Wyrok SA we Wrocławiu z 30 stycznia 2013 r. w sprawie o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę.

UZASADNIENIE

Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) wniosła pozew przeciwko (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w W. o wydanie orzeczenia zastępującego uchyloną w części, wyrokiem Sądu Okręgowego w Świdnicy, uchwałę nr (...) Walnego Zgromadzenia członków pozwanej spółdzielni z dnia 22.09.2007r. w przedmiocie uzupełniania jej poprzez orzeczenie, że datą podziału jest dzień 31.07.2007r., zatwierdzenie sprawozdania finansowego (...) sporządzonego na dzień 31.07.2007r., przyznanie powódce prawa wieczystego użytkowania działek i prawa własności posadowionych na nich budynków przy ul. (...), przyznanie udziału w prawie użytkowania wieczystego niezabudowanej działki przy ul. (...) w W. oraz ruchomości w postaci zestawu komputerowego i urządzenia wielofunkcyjnego.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa zarzucając, że nie zaszły przesłanki do zastosowania art. 108 a ustawy prawo spółdzielcze. W pismach z dnia 26.09.2011r. i 21.12.2011r. zakwestionowała legitymację czynną powódki.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że uchwałą nr (...) Walnego Zgromadzenia Członków (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w W. z dnia 22.09.2007r. dokonano podziału Spółdzielni w ten sposób, że z dotychczasowej wydzielono nową o nazwie Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w W.. Datę podziału ustalono na dzień 31.07.2007r. ( § 2 ), zatwierdzono sprawozdanie finansowe (...) na dzień 31.07.2007r.( § 4 ) i zatwierdzono sporządzony na ten dzień plan podziału składników majątkowych oraz praw i zobowiązań dotychczasowej Spółdzielni zgodnie z załącznikiem nr 3 ( § 5 ) .

Sąd Okręgowy w Świdnicy prawomocnym wyrokiem z dnia 13.02.2008r.sygn. akt I C 243/07, uchylił uchwałę nr (...) w części tj. co do § 2, 4 i 5 odnoszących się do daty podziału, zatwierdzenia sprawozdania finansowego i planu podziału. W pozostałej części uchwała pozostała w mocy. Na jej podstawie Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) wpisana została do Krajowego Rejestru Sądowego.

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy wyrokiem częściowym z dnia 13.11.2009r. nakazał pozwanej spółdzielni złożenie oświadczenia woli zastępującego uchwałę, że datą podziału (...) jest dzień 12.11.2009r. Postępowanie apelacyjne wszczęte na skutek apelacji strony pozwanej zostało umorzone wobec cofnięcia apelacji .

Na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 13.11.2009r. w Krajowym Rejestrze Sądowym wpisana została Spółdzielnia Mieszkaniowa (...), powstała poprzez podział (...), z datą podziału zgodnie z wyrokiem - 12.11.2009r.

Po wydaniu przez Sąd Okręgowy w Świdnicy wyroku z dnia 13.02.2008r., na podstawie którego uchylona została częściowo uchwała o podziale, strona powodowa przedłożyła projekt nowej, jednak Walne Zgromadzenie Członków (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w dniu 27.09.2008r. odrzuciło propozycję podziału.

Pomiędzy stronami dochodziło do konfliktów w zakresie przekazywania dokumentacji koniecznej do funkcjonowania spółdzielni mieszkaniowej, część członków powodowej spółdzielni uiszczała należności związane z eksploatacją lokali na konto strony pozwanej, przez co w obu spółdzielniach prowadzona była podwójna ewidencja należności od członków i kosztów za dostawę mediów.

Pozwana spółdzielnia, zgodnie z wpisem do księgi wieczystej, jest właścicielem działek i budynków położonych przy ul. (...) oraz działki przy ul. (...).

Oceniając zgłoszone roszczenie Sąd w pierwszej kolejności odniósł się do zarzutu braku legitymacji czynnej strony powodowej.

Zgodnie z § 1 uchwały nr (...) (...) Spółdzielnia Mieszkaniowa w W. ulegała podziałowi poprzez wydzielenie Spółdzielni Mieszkaniowej (...), przez co ma ona roszczenie procesowe o wydanie przez sąd orzeczenia zastępującego uchyloną w części uchwałę o podziale. Sąd dodatkowo podniósł, że w wyniku wnoszonych apelacji od pierwszego wyroku z dnia 13.02.2008r. wydanego w sprawie o uchylenie uchwały, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu nigdy nie kwestionował legitymacji czynnej strony powodowej. Przeciwnie kwestia podziału (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w W., na dwie odrębne, została prawomocnie rozstrzygnięta w uchwale nr (...).

Skoro Sąd wyrokiem częściowym prawomocnie rozstrzygnął o dacie podziału, w sporze pozostała kwestia zatwierdzenia sprawozdania finansowego oraz podziału pomiędzy dotychczasową i nowopowstałą składników majątkowych oraz praw i zobowiązań.

Dla wydania orzeczenia zastępującego uchwałę koniecznym było dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu księgowości.

Po licznych zastrzeżeniach do wydanej pisemnej opinii, strony ostatecznie zaakceptowały jej wnioski na rozprawie w dniu 14.12.2011r.

Zgodnie z opinią biegłego i w oparciu o sporządzony przez niego bilans, Sąd wyrokiem nakazał stronie pozwanej złożenie oświadczenia zastępującego uchwałę o podziale (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w W. o treści jak w sentencji zaskarżonego wyroku. W punkcie I podpunkt 2 wymieniając szczegółowo składniki majątku obrotowego które nabywa strona powodowa, ich łączną wartość określił na kwotę 833.239,64zł, pomimo, że suma wartości każdego z opisanych składników stanowiła kwotę 459.745,31zł, a w punkcie I podpunkt 3 wpisał po stronie zobowiązań – należny podatek dochodowy od osób prawnych z tytułu sprzedaży nieruchomości małżonkom B. w wysokości 15.721,74zł, co spowodowało, że suma aktywów była wyższa od pasywów o 357.772,57zł.

Apelację od wyroku wniosła strona pozwana domagając się jego zmiany poprzez oddalenie powództwa ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu w Świdnicy do ponownego rozpoznania, zarzucając:

1.  naruszenie art. 233 § 1 kpc i art. 316 § 1 kpc polegające na błędnych ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyrokowania, niewłaściwą ocenę wiarygodności i mocy dowodowej zebranych w sprawie dowodów, nie objęcie rozważaniami całego materiału dowodowego i stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy;

2.  naruszenie art. 328 § 2 kpc przez błędną redakcję uzasadnienia zaskarżonego wyroku (pomylenie ocen z ustaleniami) oraz nie odniesienie się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku do wszystkich dowodów, niezbędnych do oceny sprawy;

3.  naruszenie art. 108 a stawy prawo spółdzielcze.

Interwenient uboczny S. Ł. , który przystąpił do sprawy po stronie pozwanej, przychylił się do apelacji.

Strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona w nieznacznej części .

Najdalej idącym zarzutem jest, podnoszony już w toku postępowania

pierwszoinstancyjnego, brak legitymacji czynnej strony powodowej, czego Sąd Okręgowy nie uwzględnił bowiem – w ocenie skarżącej- z naruszeniem art. 233 § 1 kpc i 316 § 1 kpc pominął postanowienie Sądu Rejonowego (...) z dnia 16.09.2011r. na podstawie którego wykreślono wpis o powstaniu Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dniem 22.09.2007r. i dokonany został nowy określający dzień podziału na 12.11.2009r. zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 13.11.2009r. sygn. akt I C 1430/09. Nadto Sąd pominął dowód z uchwały członków spółdzielni z dnia 25.09.2006r., na podstawie której D. Z., R. W. i J. T. zostali upoważnieni do reprezentowania członków wobec (...).

W konkluzji brak legitymacji czynnej strony powodowej skarżąca upatruje w tym, że w dacie wniesienia pozwu, biorąc pod uwagę treść wyroku częściowego ustalającego datę podziału na dzień 12.11.2009r., strona pozwana nie była legitymowana czynnie do wniesienia pozwu, a członkowie jej zarządu byli upoważnieni jedynie do występowania przeciwko (...) w sprawie podziału spółdzielni.

Legitymacja procesowa należy do materialnej podstawy powództwa i przysługuje stronie, która z mocy przepisów prawa materialnego posiada uprawnienie dochodzenia roszczenia.

Roszczenie o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale, zgodnie z art. 108 a ustawy prawo spółdzielcze przysługuje członkom, którzy wystąpili z takim żądaniem. Przepis ten jest źródłem roszczenia i podstawą ich legitymacji procesowej. Z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego, spółdzielnia zgodnie z art. 11 § 1 prawa spółdzielczego nabywa osobowość prawną. Nowoutworzona spółdzielnia, powstała na podstawie uchwały walnego zgromadzenia o podziale spółdzielni, z reguły skupia – ewentualnie poza innymi - tych członków dotychczasowej spółdzielni, którzy wystąpili z żądaniem podziału. Jeżeli więc ta nowa spółdzielnia została wpisana do rejestru spółdzielni, wobec czego nabyła osobowość prawną, dającą jej zdolność sądową (art. 64 § 1 k.p.c.), to może występować przed sądem działając w zbiorowym interesie swych członków. Interes taki jest bowiem interesem samej spółdzielni. Do wytoczenia powództwa o wydanie orzeczenia zastępującego część uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni o jej podziale - w czym interes mają członkowie, którzy wystąpili z żądaniem podziału, będący już członkami nowo utworzonej spółdzielni - legitymowana jest zatem spółdzielnia utworzona w wyniku podziału. W takim wypadku do działania za spółdzielnię uprawniony jest na zasadach ogólnych (art. 48 § 1 prawa spółdzielczego) jej zarząd. (wyrok S.N. z dnia 3.07.1991 II CR 63/91).

Uchwała z dnia 25.09.2006r. wymieniła 65 członków (...), którzy byli inicjatorami wszczęcia procedury podziałowej. Podział ten został dokonany na podstawie uchwały nr (...) i pomimo jej zaskarżenia, ta część uchwały która stanowiła o podziale, nie została mocą wyroku sądu uchylona. Sąd może wydać orzeczenie o uchyleniu, ustaleniu nieważności lub nieistnienia uchwały również jedynie co do jej części, co oznacza, że w pozostałej części jest ona wiążąca dla wszystkich jej członków i organów (art. 42 § 1 prawa spółdzielczego). Skoro wyrokiem Sądu Okręgowego w Świdnicy nie została wzruszona ta część uchwały, która stanowiła o dokonaniu podziału (...), to zgodnie z rozszerzoną prawomocnością materialną, o której mowa w art. 365 kpc, wyrok wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, co oznacza, że (...) Spółdzielnia Mieszkaniowa uległa podziałowi poprzez wydzielenie nowej o nazwie Spółdzielnia Mieszkaniowa (...), a z chwilą wpisu do rejestru, co nastąpiło przed wytoczeniem powództwa, uzyskała osobowość prawną. Spółdzielnia nie istnieje i nie posiada zdolności sądowej przed uzyskaniem wpisu do rejestru i po jej wykreśleniu z rejestru. Skoro w dacie wniesienia pozwu strona powodowa była wpisana do rejestru przysługiwała jej zdolność sądowa. Zmiana daty podziału, już po dacie wniesienia pozwu, nie odbiera legitymacji procesowej stronie powodowej.

Tym samym zarzut naruszenia art. 108 a ustawy prawo spółdzielcze oraz art. 233 § 1 kpc i 316 § 1 kpc poprzez niewłaściwą ocenę dowodów, dla wykazania braku legitymacji czynnej strony powodowej, uznać należy za nieuzasadniony.

W dalszej części apelacji skarżąca, stawiając zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc i 328 § 1 kpc, zarzuca Sądowi, że wadliwie przyjął, iż oświadczenie pełnomocnika złożone na rozprawie w dniu 14.12.2011r. o podzieleniu wniosków opinii biegłego oznaczało wycofanie wcześniej zgłaszanych zastrzeżeń do opinii. Podnieść należy, że jeżeli strona składa oświadczenie, że godzi się z opinią i dalszych zastrzeżeń nie zgłasza, nie może w postępowaniu apelacyjnym dokonywać interpretacji własnego oświadczenia w takim kierunku, że w istocie nadal opinię kwestionuje. W takiej sytuacji rzeczą strony jest domaganie się od biegłego dalszych wyjaśnień lub wnioskowanie o wydanie opinii przez innego biegłego. Tymczasem w postępowaniu apelacyjnym żadnych wniosków o uzupełnienie postępowania dowodowego skarżący nie zgłosił konkludując jedynie, że opinia jest dotknięta błędami. Takie stanowisko oczywiście nie daje podstaw do jej skutecznego zdyskredytowania.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca wykazuje za pomocą tabel, że biegły nie uwzględnił wszystkich zobowiązań podlegających podziałowi, opinia jest nieprawidłowa bowiem jej autor nie dysponował dokumentami źródłowymi, a obie spółdzielnie nieprawidłowo prowadziły dokumentację księgową.

Zważyć należy, że strony wielokrotnie zgłaszały liczne zastrzeżenia do opinii biegłego. Biegły wyjaśniał, że jedynie podział majątku obrotowego musi zostać dokonany szacunkowo z uwagi na podwójnie prowadzoną księgowość i nierzetelność ewidencji odnośnie zapisów „naliczanie czynszu”.

Pozostałe pozycje wyliczone były w oparciu o materiały źródłowe.

Dyskredytowanie opinii na etapie postępowania apelacyjnego, po odniesieniu się przez biegłego do wszystkich zastrzeżeń i nie zgłaszania dalszych, nie może być podstawą ani do oddalenia powództwa, ani uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania skoro podstawą tego ostatniego orzeczenia, zgodnie z art. 386 § 4 kpc, jest nierozpoznanie przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Z żadną z tych przesłanek w sposób oczywisty - nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

Skarżący zarzucając, że biegły nie uwzględnił w bilansie wszystkich zobowiązań, nie sformułował wniosku o zmianę wyroku. Jeżeli strona wykazuje, że podział winien być inny, niż dokonany przez Sąd, winna postulować zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie w podziale kwestionowanych pozycji. Tymczasem pełnomocnik strony pozwanej na rozprawie apelacyjnej w dniu 16.01.2013r. oświadczył, że wykazane za pomocą tabel zobowiązania, które w ocenie skarżącej nie zostały podzielone, nie stanowią podstawy do wydania wyroku reformatoryjnego. Takiego też nie mógł wydać Sąd Apelacyjny, bowiem strona skarżąca nie wskazuje które konkretnie dowody wskazują na błąd w dokonanym podziale, a jedynie przedstawia własne szacunki i wyliczenia zarzucając, że pozbawiona została majątku, a strona przeciwna uzyskała nienależną korzyść wartości ponad 672 tys zł.

Skarżąca zarzuca dalej, że wyrok jest niewykonalny, a dokonany podział wadliwy bowiem pasywa i aktywa nie bilansują się, a wartość przyznanych składników stronie powodowej przekracza „uzasadnioną granicę”.

Pomijając niedookreślone pojęcie „uzasadnionych granic”, zgodzić się należy z jednym. W zaskarżonym wyroku Sąd dokonując podziału zobowiązań po stronie powodowej wpisał kwotę 15. 721,74 zł z tytułu podatku od czynności cywilnoprawnych, nie dostrzegając, że na skutek uwzględnienia dodatkowego składnika, nie ujętego przez biegłego w bilansie, aktywa nie są równoważne pasywom.

Sąd Apelacyjny wezwał biegłego celem wyjaśnienia, z jakich przyczyn zobowiązanie z powyższego tytułu nie zostało uwzględnione. Po złożeniu przez członka zarządu (...) oświadczenia na rozprawie w dniu 16.01.2013r., że konieczność uiszczenia podatku wyniknęła już po wydaniu opinii, chociaż zobowiązanie istniało jeszcze przed podziałem spółdzielni, biegły uznał, że należność winna podlegać rozliczeniu i dokonał korekty bilansu uwzględniając tę pozycję po stronie aktywów i pasywów, co z kolei skutkowało zmianą wyroku w oparciu o art. 386 § 1 kpc zgodnie ze skorygowanym bilansem.

Strona pozwana zarzucała dalej, że różnica pomiędzy sumą aktywów i pasywów sięga 357.772,59 zł.

Słusznie dostrzeżona różnica, zauważona także przez stronę powodową, jest skutkiem błędnego podliczenia pozycji opisanych w punkcie I podpunkt 3. Nie było podstaw do odmowy sprostowania wyroku w trybie art. 350 § 1 kpc, bowiem uwzględnienie wniosku nie prowadziło przecież do zmiany rozstrzygnięcia. Sąd błędnie rachunkowo zliczył wartość szczegółowo opisanych zobowiązań i wpisał jako sumę 833.239,64zł zamiast 459.745,31zł, co zostało skorygowane przez Sąd Apelacyjny z urzędu poprzez sprostowanie oczywistego błędu rachunkowego w oparciu o powołany wyżej przepis.

Za bezzasadny uznać należy zarzut naruszenia art. 328 § 2 kpc , który może podlegać uwzględnieniu wówczas, gdy uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia nie zawiera danych pozwalających na kontrolę tego orzeczenia. Takich uchybień nie można postawić Sądowi pierwszej instancji.

Z tych przyczyn apelacja podlega uwzględnieniu w nieznacznej części w zakresie dokonania podziału w sposób umożliwiający bilansowanie aktywów i pasywów, a w pozostałej części podlega oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

Takie rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego powoduje, że w zakresie kosztów postępowania apelacyjnego zastosowanie winien znaleźć przepis art. 100 zd 2 kpc, przez co strona pozwana została zobowiązana do zwrotu kosztów przeciwnikowi procesowemu, którego wysokość wynika z § 6 pkt 7 w zw. z art. § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

MW