Wyrok SA w Białymstoku z 17 stycznia 2018 r. w sprawie o zapłatę.

Sygn. akt I ACa 704/17

WYROK

Dnia 17 stycznia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Dariusz Małkiński

Sędziowie

:

SA Beata Wojtasiak

SO del. Krzysztof Adamiak (spr.)

Protokolant

:

Izabela Lach

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2018 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa G. P.

przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 8 czerwca 2017 r. sygn. akt I C 1278/16

I.  oddala apelację;

II. zasądza od powoda G. P. na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 11.250 (jedenaście tysięcy dwieście pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

(...)

UZASADNIENIE

Powódka G. P. pozwem z dnia 15 lipca 2015 r. wniosła o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa - Wojewody (...) kwoty 4.129.557,79 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30 maja 2015 r. do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podnosiła, że pozwany ponosi winę za nieprzekazanie powódce należnej kwoty dotacji z tytułu realizacji umowy nr (...)i że działania pozwanego wyrządziły jej szkodę.

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczpospolitej Polskiej wnosił o odrzucenie pozwu, a w razie nieuwzględnienia tego wniosku o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego Skarbu Państwa kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zdaniem pozwanego pozew winien był zostać odrzucony z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej. W jego ocenie żądania powódki winny zostać rozpatrzone odpowiednio poprzez kwestionowanie decyzji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej przed właściwymi litewskimi sądami administracyjnymi (w odniesieniu do odszkodowania w kwocie odpowiadającej kwocie dofinansowania objętej żądaniem zwrotu) oraz poprzez dochodzenie wypłaty pozostałej części dofinansowania przed właściwym litewskim sądem cywilnym - w odniesieniu do odszkodowania w wysokości odpowiadającej kwocie niewypłaconego dofinansowania. Na wypadek uznania przez Sąd, że droga sądowa w przedmiotowej sprawie jednak istnieje, pozwany wskazał, że powództwo jest w całości niezasadne. Wskazał, że powódka podała dwie wykluczające się podstawy prawne swego roszczenia - 415, 416 k.c. oraz 417 k.c. i nie wykazała spełnienia przesłanek żadnej z nich. Zdaniem pozwanego wykluczona jest jego odpowiedzialność na gruncie art. 417 k.c. gdyż działań wojewody (...) jako Kontrolera I stopnia nie sposób uznać za wykonywanie władzy publicznej. Niezależnie od przyjętej podstawy odpowiedzialności pozwanego powództwo jego zdaniem nie zasługiwało na uwzględnienie z powodu jego przedwczesności - tj. braku szkody po stronie powódki, gdyż postępowanie w sprawie zwrotu udzielonego powódce dofinansowania jest w toku. Odnośnie kwot niewypłaconych, zdaniem pozwanego powinna powódka wystąpić do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej o wypłatę wstrzymanego dofinansowania, a spory w tym zakresie, zgodnie z umową stron (§ 7.7 Umowy), podlegają rozstrzygnięciu litewskich sądów cywilnych.

Niezależnie od powyższego pozwany zakwestionował powództwo co do wysokości i podniósł, że nie wykazała wysokości szkody. Ponadto stał na stanowisku, że w zakresie, w jakim powódka dochodzi odszkodowania z tytułu konieczności zwrotu wydatków objętych wnioskami o płatność składanymi w 2011 r., żądanie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i nie zasługuje na ochronę zgodnie z art. 5 k.c.

Z uwagi na wypłacone w końcu grudnia 2016 r. przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Litwy dofinansowanie do umowy nr (...)powódka pismem z dnia 06 lutego 2017 r. cofnęła pozew w zakresie kwoty 572.923,96 zł i zrzekła się roszczeń w tej części. Wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego kwoty 3.556.633,83 zł na którą złożyły się: skapitalizowane odsetki w wysokości 1.198.725,58 zł oraz utracone korzyści w kwocie 2.357.908,25 zł. Opierając się o prawomocny wyrok Okręgowego Sądu Administracyjnego w W. Republiki Litwy z dnia 19 października 2016 r. wywodziła, że nie było podstawy faktycznej ani prawnej do żądania zwrotu dotacji od powodowej G. P., a w konsekwencji do wstrzymania należnych powódce wypłat z tytułu zawartej umowy. Wysokość utraconych korzyści powódka wyliczyła według schematu: 242 sztuki - ilość niewykonanych przydomowych oczyszczalni ścieków z winy pozwanego (wstrzymanie dofinansowania) = 700 szt. (oczyszczalnie, na które było przyznane dofinansowanie w umowie) - 458 szt. (faktycznie wykonane oczyszczalnie). Szacunkowy koszt 1 oczyszczalni - 11.462,85 zł (uzgodniony i bezsporny pomiędzy stronami). Utracony dochód: 242 szt. oczyszczalni x 11.462,85 zł = 2.774.009,70 zł. 2.774.009,7 x 85% (wysokość dofinansowania określona w umowie) = 2.357.908,25 zł. Powódka podniosła, że powstanie szkody po jej stronie było wynikiem nierzetelnej kontroli pozwanego i jej ustaleń, a przeprowadzona kontrola oraz sporządzone w jej wyniku nieprawdziwe dokumenty przekazane następnie stronie litewskiej wyrządziły powódce szkodę. Podniosła, że naprawienie szkody winno obejmować straty, jakie powódka poniosła, oraz korzyści, które mogłaby osiągnąć, gdyby jej szkody nie wyrządzono.

Odnosząc się do zmienionego powództwa pozwany wniósł o jego oddalenie podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie i wniosek o zasądzenie kosztów procesu. Zakwestionował w całości zmienione żądanie pozwu co do istoty i wysokości. Podniósł, że odsetki są świadczenie akcesoryjnym, ubocznym wobec świadczenia głównego i jeżeli powódce w ogóle przysługiwałoby roszczenie o odsetki z tytułu opóźnionego przekazania dofinansowania, to nie przeciwko pozwanemu lecz Ministerstwu Finansów Republiki Litewskiej, gdyż to ta instytucja była zobowiązania do przekazania powódce dofinansowania. Pozwany zwrócił też uwagę na nieprawidłową datę wymagalności roszczenia o wypłatę dofinansowania i fakt, że zgodnie z zasadami Programu Wojewoda (...) nie ma żadnego wpływu na przekazywane środków przez Instytucję Certyfikującą. Podniósł, iż G. P. swoim działaniem przyczyniła się do opóźnienia weryfikacji oraz w konsekwencji do refundacji wydatków związanych z realizacją Projektu. W ocenie pozwanego brak było uzasadnienia przeliczenia (w tabeli złożonej przez powódkę na rozprawie dnia 17 stycznia 2017 r. - t. V akt sprawy) kwot dofinansowania z Euro na PLN, skoro cały Projekt rozliczany był w Euro. Jako bezpodstawne ocenił też żądanie od niego odszkodowania w postaci utraconych korzyści, tj. dofinansowania, jakie G. P. spodziewała się uzyskać w przypadku wykonania 242 przydomowych oczyszczalni ścieków, które nie zostały wybudowane. Podniósł zarzut przedawnienia roszczenia o odsetki w stosunku do Wojewody za okres poprzedzający okres 3 lat licząc wstecz od daty doręczenia pisma zawierającego zmianę powództwa - tj. według pozwanego odsetki do 10.02.2014 r. są objęte przedawnieniem.

Sąd Okręgowy w Białymstoku I Wydział Cywilny wyrokiem z dnia 25 maja 2017 r., sygn. akt I C 1278/16 umorzył postępowanie w sprawie w zakresie kwoty 572 923,96 złotych; oddalił powództwo w pozostałej części; zasądził od powódki na rzecz pozwanego Skarbu Państwa- Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej kwotę 7 200 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu I instancji był następujące ustalenia faktyczne i ocena prawna:

Republika Litewska i Rzeczpospolita Polska realizowały Program Współpracy Transgranicznej Litwa - Polska, finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W dniu 29 września 2010 r. powódka zawarła z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej umowę o dofinansowanie realizacji projektu pod nazwą „Rozwój Ekoturystyki na pograniczu polsko - litewskim” nr (...). Przedmiotem umowy było udzielenie powódce dofinansowania na realizację projektu w ramach programu, a także określenie, w związku z udzieleniem dofinansowania, wzajemnych praw i obowiązków stron umowy. Powódka pełniła funkcję Partnera Wiodącego Projektu, zaś Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej było Instytucją Zarządzającą Programu Polska - Litwa.

Kontrola pozwanego z dnia 18 listopada 2011 roku, potwierdziła, że wszystkie oczyszczalnie zostały wykonane zgodnie z projektem. Pozwany wyjaśnił, że, stwierdzono postęp prac zgodny z dołączonymi do poszczególnych sprawozdań kopiami protokołów częściowego odbioru. W ustaleniach pokontrolnych zaś stwierdzono konieczność przesunięcia weryfikacji całości dokumentacji projektu na kolejną kontrolę przewidzianą na 2012 r. Kolejna kontrola miała miejsce w styczniu 2012 r. na wniosek Wójta G. P.. W dniu 10 listopada 2011 r. do Wojewody (...) wpłynęło pismo Wójta G. P. z dnia 30 października 2011 r. zawierające oświadczenie Wójta Gminy P. o wybudowaniu ok. 350 sztuk oczyszczalni niezgodnie z prawem i dokumentacją geodezyjną oraz prośbę o dokonanie kontroli przez służby Wojewody (...). Pismo zawierało również informację, iż w czerwcu 2011 r. odbyła się narada Wójta G. P. z wykonawcą, kierownikiem robót, inspektorem nadzoru oraz pracownikiem G., która dotyczyła nieprawidłowości w wykonaniu oczyszczalni ścieków. Powódka w dniu 7 czerwca 2011 r. oraz 8 września 2011 r. przekazała kolejne sprawozdania z realizacji projektu uwzględniając w nich opłacone faktury dotyczące budowy oczyszczalni. Przekazując w/w dokumenty do certyfikacji, G. P., pomimo informacji o możliwych nieprawidłowościach poświadczała, że zawarte w sprawozdaniach wydatki są zgodne z prawem krajowym i unijnym. W wyniku takiego działania doszło do refundacji poniesionych wydatków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Na skutek wniosku wójta G. P. w dniu 4 stycznia 2012 r. rozpoczęto kontrolę doraźną w G. P.. W wyniku kontroli stwierdzono nieprawidłową realizację projektu w części dotyczącej budowy przydomowych oczyszczalni ścieków oraz nadzoru nad prawidłowością realizacji projektu. Czynności kontrolne trwały do kwietnia 2012 r. i polegały na weryfikacji i analizie dokumentacji dotyczącej realizowanego projektu oraz przeprowadzeniu oględzin w miejscach wybudowanych oczyszczalni ścieków. Wszystkie powyższe czynności miały na celu zbadanie realizowanego projektu pod kątem zgodności z prawem krajowym, wspólnotowym oraz wymaganiami programu. W wyniku kontroli doraźnej sformułowano następujące ustalenia ujęte w informacji pokontrolnej z dnia 22 maja 2012 r.: niezgodność pomiędzy dokumentacją stanowiącą załączniki do sprawozdań z realizacji projektu a dokumentacją przedstawioną podczas kontroli doraźnej; niezgodność pomiędzy dziennikami budowy a zestawieniami wykonanych oczyszczalni: brak dokumentacji wymaganej Programem oraz przepisami prawa; zgłoszenia zamiaru budowy oczyszczalni do Wspólnego Sekretariatu (...); zawarcia umów użyczenia dotyczących budowy przydomowych oczyszczalni ścieków; oświadczenia o dysponowaniu gruntem stanowiącego załącznik do zgłoszenia zamiaru budowy oczyszczalni do Starostwa Powiatowego w A., udokumentowania przekazania do Starostwa Powiatowego w A. przedstawionych Kontrolerowi map i szkiców geodezyjnych stanowiących załączniki do zgłoszeń zamiaru budowy oczyszczalni; istnienie dwóch map geodezyjnych dotyczących jednej działki z różnymi lokalizacjami budowy przydomowych oczyszczalni ścieków; brak podpisu projektanta na przedstawionych mapach i szkicach geodezyjnych; przedstawione szkice sytuacyjne pozbawione są cech pozwalających na zlokalizowanie planowanej oczyszczalni w obrębie działki (brak określenia konkretnych odległości, oznaczenia numeru i granic działki, oznakowania dodatkowych budynków oraz innych obiektów, np. drogi sytuującej oczyszczalnię w obrębie działki); wszystkie oczyszczalnie nie spełniają wymogów określonych rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690); niekwalifikowalność kosztów związanych z budową oczyszczalni oraz kosztów wynagrodzeń osób odpowiedzialnych za prawidłowość realizacji projektu. W wyniku podjętych działań kontrolnych Kontroler I stopnia sporządził „Notatkę - raport dotyczący stwierdzonych nieprawidłowości z 25 maja 2012 r.”, która została przekazana w tym samym dniu Instytucji Krajowej (Departament (...) Terytorialnej (...)). Notatka stanowi informację o nieprawidłowościach w realizacji projektu nr (...), których nie można wyeliminować j określa wartość nieprawidłowości w wysokości 539.259,19 € (w tym 458.370,30 € - wartość dofinansowania z (...)). Powyższa kwota obejmuje prawie całość środków wypłaconych na rzecz G. P. (powódce wypłacono dotychczas w sumie kwotę 467.864,98 zł), tj.: wartość wydatków związanych z budową przydomowych oczyszczalni ścieków - 538.741,88 €; wartość wydatków związanych z pełnieniem funkcji menedżera projektu - 419,30 €; wartość wydatków związanych z pełnieniem funkcji koordynatora projektu - 98,01 €.

Pozwany działając jako Kontroler I Stopnia w Programie Współpracy Transgranicznej Polska - Litwa we wniosku do Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w W. z dnia 25 maja 2012 roku, znak (...) stwierdził nieprawidłowości w wykorzystaniu przez powódkę w ramach realizacji projektu funduszy unijnych i wszczął procedurę zwrotu wypłaconych środków. Do wniosku pozwany załączył raport dotyczący nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności nr (...) oraz w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności nr (...) oraz „M. - Report on the deceted irregularity” z dnia 25.05.2012 r. Instytucje odpowiedzialne za informowanie o nieprawidłowościach kwalifikują daną nieprawidłowość jako przypadek, o którym należy poinformować w raporcie kwartalnym na podstawie oceny dokonanej we wstępnym ustaleniu administracyjnym. Raport o nieprawidłowościach powinien zostać sporządzony m.in. w przypadku gdy zostanie stwierdzone lub istnieje podejrzenie nieprawidłowości na kwotę 10 tys. Euro lub wyższej, która została uprzednio certyfikowana przez Kontrolera i może być konieczne odzyskanie nieprawidłowo wypłaconych środków. W myśl zapisów pkt 3.2 „Uszczegółowienia dot. informowania o nieprawidłowościach i kwotach do odzyskania w ramach programów' (...) Terytorialnej" w przypadku stwierdzenia przez kontrolera nieprawidłowości, która może skutkować koniecznością odzyskiwania środków od beneficjenta, Kontroler nie później niż w ciągu 3 dni roboczych od momentu stwierdzenia nieprawidłowości sporządza w języku angielskim notatkę - „M. on suspected/detected irregularity” (Notatka-raport dotyczący stwierdzonych nieprawidłowości) do Instytucji Krajowej. Powyższe procedury nie nakładają na Kontrolera I stopnia obowiązku przekazania notatki do Partnera Wiodącego, gdyż nie nakłada ona na niego żadnych obowiązków, w tym konieczności zwrotu środków wypłaconych w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Litwa-Polska 2007-2013, ani nie wpływa na uprawnienia Partnera Wiodącego. Procedury nie przewidują także udziału Partnera w ustaleniu treści dokumentu.

Raport wojewody (...) dotyczący nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy nr (...) oraz „M.-Report on the detected irregularity” w pozycji 13 raportu „Naruszone przepisy krajowe” wskazywał, że powódka naruszyła ustawę Prawo Budowlane w zakresie art. 25 , art. 30 , art. 34 oraz § 36 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W pozycji 20 raportu opisującego nieprawidłowości pozwany wskazał, iż przydomowe oczyszczalnie ścieków zostały wybudowane niezgodnie z prawem budowlanym, wskazującym, iż nieprawidłowość dotyczy wszystkich oczyszczalni. W „M. - Report on the detected irregularity” - w pozycji 7 wskazano, iż nieprawidłowość dotyczy budowy 700 sztuk oczyszczalni ścieków. Podczas kontroli na przełomie 2011 i 2012 r. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego stwierdził, że część obiektów budowlanych została wybudowana bez wymaganego zgłoszenia, część zaś na podstawie zgłoszenia, ale niezgodnie z jego treścią. Były wydane decyzje odnośnie samowoli budowlanej, nie nakazywano jednak rozbiórki. Nieprawidłowości w budowie oczyszczalni polegały na zamontowaniu niewłaściwego reaktora i studni chłonnych a także na niewłaściwej lokalizacji, mieszkańcy skarżyli się że oczyszczalnie nie działały jak należy. Niewłaściwie zlokalizowane oczyszczalnie zostały zdemontowane i zabrane. Podczas kontroli z ramienia powódki na bieżąco dokonywano napraw oczyszczalni, by doprowadzić do ich odbioru końcowego. Obecnie wszystkie oczyszczalnie pracują.

Wójt G. P. nie podpisał protokołu z kontroli, gdyż wszystkie uwagi były - w jego ocenie - niezgodne z prawdą i wniósł zastrzeżenia do informacji pokontrolnej pismami z dnia 01 czerwca 2012 r., 11 czerwca 2012 r. oraz 12 lipca 2012 r.

Na podstawie wniosku Wojewody (...) Ministerstwo Rozwoju Regionalnego wystąpiło do Wspólnego Komitetu Monitorującego i Sterującego Programu Polska - Litwa o zwrot dofinansowania. Wspólny Komitet Monitorujący i Sterujący Programu Polska - Litwa decyzją z dnia 02 października 2012 r. zdecydował o zwrocie kwoty otrzymanego przez powódkę dofinansowania.

Na podstawie decyzji Wspólnego Komitetu Monitorującego i Sterującego Programu Polska - Litwa Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej (Instytucja Zarządzająca Programem) wydało decyzję z dnia 22 października 2012 r. nr(...), w której nakazało powódce zwrot na konto Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej wypłaconej kwoty w wysokości 458.370,3 Euro z tytułu kosztów niekwalifikowanych projektu z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Powódka nie uczestniczyła w postępowaniu prowadzonym przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej, nie została zawiadomiona o wszczęciu postępowania, o możliwości wzięcia w nim udziału oraz zapoznania się z aktami administracyjnymi. Doręczono jej jedynie w/w decyzję. Powódka złożyła odwołanie od w/w decyzji do Sądu Administracyjnego O. Wileńskiego w W., który orzeczeniem z dnia 18 marca 2013 r. oddalił odwołanie powódki. Powódka odwołała się od tego rozstrzygnięcia i w wyniku odwołania Naczelny Sąd Administracyjny Republiki Litwy w orzeczeniu z dnia 25 marca 2014 r. (sprawa administracyjna nr (...)- (...), nr sprawy sądowej (...)) uchylił wyrok Sądu Administracyjnego O. Wileńskiego w W. z dnia 18 marca 2013 r. oraz poprzedzającą ją decyzję Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej z 22 października 2012 r., Nr (...)i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia.

Raport wojewody (...) dotyczący nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy nr (...) oraz „M.-Report on the detected irregularity” w pozycji 13 raportu „Naruszone przepisy krajowe” wskazywał, że powódka naruszyła ustawę Prawo Budowlane w zakresie art. 25 , art. 30 , art. 34 oraz § 36 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W pozycji 20 raportu opisującego nieprawidłowości pozwany wskazał, iż przydomowe oczyszczalnie ścieków zostały wybudowane niezgodnie z prawem budowlanym, wskazującym, iż nieprawidłowość dotyczy wszystkich oczyszczalni. W „M. - Report on the detected irregularity” w pozycji 7 wskazano, iż nieprawidłowość dotyczy budowy 700 sztuk oczyszczalni ścieków. Wojewoda (...) w kolejnym dokumencie „M. - Report on the detected irregularity” z dnia 01 kwietnia 2015 r. w pozycji 7 wskazał ilość 321 sztuk oczyszczalni objętych raportowaniem oraz nie wskazał naruszenia Prawa Budowlanego. Podniósł naruszenie umowy cywilnej o dofinansowanie realizacji projektu zawartej pomiędzy powódką a Ministerstwem Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej, której pozwany nie jest stroną i w której strony w przypadku sporu poddały się kognicji sądów cywilnych Republiki Litwy.

Dnia 18 marca 2013 r. G. P. wezwała Wojewodę (...) do usunięcia naruszenia prawa — anulowania wniosku/notatki Wojewody z dnia 25 maja 2012 r. dotyczącego informowania o nieprawidłowościach, a następnie 29 kwietnia 2013 r. złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w B.. Postanowieniem z 7 czerwca 2013 r., sygn. akt (...)w Białymstoku odrzucił skargę z powodu braku właściwości sądu administracyjnego w tej sprawie. W związku z tym G. P. złożyła skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Postanowieniem z 18 września 2013 r., sygn. akt (...) oddalił skargę kasacyjną jako bezzasadną. Jak stwierdził NSA, ocena sądu I instancji, który wskazał, że zaskarżone pismo nie podlega kontroli sądów administracyjnych, jest prawidłowa.

Pismem z dnia 29 maja 2015 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty dochodzonej pozwem kwoty. Swoje żądanie oparła na art. 415 k.c. W wezwaniu wyjaśniła, że na dochodzoną kwotę 4.129.558 złotych składa się kwota należnej z tytułu umowy dotacji w wysokości 3.211.078,84 złote oraz odsetki od tej kwoty wynoszące 918.478,95 zł wyliczone od chwili wymagalności nieprzekazanych transz dotacji. Wezwanie pozostało bezskuteczne.

Po postępowaniu kontrolnym przeprowadzonym w 2014 r., w dniu 11 maja 2015 r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej wydało ponownie decyzję nakazującą powódce zwrot udzielonego dofinansowania w kwocie 453.045,30 Euro. Powódka złożyła do Okręgowego Sądu Administracyjnego w W. skargę w sprawie unieważnienia tego postanowienia. Sprawa zakończyła się wydaniem w dniu 19 października 2016 r. prawomocnego postanowienia Okręgowego Sądu Administracyjnego w W. na Litwie, korzystnego dla powódki, z którego wynika, iż nie było podstaw do wstrzymania powódce wypłaty dofinansowania. Sąd stwierdził, iż podejmując decyzję dotyczącą zwrotu środków Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej nie oceniło zakresu stwierdzonych nieprawidłowości, nie wyjaśniło okoliczności stwierdzonych nieprawidłowości i nie oceniło czy przedstawione materiały są wystarczające do stwierdzenia, że zostały naruszone przepisy krajowych i unijnych aktów prawnych wymienionych w decyzji Wspólnego komitetu M. - Sterującego z dnia 24 kwietnia 2015 r. oraz postanowienia umowy o dofinansowanie.

Program Współpracy Transgranicznej Litwa - Polska 2007 - 2013 jest realizowany w ramach (...) Terytorialnej. Środki, z których współfinansowana jest realizacja projektów w ramach programu, pochodzą z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Wspólny Komitet Monitorujący i Sterujący ( (...)) reprezentuje interesariuszy z obu państw zaangażowanych w realizację programu. (...) jest głównym organem decyzyjnym programu podejmującym decyzje dotyczące realizacji programu i finansowania projektów oraz monitorowania realizacji programu. Instytucja Zarządzająca - Departament Polityki (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej ponosi odpowiedzialność za zarządzanie i skuteczne i efektywne wdrażanie programu. Instytucja Certyfikująca - Ministerstwo Finansów Republiki Litewskiej odpowiedzialne jest za poświadczenie wykorzystania funduszy programu zgodnie z przepisami rozporządzeń WE, przyjmowanie płatności od Komisji oraz dokonywanie płatności na rzecz Partnera Wiodącego. Instytucja Audytowa - Departament Audytu Wewnętrznego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej jest odpowiedzialna za audyt systemowy programu oraz audyt wyselekcjonowanej próby projektów, a także za przedłożenie Komisji Europejskiej deklaracji zamknięcia. Instytucja Krajowa - Departament (...) Terytorialnej Ministerstwa Rozwoju Regionalnego Rzeczypospolitej Polskiej (obecnie Ministerstwo Infrastruktury i (...)) jest odpowiedzialna za zapewnienie wdrażania programu po polskiej stronie obszaru Programu. Wspólny Sekretariat Techniczny z siedzibą w Republice Litewskiej — odpowiedzialny jest za codzienne kierowanie operacyjne programem i pełni funkcje sekretariatu (...) i grup zadaniowych utworzonych przez Komitet. Kontrolerzy pierwszego stopnia to Wojewodowie. Zadania Kontrolera pierwszego stopnia realizowane są przez Wojewodów (...) i (...)- (...) dla partnerów pochodzących z terenu Polski. Kontrolerzy odpowiedzialni są za weryfikację produktów i usług stanowiących przedmiot dofinansowania, zasadność wydatków zadeklarowanych w ramach operacji wdrażanych na terytorium każdego z krajów członkowskich, a także zgodność tych wydatków i operacji z zasadami wspólnotowymi i narodowymi. Kontrola jest realizowana w formie kontroli dokumentacji przeprowadzonej w siedzibie Wojewody oraz w formie kontroli na miejscu realizacji projektu.

Konieczność powołania kontrolerów I stopnia wynika z zapisów art. 16 ww. rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady, zgodnie z którym w celu zatwierdzenia wydatków każde państwo członkowskie ustanawia system kontroli umożliwiający weryfikację dostarczenia produktów i usług stanowiących przedmiot dofinansowania, zasadności wydatków zadeklarowanych dla działań lub ich części wdrażanych na terytorium danego państwa, jak również zgodności tych wydatków i związanych z nimi operacji lub ich części z przepisami wspólnotowymi i krajowymi. W tym celu każde państwo członkowskie wyznacza kontrolerów odpowiedzialnych za weryfikację legalności i prawidłowości wydatków zadeklarowanych przez każdego beneficjenta uczestniczącego w operacji. W Programie Współpracy Transgranicznej Litwa-Polska 2007-2013 na podstawie porozumienia zawartego w dniu 23 października 2008 r. pomiędzy Ministrem Rozwoju Regionalnego a Wojewodą (...), które reguluje zadania oraz obowiązki Wojewody (...) i Instytucji Krajowej w procesie Wdrażania programu na terenie Rzeczpospolitej Polskie, funkcję Kontrolera I stopnia pełnił Wojewoda (...).

Procedurę postępowania Kontrolera I stopnia w przypadku wykrycia nieprawidłowości określały następujące dokumenty: Wytyczne w zakresie kontroli pierwszego stopnia w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Litwa 2007-2013, Procedura informowania Komisji Europejskiej o nieprawidłowościach w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w latach 2007-2013, Wytyczne w zakresie postępowania w razie wykrycia nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i funduszu spójności w okresie programowania 2007-2013, Uszczegółowienie dot. informowania o nieprawidłowościach i kwotach do odzyskania w ramach programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej

Dowód: Wytyczne w zakresie kontroli pierwszego stopnia w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Litwa 2007-2013 (dwie wersie z 2009 i 2012 r.), Procedura informowania Komisji Europejskiej o nieprawidłowościach w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w latach 2007- 2013, Wytyczne w zakresie postępowania w razie wykrycia nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i funduszu spójności w okresie programowania 2007-2013, Uszczegółowienie dot. informowania o nieprawidłowościach i kwotach do odzyskania w ramach programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej.

„Raporcie dotyczący nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności” pozwany stwierdził, że jako Kontroler I stopnia wypełnił dokument zgodnie z obowiązującymi procedurami określonymi w dokumencie pn.: „Instrukcja sporządzania raportu dotyczącego nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w latach 2007- 2013”. Wobec powyższego również pozycje raportu: 13 i 20 zostały uzupełnione zgodnie z wymogami programu. Natomiast dane zawarte w pozycji 25 zostały skorygowane przez pozwanego w raporcie za I kwartał 2013 roku przekazanym do Instytucji Krajowej pismem nr (...)z dnia 15 kwietnia 2013 r. Ponadto Kontroler I stopnia dokonał korekty zapisów raportu w pozycji 13 poprzez usunięcie naruszenia art.25 ustawy - Prawo budowlane, ponieważ wydatek dotyczący zatrudnienia inspektora nadzoru budowlanego nie został powódce zrefundowany (i z tego względu nie mógł zostać ujęty jako nieprawidłowość i objęty raportem). W poz. 13 raportu enumeratywnie wskazano przepisy krajowe, które zostały naruszone, a w poz. 25 wskazano podmiot, którego działania skutkowały wystąpieniem nieprawidłowości.

Wpisanie natomiast w pierwszej wersji raportu w pkt. 25 Urzędu Gminy P. wynikało stąd, iż w projekcie operacyjnie działał Urząd Gminy Plaska zapewniający jej techniczną obsługę. Zapis ten został poprawiony w raporcie z dnia 15 kwietnia 2015 r. (w pkt 25 zamiast Urzędu Gmina P. wpisano G. P.). Zgodnie z definicją ujętą w § 2 pkt 7 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 (Dz.U.UE.L.2006.210.25 ze zm.), za nieprawidłowość należy uznać jakiekolwiek naruszenie przepisu prawa wspólnotowego wynikające z działania lub zaniechania podmiotu gospodarczego, które powoduje lub mogłoby spowodować szkodę w budżecie ogólnym Unii Europejskiej w drodze finansowania nieuzasadnionego wydatku z budżetu ogólnego. Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej wyrażonym w dokumencie z posiedzenia CoCoLaF, tj. Komitetu Doradczego ds. Koordynacji Przeciwdziałania Oszustwom z dnia 11 kwietnia 2002 r. pt. „Wymogi powiadamiania o nieprawidłowościach: praktyczne ustalenia”, z uwagi na fakt, że do zapewnienia odpowiedniego stosowania prawa wspólnotowego niezbędne są przepisy prawa krajowego, nieprawidłowość występuje także w sytuacji naruszenia jakichkolwiek przepisów prawa krajowego. Podał, że zgodnie z Podręcznikiem Programu Współpracy Transgranicznej Litwa-Polska 2007-2013 jako nieprawidłowość traktowane mogą być również naruszenia umowy o dofinansowanie, w wyniku których dokonano wydatków niekwalifikowanych. Natomiast podmiotem gospodarczym, zgodnie z art. 27 lit. a) rozporządzenia Komisji (WE) 1828/2006 z dnia 08.12.2006 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonywania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu H Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu (...) jest każda osoba fizyczna, prawna lub inny podmiot biorący udział we wdrażaniu pomocy z funduszy, z wyjątkiem państwa członkowskiego podczas wykonywania uprawnień władzy publicznej.

Z przedstawionych pozwanemu do kontroli dokumentów wynikało, iż w swojej siedzibie G. P. nie posiadała zgłoszeń budowy przydomowych oczyszczalni ścieków wraz z wymaganymi załącznikami, czym naruszyła dodatkowo zapisy pkt 5.1.14 umowy. Zgodnie z tym postanowieniem umowy powódka była bowiem zobowiązana do przechowywania dokumentacji projektowej przez cały okres realizacji projektu i nie krócej niż do 30 czerwca 2021 r. G. P. nigdy nie przedstawiła kontrolerowi dowodów, że wszystkie oczyszczalnie zostały zgłoszone zgodnie z prawem do Starostwa Powiatowego w A.. Niezależnie od możliwości zalegalizowania wybudowania przydomowych oczyszczalni ścieków oraz podjęcia działań naprawczych, stwierdzono, że w momencie składania wniosku o płatność na Partnerze Wiodącym ciążył obowiązek udokumentowania, iż wydatki w ramach projektu zostały poniesione zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa wspólnotowego oraz krajowego. Zgodnie z Wytycznymi dotyczącymi kwalifikowania wydatków i projektów w ramach programów współpracy transgranicznej E. realizowanych z udziałem Polski w latach 2007-2013, Kontroler I stopnia zatwierdzał zadeklarowany wydatek, jeśli jest on zasadny i zgodny z przepisami wspólnotowymi i krajowymi. W przedmiotowej sytuacji nie można było stwierdzić, iż oczyszczalnie zostały wykonane prawidłowo i zgodnie z przepisami prawa, co przyznała również G. P. w piśmie zawierającym zastrzeżenia, a zatem nie było możliwe uznanie wydatku dotyczącego budowy oczyszczalni za kwalifikowalny. Gdyby w dacie składania wniosków o płatność przez G. P. wybudowane oczyszczalnie zostały zalegalizowane, środki uznane za niekwalifkowalne zostałyby jej zrefundowane.

W wyniku 71 postępowań przed Powiatowym Inspektoratem Nadzoru Budowlanego w A. P. dokonała rozbiórki 42 sztuk oczyszczalni, 16 sztuk oczyszczalni zostało zalegalizowanych wniesieniem stosownej opłaty legalizacyjnej, a 12 postępowań, pomimo wybudowania oczyszczalni niezgodnie z treścią zgłoszenia i zawartych w ocenie technicznej uwag dotyczących niedoróbek w zakresie prawidłowego działania i mając na uwadze fakt wdrożenia przez G. P. programu naprawczego, zostało zakończonych odstąpieniem od czynności faktycznych. Spośród 71 postępowań (...) w A. wskazanych powyżej, 66 dotyczyło oczyszczalni wybudowanych w I, II i III etapie (które były przedmiotem kontroli doraźnej przeprowadzonej przez Kontrolera I Stopnia od 12 czerwca 2014 r.). W 55 przypadkach Inspektorat stwierdził iż przydomowe oczyszczalnie ścieków zostały wybudowane bez wymaganego przepisami Prawa budowlanego zgłoszenia, a więc w warunkach samowoli budowlanej, a w 11 przypadkach, iż oczyszczalnie zostały wybudowane niezgodnie z treścią zgłoszenia.

Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w A. w treści postanowienia z dnia 25 marca 2014 r. odmawiającego wydania G. P. zaświadczenia o prawidłowości wybudowania 700 szt. oczyszczalni, wyraźnie stwierdził, iż ustalenia w wyniku wszczętych postępowań administracyjnych wykazały jednoznacznie, że w 70 przypadkach G. P. naruszyła przepisy ustawy Prawo Budowlane oraz że naruszeń tych dokonano już w 2011 r., a więc w momencie przedkładania sprawozdań z realizacji projektu wraz z kopiami faktur i protokołów odbioru stwierdzających prawidłowość realizacji robót budowlanych. W piśmie do Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w A. nr (...) z dnia 21 grudnia 2011 i powódka poinformowała o stwierdzeniu w co najmniej 80 przypadkach wybudowania oczyszczalni bez dokumentacji projektowej i zgłoszenia budowy. W 2011 r. (...) Wiodący (powódka) miał świadomość wybudowania części oczyszczalni bez zgłoszeń czyli niezgodnie z przepisami i de facto poświadczył nieprawdę, a dodatkowo wprowadził Kontrolera I stopnia w błąd. Ponadto w treści wniosków G. P. o umorzenie należności z tytułu opłaty legalizacyjnej, G. wskazała, że 101 przydomowych oczyszczalni zostało wybudowanych w warunkach samowoli budowlanej. Zgodnie z pkt 2.2. Uszczegółowienia dot informowania o nieprawidłowościach i kwotach do odzyskania w ramach E., gdy w okresie sprawozdawczym nastąpiła konieczność skorygowania informacji przekazanych w dotychczasowych raportach lub konieczność anulowania nieprawidłowości sporządza się raport o działaniach następczych. W tej sprawie informacja o braku okoliczności zmieniających status nieprawidłowości została przekazana przez Wojewodę (...) pismem nr (...)z dnia 10 lipca 2012 r. Wojewodę (...) wiązały bardzo krótkie terminy sporządzania notatek (3 dni robocze od momentu stwierdzenia nieprawidłowości - por. pkt 3.2.. 1 ww. Uszczegółowienia) oraz terminy sporządzania raportów (por. pkt 2.2. ww. Uszczegółowienia) i z terminów tych musiał się wywiązać. Wyniki kontroli przeprowadzonej w 2014 r. zostały później potwierdzone przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w A..

Wspólny Sekretariat Techniczny zwracał się do Kontrolera I stopnia o przesłanie szczegółowych informacji dotyczących stwierdzonych nieprawidłowości oraz o przekazanie dokumentacji sprawy. Do dnia 22 października 2012 r. (data podjęcia decyzji przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej o odzyskaniu środków), Kontroler I stopnia nie otrzymał żadnych dodatkowych informacji ani wyjaśnień z G. P., które wpłynęłyby na zmianę treści raportu.

Notatka jak i Raport nie nakładała na jednostkę kontrolowaną obowiązku zwrotu wypłaconych środków, gdyż oba dokumenty zawierają wyłącznie informacje, które znalazły się w ustaleniach z kontroli, opisanych w informacji pokontrolnej, a więc znanych G. P.. Są dokumentami „wewnętrznymi” programu, kierowanymi do Instytucji Programowych i nie stanowią wniosku o wszczęcie procedury zwrotu wypłaconych środków.

Decyzje w sprawach dalszych działań dotyczących stwierdzonych nieprawidłowości podejmował Wspólny Komitet Monitorujący i Sterujący Programu Litwa-Polska 2007-2013. Procedura odzyskiwania nienależnie wypłaconych środków mogła być przeprowadzona jedynie na podstawie decyzji Instytucji Zarządzającej (pkt 5.4.2. Podręcznika Programu). Ustalenia kontroli (...) Urzędu Wojewódzkiego zostały potwierdzone również przez Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w A., geodetę wykonującego inwentaryzację powykonawczą wybudowanych oczyszczalni oraz komisję powołaną przez Wójta G. P. do przeprowadzenia pełnej inwentaryzacji oczyszczalni ścieków. Rolę Instytucji Zarządzającej w tym Programie pełni Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej, natomiast Polska pełniła funkcję Instytucji Krajowej. Powódka zawierając umowę wyraziła zgodę na kontrolowanie projektu przez przedstawicieli Komisji Europejskiej, instytucje audytowe i inne instytucje programowe oraz potwierdziła bezpośrednią odpowiedzialność za całość projektu. Kontroler I stopnia jest uprawnionym wskazanym w Programie Współpracy Transgranicznej Litwa-Polska 2007-2013 Kontrolerem 1 stopnia dla Partnerów z województwa (...) i w ramach przeprowadzanych kontroli ma obowiązek sprawdzić wydatkowanie środków zgodnie z przepisami prawa unijnego i krajowego, w tym Prawa budowlanego. Wójt G. P. reprezentujący Partnera Wiodącego kierując w listopadzie 2011 roku do pozwanego pismo z prośbą o przeprowadzenie kontroli potwierdził, iż ma świadomość tego, jaki organ uprawniony jest do przeprowadzenia kontroli projektów.

Pozwany dokładał wszelkich starań, by uruchomiono płatności na rzecz powódki i by projekt mógł być realizowany. W siedzibie Ministerstwa Infrastruktury i (...) odbyło się spotkanie z udziałem przedstawicieli G. P., przedstawicieli Kontrolera I stopnia oraz Instytucji Krajowej z dnia 17 kwietnia 2014 r., które miało na celu rozważenie możliwości pomocy G. P.. Ustalono na nim, iż na wezwanie Instytucji Krajowej G. P. przedstawi pozwanemu dodatkowe wyjaśnienia oraz nieokazane wcześniej dokumenty, a także, że Kontroler I stopnia przeprowadzi kolejną kontrolę doraźną. W trakcie spotkania przedstawiciele G. P., w tym Wójt zapewniali, iż w Urzędzie Gminy P. znajdują się wszystkie dokumenty, których brak Kontroler wskazał w informacji pokontrolnej. Powódka nie potrafiła wyjaśnić, dlaczego dokumenty te nie zostały przedstawione w trakcie kontroli. Wójt G. P. przekazał dokumenty w związku z ustaleniami zawartymi na spotkaniu w dniu 17 kwietnia 2014. W wyniku weryfikacji pozwany stwierdził jednak, że nawet w oparciu o nowe dokumenty nadal nie ma możliwości uznania wszystkich zakwestionowanych wydatków za kwalifikowalne. W dniu 12 czerwca 2014 r. zgodnie z ustaleniami rozpoczęła się kontrola doraźna projektu, w której uczestniczyli także przedstawiciele Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w A.. W wyniku spotkania w dniu 1 lipca 2014 r. Kontrolera I stopnia z przedstawicielami (...) ustalono, iż pracownicy (...) dokonają weryfikacji wybudowanych oczyszczalni pod kątem zgodności z prawem budowlanym, zgłoszeniem budowy oraz dokumentacją projektową. Wyniki kontroli (protokoły) wpłynęły do Kontrolera I stopnia w dniu 22 września 2014 r. W wyniku analizy dokumentacji i oględzin na miejscu stwierdzono, iż 7 oczyszczalni wybudowano prawidłowo i wystąpiono w dniu 25 września 2014 r. do G. P. z prośbą o dokonanie ich wyceny. W związku z odmową oszacowania wartości oczyszczalni, pozwany w porozumieniu z Instytucją Krajową dokonał kalkulacji kosztów wykonania ww. oczyszczalni.

W dniu 18 listopada 2014 r. do G. P. została przekazana informacja pokontrolna. W wyniku kontroli stwierdzono, iż spośród 321 szt. oczyszczalni, 7 oczyszczalni wybudowano prawidłowo, a 314 oczyszczalni zostało wybudowanych niezgodnie z prawem i/lub założeniami projektu. Ustalono: nieprawidłowość ich wybudowania stwierdzoną przez uprawnionego geodetę w trakcie geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej (w 186 przypadkach); brak dokumentacji projektowej stwierdzony przez uprawnionego geodetę w trakcie geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej (w 6 przypadkach); brak dokumentacji projektowej w siedzibie G. P., brak oczyszczalni w geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej pomimo ujęcia w tabeli oczyszczalni wykonanych, brak zgłoszenia do Wspólnego Sekretariatu (...) (w 9 przypadkach); stwierdzenie samowoli budowlanej w drodze decyzji administracyjnej przez (...) w A. (w 55 przypadkach); stwierdzenie niezgodności wybudowanej oczyszczalni ze zgłoszeniem budowy i/lub dokumentacją techniczną w drodze decyzji administracyjnej przez (...) w A.; stwierdzenie niezgodności wybudowanej oczyszczalni ze zgłoszeniem budowy i/lub dokumentacją Si techniczną przez (...) w A.; stwierdzenie braku wybudowanej oczyszczalni przez (...) w A. pomimo ujęcia w tabeli oczyszczalni wykonanych. W związku z tym Kontroler I stopnia ustalił, iż kwota wydatków niekwalifikowalnych obejmująca trzy etapy budowy przydomowych oczyszczalni ścieków wyniosła 917 350,87 EUR. Pismem SG.007.19.2014.GM z 9 grudnia 2014 r. powódka zgłosiła zastrzeżenia do ustaleń Kontrolera I stopnia zawartych w przedmiotowej informacji pokontrolnej, stwierdzając jednocześnie, że wszystkie ustalenia są bezpodstawne i nieuzasadnione. Zdaniem powódki budowa przydomowych oczyszczalni ścieków w ramach projektu jest zgodna zarówno z umową jak i przepisami prawa. Pismem nr (...)z 24 grudnia 2014r. Kontroler I stopnia odpowiedział na zarzuty powódki przedstawiając po raz kolejny argumenty oraz dowody potwierdzające wystąpienie nieprawidłowości oraz dokonał doprecyzowania następujących zapisów informacji pokontrolnej: spośród 321 szt. oczyszczalni zgłoszonych jako wykonane w 1,2 i 3 etapie stwierdzono kwalifikowalność kosztów budowy 7 szt. oczyszczalni. Pozostałe oczyszczalnie (314 szt.) uznano za niekwalifikowalne z uwagi na: nieprawidłowość ich wybudowania stwierdzoną przez uprawnionego geodetę w trakcie geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej (w 186 przypadkach), co stanowi naruszenie § 5 pkt. 5.1.1 umowy o dofinansowanie; a brak dokumentacji projektowej stwierdzony przez uprawnionego geodetę w trakcie geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej (w 6 przypadkach) co stanowi naruszenie § 5 pkt. 5.1.1 umowy o dofinansowanie; brak dokumentacji projektowej w siedzibie G., brak oczyszczalni w geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej pomimo ujęcia w tabeli oczyszczalni wykonanych, brak zgłoszenia do Wspólnego Sekretariatu (...) (w 9 przypadkach) co stanowi naruszenie § 5 pkt- 5.1.1, 5.1.14, 5.1.16 i 5.1.18 umowy o dofinansowanie; stwierdzenie samowoli budowlanej w drodze decyzji administracyjnej przez (...) w A. (w 55 przypadkach) co stanowi naruszenie § 5 pkt. 5.1.1, 5.1.7 umowy o dofinansowanie; stwierdzenie niezgodności wybudowanej oczyszczalni ze zgłoszeniem budowy i/lub dokumentacją techniczną w drodze decyzji administracyjnej przez (...) w A. (w 10 przypadkach) co stanowi naruszenie § 5 pkt. 5.1.1 umowy o dofinansowanie; stwierdzenie niezgodności wybudowanej oczyszczalni ze zgłoszeniem budowy i/lub dokumentacją techniczną przez (...) w A. (w 45 przypadkach) co stanowi naruszenie § 5 pkt. 5.1.1 umowy o dofinansowanie; stwierdzenie braku wybudowanej oczyszczalni przez (...) w A. pomimo ujęcia w tabeli oczyszczalni wykonanych (w 3 przypadkach) co stanowi naruszenie § 5 pkt. 5.1.1, 5.1.4 umowy o dofinansowanie.

W wyniku powyższego przekazana została powódce zaktualizowana wersja informacji pokontrolnej wraz z ponowną prośbą ojej podpisanie. 15 stycznia 2015r. do pozwanego wpłynęło pismo Powódki nr (...) z 12 stycznia 2015r. informujące o odmowie podpisania informacji pokontrolnej

W dniu 19 stycznia 2015 r. zgodnie z procedurami przekazano do Instytucji Krajowej notatkę o stwierdzeniu nieprawidłowości z 16 stycznia 2015r. zawierającą kwotę do zwrotu przez G. P. - 453.045,30 EUR. Przedmiotowa notatka została uzupełniona na wniosek Instytucji Krajowej i Zarządzającej o dodatkowe informacje w dniu 1 kwietnia 2015r. i przekazana do Instytucji Krajowej w dniu 2 kwietnia 2015r. Celem dalszej realizacji procedury związanej z wykryciem nieprawidłowości Kontroler I stopnia sporządził „Raport dotyczący nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności”, który następnie został przekazany do Instytucji Krajowej pismem nr (...)z dnia 10 kwietnia 2015r. Na wniosek Instytucji Krajowej przedmiotowy dokument został uzupełniony o dodatkowe informacje i ponownie przekazany do Instytucji Krajowej w dniu 07 maja 2015 r. Następnie 11 maja 2015 r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej (Instytucja Zarządzająca) podjęło decyzję o odzyskaniu środków w projekcie, którą powódka zaskarżyła.

Wojewoda (...) podjął w marcu 2015 r. działania zmierzające do dokonania zmiany projektu w sposób umożliwiający ponowną ocenę kwalifikowalności wydatków związanych z budową przydomowych oczyszczalni ścieków oraz uruchomienia dofinansowania. W tym celu w dniu 26 marca 2015 r. wystosował pismo do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej z konkretnymi propozycjami działań, co spotkało się z odmowną odpowiedzią Instytucji Zarządzającej.

Na zakończenie projektu Wojewoda (...) dokonał kontroli w 2016 r. Uznał za kwalifikowany koszt 495.380,74 Euro poniesiony przez G. P. na budowę 252 przydomowych oczyszczalni ścieków w ramach projektu „Rozwój ekoturystyki na pograniczu polsko - litewskim”, które nie zostały G. dotychczas zrefundowane, a których zapłaty powódka dochodziła w niniejszym procesie. Podczas tej kontroli G. P. przedstawiła nowe dokumenty potwierdzające prawidłowość zadeklarowanych oczyszczalni, w tym opinie inspektora nadzoru budowlanego oraz geodety. Informacja pokontrolna została sporządzona w dniu 09 grudnia 2016 r. i podpisana przez Wójta G. P. w dniu 12 grudnia 2012 r. Za niekwalifikowany uznano koszt wybudowania 28 przydomowych oczyszczalni ścieków. Podczas kontroli końcowej projektu w grudniu 2016 r. dokonano zmiany metodologii obliczenia wartości jednej oczyszczalni. Ustalono, iż jednostkowy koszt zostanie obliczony nie na podstawie przedstawionych przez G. faktur, ale na podstawie wartości założonej w budżecie projektu, zgodnie z którym zaplanowano budowę 700 oczyszczalni o łącznej wartości 2.000.000,00 Euro. Wobec tego koszt jednej oczyszczalni wynosi 2.857,14 Euro, tj. 11.462,85 zł (według kursu Europejskiego Banku Centralnego przyjętego dla maja 2015 r. tj. 19 okresu raportowania ustalonego dla rozliczenia raportu końcowego z realizacji projektu (...)). Metodologia wyliczenia wartości jednostkowej oczyszczalni na podstawie budżetu projektu w miejsce przedkładanych przez G. faktur, została zaakceptowana przez Wójta G. P. w kontaktach roboczych z (...) Urzędem Wojewódzkim jak i formalnie poprzez akceptację przez Wójta Informacji Pokontrolnej nr (...) z kontroli końcowej nr (...). W wyniku ustaleń powyższej kontroli Wspólny Sekretariat Techniczny decyzją z dnia 15 grudnia 2016 r. zatwierdził dla G. P. kwotę kosztów kwalifikowanych w wysokości 495.380,74 Euro, która to kwota została powódce wypłacona.

Zgodnie z umową o dofinansowanie oraz dokumentami programowymi(...)poświadczenie wydatków na poziomie krajowym nie jest tożsame z terminem ich refundacji. Przeprowadzana przez Kontrolera I stopnia kontrola wydatków partnera projektu zawartych w raportach cząstkowych z realizacji projektu (stanowiących podstawę przy naliczaniu przez powódkę odsetek) jest dopiero pierwszym, wstępnym etapem weryfikacji wydatków oraz wnioskowania o refundację wydatków. Program Współpracy Transgranicznej Litwa-Polska 2007-2013 nie przewiduje refundacji na rzecz partnera projektu jedynie na podstawie cząstkowego raportu zawierającego wydatki poniesione wyłącznie przez jednego partnera projektu. Zgodnie z zapisami § 4 pkt 4.1. Umowy o dofinansowanie projektu (...) Wiodący może wnioskować o refundację kwalifikowalnych wydatków tylko na podstawie Skonsolidowanego sprawozdania z realizacji projektu przedłożonego Wspólnemu Sekretariatowi Technicznemu. Tryb weryfikacji wydatków w ramach powyższego Programu odbywa się w ten sposób, że (...) powinien przedłożyć sprawozdanie z realizacji projektu Kontrolerowi I stopnia w terminie 10 dni kalendarzowych od zakończenia okresu raportowania, natomiast Kontroler dokonuje weryfikacji tego sprawozdania w terminie 2 miesięcy od jego otrzymania. Po zatwierdzeniu wydatków na poziomie krajowym przez Kontrolera I stopnia na podstawie przedłożonego sprawozdania cząstkowego zawierającego wyłącznie wydatki zadeklarowane przez jednego partnera projektu, sprawozdanie wraz z certyfikatem jest przekazywane do Partnera Wiodącego celem sporządzenia przez niego raportu skonsolidowanego zawierającego wydatki wszystkich partnerów projektu. Następnie (...) Wiodący ma 5 dni roboczych na przedłożenie sprawozdania skonsolidowanego do Kontrolera 1 stopnia, co stanowi drugi etap weryfikacji wydatków i wnioskowania o refundację środków. Po zatwierdzeniu tego sprawozdania przez Kontrolera zostaje ono przekazane wraz z certyfikatem poświadczającym wydatki do Partnera Wiodącego celem przekazania do Wspólnego Sekretariatu (...). Kontroler ma miesiąc na weryfikację raportu skonsolidowanego od daty jego otrzymania, natomiast (...) Wiodący powinien dostarczyć do Wspólnego Sekretariatu (...) raport skonsolidowany w terminie 3 miesięcy i 15 dni od zakończenia okresu raportowania. Weryfikacja raportu przez Wspólny Sekretariat Techniczny stanowi kolejny, trzeci etap weryfikacji wydatków i wnioskowania o refundację środków. Zgodnie z procedurami Programu Wspólny Sekretariat Techniczny weryfikuje raport skonsolidowany w terminie 20 dni roboczych od jego otrzymania, po czym przekazuje zatwierdzony raport wraz z wnioskiem o płatność do Instytucji Zarządzającej. Kolejnym, czwartym etapem oceny wydatków stanowiących podstawę do refundacji jest weryfikacja raportu skonsolidowanego przez Instytucję Zarządzającą, która dokonuje oceny raportu w terminie 10 dni roboczych od dnia jego otrzymania. W przypadku zatwierdzenia raportu Instytucja Zarządzająca występuje z wnioskiem o płatność do Instytucji Certyfikującej celem przekazania refundacji na rzecz Partnera Wiodącego, co stanowi ostatni etap procesu zatwierdzania wydatków.

Wszystkie raporty były weryfikowane przez Kontrolera zgodnie z kolejnością wpływu w możliwie najkrótszym terminie. Pierwszym w kolejności do weryfikacji był 4 raport zawierający koszty budowy oczyszczalni w III etapie inwestycji, przy czym przedmiot kontroli doraźnej rozpoczętej 12 czerwca 2014r. pokrywał się z wydatkami zadeklarowanymi w przedmiotowym raporcie. Dlatego też został on zatwierdzony niezwłocznie po dokonaniu wszelkich ustaleń dotyczących przedmiotowych kosztów. Kolejne raporty były zatwierdzane bez zbędnej zwłoki, bezpośrednio po otrzymaniu od G. wymaganych wyjaśnień i dokumentów. Proces weryfikacji wydłużył się przy 12 raporcie, gdzie G. zadeklarowała wydatki dotyczące IV etapu inwestycji. Zakres przedmiotowy raportu zawierał się w zakresie kontroli końcowej (z 2016r.), dlatego też został zatwierdzony niezwłocznie po jej zakończeniu. Podobnie termin weryfikacji sprowadzania nr 19 uległ wydłużeniu ze względu na wniosek wójta G. P. o rozszerzenie zakresu kontroli i ponowną analizę III etapu raportowanego uprzednio w 4 raporcie oraz skontrolowanego podczas kontroli doraźnej w 2014r. Ze względu na twierdzenie G., że dokumentacja dotycząca oczyszczalni jest uporządkowana oraz wszystkie oczyszczalnie wykonane są prawidłowo, Kontroler postanowił rozszerzyć zakres kontroli końcowej. W trakcie kontroli G. przedstawiła nowe dokumenty potwierdzające prawidłowość zadeklarowanych oczyszczalni.

Konkretne daty zatwierdzenia przez Wojewodę (...) wydatków wynikają z daty wydania certyfikatów (D. of validation of partner expenditure by I. level controller). Certyfikaty są dokumentami potwierdzającymi raportów skonsolidowanych, a tym samym ostatecznej kwoty wydatków (na mocy § 4 pkt 4.1. umowy o dofinansowanie (...) Wiodący jest upoważniony do wnioskowania o refundację kwalifikowanych wydatków tylko w oparciu o skonsolidowane sprawozdanie z realizacji projektu). Daty zatwierdzenia przez Kontrolera I stopnia wydatków ujętych w poszczególnych raportach skonsolidowanych, w stosunku do których w tabeli wyliczone są odsetki, przedstawiają się następująco: Sprawozdanie nr 4 — dzień 12 maja 2015 r., Sprawozdanie nr 5 — dzień 27 maja 2015 r., Sprawozdanie nr 6 - dzień 4 sierpnia 2015 r., Sprawozdanie nr 8 - dzień 7 października 2015 r., Sprawozdanie nr 10 - dzień 6 listopada 2015 r., Sprawozdanie nr 12 - dzień 1 sierpnia 2016 r., Sprawozdanie nr 13 - dzień 9 września 2016 r., Sprawozdanie nr 16 — dzień 26 września 2016 r., Sprawozdanie nr 17 - dzień 5 października 2016 r., Sprawozdanie nr 19 — dzień 13 grudnia 2016 r. Odnośnie ostatniego z nich pozwany podnosił, że sprawozdanie to mogłoby zostać podpisane co najmniej kila miesięcy wcześniej, gdyby Wójt G. P. nie zawnioskował o rozszerzenie kontroli z 2016 r., której ukończenie było warunkiem podpisania tego sprawozdania. Sprawozdania cząstkowe jak również skonsolidowane były w wielu przypadkach przez powódkę poprawiane (nawet kilkakrotnie). Kolejne wersje raportów były wynikiem poprawek, które wprowadzano celem doprowadzenia raportów do zgodności z wymogami programowymi oraz przewodnikiem wypełniania raportów (G. on filling in the C. progress/progres report form). Wszelkie poprawki wynikały wyłącznie z błędów i nieścisłości zawartych w kolejnych wersjach raportów. Poprawki dotyczyły w szczególności raportów nr: 4,5,6,8,10, 12,13, 16, 17 oraz 19.

W piśmie zatwierdzającym 4 raport skonsolidowany (pismo (...)) pozwany poinformował G. P. o konieczności przekazania dokumentów do Wspólnego Sekretariatu (...), jednakże G. odmówiła (pismo (...)). Nie informując pozwanego G. P. przekazała 4 raport skonsolidowany do Wspólnego Sekretariatu (...) w dniu 22 czerwca 2015 r. W piśmie zatwierdzającym 12 raport cząstkowy (pismo (...)) pozwany zwrócił się do G. P. z prośbą o przedłożenie raportów skonsolidowanych: 12,13,14 i 15. Wobec braku reakcji powódki pismem z 14.04.2016r. ponownie zwrócił się o przedłożenie przedmiotowych raportów skonsolidowanych, jednak znów bezskutecznie. Również Instytucja Zarządzająca interweniowała w tej sprawie przypominając G. P., że brak przedłożenia sprawozdań skonsolidowanych stanowi naruszenie umowy o dofinansowanie i może stanowić podstawę jej rozwiązania (pismo (...)). Raporty zostały przekazane przez powódkę dopiero po spotkaniu z instytucjami programowymi w sierpniu 2016 r. (pismo (...).

N. oczyszczalnie miały być wzniesione na działkach prywatnych a nie na działkach G. P.. W części II.4. wniosku aplikacyjnego (A. of the project) w pkt 2 widnieje zapis dotyczący budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie gospodarstw agroturystycznych oraz prywatnych domach w G. P. oraz Ł. (Litwa). Natomiast w cz. II.6 pkt 1.3. dotyczącym wskaźników projektu wymienia się 716 oczyszczalni, które miały zostać wybudowane w ramach projektu. Liczba oczyszczalni, które miały być wybudowane przez każdego z partnerów, wynika z dalszych zapisów w 11.9 dot. trwałości projektu stanowiących, iż oczyszczalnie będą należały do G. P. (700 szt.) i Ł. (16 szt.).

W piśmie(...) G. stwierdziła, iż budowy nowych oczyszczalni nie mogła się podjąć ze względu na brak zgody Wspólnego Sekretariatu (...) na wprowadzenie nowych mieszkańców (lokalizacji) do projektu. Odmowa Wspólnego Sekretariatu (...) nie była konsultowana z Kontrolerem.

W piśmie (...) G. poinformowała, że część właścicieli działek, na których zaplanowano budowę oczyszczalni, odstąpiło od chęci budowy na ich posesjach oczyszczalni, natomiast kolejna grupa mieszkańców nie wniosła opłaty za przyłącze oczyszczalni, co było warunkiem niezbędnym do rozpoczęcia inwestycji. W piśmie (...) kolejny raz G. potwierdziła, że mieszkaniec, na którego posesji planowano budowę oczyszczalni, może wycofać się z wpłaty lub w ogóle nie wnieść opłaty za przyłącze oraz stwierdza, ze G. nie pokryje kosztu przyłącza z własnych środków. G. pozbawiła się możliwości wybudowania wszystkich 700 oczyszczalni założonych we wniosku aplikacyjnym również na skutek odstąpienia przez firmę (...) (wykonawcę robót budowlanych) od umowy zawartej z powódką - w wyniku nieopłacenia wszystkich faktur wystawianych przez firmę (...) ((...) na kwotę 1.451.191,64 zł oraz (...)na kwotę 237.463,37 zł). Na skutek braku płatności wykonawca zerwał umowę z G., co zmusiło G. do przeprowadzenia procedury wyboru kolejnego wykonawcy - firmy (...). Kolejny wykonawca (H.) miał jedynie „naprawić” nieprawidłowe oczyszczalnie, a nie budować kolejne. Umowa z kolejnym wykonawcą dotyczyła tylko 470 oczyszczalni i tylko robót z zakresu naprawy lub przebudowy. Potwierdzenie powyższego znajduje się w piśmie powódki (...) w którym wyjaśnia ona, że zmuszona została do wyłonienia nowego wykonawcy, który miał za zadanie dokończenie prac budowlanych po pierwszym wykonawcy w celu dostosowania uprzednio wybudowanych oczyszczalni do zgodności z dokumentacją techniczną. Jak stwierdzono w piśmie G. nie opłaciła faktur (...) ze względu na nieprawidłowości powstałe w wyniku jej prac. Ponadto powódka stwierdziła w tym piśmie, iż dochodzi przed sądem roszczeń w tym zakresie od (...). Na prośbę Kontrolera o uszczegółowienie informacji nt. przedmiotowego pozwu (pismo(...) G. odpowiedziała, iż „dopóki Sąd i druga strona nie wyrażą zgody na udostępnienie materiału ze sprawy, G. nie może takich materiałów Państwu udostępnić” (pismo (...)). Na skutek zmian projektu finalnie doszło do zmniejszenia dofinansowania o kwotę 78 459,70 EUR. W marcu 2015 roku tj. w okresie trwania projektu (zgodnie z aneksem nr (...) do umowy o dofinansowanie realizacja projektu zakończyła się 31.05.2015 r.) G. P. wystąpiła do Wspólnego Sekretariatu (...) z wnioskiem o zmiany w projekcie, w wyniku czego m.in. zmniejszona została wartość linii budżetowej 3.1.1. „Roboty budowlane dot. przydomowych oczyszczalni ścieków” o 78 495,70 EUR. Zgodnie z pismem Wspólnego Sekretariatu (...) (pismo (...)) akceptującym wniosek powódki, kwota dofinansowania dla G. P. została zmniejszona, a budżet po zmianach obowiązywał od 01.01.2015 r.

Sąd Okręgowy zważył, że podstawę uzyskania przez powódkę dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego stanowiły: decyzja Wspólnego Komitetu Monitorującego i Sterującego Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Litwa z dnia 6 maja 2010 r. oraz umowa. Z treści umowy wynika wprost, że dofinansowanie z (...) przekazywane, na zasadzie refundacji, za pośrednictwem Partnera Wiodącego, wypłacane jest przez Instytucję I Certyfikującą (Ministerstwo Finansów Republiki Litewskiej) na wniosek Instytucji Zarządzającej z Republiki Litewskiej, bez jakiegokolwiek udziału instytucji funkcjonujących po stronie polskiej, w tym również Kontrolera I stopnia nie posiadającego żadnych kompetencji do dysponowania środkami powierzonymi instytucjom Republiki Litewskiej. Środki programu przeznaczone na finansowanie wybranych projektów, pochodzą wprost z budżetu Unii Europejskiej a ich właścicielem jest Komisja Europejska, która jedynie przekazała wspomniane zasoby Republice Litewskiej w zarządzanie w jej imieniu. Podstawę wykonywania funkcji Kontrolera I stopnia przez pozwanego oraz umiejscowienia go w systemie zarządzania i kontroli określają przepisy Rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu (...) i uchylającego Rozporządzenie (WE) nr 1783/1999 (Dz.U.UE.L.2006.210.1 ze zm.), dokumenty programowe i Porozumienie w sprawie ustanowienia Wojewody (...) Kontrolerem, o którym mowa w art. 16 rozporządzenia WE nr 1080/2006, które nie kreują żadnej więzi formalnoprawnej między pozwanym a powódką. Rezultatem czynności wykonywanych przez Kontrolera w odniesieniu do kontroli na miejscu jest: informacja pokontrolna, notatka-raport dotyczący stwierdzonych nieprawidłowości oraz raport dotyczący nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Kontroler w ramach raportowania o nieprawidłowościach nie tworzy innych dokumentów niż wyżej wskazane, na mocy których (...) Wiodący byłby zobowiązany do zwrotu środków.

Sąd Okręgowy dokonał analizy kilku ewentualnych podstaw prawnych odpowiedzialności pozwanego wobec powódki. Wskazał, że artykuł 417 k.c., nie stanowi jednolitej podstawy dla odpowiedzialności państwa w sferze imperium i dominium. Odpowiedzialność Skarbu Państwa jest też odpowiedzialnością za czyn własny, a nie czyn cudzy (funkcjonariusza). De lege lata w sferze dominium państwo ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą na takich samych zasadach, jak inne osoby prawne. Natomiast na podstawie art. 416 k.c. osoba prawna odpowiada za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, jeżeli zostaną spełnione następujące przesłanki: wyrządzenie szkody przez organ osoby prawnej działający w ramach swoich uprawnień, bezprawność takiego działania, wina oraz normalny związek przyczynowy pomiędzy czynnościami organu osoby prawnej a szkodą. Z art. 417 k.c. odpowiada Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej, przy czym zachowanie tych podmiotów musi być bezprawne, wskutek takiego zachowanie została wyrządzona szkoda, która pozostaje w normalnym związku przyczynowym z zachowaniem Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Wśród przesłanek konstytuujących odpowiedzialność odszkodowawczą na gruncie tego przepisu nie ma winy. Przepis art. 417 k.c. znajduje zastosowanie, o ile szkoda wyrządzona została „przy wykonywaniu władzy publicznej" i dotyczy wyłącznie skutków funkcjonowania państwa i jednostek samorządu terytorialnego w sferze określanej mianem imperium, a więc działań lub zaniechań polegających na wykonywaniu funkcji władczych, realizacji zadań władzy publicznej. Nie chodzi zatem o konsekwencje zachowań tych podmiotów w sferze gospodarczej, dominium. W przypadku szkód wyrządzonych przez organy państwowe lub jednostki samorządu terytorialnego poza sferą imperium nie odpowiadają one na podstawie art. 417 k.c., lecz na ogólnych zasadach prawa cywilnego (art. 416 , 427, 433-436 k.c.), co gwarantuje równą dla wszystkich podmiotów ochronę prawną, zgodnie z ogólnymi zasadami prawa cywilnego oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji RP.

Sąd Okręgowy ocenił, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy działań Wojewody (...) jako Kontrolera I stopnia nie sposób uznać za wykonywanie władzy publicznej bowiem, procedury kontrolne wynikające z art. 16 rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu i Rady nie stanowią przejawu emanacji władzy publicznej realizowanej w odniesieniu do ogółu obywateli, lecz są wynikiem dobrowolnego poddania się przez powódkę procedurom kontrolnym w ramach zawarcia umowy. Powódka, zawierając umowę o dofinansowanie, dobrowolnie zaakceptowała kontrolę poprawności realizowania tej umowy w ramach umownego stosunku prawnego z Instytucją Zarządzającą. Kontrola zaś jest elementem umownego stosunku prawnego między G. P. a Instytucją Zarządzającą (Ministerstwem Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej). Tym samym działań pozwanego nie można uznać za wykonywanie władzy publicznej, art. 417 k.c., w przedstawionym stanie faktycznym, nie mógł być podstawą odpowiedzialności pozwanego.

Sąd I instancji analizował też, czy podstawy odpowiedzialności pozwanego względem powódki można upatrywać przez pryzmat art. 471 k.c. według którego dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Skoro sprawowanie funkcji Kontrolera I stopnia przez Wojewodę (...) nie mieści się w sferze działań z zakresu wykonywania władzy publicznej, a powódka przyjmując na siebie dobrowolnie zobowiązanie do poddawania się kontroli sprawowanej przez pozwanego, to doszło - zdaniem Sądu I instancji - między stronami, per facta concludentia, do nawiązania stosunku cywilnoprawnego. Jednakże, podejmowane przez pozwanego jako Kontrolera I stopnia czynności, nie stanowiły nienależytego wykonania zobowiązania, skutkującego szkodą. Informacja pokontrolna, notatka-raport dotyczący stwierdzonych nieprawidłowości oraz raport dotyczący nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, zostały sporządzone zgodnie z obowiązującą procedurą, wytycznymi dotyczącymi kwalifikowania wydatków i nie zawierały - nieprawdziwych informacji.

Sąd Okręgowy podkreślił, że dokumenty sporządzone przez pozwanego w wyniku kontroli były przygotowane z zachowaniem terminów, ustalenia zaś są rzetelne i zostały potwierdzone przez Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w A., geodetę wykonującego inwentaryzację powykonawczą wybudowanych oczyszczalni oraz komisję powołaną przez Wójta G. P. do przeprowadzenia pełnej inwentaryzacji oczyszczalni ścieków. Tym samym nie mogło być również mowy o nienależytym wykonaniu zobowiązania przez pozwanego, a przez to również o odpowiedzialności pozwanego wobec powódki z tytułu art. 471 k.c.

W ocenie Sądu I instancji powództwo było bezzasadne z racji braku możliwości przypisania działaniom pozwanego — Kontrolera I stopnia przymiotu bezprawności i tym bardziej winy. Kontrolerzy odpowiedzialni byli za weryfikację produktów i usług stanowiących przedmiot dofinansowania, zasadność wydatków zadeklarowanych w ramach operacji wdrażanych na terytorium każdego z krajów członkowskich, a także zgodność tych wydatków i operacji z zasadami wspólnotowymi i narodowymi. Kontrola była realizowana w formie kontroli dokumentacji przeprowadzonej w siedzibie Wojewody oraz w formie kontroli na miejscu realizacji projektu. Działania pozwanego zatem nie były bezprawne.

Sąd Okręgowy podkreślił, że powódka zawierając umowę wyraziła zgodę na kontrolowanie projektu przez przedstawicieli Komisji Europejskiej, instytucje audytowe i inne instytucje programowe oraz potwierdziła bezpośrednią odpowiedzialność za całość projektu. Pozwany był uprawnionym wskazanym w Programie Współpracy Transgranicznej Litwa-Polska 2007-2013 Kontrolerem I stopnia dla Partnerów z województwa (...) i w ramach przeprowadzanych kontroli miał obowiązek sprawdzić wydatkowanie środków zgodnie z przepisami prawa unijnego i krajowego, w tym Prawa budowlanego. Wójt G. P. reprezentujący Partnera Wiodącego kierując w listopadzie 2011 roku do pozwanego pismo z prośbą o przeprowadzenie kontroli potwierdził, iż ma świadomość tego, jaki organ uprawniony jest do przeprowadzenia kontroli projektów. Ponadto w systemie wdrażania Programu nie przewidziano innych organów kontroli niż wyżej wskazane.

Sąd Okręgowy ocenił, że powódka nie udowodniła, że pierwsza kontrola przeprowadzona u powódki w dniu 18 listopada 2011 r. potwierdziła, iż wszystkie oczyszczalnie zostały wykonane zgodnie z projektem. Sąd I instancji podkreślił, że w związku z przekazaniem do Prokuratury Okręgowej w Łomży całości dokumentacji dotyczącej budowy przydomowych oczyszczalni ścieków podczas tej kontroli niemożliwe było potwierdzenie zgodności kopii dokumentów przedkładanych wraz ze sprawozdaniami z oryginałami, stwierdzono więc jedynie postęp prac zgodny z dołączonymi do poszczególnych sprawozdań kopiami protokołów częściowego odbioru. W ustaleniach pokontrolnych stwierdzono konieczność przesunięcia weryfikacji całości dokumentacji projektu na kolejną kontrolę przewidzianą na 2012 r., podczas której stwierdzono szereg nieprawidłowości. Stwierdzenie powódki zatem o potwierdzaniu w trakcie kontroli z 2011 r. prawidłowości wykonania oczyszczalni przez pozwanego jest nieuzasadnione.

Sąd I instancji celem weryfikacji, czy pozwany jako Kontroler I stopnia słusznie zarzucił powódce nieprawidłowości, dokonał analizy pojęcia „nieprawidłowości” na gruncie przepisów normujących udział środków unijnych w dofinansowaniu inwestycji przewidzianej projektem. Zgodnie z definicją ujętą w § 2 pkt 7 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1083/2006 z dnia 1 1 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego Rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 (Dz.U.UE.L.2006.210.25 ze zm.), za nieprawidłowość należy uznać jakiekolwiek naruszenie przepisu prawa wspólnotowego wynikające z działania lub zaniechania podmiotu gospodarczego, które powoduje lub mogłoby spowodować szkodę w budżecie ogólnym Unii Europejskiej w drodze finansowania nieuzasadnionego wydatku z budżetu ogólnego. Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej wyrażonym w dokumencie z posiedzenia CoCoLaF, tj. Komitetu Doradczego ds. Koordynacji Przeciwdziałania Oszustwom z dnia 11 kwietnia 2002 r. pt. „Wymogi powiadamiania o nieprawidłowościach: praktyczne ustalenia”, z uwagi na fakt, że do zapewnienia odpowiedniego stosowania prawa wspólnotowego niezbędne są przepisy prawa krajowego, nieprawidłowość występuje także w sytuacji naruszenia jakichkolwiek przepisów prawa krajowego.

Zgodnie z Podręcznikiem Programu Współpracy Transgranicznej Litwa-Polska 2007-2013( (...) kwalifikowalności dla E. (...).pdf. str. 55) jako nieprawidłowość traktowane mogą być również naruszenia umowy o dofinansowanie, w wyniku których dokonano wydatków niekwalifikowanych. Natomiast podmiotem gospodarczym, zgodnie z art. 27 lit. a) rozporządzenia Komisji (WE) 1828/2006 z dnia 08.12.2006 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonywania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu (...) jest każda osoba fizyczna, prawna lub inny podmiot biorący udział we wdrażaniu pomocy z funduszy, z wyjątkiem państwa członkowskiego podczas wykonywania uprawnień władzy publicznej.

Wobec powyższego naruszenie przepisów prawa krajowego oraz umowy, stwierdzone przez pozwanego jako Kontrolera I stopnia, stanowiły nieprawidłowość w rozumieniu § 2 pkt 7 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1083/2006, zaś jednostką odpowiedzialną za powstanie nieprawidłowości może być wyłącznie G. P. jako strona umowy, a nie np. wykonawca wyłoniony w drodze przetargu. Nie mógł w tych okolicznościach zyskać aprobaty Sądu zarzut powódki, że powódka nie naruszyła art. 30 oraz 34 ustawy Prawo budowlane (co zarzucał jej w Raporcie i Notatce pozwany), ponieważ zgłosiła wszystkie oczyszczalnie do Starostwa Powiatowego w A., jest nieuzasadniony. Fakt dokonania takiego zgłoszenia nie znalazł bowiem odzwierciedlenia w dokumentacji przekazanej przez powódkę Kontrolerowi I stopnia podczas kontroli doraźnej przeprowadzonej w 2012 roku, zatem jego konkluzje nie mogły być inne niż te, wyrażone w dokumentacji pokontrolnej. Z przedstawionych dokumentów wynika, iż w swojej siedzibie G. P. nie posiadała na dzień dokonywania kontroli zgłoszeń budowy przydomowych oczyszczalni ścieków wraz z wymaganymi załącznikami, czym naruszyła dodatkowo zapisy pkt 5.1.14 umowy. Zgodnie z tym postanowieniem umowy powódka była bowiem zobowiązana do przechowywania dokumentacji projektowej przez cały okres realizacji projektu i nie krócej niż do 30 czerwca 2021 r. Skoro G. P. na dzień przeprowadzania kontroli nie przedstawiła kontrolerowi dowodów, że wszystkie oczyszczalnie zostały zgłoszone zgodnie z prawem do Starostwa Powiatowego w A., jego ustaleń pokontrolnych nie można było w żadnej mierze uznać za nieprawidłowe.

Sąd I instancji w konkluzji stwierdził że, w świetle „Wytycznych dotyczących kwalifikowania wydatków i projektów w ramach programów współpracy transgranicznej E. realizowanych z udziałem Polski w latach 2007-2013” nie potwierdziły się zarzuty powódki odnośnie nieprawdziwych danych zawartych przez pozwanego w treści dokumentacji pokontrolnej. Zwrócił też uwagę na fakt, iż Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w A. cw treści postanowienia z dnia 25 marca 2014 r. odmawiającego wydania G. P. zaświadczenia o prawidłowości wybudowania 700 szt. oczyszczalni, stwierdził, iż ustalenia w wyniku wszczętych postępowań administracyjnych wykazały jednoznacznie, że w 70 przypadkach G. P. naruszyła przepisy ustawy Prawo budowlane oraz że naruszeń tych dokonano już w 2011 r., a więc w momencie przedkładania sprawozdań z realizacji projektu wraz z kopiami faktur i protokołów odbioru stwierdzających prawidłowość realizacji robót budowlanych. W piśmie do Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w A. nr (...)z dnia 21 grudnia 2011 i powódka poinformowała o stwierdzeniu w co najmniej 80 przypadkach wybudowania oczyszczalni bez dokumentacji projektowej i zgłoszenia budowy. Zatem już w 2011 r. (...) Wiodący miał świadomość wybudowania części oczyszczalni bez zgłoszeń czyli niezgodnie z przepisami i de facto poświadczył nieprawdę, a dodatkowo wprowadził Kontrolera I stopnia w błąd. Ponadto w treści wniosków G. P. o umorzenie należności z tytułu opłaty legalizacyjnej, G. wskazała, że 101 przydomowych oczyszczalni zostało wybudowanych w warunkach samowoli budowlanej. Tym samym kierowane w trakcie procesu do pozwanego zarzuty o nieprawdziwości informacji nieprawidłowościach w dokumentacji pokontrolnej, stanowiącej warunek otrzymania przez powódkę refundacji kosztów od Instytucji Zarządzającej, nie mogły być skuteczne. Nie potwierdził się też zarzut powódki, jakoby zbyt wcześnie została przekazana przez pozwanego do Instytucji Krajowej informacja o stwierdzonych nieprawidłowościach. Jak wynika z pkt 2.2. Uszczegółowienia dot informowania o nieprawidłowościach i kwotach do odzyskania w ramach E., gdy w okresie sprawozdawczym nastąpiła konieczność skorygowania informacji przekazanych w dotychczasowych raportach lub konieczność anulowania nieprawidłowości sporządza się raport o działaniach następczych. Przekazanie zatem przedmiotowej informacji przez pozwanego w żaden sposób nie przekreśla możliwości późniejszego jej skorygowania lub wycofania w następstwie ustaleń dokonanych na drodze dalszego postępowania (np. na skutek załączenia dokumentów, które podczas kontroli nie zostały okazane). W tej sytuacji również te argumenty powódki nie mogły odnieść skutku. Zdaniem Sądu Okręgowego o braku bezprawności działania pozwanego świadczy również fakt, że pozwany dokładał wszelkich starań, aby - mimo zaistniałych trudności - uruchomiono płatności na rzecz powódki i by projekt mógł być realizowany. Świadczy o tym choćby spotkanie z 17 kwietnia 2014 r., które odbyło się w siedzibie Ministerstwa Infrastruktury i (...) z udziałem przedstawicieli G. P., przedstawicieli Kontrolera I stopnia oraz Instytucji Krajowej, które miało na celu rozważenie możliwości pomocy powódce. Ustalono na nim, iż na wezwanie Instytucji Krajowej G. P. przedstawi pozwanemu dodatkowe wyjaśnienia oraz nieokazane wcześniej dokumenty, a także, że Kontroler I stopnia przeprowadzi kolejną kontrolę doraźną, która miała następnie miejsce w 2014 r. Dopiero podczas następnej, końcowej kontroli z 2016 r. G. P. przedstawiła dokumenty, których brak Kontroler wskazał w informacji pokontrolnej z 2012 r. i 2014 r.. Powódka zarówno wówczas, jak też w trakcie procesu, nie potrafiła wyjaśnić, dlaczego dokumenty te nie zostały przedstawione w trakcie kontroli.

Sąd Okręgowy ocenił, że tym samym pozwanemu, nie sposób zarzucić bezprawności. Powódka nie dość, że sama wywołała kontrolę skutkującą stwierdzeniem przez pozwanego nieprawidłowości (por. pismo Wójta G. P. z dnia 30 października 2011 r.) i przyczyniła się tym samym do wydania decyzji o zwrocie dofinansowania, to jeszcze zarzucała pozwanemu działanie w złej wierze poprzez brak potwierdzenia swoich ustaleń rozstrzygnięciami organów nadzoru budowlanego. Ustalenia pozwanego zostały potwierdzone przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w A. w 2014 r., który zweryfikował wybudowane oczyszczalnie pod kątem zgodności z prawem budowlanym, zgłoszeniem budowy oraz dokumentacją projektową dochodząc do negatywnych dla powódki wniosków, które znalazły swój wyraz w informacji pokontrolnej z 3 czerwca 2015 r. oraz raporcie o nieprawidłowości. Argumentacja powódki zatem nie znajduje potwierdzenia w materiale dowodowym.

Zdaniem Sądu Okręgowego dodatkowo, pomiędzy czynnościami kontrolnymi Wojewody (...) a rzekomą szkodą powódki brak jest normalnego związku przyczynowego. Z treści umowy wynika, że (np. § 4.7, § 6.1, § 6.2.9) Instytucja Zarządzająca, tj. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej, niezależnie od wyników kontroli realizowanej przez Kontrolera 1 stopnia, ma prawo, w określonych sytuacjach wstrzymać dofinansowanie oraz rozwiązać umowę w całości lub części lub zażądać zwrotu już wypłaconego dofinansowania. I tak, w myśl § 4.7 umowy, jeśli (...) Wiodący nie przedstawi dowodów potwierdzających kwalifikowalność wydatków Instytucja Zarządzająca ma prawo nie zatwierdzić tych wydatków lub zawiesić ich zatwierdzenie na okres określony przez Instytucję Zarządzającą, nie dłuższy niż do dnia zatwierdzenia końcowego Skonsolidowanego Sprawozdania z realizacji projektu. Z kolej na podstawie § 6.1, w sytuacji, w której (...) Wiodący nie wywiąże się lub nieprawidłowo wywiąże się z warunków umowy Instytucja Zarządzająca ma prawo zażądać usunięcia tych naruszeń w określonym terminie i na okres zawiesić realizację swoich zobowiązań umownych. Wreszcie, w oparciu o § 6.2.9 Instytucja Zarządzająca ma prawo rozwiązać umowę o dofinansowanie i/lub zażądać zwrotu kwot (...). już zapłaconych Partnerowi Wiodącemu w całości lub części, w przypadku gdy (...) Wiodący lub (...) Projektu biorą udział w oszustwie lub czynie korupcyjnym. Powódka nie udowodniła, że wyłączną przyczyną wstrzymania dofinansowania przez Instytucję Zarządzającą, były wnioski pokontrolne pozwanego, zawarte w dokumentacji pokontrolnej. Taki wniosek również nie płynie - z prawomocnego wyroku Okręgowego Sądu Administracyjnego w W..

Sąd I instancji ocenił, że niezależnie od przyjętej podstawy odpowiedzialności pozwanego, powództwo było niezasadne z powodu braku szkody po stronie G. P.. W zakresie, w jakim powódka dochodziła odszkodowania w związku z decyzją Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej nakazującą zwrot dofinansowania, trudno było mówić o jakiejkolwiek szkodzie po stronie G. P., bowiem powódka żądanej kwoty dofinansowania dotychczas nie zwróciła a postępowanie administracyjne w sprawie zwrotu udzielonego powódce sfinansowania zakończyło się pomyślnym dla niej, prawomocnym rozstrzygnięciem Okręgowego Sądu Administracyjnego w W., na skutek czego powódka cofnęła pozew i zrzekła się roszczenia w tej części. W zakresie zaś, w jakim G. P. dochodziła odszkodowania w pozostałej części (kwoty niewypłacone) również nie można mówić o szkodzie, gdyż co najwyżej przysługiwałoby jej roszczenie o wypłatę wstrzymanego dofinansowania, ale skierowane do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej jako Instytucji Zarządzającej odpowiedzialnej za wypłatę środków dofinansowania z funduszy unijnych, nie zaś do pozwanego. Spory zaś w tym zakresie, na mocy § 7.7 umowy, podlegają rozstrzygnięciu litewskich sądów cywilnych. Okręgowy Sąd Administracyjny w W. dokładnie zbadał sprawę i dokonał oceny na podstawie dogłębnej analizy akt sprawy, czyli również danych z kontroli przeprowadzonych przez pozwanego. W uzasadnieniu (przekład na język polski k. 966-978) wysnuł wniosek, iż Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Litwy podczas podejmowania decyzji o zwrocie dofinansowania, nie dokonało oceny zakresu ustalonych nieprawidłowości, nie wyjaśniło okoliczności czy w aktach z kontroli z 2012 i 2014 r. i wykazach ogólnych ustalono nieprawidłowości, czy poczynione wnioski są umotywowane na podstawie zgromadzonych materiałów oraz czy materiały te były wystarczające do dokonania oceny, że zostały naruszone narodowe i unijne akty prawne określone w decyzji (...) z dnia 24.04.2015 r. (k. 978). Powyższe, zdaniem Sądu Okręgowego, jednoznacznie potwierdza, że przyczyną podjęcia decyzji o zwrocie przez Instytucję Zarządzającą dofinansowania były powyższe okoliczności leżące po stronie Instytucji Zarządzającej, która decydowała o wypłacie środków, nie zaś kontrole pozwanego. Stąd twierdzenia, jakoby źródłem szkody powódki były nierzetelne kontrole pozwanego, nie mogło zyskać aprobaty Sądu.

W ocenie Sądu Okręgowego, orzeczenie Okręgowego Sądu Administracyjnego w W. z 19.10.2016 r. nie podważa w żadnej mierze kwestii niekwalifikowalności kosztów stwierdzonych przez Kontrolera I stopnia. Orzeczenie owo odnosi się jedynie do prawidłowości wydania decyzji o zwrocie środków przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej. Sąd litewski stwierdził jedynie, iż podejmując decyzję dotyczącą zwrotu środków Ministerstwo nie oceniło zakresu stwierdzonych nieprawidłowości, nie wyjaśniło okoliczności, czy we wniosku z kontroli nr (...), aktach kontroli z 2012 r i 2014 r. oraz w spisach ogólnych ustalono nieprawidłowości oraz czy te materiały są wystarczające do stwierdzenia, że zostały naruszone przepisy krajowych i unijnych aktów prawnych wymienionych w decyzji Wspólnego Komitetu M.- Sterującego z dnia 24 kwietnia 2015 r. oraz postanowienia umowy o dofinansowanie. Okręgowy Sąd Administracyjny w W. stwierdził, że materiał sprawy nie pozwolił ocenić, czy wnioski ujęte w informacji pokontrolnej z kontroli nr (...) oraz w raporcie (...) Urzędu Wojewódzkiego z 1 kwietnia 2015 r. są uzasadnione czy też nie (strona 13 orzeczenia Okręgowego Sądu Administracyjnego w W. z 19.10.2016r.), jednakże w żadnej mierze nie ma to przełożenia na rzetelność bądź nierzetelność dokonanych przez pozwanego kontroli. Stąd też nieuprawniony jest wniosek, iż przedmiotowe koszty niekwalifikowalne zostały uznane przez Sąd jako kwalifikowalne, gdyż jedynie stwierdzono, iż decyzja o ich zwrocie jako zawierająca braki w uzasadnieniu faktycznym i prawnym została podjęta przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej niezgodnie z prawem obowiązującym na terenie Republiki Litewskiej i z tego względu została uchylona.

Sąd Okręgowy wskazał, że w kontekście zmienionego powództwa i dochodzenia przez powódkę odsetek, roszczenie to nie zasługiwało na uwzględnienie z tych samych powodów, co dochodzone w trakcie procesu roszczenie o wypłatę dofinansowania. Odsetki są świadczeniem ubocznym wobec świadczenia głównego (w przypadku powódki: wypłaty dofinansowania) i jeżeli G. P. przysługiwałoby w ogóle roszczenie o zapłatę odsetek z tytułu opóźnionego przekazania dofinansowania to nie przeciwko Wojewodzie (...), lecz przeciwko Ministerstwu Finansów Republiki Litewskiej jako podmiotowi zobowiązanemu do dokonywania płatności i to według prawa Republiki Litewskiej. To nie Wojewoda (...) był zobowiązany do przekazania powódce kwot dofinansowania z (...), tym samym nie może być zobowiązany do zapłaty odsetek z tytułu opóźnienia w przekazaniu dofinansowania. Wojewoda nie był odpowiedzialny za wypłatę dofinansowania, zatem nie może być również zobowiązanym do zapłaty odsetek od kwot dofinansowania. Żądanie zapłaty odsetek było zatem bezzasadne już z samej istoty. Wojewoda (...) nie ma żadnego wpływu na przekazywanie środków przez Instytucję Certyfikującą. Weryfikacja raportów przez Kontrolera I stopnia stanowi jedynie początkowy etap szeregu kolejnych umożliwiających uzyskanie przez partnera refundacji wydatków. Powyższe jednoznacznie wyklucza zatem odpowiedzialność pozwanego za nieterminową refundację wydatków. Wobec faktu, iż kontrole przez niego dokonane nie zawierały nieprawdziwych informacji odnośnie nieprawidłowości, nie może być mowy, że to na skutek działań pozwanego doszło do opóźnienia w otrzymaniu refundacji kosztów przez powódkę.

Sąd Okręgowy ocenił, że, że nawet jeżeli doszło do opóźnionej wypłaty dofinansowania, to nie było to skutkiem jakichkolwiek działań Wojewody (...). Wszelkie odstępstwa od procedur w procesie weryfikacji wydatków wynikały z przyczyn od pozwanego niezależnych, wynikających z decyzji podejmowanych przez instytucje programowe pełniące nadrzędną funkcję wobec Wojewody (...) jako Kontrolera 1 stopnia oraz działań samej G. (np. kontrola końcowa w 2016 r.). Dał przy tym Sąd wiarę twierdzeniom pozwanego, że wszystkie raporty powódki były weryfikowane przez Kontrolera zgodnie z kolejnością wpływu w możliwie najkrótszym terminie. Okoliczności przeciwnych powódka nie udowodniła.

Sąd I instancji ponadto podkreślił, że pozwany nie jest zobowiązany do zapłaty odsetek wobec powódki, a nawet gdyby uznać, że jest inaczej, to przedstawił wiarygodne sprawozdania i certyfikaty potwierdzające daty zatwierdzenia przez niego poszczególnych wydatków. W ten sposób skutecznie podważył podniesione przez powódkę daty wymagalności odsetek.

Za całkowicie niezasadne uznał Sąd Okręgowy uznał żądanie od Wojewody Polskiego odszkodowania z tytułu utraconych korzyści w postaci wartości dofinansowania, które G. P. spodziewała uzyskać w przypadku wykonania 242 przydomowych oczyszczalni ścieków, które nie zostały wybudowane. Powódka nie wykazała w żaden sposób bezprawności działania pozwanego, które miałoby wyrządzić jej szkodę, jego winy ani normalnego związku przyczynowego pomiędzy takim działaniem a szkodą.

Sąd Okręgowy powołał się na stanowisko judykatury, że o wystąpieniu szkody w postaci lucrum cessans decyduje wysoki, graniczący z pewnością stopień prawdopodobieństwa uzyskania korzyści, a wykazanie jedynie szansy uzyskania korzyści nie jest wystarczające {por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach I dnia 24 marca 2016 r., III APa 43/15, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2016 r„ II CSK 172/15, a ponadto wyrok SN z dnia 3 października 1979 r., II CR 304/79; wyrok SN z dnia 28 stycznia 1999 r„ III CKN 133/98, niepubl.; wyrok SN z dnia 21 czerwca 2001 r., IV CKN 382/00, niepubl.; wyrok SN z dnia 28 kwietnia 2004 r., 111 CK 495/02, niepubl.; wyrok SN z dnia 23 czerwca 2004 r., V CK 607/03, LEX nr 194103; wyrok SN z dnia 26 stycznia 2005 r., V CK 426/04, niepubl.). Powódka winna była wykazać, że uzyskanie przez nią dofinansowania na budowę 242 oczyszczalni było prawie pewne, tymczasem nie wykazała nawet szansy uzyskania tego dofinansowania w kwocie wyliczonej w treści pisma zmieniającego powództwo.

Sąd Okręgowy podkreślił, że aktualna przy tym pozostaje argumentacja w zakresie braku podstaw do przypisania pozwanemu odpowiedzialności za nierzetelną kontrolę (w tym bezprawności i winy przy przeprowadzaniu tej kontroli oraz dokonywaniu ustaleń pokontrolnych). Skoro bowiem nie udowodniła powódka nierzetelnej kontroli pozwanego i nieprawdziwości jej ustaleń, nie aktualizuje się po jej stronie żądanie zasądzenia odszkodowania odpowiadającego utraconym korzyściom, jakie by powódka zyskała, gdyby kontrole pozwanego były rzetelne. Jak wynika z informacji pokontrolnej nr (...)sporządzonej w następstwie kontroli na zakończenie projektu zrealizowanej w 2016 r. (załączonej do pisma procesowego pozwanego z dnia 16 stycznia 2017 r.) wydatki, które nie mogły do tej pory zostać uznane za kwalifikowane (dotyczące budowy oczyszczalni w III i IV etapie) zostały uznane za kwalifikowalne w odniesieniu do 252 oczyszczalni ze względu na przedstawienie przez G. P. dopiero w 2016 r. nowych dokumentów potwierdzających prawidłowość wykonanych oczyszczalni. Zatem gdyby powódka wykazała zgodność wybudowanych oczyszczalni z prawem budowlanym na wcześniejszym etapie, zatwierdzenie jej wydatków w tym zakresie nastąpiłoby wcześniej. Potwierdzenia bezprawności działań Wojewody (...) w odniesieniu do kontroli z 2012 r. i jej ustaleń nie sposób doszukiwać się też w uzasadnieniu postanowienia Okręgowego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 19 października 2016 r., który nie oceniał w ogóle kwestii legalności działania pozwanego.

Sąd Okręgowy wyjaśniając pojęcie szkody ustalił, że powódka nie poniosła w ogóle żadnej szkody w postaci utraconych korzyści, bowiem na skutek uzyskania dofinansowania budowy 242 niewykonanych przydomowych oczyszczalni ścieków majątek G. P. nie wzrósłby i G. P. nie stałaby się bogatsza o kwotę uzyskanego dofinansowania, skoro dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego przysługuje powódce wyłącznie w postaci refundacji poniesionych przez nią wydatków (§ 4 pkt 4.9 umowy o dofinansowanie). G. zatem musiałby najpierw ponieść wydatki na budowę 242 oczyszczalni, a dopiero potem mogłaby uzyskać jedynie zwrot 85% tych wydatków w trybie refundacji, co nie może być utożsamiane ze wzrostem jej majątku, lecz co najwyżej z częściowym wyrównaniem poniesionych kosztów. Ponadto, nawet gdyby przyjąć jako utracone korzyści wartość samych niewybudowanych oczyszczalni, to biorąc pod uwagę fakt, że miały być one wzniesione na działkach prywatnych, a nie działkach należących do G. P., również wartości oczyszczalni nie sposób traktować jako utraconej korzyści G. P.. Skoro powódka nie udowodniła, jaką korzyść miałaby osiągnąć poprzez wybudowanie 242 oczyszczalni na prywatnych działkach mieszkańców G., nie można było przyjąć, że należy się jej odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści.

Powódka nie udowodniła, że wybudowałaby wszystkie 242 oczyszczalnie, nie wykazała też by była w stanie wybudować wszystkie 700 oczyszczalni po zerwaniu umowy przez Wykonawcę, co miało miejsce w trakcie realizacji Projektu. W swoim piśmie (...) powódka wyjaśniła, że zmuszona została do wyłonienia nowego wykonawcy, który miał za zadanie dokończenie prac budowlanych po pierwszym wykonawcy w celu dostosowania uprzednio wybudowanych oczyszczalni do zgodności z dokumentacją techniczną. Jak stwierdzono w owym piśmie, G. nie opłaciła faktur (...) ze względu na nieprawidłowości powstałe w wyniku jej prac. Nie sposób zatem przypisać odpowiedzialności za utracone korzyści w postaci dofinansowania na niewybudowane oczyszczalnie pozwanemu, skoro z powyższych okoliczności wynika, iż ich niewybudowanie w dużej mierze wynikało z zachowania wykonawcy prac. Poza tym rację ma pozwany, iż nawet gdyby G. P. wykazała, że wybudowałaby dodatkowo dokładnie 242 oczyszczalnie nie wiadomo, czy uzyskałaby refundację środków wydatkowanych na ich budowę z różnych względów (np. niekwalifikowalność wydatków z powodu niezgodności budowy oczyszczalni z umową o dofinansowanie itp.). Umowa o dofinansowanie projektu określa wyłącznie maksymalny możliwy poziom dofinansowania (...) (§ 2 pkt 2.2.) natomiast nie zawiera kwoty gwarantowanej do wypłaty.

Sąd Okręgowy podsumowując, stwierdził, że utraty możliwości refundacji wydatków na niewybudowane oczyszczalnie nie sposób uznać za normalne następstwo kontroli przeprowadzonej przez Wojewodę (...) w 2012 r. oraz ustaleń pokontrolnych. Za normalne następstwo danego zdarzenia uważa się bowiem taki skutek, który zazwyczaj, w zwykłym porządku rzeczy jest konsekwencją tego zdarzenia (.zob. wyrok SN z dnia 10 kwietnia 2008 r., IV CSK 5/08). Możliwość refundacji wydatków zależy bowiem od szeregu okoliczności oraz warunków zupełnie niezależnych od wyników kontroli z 2012 r. W okolicznościach sprawy nie ma pewności bowiem, ze G. P. wybudowałaby te dodatkowe 242 oczyszczalnie oraz czy otrzymałaby refundację wydatków w pełnym zakresie. Założenie powódki zatem, że w ramach projektu wybudowałaby w sumie 700 przydomowych oczyszczalni ścieków i uzyskałaby refundację (w 85%) wydatków poniesionych na ich budowę, nie może być w żadnym razie uznane za równoznaczne z graniczącym z pewnością uzasadnionym oczekiwaniem G. uzyskania korzyści w postaci dofinansowania budowy dodatkowych 242 oczyszczalni. W tych okolicznościach roszczenie o odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści było pozbawione podstaw.

Wobec cofnięcia pozwu przez powódkę w zakresie kwoty 572.923,96 zł i zrzeczenia się roszczenia, Sąd umorzył postępowanie w tym zakresie w trybie art. 355 § 1 k.p.c. (pkt I wyroku). O kosztach Sąd orzekł na podstawie § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu z dnia 28 września 2002 r. (Dz.U. Nr 163, poz. 1349, tj. z dnia 25 lutego 2013 r. Dz.U. z 2013 r. poz. 490) w zw. z § 21 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804).

Powyższe orzeczenie zaskarżył pełnomocnik powódki w zakresie punktu II i III. Na podstawie art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

- naruszenie prawa materialnego - art. 416 Kodeksu cywilnego poprzez jego niezastosowanie, tj. nie uwzględnienie, że pozwany ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, gdy zostały spełnione wszystkie przesłanki: wyrządzenie szkody przez organ osoby prawnej działający w ramach swoich uprawnień, bezprawność takiego działania, wina oraz normalny związek przyczynowy pomiędzy czynnościami organu osoby prawnej a szkodą,

- naruszenie prawa materialnego - art. 64 ust. 2 Konstytucji RP poprzez jego niezastosowanie, tj. nie zagwarantowanie równej dla powódki i pozwanego ochrony prawnej, zgodnie z ogólnymi zasadami prawa cywilnego,

- naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez błędną ocenę materiału dowodowego skutkującą oddaleniem powództwa w szczególności poprzez ustalenie, iż notatka-raport dotyczący stwierdzonych nieprawidłowości oraz raport dotyczący nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności nie zawierały nieprawdziwych informacji,

- naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez błędną ocenę materiału dowodowego skutkującą oddaleniem powództwa poprzez ocenę, iż pozwany nie ponosi winy za nieprzekazanie w terminie powódce należnej kwoty dotacji z tytułu realizacji umowy nr (...)VL- (...) i że działania pozwanego nie wyrządziły powódce szkody,

- naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez błędną ocenę materiału dowodowego skutkującą oddaleniem powództwa poprzez ocenę faktów i okoliczności sprawy już rozstrzygniętych w prawomocnym wyroku Okręgowego Sądu Administracyjnego w W. Republiki Litwy z dnia 19 października 2016 r., który jednoznacznie potwierdził brak naruszenia prawa wspólnotowego jak i krajowego przez powódkę,

- naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez błędną ocenę materiału dowodowego skutkującą oddaleniem powództwa w szczególności poprzez ustalenie, iż za nieprawidłowości (czyli naruszenia przepisów prawa krajowego) mogą być uważane naruszenia umowy cywilnoprawnej o dofinansowanie,

- naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez błędną ocenę materiału dowodowego skutkującą oddaleniem powództwa poprzez ustalenie, iż na skutek uzyskania dofinansowania budowy 242 niewykonanych przydomowych oczyszczalni ścieków majątek G. P. nie wrósłby i G. P. nie stałaby się bogatsza o kwotę uzyskanego dofinansowania.

Wskazując na te zarzuty, wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez uwzględnienie powództwa i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 3.556.633,83 złotych oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany Skarb Państwa wniósł o oddalenie apelacji jako bezzasadnej oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 k.p.c. wskazać należy, że zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie "wszechstronnego rozważenia zebranego materiału". Sąd I instancji wskazał na jakich dowodach oparł się ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie, jakim dowodom dał wiarę i z jakiego powodu. Do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., na które powołują się powodowie, mogłoby dojść tylko wówczas gdyby skarżący wykazali uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, czyli regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05, Lex nr 172176). Nie jest wystarczające odmienne przekonanie strony o doniosłości poszczególnych dowodów i ich odmiennej interpretacji niż ocena przyjęta przez Sąd I instancji, jak to ma miejsce w niniejszej sprawie. Skarżący żadnego z tych elementów nie zawarł w apelacji, ograniczając się do stwierdzenia, że Sąd Okręgowy na skutek przekroczenia granic swobody sędziowskiego osądu i zasad rozumowania poprzez błędną ocenę przedstawionych dokumentów i zeznań dokonał błędnych ustaleń faktycznych. Stąd zarzut uchybienia przepisowi art. 233 § 1 k.p.c. w powyższym zakresie nie mógł zostać uznany za trafny.

Sąd Apelacyjny wbrew zgłoszonym przez powodów zarzutom nie znalazł podstaw do ustalenia innego stanu faktycznego niż Sąd Okręgowy. Sąd Apelacyjny uznaje zatem za prawidłowe ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy, podziela i przyjmuje je za własne, co czyni zbędnym ponowne całościowe ich przytaczanie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2001 r., V CKN 348/00, LEX nr 52761). Zaznaczyć również należy, że część zarzutów określonych przez skarżącego jako błąd w ustaleniach faktycznych miała na celu zakwestionowanie dokonanej przez Sąd I instancji oceny i interpretacji poszczególnych działań tak powodów jak i pozwanego na gruncie prawa materialnego. Wyrok Okręgowego Sądu Administracyjnego w W. z 19.10.2016 nie jest dowodem na zawinione działanie pozwanego, gdyż dotyczył wadliwości postępowania prowadzonego przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej. Apelująca nie wskazała w istocie jakie dowody pominął lub niewłaściwie ocenił Sąd Okręgowy przyjmując, iż strona powoda nie wykazała, aby 242 oczyszczalnie powstałyby w sposób, który kwalifikowałby je do uzyskania dotacji na ich budowę. Strona powodowa w tym zakresie swoje twierdzenia opierała tylko na założeniu nie popartym dowodami, iż oczyszczalnie te powstałyby w okresie trwania umowy i to zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz warunkami umowy o dofinansowanie. Należy zatem podkreślić, że Sąd Apelacyjny akceptuje i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy.

Na tle prawidłowo ustalonego stanu faktycznego nie sposób uznać zasadności podniesionego zarzutu o niezastosowaniu art. 416 k.c. Powszechnie przyjmuje się w doktrynie i judykaturze, że kodeks cywilny przewiduje szczególną odpowiedzialność Skarbu Państwa jedynie w odniesieniu do działań publicznoprawnych ( sfera imperium), wskazanych w art. 417 –417 2 k.c. Natomiast w pozostałych przypadkach, określanych jako sfera dominium, Skarb Państwa odpowiada na takich samych zasadach jak inne osoby prawne. Skarżąca w ramach apelacji nie kwestionowała już iż działań Wojewody (...) nie można oceniać w kategoriach wykonywania władzy publicznej ( imperium). Powódka, zawierając umowę o dofinansowanie, zaakceptowała kontrolę poprawności realizowania tej umowy w ramach umownego stosunku prawnego z Instytucją Zarządzającą. Dlatego też należało zgodzić się z pozwanym, iż fakt, że kontrola ta jest realizowana przez podmiot powołany do tego celu przez państwo członkowskie, na terenie którego są wykonywane określone czynności w ramach projektu, nie zmienia charakteru kontroli, która jest elementem umownego stosunku prawnego między G. P. a Instytucją Zarządzającą (Ministerstwem Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej). Sąd Okręgowy należycie rozważył czy pozwany poprzez działania swoich organów wyrządził szkodę, a za którą odpowiadać mógłby z art. 416 k.c. Działaniami takimi mogły być zarówno czynności prawne, jak i czynności faktyczne; czynności prawne mogą być rozumiane ściśle albo jako czynności o charakterze organizacyjnym, natomiast czynności faktyczne to czynności realizowane przez organ w granicach ustawowych lub statutowych kompetencji. Dla przyjęcia odpowiedzialności osoby prawnej za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym na podstawie art. 416 k.c. muszą być spełnione następujące przesłanki: szkoda musi zostać wyrządzona przez organ osoby prawnej, organ osoby prawnej wyrządzającej szkodę musi działać w ramach swych uprawnień, organowi osoby prawnej należy przypisać winę, między czynnościami organu osoby prawnej i szkodą musi zachodzić normalny związek przyczynowy.

Słusznie Sąd Okręgowy ocenił, iż nie została wykazana żadna z powyższych przesłanek odpowiedzialności pozwanego. Działania pozwanego jako Kontrolera I stopnia odbywały się na podstawie umowy między G. P., a Instytucją Zarządzającą (Ministerstwem Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej). Pozwany nie odpowiadał za terminy i wielkość przekazywanych dotacji przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej. Apelujący zgłaszając roszczenia z tytułu niewłaściwego wykonania umowy wobec pozwanego pomija, iż pozwany nie był stroną umowy, z której powód wywodzi roszczenia odszkodowawcze. Instytucja Zarządzająca podejmowała decyzje o ustaleniu i wypłacie dofinansowania. Wobec tego podmiotu strona powodowa może kierować żądania naprawienia szkody z tytułu naruszenia warunków umowy o dofinansowanie, również w zakresie wadliwego kwalifikowania naruszeń umowy wskazywanych przez podmiot kontrolny i będących jego następstwem opóźnień w wypłacie świadczeń z umowy. Jednakże wszelkie roszczenia z tytułu wykonywania umowy o dofinansowanie zostały poddane umownie przepisom prawa Republiki Litewskiej i sądom Republiki Litewskiej (§ 7 umowy k.14v.).

Ostatecznie również ocena Sądu Okręgowego o niewykazaniu szkody zasługuje na aprobatę. Oprócz w pełni zasadnych argumentów wskazanych w uzasadnieniu Sądu Okręgowego można dodatkowo zauważyć, że zgodnie z umową o dofinansowanie powódka miała czas na zrealizowanie wszystkich 700 oczyszczalni do 31.08.2012 (§ 3 umowy – k. 10 v.). Skoro zatem 242 oczyszczalnie nie zostały w ogóle zbudowane, to nieuprawnione jest twierdzenie, iż z tego tytułu powódka otrzymałaby refundację kosztów ich budowy. Pozwany nie uniemożliwił powódce budowy wszystkich 700 oczyszczalni w okresie realizacji projektu. To powódka nie umiała sprostać obowiązkom wykonawcy projektu w zakresie gromadzenia i przedstawienia dokumentów o zgodności budowy oczyszczalni z przepisami prawa budowlanego, a nieprawidłowości w wykonawstwie usuwała poprzez legalizację części wcześniej wybudowanych oczyszczalni, co w efekcie powodowało opóźnienia w rozliczeniu projektu. Skutkami własnych zaniedbań powódka obecnie próbuje bezpodstawnie obciążyć Skarb Państwa. Obecne stanowisko procesowe powódki jest zresztą sprzeczne z jej wcześniejszym stanowiskiem wyrażonym w piśmie (...), w którym powódka stwierdziła, iż budowy nowych oczyszczalni nie mogła się podjąć ze względu na brak zgody Wspólnego Sekretariatu (...) na wprowadzenie nowych mieszkańców (lokalizacji) do projektu. Pozwany zaś nie miał żadnego wpływu na decyzję Wspólnego Sekretariatu (...).

Bezzasadny jest również zarzut naruszenia art. 64 ust. 2 Konstytucji RP poprzez jego niezastosowanie przez Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie. Skarżąca upatruje naruszenia w niezapewnieniu równej ochrony prawnej obu stronom procesu. art. 64 ust. Konstytucji RP, który jest wyrazem obowiązującej w porządku konstytucyjnym Rzeczypospolitej zasady ochrony własności, innych praw majątkowych oraz prawa dziedziczenia. Skarżący nie precyzuje jednak w czym upatruje naruszenia zasady równości w ochronie praw majątkowych stron w toku procesu przez Sądem Okręgowym. Zarzut ten jest o tyle niezrozumiały, iż powódka argumentując w toku postępowania apelacyjnego wskazywała na szczególne obowiązki pozwanego, który jako Wojewoda (...) winien dbać o interes powodowej gminy przy realizacji umowy o dofinansowanie. Apelujący jednakże pomija, iż w tym przypadku Wojewoda (...) nie działał jako pomiot nadrzędny wobec gminy w ramach wykonywania zadania w sferze władzy publicznej, lecz jako podmiot wykonujący funkcję Kontrolera I stopnia z umowy o dofinansowanie zawartej przez powódkę z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej.

Z tych względów na zasadzie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powódki jako niezasadną. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na mocy art. 98 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Wysokość stawki wynagrodzenia pełnomocnika strony pozwanej ustalono na podstawie § 2 pkt. 8 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

(...)