Wyrok SA w Białymstoku z 27 lutego 2014 r. w sprawie o ochronę dóbr osobistych.

Sygn. akt I ACa 784/13

WYROK

Dnia 27 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Beata Wojtasiak

Sędziowie

:

SA Jadwiga Chojnowska

SO del. Dariusz Małkiński (spr.)

Protokolant

:

Sylwia Radek - Łuksza

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2014 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództw:

1.  (...) Spółki z o.o. w W.,

2.  (...) Spółki z o.o. Spółki komandytowej w W.

przeciwko G. O.

o ochronę dóbr osobistych

na skutek apelacji obu powódek

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 30 sierpnia 2013 r. sygn. akt I C 614/13

1)  zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że:

a)  zakazuje pozwanemu G. O. naruszania dóbr osobistych powódki ad.1 (...) Spółki z o.o. w W. oraz powódki ad.2 (...) Spółki z o.o. Spółki komandytowej w W. poprzez nakazanie usunięcia naruszających te dobra wpisów na stronach internetowych:

- pod adresem (...) o treści: „P. (...)Przygotowanie placu budowy, wykonanie instalacji odwadniającej, wykonanie wykopu pod budowę osiedla mieszkaniowego w P. przy ul. (...) dla Firmy (...) Sp. z o.o.”;

- pod adresem (...) o treści: (...) (...) Sp. z o.o. (...) ul . (...), (...)-(...) W. oraz grafiki przedstawiającej wizualizację budowanego osiedla;

- pod adresem (...) o treści: „PRZESTRZEGAMY! INWESTOR: (...) Sp. z o.o. (...) ul. (...), (...)-(...) W. (...) oraz grafiki przedstawiającej wizualizację budowanego osiedla z napisem o treści „Ta budowa jest nierozliczona”, grafiki przedstawiającej elewację wschodnią i grafiki przedstawiającej elewację północną budowanego budynku, grafiki przedstawiającej rzut parkingu;

- pod adresem (...)o treści: Osiedle mieszkaniowe: (...) (...) Sp. z o.o. Przestrzegamy inne podmioty ta budowa nie została rozliczona.” oraz grafiki przedstawiającej elewację zachodnią budowanego budynku i grafiki przedstawiającej projekt zagospodarowania terenu Osiedla;

b)  nakazuje pozwanemu G. O. zamieszczenie i utrzymanie przez okres nie krótszy niż 3 (trzy) miesiące na stronach internetowych o adresach (...)oświadczenia o treści:

„Ja, G. O. przepraszam firmy: (...) Sp. z o.o. w W. oraz (...) Sp. z o.o. Spółkę komandytową w W. za zamieszczenie na stronach internetowych informacji, które mogły wywołać wrażenie braku solidności płatniczej tych Spółek”;

c)  oddala powództwa w pozostałym zakresie;

d)  zasądza od pozwanego G. O. na rzecz powódki (...) Spółki z o.o. w W. kwotę 977 (dziewięćset siedemdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 377 (trzysta siedemdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

e)  zasądza od pozwanego G. O. na rzecz powódki (...) Spółki z o.o. Spółki komandytowej w W. kwotę 977 (dziewięćset siedemdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 377 (trzysta siedemdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

2)  oddala obie apelacje w pozostałym zakresie;

3)  zasądza od pozwanego G. O. na rzecz powódki (...) Spółki z o.o. w W. kwotę 870 (osiemset siedemdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej, w tym kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

4)  zasądza od pozwanego G. O. na rzecz powódki (...) Spółki z o.o. Spółki komandytowej w W. kwotę 870 (osiemset siedemdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej, w tym kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Powódki: (...) Sp. z o.o. w (...) Sp. z o.o. Sp.K. w W. wystąpiły przeciwko pozwanemu G. O. z pozwami, w których każda z nich domagała się zakazania pozwanemu naruszania jej dóbr osobistych poprzez nakazanie usunięcia wpisów zamieszczonych na stronach internetowych:

a)  pod adresem (...)o treści „P. (...) Przygotowanie placu budowy, wykonanie instalacji odwaniającej, wykonanie wykopu po budowę osiedla mieszkaniowego w P. przy ul. (...) dla Firmy (...) Sp. z o.o.” ,

b)  pod adresem (...) treści: (...) Sp. z o.o. „(...) (...) (...) ,ul. (...),(...)-(...) W.”

oraz grafiki przedstawiającej wizualizację budowanego osiedla,

c)  pod adresem(...)treści: PRZESTRZEGAMY! INWESTOR! (...) Sp. z o.o. (...), ul. (...),(...)-(...) W. (...) oraz grafiki przedstawiającej wizualizację budowanego osiedla z napisem o treści „Ta budowa jest nierozliczona”, grafiki przedstawiającej elewację wschodnią i grafiki przedstawiającej elewację północą budowanego budynku, grafiki przedstawiającej rzut parkingu,

d)  pod adresem (...) o treści: Osiedle mieszkaniowe: (...) (...) Sp. z o.o.; Przestrzegamy inne podmioty, ta budowanie nie została rozliczona.” oraz grafiki przedstawiającej elewację zachodnią budowanego budynku, grafiki przedstawiającej projekt zagospodarowania osiedla.

Powódki ponadto domagały się od pozwanego zamieszczenia i utrzymania przez okres nie krótszy niż 3 miesiące na stronach internetowych o adresach: (...)oświadczenia o treści: „Ja, G. O., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) przepraszam (...) Sp. z o.o. za zamieszczenie na stronach internetowych informacji, które mogły wywołać nieprawdziwe i nieuzasadnione wrażenie braku solidności płatniczej tej Spółki.” Końcowo obie powódki domagały się korzystnego dla nich rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wnosił o oddalenie obu powództw, których zasadność kwestionował. Podniósł , że wpisy internetowe, o których mowa w pozwach w żaden sposób nie naruszają dóbr osobistych powódek.

Sąd Okręgowy w Białymstoku I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 30 sierpnia 2013r. sygn. akt : I C 614/13 powództwo oddalił i zasądził od obu powódek , w kolejnych punktach , na rzecz pozwanego G. O. należności z tytułu kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu Sąd ustalił, że pomiędzy pozwanym a (...) Sp. z o.o. w S. wystąpił spór na tle opłacenia faktur wystawionych przez G. O. za wykonane przez niego na zlecenie powyższej Spółki roboty budowlane związane z realizacją osiedla mieszkaniowego w P. przy ul. (...). Spór ten przeniósł się również na powódkę (...) Sp. z o.o. Sp .K. w W., przeciwko której toczy się obecnie przed Sądem Rejonowym Sądem Gospodarczym w Białymstoku sprawa o zapłatę. Analizując treść wpisów internetowych zamieszczonych przez pozwanego w kontekście dyspozycji art. 24 § 1 kc w zw. z art. 43 kc Sąd uznał, że nie doszło do naruszenia któregokolwiek z dóbr osobistych przysługującym stronom powodowym. Oświadczenia pozwanego odnoszą się do jego dłużnika (...) Sp. z o.o. w S. i nie mogą naruszać dobrego imienia Spółek czy innych ich praw.

Apelacje od tego rozstrzygnięcia wniosły obie powódki, które jednobrzmiąco zarzuciły zaskarżonemu wyrokowi naruszenie: art. 325 i 72 § 1 pkt 1 kpc poprzez wydanie wyroku rozstrzygającego o jednym powództwie, podczas gdy wniesione były i powinny zostać rozpatrzone dwa powództwa odrębnych podmiotów – współuczestników formalnych, art. 328 § 2 kpc poprzez brak ustawowych elementów uzasadnienia wyroku zredagowanych osobno dla każdego z powodów i wniesionych przez nich roszczeń, art. 233 § 1 kpc i art. 328 § 2 kpc poprzez naruszenie zasad swobodnej oceny dowodów oraz niewskazanie dowodów, na podstawie których Sąd I instancji wyprowadza wnioski mające znaczenie dla oceny zasadności wniesionych powództw , oraz art. 24 kc poprzez przyjęcie, że działania pozwanego nie stanowiły naruszenia dóbr osobistych (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o. Sp.K. W związku z powyższym powódki wnosiły o zmianę zaskarżonego wyroku na rzecz każdej z nich przez: zakazanie pozwanemu naruszania ich dóbr osobistych poprzez nakazanie usunięcia wpisów zamieszczonych na stronach internetowych:

a)  pod adresem (...) o treści „P. (...)Przygotowanie placu budowy, wykonanie instalacji odwaniającej, wykonanie wykopu po budowę osiedla mieszkaniowego w P. przy ul. (...) dla Firmy (...) Sp. z o.o.” ,

b)  pod adresem (...) treści: (...) Sp. z o.o. (...) (...) (...) ,ul. (...),(...)-(...) W.”

oraz grafiki przedstawiającej wizualizację budowanego osiedla,

c)  pod adresem (...) treści: PRZESTRZEGAMY! INWESTOR! (...) Sp. z o.o. (...), ul. (...),(...)-(...) W. (...) oraz grafiki przedstawiającej wizualizację budowanego osiedla z napisem o treści „Ta budowa jest nierozliczona”, grafiki przedstawiającej elewację wschodnią i grafiki przedstawiającej elewację północą budowanego budynku, grafiki przedstawiającej rzut parkingu,

d)  pod adresem (...)o treści: Osiedle mieszkaniowe: (...) (...) Sp. z o.o.; Przestrzegamy inne podmioty, ta budowanie nie została rozliczona.” oraz grafiki przedstawiającej elewację zachodnią budowanego budynku, grafiki przedstawiającej projekt zagospodarowania osiedla.

Powódki ponadto domagały się od pozwanego zamieszczenia i utrzymania przez okres nie krótszy niż 3 miesiące na stronach internetowych o adresach: (...) oświadczenia o treści: „Ja, G. O., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...)przepraszam (...) Sp. zo.o za zamieszczenie na stronach internetowych informacji, które mogły wywołać nieprawdziwe i nieuzasadnione wrażenie braku solidności płatniczej tej Spółki.” Końcowo obie powódki domagały się korzystnego dla nich rozstrzygnięcia o kosztach procesu w obu instancjach.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Odwołania stron apelujących są zasadne w znacznej części.

Zgodzić się należy, że formalne współuczestnictwo powódek w niniejszym procesie nie dawało podstaw do uznania ich roszczeń za objętych jednym powództwem . Podobnie jak w przypadku spraw połączonych do wspólnego rozpoznania ( art. 219 kpc ) lub razem rozpoznawanych pozwów : głównego i wzajemnego (art. 204 § 1 kpc) , każde z żądań zachowuje swoją autonomiczność i powinno być odrębnie opisane w głowie wyroku oraz samodzielnie rozstrzygnięte . Sąd I instancji nie zadośćuczynił tym wymaganiom ale ów redakcyjny brak nie wpływa na czytelność końcowego orzeczenia ; w konsekwencji nie może być oceniony jako istotny.

Katalog dóbr osobistych osoby prawnej (art. 23 i 43 kc) jest nietożsamy z wykazem podobnych dóbr osoby fizycznej. Z uwagi na prowadzoną przez znaczącą część osób prawnych działalność gospodarczą szczególnego znaczenia nabiera dobre ich imię rozumiane też jako reputacja lub wizerunek (por. S.A. w Białymstoku w wyroku z dnia 25.04.2013r. sygn. akt I ACa 102/13 oraz SN w wyroku z dnia 14.11.1986r. II CR 295/86 OSN 1988, Nr 2 – 3, poz. 40).

Nazwa podmiotu gospodarczego jako czynnik identyfikujący go w obrocie i kryterium rozpoznawalności przedsiębiorcy w przestrzeni publicznej również objęta jest ochroną na zasadzie art. 23 -24 kc w zw. z art. 43 kc. Jeżeli rdzeń firmy spółki kapitałowej stanowi fragment nazwy innej osoby prawnej (w tym wypadku spółki komandytowej) podlega takiej samej ochronie jak wówczas gdy występuje samodzielnie (w ramach nazwy spółki macierzystej).

Kolejne prawo osobiste powódek, którego naruszenie jest przedmiotem oceny w niniejszej sprawie to ogólnie pojmowana swoboda prowadzenia statutowej działalności gospodarczej w zakresie realizacji inwestycji mieszkaniowych i sprzedaży zbudowanych w ten sposób lokali mieszkalnych. Prezentacja oferowanych do sprzedaży mieszkań w Internecie (przy użyciu mediów elektronicznych) daje szczególnie szerokie pole do podejmowania odczuwanych przez sprzedawcę bezprawnych działań osób drugich, które poprzez nierzetelny opis bądź krzywdzącą ocenę sprzedawcy podważają zaufanie do niego potencjalnych nabywców i dyskredytują walory oferowanego w sprzedaży produktu (mieszkań). Zainteresowany wpisujący do wyszukiwarki nazwę osiedla, firmy inwestorskiej lub deweloperskiej uzyskuje dostęp do wszystkich wpisów zawierających w sobie poszukiwane hasło. W konsekwencji docierają do niego obok treści zawierających rzetelny opis i ofertę sprzedaży również wszelkie inne, częstokroć bezprawne, komentarze i deprecjonujące oceny.

Analizę czterech wpisów internetowych poddanych rozstrzygnięciu Sądu oprzeć należy na pewnych zasadniczych regułach recepcji komunikatów pisanych. Charakter zapisu w alfabecie łacińskim i pokrewnych nakazuje odczytanie tekstu z góry na dół, przy czym początkiem komunikatu jest zawsze pierwsze słowo w górnej , lewej części strony, zaś kolejne jego fragmenty zamieszczone w niższych partiach tworzą dalszą część znaczeniową. Brak odniesienia do wcześniejszych partii tekstu oznacza autonomiczność danego komunikatu bądź też jego powiązanie z fragmentami chronologicznie późniejszymi.

Wpis widoczny na k. 30-35 akt sprawy rozpoczynający się od prezentacji danych (...)w S. faktycznie akcentuje okoliczność, że jest to dłużnik pozwanego. Później pada jednak słowo (...) opatrzone wykrzyknikiem, za którym pojawia się oznaczenie inwestora, jego siedziby i adresu, miejsca położenia realizowanej inwestycji oraz wizualizacja budowanego osiedla poparta fragmentami dokumentacji projektowej, do której pozwany, jak się wydaje , nie ma praw. W konsekwencji powyższy komunikat można odczytać jako ostrzeżenie przed wskazaną firmą: (...) Sp. z o.o. ,co w równym stopniu dotyka każdej z powódek.

W nieco odmiennym oświadczeniu z k.32 pozwany wskazuje na osiedle mieszkaniowe (...) poniżej określa nazwę inwestora i zamieszcza zdanie „przestrzegamy inne podmioty, ta budowa nie została rozliczona” co również może być odczytane jako komentarz kierowany pod adresem powódek.

Komunikat ze strony (...) (k. 37), po słowach (...) i (...) ponownie zawiera zapis dotyczący powódki ad 1 wskazanej jako inwestor . Ten błąd oznacza , że ostrzeżenia w równym stopniu mogą dotyczyć wyżej wymienionej jak i faktycznego inwestora , czyli powódki ad 2 .

Stwierdzenie zamieszczone w witrynie : ozorowski.com.pl , o treści: „P. (...)Przygotowanie placu budowy, wykonanie instalacji odwaniającej, wykonanie wykopu pod budowę osiedla mieszkaniowego w P. przy ul. (...) dla Firmy (...). z o.o” nie pozostawia wątpliwości co do podmiotu , którego publikacja dotyczy .

Mając na uwadze powyższe nie sposób zaakceptować stanowiska Sądu I instancji, że wszystkie analizowane wpisy były obojętne dla dóbr osobistych powódek, konkretnie ich dobrego imienia, firmy rozumianej jako nazwa przedsiębiorcy oraz prawa do swobodnej działalności gospodarczej niezakłóconej przez bezprawne działania osób drugich. Wydźwięk określeń : „przestrzegamy”, „dłużnik”, „nierozliczona budowa” w zestawieniu z określoną kompozycją komunikatu i zastosowanymi ilustracjami w postaci zdjęć i projektów osiedla mogą sugerować , że przynajmniej część wypowiedzi dotyczy powódek , co rodzi podejrzenie nierzetelności i narusza ich dobre imię oraz markę. Obie strony powodowe prowadzą działalność w tej samej branży , zaś ich zbliżone nazwy , nierozróżnialne nawet dla pozwanego , potęgują szkodliwość i zwiększają zasięg komentarzy.

Posługiwanie się nazwą przedsiębiorcy ( lub jej czytelnym fragmentem ) dla zilustrowania negatywnych zachowań bądź zjawisk może być prawnie uzasadnione wówczas gdy pozostają one w związku z faktyczną działalnością tej osoby . Traktowanie cudzej firmy jako swoistego „ ozdobnika” bądź niekoniecznego dodatku może doprowadzić do naruszenia prawa osobistego do nazwy . Z tych przyczyn nie mogą być uznane za wiarygodne tłumaczenia pozwanego , że jedynym adresatem jego wartościujących twierdzeń była spółka (...) ,ponieważ jakiekolwiek odniesienia do (...) Sp. z o. o. byłyby w tych warunkach zbędne.

Prawo do działalności gospodarczej oznacza niedopuszczalność bezprawnych zachowań ograniczających dostęp do rynku ( klientów ). Prezentacja treści podważających zaufanie potencjalnej klienteli do przedsiębiorcy , nie znajdujących oparcia w faktach , prowadzi do naruszenia powyższego prawa.

Przesądzenie tych okoliczności nakłada na pozwanego obowiązek zaoferowania dowodów poświadczających zgodność z prawem owych naruszeń (art. 6 kc w zw. z art. 232 kpc). Pozwany takich dowodów nie przedstawił.

Powódki nie domagają się w niniejszej sprawie jakichkolwiek świadczeń o charakterze odszkodowawczym ; w konsekwencji nie ma znaczenia dla oceny sprawy czy dotknęła je określona i odczuwalna szkoda majątkowa (art. 361 § 1 kc). Środkiem prowadzącym do usunięcia skutków wszystkich naruszeń jest jedynie tekst przeprosin, który należy zamieścić na stronach służących publikacji bezprawnych oświadczeń pozwanego. Okres trzymiesięczny wymagany jako czas prezentacji tekstu nie jest przejawem nadmiernej represji pozwanego i pozostaje w odpowiedniej proporcji do długotrwałości ekspozycji spornych komunikatów. Z tekstu przeprosin usunięto słowa „nieprawdziwe i nieuzasadnione”, które są zbędne, jeżeli się zważy, że sam fakt zadośćuczynienia żądaniu przeprosin w wyroku przesądza o bezprawności zachowań pozwanego. W pozostałym zakresie oba powództwa zostały uznane za zasadne.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w pkt 1) lit. a-c sentencji wyroku na zasadzie art. 386 § 1 kpc oraz 385 kpc. O kosztach procesu w obu instancjach postanowiono na zasadzie art. 98 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc.

bd