Art. 84. 1. Osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń
społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za
opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego,
z uwzględnieniem ust. 11.
2. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:
1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie
prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli
osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;
2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub
fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego
wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę
pobierającą świadczenia.
3. Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń
z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba
pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu
okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich
wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach
– za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata.
4. Kwoty nienależnie pobranych świadczeń ustalone prawomocną decyzją oraz
kwoty odsetek i kosztów upomnienia, zwane dalej „należnościami z tytułu nienależnie
pobranych świadczeń”, podlegają potrąceniu z wypłacanych świadczeń, a jeżeli prawo
do świadczeń nie istnieje – ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji, z zastrzeżeniem ust. 8c.
4a. Nienależnie pobrane świadczenia mogą być zabezpieczane hipoteką
przymusową i ustawowym prawem zastawu, z wyjątkiem przypadku, gdy podlegają potrąceniu z bieżąco wypłacanych świadczeń. Przepisy art. 26 i 27 stosuje się odpowiednio.
5. Przepisów ust. 2–4 i 8 nie stosuje się, jeżeli przepisy szczególne określające
zasady przyznawania i wypłacania świadczeń stanowią inaczej.
6. Jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem
przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na
prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz
z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot.
7. Należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń ulegają
przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia uprawomocnienia się decyzji
ustalającej te należności. Przepisy art. 24 ust. 5–5c stosuje się odpowiednio.
Do kosztów upomnienia przepisów zdania pierwszego i drugiego nie stosuje się.
7a. W przypadku osoby, która nienależnie pobrała świadczenie, decyzji, o której
mowa w ust. 7, nie wydaje się później niż w terminie 5 lat od ostatniego dnia okresu,
za który pobrano nienależne świadczenie.
8. Zakład może odstąpić od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie
pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin ich płatności albo
rozłożyć je na raty, jeżeli:
1) zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub
2) kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia
w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
8a. Od kwot nienależnie pobranych świadczeń, które rozłożono na raty albo
których termin płatności odroczono, nie nalicza się odsetek, począwszy od dnia
wpływu wniosku o udzielenie tych ulg.
8b. Rozłożenie na raty kwot należności z tytułu nienależnie pobranych
świadczeń albo odroczenie terminu ich płatności następuje w formie umowy.
8c. Jeżeli dłużnik nie spłaci w terminie ustalonych przez Zakład rat, pozostała
kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie,
w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.
8d. Należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, których termin
płatności odroczono lub które rozłożono na raty, nie podlegają potrąceniu
z wypłacanych świadczeń.
8e. Jeżeli wpłata na poczet należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń
nie pokrywa w całości tych należności, dokonaną wpłatę zalicza się w pierwszej
kolejności na pokrycie w całości kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych,
a pozostałą część zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty nienależnie pobranych
świadczeń oraz kwoty odsetek w stosunku, w jakim w dniu wpłaty pozostaje kwota
nienależnie pobranych świadczeń do kwoty odsetek.
9. Przepisy ust. 1–8 stosuje się także do pieniężnych świadczeń innych niż
z ubezpieczeń społecznych, wypłacanych przez Zakład na mocy odrębnych przepisów.
10. Przepis ust. 8 stosuje się odpowiednio do świadczeń wypłaconych
bezpośrednio przez pracodawcę.
11. Jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający te
świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo
wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, kwoty
nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek.

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych art. 84