1), I. K., B. C. (1), B. C. (2) i B. A. (1):

1.  ustalenia nieważności trzech aktów notarialnych sporządzonych przed notariuszem D. G. w Kancelarii Notarialnej w L.: dwóch dnia 12.05.2006 r. (Rep. A Nr (...), Rep. A Nr (...) oraz jednego dnia 4.07.2006 r. (Rep.(...)), na podstawie których udzielone zostały pełnomocnictwa do określonych czynności prawnych, a także unieważnienia sporzą­dzonych na podstawie tych aktów wypisów;

2.  ustalenia nieważności aktu notarialnego sporządzonego przed notariuszem I. K. w Kancelarii Notarialnej w D. dnia 6.07.2006 r. (Rep. (...)), w którym zawarta została umowa kupna- sprzedaży nieruchomości, a mianowicie działek gruntu oznaczonych numerami geodezyjnymi (...), położonych w L. przy ul. (...), dla której to nierucho­mości Sąd Rejonowy w Lidzbarku Warmińskim prowadził wówczas księgę wieczystą o nr Kw (...);

3.  stwierdzenia nieważności aktu nota­rialnego sporządzonego przed notariuszem A. M. w Kancelarii Notarialnej w L. dnia 17.04.2013 r. (Rep. (...)), w którym zawarta została umowa kupna- sprzedaży spornej nieruchomości, objętej księgą wieczystą nr O. L./ (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Bartoszycach - Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w L., pomiędzy sprzedającym B. A. (1), a nabywcą - Powiatem (...), reprezentowanym przez Starostę i Wice- starostę,

4.  a nadto zwrotu (wydania) na jego rzecz sprzedanej nieruchomo­ści w takim stanie, w jakim znajdowała się ona w dniu podpisania pierwszego aktu notarial­nego i jej sprzedaży, szacując przy tym koszty przywrócenia tej nieruchomości do stanu po­przedniego na kwotę 2.000.000 zł oraz naprawienia powstałej z tego tytułu szkody przez za­sądzenie na jego rzecz kwoty 2.500.000 zł solidarnie od wszystkich pozwanych na mocy art. 415 k.c., art. 417 k.c. i art. 472 k.c.

Wyrokiem z dnia 21.05.2015 r. zapadłym w sprawie o sygn. akt: I C 68/14 Sąd Okręgowy w Olsztynie odrzucił pozew Z. C. (1) skierowany przeciwko pozwanym: B. C. (1), B. A. (1), I. K. i H. C. (1) w części dotyczącej żądania ustalenia nieważności umowy sprzedaży nieruchomości z dnia 6.07.2006 r. zawartej w formie aktu notarialnego rep. A Nr (...) przed notariuszem I. K.; odrzucił pozew przeciwko pozwanemu B. A. (1) w części dotyczącej żądania wydania nieruchomości, przywrócenia jej do stanu poprzedniego, zapłaty kar za opóźnienie w wydaniu nieruchomości oraz czynszu za użytkowanie nieruchomości za okres od dnia 01.10.2006 r. do dnia 30.09.2011 r.; oddalił powództwo w stosunku do pozwanych: B. K., I. K. i H. C. (1) w części dotyczącej ustalenia nieważności umowy sprzedaży nieruchomości z dnia 17.04.2013 r. zawartej w formie aktu notarialnego rep. A Nr (...) przed notariuszem A. M., żądania wydania nieruchomości, przywrócenia jej do stanu poprzedniego, zapłaty kar za opóźnienie w wydaniu nieruchomości, czynszu za użytkowanie nieruchomości i odszkodowania oraz co do pozwanego B. A. (1) w części dotyczącej ustalenia nieważności umowy sprzedaży nieruchomości z dnia 17.04.2013 r. zawartej w formie aktu notarialnego rep. A Nr (...) przed notariuszem A. M. , żądania zapłaty odszkodowania i czynszu za użytkowanie nieruchomości za okres od dnia 31.09.2006 r. do dnia 30.09.2014 r.; oddalił powództwo w całościw stosunku do pozwanych: D. G., A. M., B. C. (2) i R. K. i orzekł o kosztach procesu.

Rozstrzygnięcie to Sąd oparł o następujące ustalenia faktyczne i ocenę prawną.

Spadek po J. C., zmarłej dnia (...)na podstawie ustawy nabyli: mąż S. C. w 4/16 czę­ściach oraz dzieci: I. C., H. C. (1), Z. C. (1) i B. C. (1), każde z nich w części wynoszącej 3/16.

Dnia 12.05.2006 r. przed notariuszem D. G. w jej Kancelarii Notarialnej w L. Z. C. (1) udzielił pełnomocnictwa (akt notarialny Rep. (...) (...)) swojej siostrze - pozwanej H. C. (1) do reprezentowania go w sądzie w sprawie o dział spadku po zmarłej J. C. oraz zniesienie współwłasności nieruchomości zabudowanej, położonej w L. przy ul. (...), składającej się z działek gruntu oznaczonych numerami ewidencyjnymi (...), o powierzchni 8.372 m 2, któ­rej był współwłaścicielem do 3/32 części, do składania oświadczeń i wniosków w sądzie w sprawie o dział spadku i zniesienie współwłasności, do jej zbycia w formie darowizny również na rzecz pełnomocnika, działu spadku lub zniesienia współwłasności jego udziału w opisanej wyżej nieruchomości, jak również udziałów we współwłasności poszczególnych przedmiotów majątkowych wchodzących w skład spadku po matce J. C. oraz udziałów we współwłasności poszczególnych przedmiotów majątkowych wchodzących w skład spadku, na rzecz osób i na warunkach według uznania pełnomocnika, a także do sprze­daży jego udziału w opisanej nieruchomości na rzecz osób, również na rzecz pełnomocnika, do dopuszczenia nabywców do współposiadania, do składania oświadczeń i wniosków w urzędach, instytucjach, organach samorządowych, organach administracji publicznej oraz do innych czynności szczegółowo w treści tego pełnomocnictwa wymienionych.

Tego samego dnia przed w/w notariuszem pełnomocnictwa udzielił także S. C. (ojciec powoda) swojemu synowi - pozwanemu B. C. (1) (akt notarialny Rep. (...) (...)). Zakres tego pełnomocnictwa był analogiczny do pełnomocnictwa wyżej opisanego, z uwzględnieniem przysługującego mocodawcy udziału we współwłasności nieruchomości.

W dniu 4.07.2006 r. przed notariuszem D. G. w jej Kancelarii Notarialnej w L. także I. C. udzieliła swojemu bratu - pozwanemu B. C. (1) pełnomocnictwa (akt notarialny Rep. (...) (...)) m.in. do sprzedaży jej udziału w spadku po matce J. C., jak również udziałów we współwłasności poszczególnych przedmiotów ma­jątkowych, wchodzących w skład spadku.

Dnia 12.05.2006 r. S. C. sporządził własnoręczny te­stament, w którym do całości spadku powołał powoda Z. C. (1), ponie­waż nie otrzymał on od swoich rodziców żadnych składników majątkowych, tak jak to miało miejsce w przypadku jego rodzeństwa.

S. C. zmarł dnia (...), o czym powód i pozwani: H. C. (1), B. C. (1) i B. C. (2) dowiedzieli się w dniu zgonu. Mimo to, dnia 6.07.2006 r. pozwana H. C. (1), działająca w imieniu własnym i swojego brata Z. C. (1), oraz pozwany B. C. (1), działający w imieniu własnym oraz swojego ojca S. C., a także siostry I. C., sprzedali B. A. (1) objętą spadkiem nieruchomość za cenę 200.000 zł. Podczas zawierania umowy kupna- sprzedaży pozwany B. C. (1)i pozwana H. C. (1) nie poinformowali sporządzającego akt notarial­ny notariusza I. K. ani nabywcy nieruchomości B. A. (2)­cza o śmierci S. C.. B. C. (1) oświadczył, że udzielone mu pełnomocnictwa są aktualne i nie zostały odwołane.

Po sprzedaży powód Z. C. (1) odmówił przyjęcia od pozwa­nego B. C. (1) należności wynikającej ze zbycia jego udzia­łu w nieruchomości, w wysokości 135.117,81 zł. Kwotę tą pozwany złożył więc do depozytu sądowego a następnie Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku, na wniosek powoda, na mocy postanowienia z dnia 18.02.2015 r., sygn. akt: XIII Ns 2543/14, wydał temu ostatniemu, po odliczeniu zajęć komorniczych, kwotę 57.455,35 zł.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 23.03.2010 r., sygn. akt: I Ns 35/09 Sąd Rejonowy w Lidzbarku Warmińskim stwierdził, że spadek po S. C. na podstawie testamentu nabył jego syn Z. C. (1) w całości.

Dnia 24.05.2011 r. Z. C. (1) wniósł do Sądu Okręgowego w Olsz­tynie pozew przeciwko B. A. (1),B. C. (1), H. C. (1) i I. K. o ustalenie nieważności umo­wy sprzedaży nieruchomości objętej księgą wieczystą o nr Kw (...), prowadzoną przez ówczesny Sąd Rejonowy w Lidzbarku Warmińskim, zawartej w dniu 6.07.2006 r. a następnie o wydanie mu bezprawnie sprzedanej nieruchomości, o przywrócenie jej do stanu poprzedniego lub o zapłatę, o zapłatę odszkodowania, czynszu za użytkowanie spornej nieru­chomości oraz kary za opóźnienie w jej wydaniu. Wyrokiem z dnia 17.02.2012 r., sygn. akt I C 316/11 Sąd Okręgowy w Olsztynie po przeanalizowaniu sprawy na gruncie art. 105 k.c. oddalił to powództwo w całości a orzeczenie stało się prawomocne.

Dnia 17.04.2013 r. przed notariuszem A. M. w (...)w L., pomiędzy B. A. (1) a (...), została zawarta umowa kupna- sprzedaży części przedmiotowej nieruchomości objętej księgą wieczystą O. L./ (...) prowa­dzoną przez Sąd Rejonowy w Bartoszycach - Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w L., a mianowicie działek gruntu oznaczonych numerami: (...)o łącznej powierzchni 25 m (( 2)), wydzielonych z działki oznaczonej uprzednio nr (...), za kwotę 2010 zł (akt notarialny Rep. A Nr (...)).

Pozew w niniejszej sprawie Z. C. (1) wniósł do Sądu Okręgowego w Olsztynie dnia 10.02.2014 r. ale zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału z dnia 13.05.2014 r. pismo to zostało zwrócone w całości na sku­tek nieuzupełnienia w terminie jego braków formalnych. Sąd Apelacyjny w Białymstoku postanowieniem z dnia 15.10.2014 r., sygn. akt: I ACz 1179/14, oddalił zażalenie powoda na powyższe orzeczenie w części dotyczącej żądania unieważnienia aktów nota­rialnych obejmujących udzielenie pełnomocnictw (punkt I postanowienia) i uchylił zaskarżo­ne zarządzenie w pozostałym zakresie (punkt II postanowienia).

Przechodząc do rozważań nad zasadnością zgłoszonych przez powoda żądań w świetle poczynionych ustaleń faktycznych i w kontekście obowiązujących przepisów prawa materialnego Sąd podzielił je na grupy i poddał stosownej analizie.

Pierwszą grupę stanowią roszczenia Z. C. (1) w przedmiocie unieważnienia czynności prawnych związanych z udzielaniem trzech szczegółowo opisanych wyżej pełnomoc­nictw notarialnych. Drugą grupę - żądania powoda w przedmiocie ustalenia nieważności dwóch umów kupna- sprzedaży spornej nieruchomo­ści zawartych w formie aktów notarialnych w dniu 6.07.2006 r. i 17.04.2013 r. Trze­cią grupę zaś, stanowią żądania powoda w przedmiocie wydania mu (zwrotu) spornej nieruchomości, objętej księgą wieczystą (...), przywrócenia tej nieruchomości do stanu poprzedniego, tj. sprzed podpisania pierwszej umowy kupna- sprzedaży lub zapłaty, naprawienia na rzecz powoda wynikającej z tego szkody oraz za­płaty na jego rzecz wynagrodzenia za bezprawne użytkowanie spornej nieruchomości a także kary za każdy dzień opóźnienia w wydaniu tej nieruchomości.

Roszczenia z pierwszej grupy nie zostały objęte rozpoznaniem Sądu meriti, ponieważ pozew w tej części został prawomocnie zwrócony postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15.10.2014 r., zapadłym w sprawie o sygn. akt: I A Cz 1179/14. Stosownie do art. 130 § 2 zd. 2 k.p.c., pismo zwrócone nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z jego wniesieniem do sądu.

Odnośnie drugiej grupy roszczeń, Sąd zauważył, że umowa z dnia 6.07.2006 r. zawarta przed notariuszem I. K. była już przedmiotem ana­lizy Sądu Okręgowego w Olsztynie w sprawie o sygn. akt: I C 316/11, w której ten sam powód - Z. C. (1)- kierował przeciwko pozwanym: B. C. (1), H. C. (1), B. A. (1) i I. K. tożsame z obecnymi żądania, domagając się unieważnienia spornej umowy, na­kazania wydania nieruchomości, przywrócenia jej do stanu poprzedniego, zapłaty odszkodowania, czynszu za użytkowanie oraz kar za opóźnienie w wydaniu nieruchomości. Powództwo to, prawomocnym wyrokiem tego Sądu z dnia 17.02.2012 r. zo­stało oddalone w całości. W konsekwencji, w obecnie prowadzonym postępowaniu, mamy do czynienia z powagą rzeczy osądzonej w rozumieniu art. 366 k.p.c. w stosunku do czterech pozwanych już poprzednio osób: H. C. (1), B. C. (1), B. A. (1) i I. K.. Pozew w tej części podlegał zatem odrzuceniu na mocy art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., który stanowi, że sąd odrzuci pozew, jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawo­mocnie zakończona.

Analizując roszczenia skierowane przeciwko pozostałej czwórce pozwanych, tj. D. G., A. M., R. K. i B. C. (2), także w stosunku do nich powództwo o ustalenie nieważności umowy sprzedaży nieruchomości z dnia 6.07.2006 r., nie mogło zostać uwzględnione, z uwagi na fakt, że nie posiadali oni legitymacji procesowej biernej w przedmiotowej sprawie. Podstawę prawną żądania ustalenia nieważności wskazanej umowy, podobnie jak i kolejnej umowy z dnia 17.04.2013 r., stanowi art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. , jednak legitymację do wystę­powania w sprawie o ustalenie nieważności umowy posiadają tylko strony tej czynności prawnej a tymczasem żadna z w/w osób nie była stroną wskazanych umów, ani właścicielem, czy też posiadaczem samej nieruchomości. W konsekwencji, należało stwierdzić brak legitymacji procesowej biernej (tj. możliwości bycia pozwanym) po stronie czwórki wymie­nionych pozwanych. Powództwo we wskazanym zakresie i wobec tych pozwanych podlegało zatem oddaleniu.

Podobnie sytuacja kształtowała się w odniesieniu do ustalenia nieważności umowy sprzedaży nieruchomości z dnia 17.04.2013 r. zawartej przed notariuszem A. M., której stronami byli jedynie: pozwany B. A. (1) i Powiat (...), reprezentowany przez jego przedstawicieli. W związku z tym, że prowadzone uprzednio przed Sądem Okręgowym w Olsztynie postępowanie o sygn. akt: I C 316/11 nie dotyczyło tej umowy, Sąd zbadał, czy w tym zakre­sie zachodzą podstawy do uwzględniania żądań powoda poprzez ustalenie nieważności spor­nej umowy i doszedł do przekonania, że również i w tym przypadku osoby, które nie były stronami umowy, to jest: D. G., A. M., I. K., R. K., H. C. (1), B. C. (1) i B. C. (2), nie posiadają legitymacji biernej w zakresie rozpatrywanego żądania pozwu. W konsekwencji powództwo w stosunku do nich we wskazanej części podlegało oddaleniu.

Sąd zauważył jednocześnie, że pomimo posiadania przez pozwanego B. A. (1) w zakresie tego właśnie żąda­nia pozwu legitymacji procesowej biernej, to w ocenie Sądu nie może zostać ono uwzględnione, ponieważ powód Z. C. (3)­ski, rozszerzając swoje powództwo o to właśnie żądanie, nie wyjaśnił szczegółowo na czym je opiera i nie wskazał okoliczności mogących stanowić podstawę ustalenia nieważno­ści umowy kupna- sprzedaży nieruchomości; powołał się jedynie na okoliczność, że umowa z dnia 17.04.2013 r. odnosi się wprost do poprzedniej, jego zdaniem bezprawnie zawartej, umowy kupna- sprzedaży tej samej nieruchomości z dnia 6.07.2006 r., czego konsekwencją miało być rzekomo nieuprawnione nabycie spornej nieruchomości przez pozwanego B. A. (1).

W zakończonej prawomocnie sprawie o sygn. akt: I C 316/11 toczącej się przed Sądem Okręgowym w O.­nie nie zostało uwzględnione powództwo Z. C. (1) o ustalenie nie­ważności umowy kupna- sprzedaży nieruchomości z dnia 6.07.2006 r. na rzecz B. A. (1). W konsekwencji, z uwagi na istniejącą w tym zakresie powagę rzeczy osądzonej, w ocenie Sądu brak jest podstaw do ustalenia, że nabył on sporną nieruchomość w sposób bezprawny, a tym samym stwierdzenie nieważności ko­lejnej umowy kupna- sprzedaży tej nieruchomości z dnia 17.04.2013 r. przez B. A. (1)na rzecz Powiatu (...). Powód Z. C. (1), wbrew spoczywające­mu na nim ciężarowi dowodu (art. 6 k.c.), nie wykazał żadnych innych okoliczności skutkują­cych nieważnością umowy z dnia 17.04.2013 r., co prowadziło do oddalenia żądania pozwu w tym zakresie.

Odnosząc się natomiast do roszczeń zakwalifikowanych do trzeciej grupy, Sąd wyjaśnił, że ich treść jest ściśle związana z ewentualnym uwzględnieniem roszczenia powoda o ustalenie nieważności umowy kupna- sprzedaży z dnia 6.07.2006 r. oraz umowy kupna- sprzedaży z dnia 17.04.2013 r., co z wyżej wskazanych przyczyn nie mogło mieć miejsca. W tym zakresie powództwo wniesione przez powoda w części dotyczącej żądania wy­dania przez pozwanego B. A. (1) spornej nieruchomości, przywrócenia jej do stanu poprzedniego lub zapłaty, zapłaty kar za opóźnienie w wydaniu tej nieruchomości oraz czynszu za użytkowanie nieruchomości za okres od 1.10.2006 r. do 30.09.2011 r. było już jednak przedmiotem analizy prawomocnie zakończonego postępowania prowadzonego przez Sąd Okręgowy w sprawie o sygn. akt: I C 316/11, w związku z czym w tej też części istnieje powaga rzeczy osądzonej (art. 366 k.c.) a kolejne powództwo kierowane przeciw tożsamemu pozwanemu i w tym samym przedmiocie podlega odrzuceniu, stosownie do art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.

Powód w aktualnie prowadzonym postępowaniu po raz kolejny wnosił o wydanie nie­ruchomości, stanowiącej przedmiot spornych umów kupna- sprzedaży wraz z przywróceniem jej do stanu pierwotnego lub o zapłatę, a także o zapłatę czynszu z tytułu jej bezprawnego użytkowania oraz kary za opóźnienie w jej wydaniu, nie precyzując przy tym szczegółowo, którego z pozwanych owe roszczenia dotyczą.

W ocenie Sądu oczywistym jest, że z uwagi na oddalenie żądań pozwu dotyczących unieważ­nienia dwóch umów kupna- sprzedaży spornej nieruchomości - pierwszej z dnia 6.07.2006 r. w sprawie Sądu Okręgowego w Olsztynie o sygn. akt: I C 316/11 oraz drugiej z dnia 17.04.2013 r., w aktualnie prowadzonym postępowaniu, brak jest jakichkolwiek pod­staw do uwzględnienia pozostałych żądań. W żadnym razie nie sposób bowiem uznać, że pozwany B. A. (1) nabył własność spornej nieruchomości bezprawnie, a następnie zbył jej część również w sposób sprzeczny z prawem.

Niezależnie od tego, Sąd zauważył, że to właśnie pozwany B. A. (1) był jedyną osobą, która jako władająca sporną nieruchomością, mogła być pozwana w tym zakresie. Pozostałych sied­mioro pozwanych, jako osoby nie będące stronami spornych umów, niewładające nieru­chomością jako właściciele bądź posiadacze, nie posiadało w tym zakresie legitymacji procesowej biernej. Sąd wskazał ponadto, że skoro sam powód nie jest właścicielem spornej nieruchomości, to tym sa­mym nie posiada legitymacji procesowej do występowania przeciwko pozwanym z roszcze­niem windykacyjnym, czyli z żądaniem wydania rzeczy (art. 222 § 1 k.c.) oraz z roszczeniem o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy (art. 224 § 2 k.c. lub art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 225 k.c.). Nadto nie udowodnił on zasadności swego roszczenia o przywrócenie stanu poprzedniego, gdyż niewątpliwie pozwany B. A. (1), jako pełnoprawny właściciel spornej nieruchomości, uprawniony był do doko­nywania na niej zmian.

Powód nie wykazał też, aby którekolwiek z pozwanych dopuściło się wobec niego jakiegokolwiek czynu niedozwolonego, który mógłby skutko­wać uznaniem jego żądań za zasadne. W konsekwencji, pozostałe roszczenia pozwu, również z uwagi na brak jakichkolwiek podstaw prawnych, w szczególności przesłanek z art. 222 § 1 k.c., art. 224 § 2, art. 225 k.c., art. 344 § 1 k.c. i art. 415 k.c., podlegały od­daleniu.

Mając na względzie powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania rozstrzygnął na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 102 k.p.c.

Powód wniósł apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości. Apelacja nie zawiera jasno wyodrębnionych zarzutów skierowanych przeciwko kwestionowanemu orzeczeniu. Z jej obszernych wywodów wynika jednak, że apelujący:

1.  wskazuje na naruszenie ustawy Prawo o notariacie przez fałszowanie „wypisów notarialnych”, czyli, jak się wydaje, notarialnych pełnomocnictw i kwestionowanych umów kupna- sprzedaży nieruchomości oraz przepisów k.p.c., a mianowicie art. 235 i 236 tego Kodeksu przez odmowę przeprowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność sfałszowania wyżej wymienionych dokumentów,

2.  zarzuca naruszenie art. 366 – 376 k.c. przez oddalenie powództwa lub jego odrzucenie w stosunku do ośmiu pozwanych odpowiedzialnych wobec powoda solidarnie;

3.  kwestionuje prawidłowość i skuteczność zwrotu pozwu w części określonej prawomocnym postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku zapadłym w sprawie o sygn. akt: I A Cz 1179/14 i podnosi skuteczność wniesienia pozwu z dnia 5.02.2014 r. oraz dnia 9.01.2015 r., który został przesłany do Sądu Okręgowego w Olsztynie w proteście przeciwko rozstrzygnięciu w powyższej sprawie zażaleniowej, i w którym dodatkowo, oprócz już poprzednio wskazanych pozwanych, pozwał notariusza D. G.;

4.  neguje zasadność odrzucenia pozwu w zakresie, w jakim sprawa została osądzona w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w Olsztynie, sygn. akt I C 316/11 i oddalenia powództwa w stosunku do pozostałych pozwanych, którzy w powyższym procesie nie byli stroną pozwaną i

5.  zarzuca nieważność wyroku z uwagi na „zawarty w nim fałsz”:

- poprzez wskazanie jako pozwanego (...) i (...), którzy nigdy w niniejszej sprawie nie występowali oraz przez wskazanie fałszywej daty w punkcie III, w sformułowaniu „... czynszu za użytkowanie nieruchomości za okres od 31.09.2006 r.”

Mając na uwadze powyższe, powód Z. C. (1) wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i „ponowne osądzenie 2 pozwów zgodnie z prawem Rzeczypospolitej Polskiej i prawem obywatela do rzetelnego procesu”.

Pozwani, reprezentowani przez fachowych pełnomocników, wnosili o oddalenie apelacji i zasądzenie na ich rzecz kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Na wstępie niniejszych rozważań wyjaśnienia wymaga status odwołania wyartykułowanego w piśmie powoda nazwanym „apelacją”, ponieważ w istocie zostały w nim ujęte dwa środki zaskarżenia, skierowane przeciwko odmiennym kategoriom orzeczeń zawartych w wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie. Rozstrzygnięcie ujęte w punkcie I i II stanowi w myśl art. 199 , art. 316 i nast. oraz art. 354 k.p.c. postanowienie, a środek zaskarżenia skierowany przeciwko niemu należy traktować jako zażalenie (art. 394 § 1 k.p.c.). Z kolei orzeczenia zawarte w punktach III i IV mają charakter merytoryczny i należą do materii zastrzeżonej dla wyroków, stąd środek zaskarżenia skierowany przeciwko nim został potraktowany jako apelacja (art. 367 k.p.c.). Abstrahując od treści powyższych rozróżnień, podnieść należy, iż apelacja jak i zażalenie powoda nie zasługują na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do najdalej idącego zarzutu dotyczącego nieważności wyroku, należy wskazać, że spełnia on wszystkie wymogi określone w art. 325 k.p.c. i został popisany przez sędziego orzekającego w sprawie. Zarzut błędnego wskazania osoby, która nie występowała w procesie, to jest (...) jest niesłuszny, bowiem Sąd Okręgowy w Olsztynie postanowieniem z dnia 2.10.2015 r. wydanym na zasadzie art. 350 k.p.c. sprostował oczywistą omyłkę pisarską w tym zakresie, wskazując, że wyrok dotyczy m.in. pozwanego (...). Zaistnienie w tej materii oczywistej omyłki pisarskiej nie budzi wątpliwości a powód nie zaskarżył postanowienia o sprostowaniu wyroku i stało się ono prawomocne. Błędne określenie nazwiska jednej ze stron, które następnie zgodnie z przepisami obowiązującego prawa zostało skorygowane, pozostaje bez wpływu na ważność i prawidłowość rozstrzygnięcia ujętego w orzeczeniu.

Inna oczywista omyłka pisarska dotycząca nazwiska kolejnego z pozwanych, to jest B. A. (1), błędnie określonego jako (...) na str. 11 uzasadnienia wyroku, także nie wpływa na zasadność wywiedzionej apelacji. Nie dotyczy ona poza tym sentencji wyroku, lecz jego uzasadnienia, a ponadto zaistniała tylko w jednym, wyżej wymienionym fragmencie, co wyklucza jakiekolwiek wątpliwości interpretacyjne.

Podobnie należy ocenić oczywisty błąd ujawniony w punkcie III wyroku we fragmencie określającym datę początkową okresu, za który powód żądał czynszu z tytułu użytkowanie nieruchomości, jako „31.09.2006 r.” W omawianym przypadku omyłka nie miała znaczenia o tyle, że opisane roszczenie powoda zostało oddalone w całości jako nieusprawiedliwione co do zasady.

Przechodząc do kolejnych zarzutów „apelacji”, wypada stwierdzić, że brak wśród nich takich, które dotyczyłyby ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego, generalnie przez skarżącego niekwestionowanych. Zarzut ujęty w punkcie 4 i związany z nim zarzut z punktu pierwszego, podobnie jak ten z punktu 3, dotyczą bowiem oceny prawnej zdarzeń mających doniosłe znaczenie procesowe w świetle obowiązujących przepisów prawa. Zarzut z punktu 2 ma z kolei charakter materialnoprawny i zostanie omówiony w ostatniej kolejności.

Odnosząc się do bezspornych ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne, należy także zgodzić się z ich oceną prawną dokonaną przez Sąd pierwszej instancji.

Prawomocne postanowienie Sądu Apelacyjnego wydane w sprawie o sygn. akt: I A Cz 1179/14, które ostatecznie sprecyzowało zakres, w jakim nastąpił zwrot wniesionego przez powoda pozwu nie podlegało dalszej ocenie. Wiążąco wyznaczało ono Sądowi meriti ramy niniejszego procesu, poza którymi znalazły się roszczenia o stwierdzenie nieważności dwóch pełnomocnictw notarialnych z dnia 12.05.2006 r. i jednego z dnia 4.07.2006 r. W świetle art. 130 § 2 k.p.c. pismo zwrócone nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z jego wniesieniem do sądu.

W tym miejscu należy też zauważyć, że wbrew twierdzeniom powoda sformułowanym w apelacji, w dniu 12.01.2015 r. zostały Sądowi Okręgowemu złożone jedynie ponowne wnioski o zwolnienie od kosztów sądowych i udzielenie pomocy prawnej z urzędu, odwołujące się do pozwu z dnia 5.02.2014 r. (k. 298-302); nie wniesiono natomiast kolejnego pozwu w niniejszej sprawie, którego rozpoznania łącznie z pozwem z lutego 2014 r. powód żąda, co zresztą z uwagi na aktualny etap procesu byłoby niemożliwe (art. 383 k.p.c.).

Poza kognicją Sądu pierwszej instancji pozostawało także żądanie powoda skierowane przeciwko K. C., H. C. (1), B. A. (1) i I. K., dotyczące stwierdzenia nieważności umowy sprzedaży nieruchomości zawartej w formie aktu notarialnego z dnia 6.07.2006 r. Jak trafnie przyjęto w zaskarżonym wyroku, było ono objęte powagą rzeczy osądzonej w rozumieniu art. 366 k.p.c. Nie budzi bowiem wątpliwości, że roszczenie to, skierowane przeciwko wyżej wymienionym pozwanym zostało już rozpoznane w sprawie Sądu Okręgowego w Olsztynie o sygn. akt: I C 16/11, prawomocnie zakończonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, sygn. akt: I A Ca 327/12. Samo rozszerzenie kręgu pozwanych o R. K., D. G., A. M. i B. C. (2) skutkujące koniecznością merytorycznego rozpoznania sprawy w stosunku do tych pozwanych, nie zmieniało sytuacji prawnej i procesowej K. C., H. C. (1), B. A. (1) i I. K., która w tym zakresie ostatecznie została uregulowana już wcześniej.

Niezasadne były także zarzuty powoda dotyczące naruszenia art. 235 i 236 k.p.c. przez odmowę przeprowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność „fałszowania” niesprecyzowanych w apelacji „wypisów notarialnych” ; jak należy domniemywać, biorąc pod uwagę przedmiot sprawy, passus powyższy dotyczy wypisów z aktów notarialnych objętych żądaniem stwierdzenia nieważności. Wobec stwierdzenia, że w stosunku do pozwanychK. C., H. C. (1), B. A. (1) i I. K. pozew podlega odrzuceniu na mocy art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., zaś w stosunku do pozwanych R. K., D. G., A. M. i B. C. (2) – oddaleniu, z uwagi na brak po ich stronie legitymacji procesowej biernej (o czym także poniżej), zgłoszone w tej materii dowody były bezużyteczne dla rozstrzygnięcia sprawy ( art. 227 k.p.c. a contrario) i zbędne byłoby procedowanie nad nimi.

Kontynuując zasygnalizowaną wyżej kwestię braku biernej legitymacji procesowej po stronie: R. K., D. G., A. M. i B. C. (2) w zakresie roszczenia o stwierdzenie nieważności umowy z dnia 6.07.2006 r., Sąd Apelacyjny w pełni podzielił pogląd Sądu pierwszej instancji, że osoba, która nie była stroną umowy i której praw lub obowiązków umowa ta w żaden sposób nie dotyczy, nie posiada zdolności do uczestniczenia po stronie pozwanej w procesie, którego przedmiotem jest stwierdzenie jej nieważności.

Powyższe argumenty pozostają aktualne w stosunku do wszystkich, poza B. A. (1), pozwanych także na gruncie roszczenia o stwierdzenie nieważności umowy z dnia 17.04.2013 r. Umowa ta została bowiem zawarta pomiędzy ostatnim z wymienionych jako właścicielem i sprzedawcą nieruchomości, a Powiatem (...), jako jej nabywcą i pozostali pozwani w żaden sposób w niej nie uczestniczyli. W konsekwencji powołanie się przez skarżącego na naruszenie przepisów art. 366 – 376 k.c. zawierających jedynie regulację dotyczącą zobowiązań solidarnych, których jednak źródła i sposobu ukształtowania należy szukać w przepisach odrębnych, w zależności od treści konkretnej sprawy, nie mogło odnieść oczekiwanego przez apelującego skutku m.in. wobec przyjęcia tezy o braku legitymacji biernej pozwanych, poza B. A. (1).

Sąd Apelacyjny badając sprawę w ramach posiadanych kompetencji dostrzegł jednak pewne uchybienie proceduralne Sądu Okręgowego, które jednak ze wskazanych niżej względów nie prowadziło do korekty wyroku w instancji odwoławczej.

Jedynym pozwanym biernie legitymowanym w sprawie roszczenia o stwierdzenie nieważności umowy z dnia 17.04.2013 r. był B. A. (1). Jego legitymacja nie miała jednak charakteru samoistnego, jak błędnie przyjął Sąd pierwszej instancji. Roszczenie o stwierdzenie nieważności umowy formułowane przez osobę trzecią w stosunku do stron umowy, wymaga bowiem ich łącznego współuczestnictwa po stronie pozwanej, które ma charakter konieczny. W judykaturze przyjmuje się, że naruszenie art. 195 k.p.c. dotyczącego współuczestnictwa koniecznego Sąd odwoławczy bierze pod uwagę z urzędu w ramach badania naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisów prawa materialnego, bowiem nieusunięcie braku pełnej legitymacji procesowej w przypadku współuczestnictwa koniecznego jest przeszkodą do uwzględnienia powództwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 17.11.2010 r., I CSK 67/10, niepublikowany, postanowienie Sądu Najwyższego z 6.02.2015 r., II CZ 103/14, Legalis nr 1285309). Innymi słowy, w świetle powołanego orzecznictwa Sądu Najwyższego, które Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę w pełni podziela, brak udziału w postępowaniu współuczestnika koniecznego uniemożliwia wydanie wyroku uwzględniającego powództwo (choćby w części). Wyrok uwzględniający powództwo, lecz obarczony omawianą wadą, podlega uchyleniu, jako taki, w którym nie doszło do rozstrzygnięcia istoty sprawy a postępowanie, w wyniku którego został wydany, nie może być sanowane w postępowaniu odwoławczym.

Sytuacja, z którą mamy do czynienia w niniejszej sprawie, jest odmienna, bowiem Sąd nie uwzględnił w niej powództwa, co oznacza, że wyrok także w omawianym aspekcie odpowiada prawu. W świetle trafnych ustaleń i oceny prawnej Sądu Okręgowego, do oddalenia powództwa doszłoby bowiem także wtedy, gdyby po stronie pozwanej obok B. A. (1) występował również Powiat (...). Wobec przesądzonego faktu ważności umowy z dnia (...), na mocy której własność przedmiotowej nieruchomości nabył B. A. (1), nie ulega wątpliwości, że był on uprawniony do dalszej jej sprzedaży, co uczynił na mocy umowy z dnia 17.04.2013 r. na rzecz Powiatu (...) (art. 140 k.c., 155 § 1 k.c.). W konsekwencji, za niezasadne zostały uznane wszystkie roszczenia powoda mające charakter następczy wobec roszczenia o stwierdzenie nieważności umów sprzedaży a ujętych, zgodnie z klasyfikacją przyjętą przez Sąd pierwszej instancji, w grupie trzeciej. Skarżący w apelacji nie odnosił się szczegółowo do tego problemu, kładąc akcent w swoich wywodach przede wszystkim na kwestiach zasadniczych, które Sąd Apelacyjny przeanalizował już we wcześniejszych fragmentach tego uzasadnienia.

Reasumując, Sąd odwoławczy uznał apelację i zażalenie za nieuzasadnione i oddalił je, odpowiednio, na mocy art. 385 k.p.c. i art. 385 w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. O kosztach postępowania Sąd orzekł w zgodzie z art. 98 k.p.c. w zw. § 6 pkt 7 i § 12 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2002 Nr 163, poz. 1349) a także § 6 pkt 7 i § 13 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002 Nr 163, poz. 1348).

(...)