Art. 4. 1. Jeżeli nabycie nieruchomości rolnej następuje w wyniku:
1) zawarcia umowy innej niż umowa sprzedaży lub
2) jednostronnej czynności prawnej, lub
3) orzeczenia sądu, organu administracji publicznej albo orzeczenia sądu lub
organu egzekucyjnego wydanego na podstawie przepisów o postępowaniu
egzekucyjnym, lub
4) innej czynności prawnej lub innego zdarzenia prawnego, w szczególności:
a) zasiedzenia nieruchomości rolnej, dziedziczenia oraz zapisu
windykacyjnego, którego przedmiotem jest nieruchomość rolna lub
gospodarstwo rolne,
b) podziału, przekształcenia bądź łączenia spółek prawa handlowego
– Krajowy Ośrodek działający na rzecz Skarbu Państwa może złożyć oświadczenie
o nabyciu tej nieruchomości za zapłatą ceny tej nieruchomości.
2. Jeżeli cena, o której mowa w ust. 1, nie wynika z treści czynności prawnej,
orzeczenia sądu, organu administracji publicznej albo orzeczenia sądu lub organu
egzekucyjnego wydanego na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym,
wartość rynkową nieruchomości rolnej Krajowy Ośrodek określa przy
zastosowaniu sposobów określenia wartości nieruchomości przewidzianych w
przepisach o gospodarce nieruchomościami.
2a. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, właściciel nieruchomości rolnej w
terminie miesiąca od dnia otrzymania oświadczenia Krajowego Ośrodka o nabyciu
tej nieruchomości może wystąpić do sądu o ustalenie ceny odpowiadającej wartości
rynkowej nieruchomości rolnej nabywanej przez Krajowy Ośrodek. Sąd ustala cenę
odpowiadającą wartości rynkowej nabywanej nieruchomości rolnej przy
zastosowaniu sposobów określenia wartości nieruchomości przewidzianych
w przepisach o gospodarce nieruchomościami.
3. Jeżeli cena, o której mowa w ust. 1, wynikająca z treści czynności prawnej
rażąco odbiega od wartości rynkowej nieruchomości rolnej, stosuje się
odpowiednio przepisy art. 3 ust. 8 i 9.
4. Uprawnienie, o którym mowa w ust. 1, nie przysługuje:
1) jeżeli w wyniku przeniesienia własności nieruchomości rolnej następuje
powiększenie gospodarstwa rodzinnego, jednak do powierzchni nie większej
niż określona w art. 5 ust. 1 pkt 2, a nabywana nieruchomość rolna jest
położona w gminie, w której ma miejsce zamieszkania nabywca, lub w gminie
graniczącej z tą gminą;
2) jeżeli nabycie nieruchomości rolnej następuje:
a) za zgodą, o której mowa w art. 2a ust. 4, albo za zgodą, o której mowa
w art. 29a ust. 3 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 19 października 1991 r.
o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, lub
b) przez osobę bliską zbywcy,
c) w wyniku dziedziczenia ustawowego albo dziedziczenia przez rolnika
indywidualnego,
d) przez rolnika indywidualnego w wyniku zapisu windykacyjnego,
e) przez spółkę, o której mowa w art. 2a ust. 3 pkt 1 lit. ca,
f) przez spółkę kapitałową lub grupę kapitałową, o których mowa w art. 2a
ust. 3 pkt 1 lit. cb,
g) przez Spółkę Celową, o której mowa w ustawie z dnia 10 maja 2018 r. o
Centralnym Porcie Komunikacyjnym,
h) przez spółdzielnię produkcji rolnej, o której mowa w art. 2a ust. 3 pkt 1
lit. h,
i) przez członka spółdzielni produkcji rolnej, o którym mowa w art. 2a ust.
3 pkt 1 lit. i;
3) jeżeli przeniesienie własności nieruchomości rolnej następuje w wyniku
wykonania umowy z następcą, o której mowa w art. 84 ustawy z dnia 20
grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników;
4) jeżeli przeniesienie własności nieruchomości rolnej następuje między
osobami prawnymi, o których mowa w art. 2a ust. 3 pkt 1 lit. d, tego samego
kościoła lub związku wyznaniowego.
5. Do wykonywania uprawnienia, o którym mowa w ust. 1, stosuje się
odpowiednio przepisy art. 3 ust. 10 i 11 oraz przepisy Kodeksu cywilnego
dotyczące prawa pierwokupu, z tym że:
1) zawiadomienia dokonuje:
a) nabywca – w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2,
b) sąd, organ administracji publicznej lub organ egzekucyjny –
w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 3,
c) nabywca nieruchomości rolnej – w przypadku, o którym mowa w ust. 1
pkt 4 lit. a,
d) spółka nabywająca nieruchomość rolną – w przypadku, o którym mowa
w ust. 1 pkt 4 lit. b;
2) do zawiadomienia dołącza się wypis z ewidencji gruntów i budynków
dotyczący nieruchomości rolnej stanowiącej przedmiot nabycia.
6. Przepisy ust. 1–3, ust. 4 pkt 2 lit. b–g, art. 3 ust. 10 i 11 oraz art. 3a ust. 3–
6 stosuje się odpowiednio do nabycia udziałów i akcji w spółce prawa handlowego, która jest właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości rolnej o
powierzchni co najmniej 5 ha, albo nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni
co najmniej 5 ha, z wyłączeniem przypadku, gdy nabywcą udziałów i akcji jest
Skarb Państwa. W przypadku nabycia udziałów lub akcji takiej spółki w wyniku
podwyższenia kapitału zakładowego, zawiadomienia, o którym mowa w ust. 5,
dokonuje spółka po wpisaniu tego podwyższenia do rejestru przedsiębiorców,
prowadzonego na podstawie przepisów o Krajowym Rejestrze Sądowym.

Art. 4a. Przepisy ustawy stosuje się odpowiednio do nabycia gospodarstwa
rolnego, z tym że prawo pierwokupu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, przysługuje
wyłącznie dzierżawcy całego gospodarstwa rolnego.

Art. 4b. 1. Krajowy Ośrodek może nabywać na własność Skarbu Państwa
nieruchomości rolne w celu poprawy struktury obszarowej gospodarstw rolnych.
2. Krajowy Ośrodek:
1) za zgodą ministra właściwego do spraw rozwoju wsi, wydaną na uzasadniony
wniosek Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka, może obejmować i
nabywać,
2) na wniosek ministra właściwego do spraw rozwoju wsi, obejmuje i nabywa
– odpłatnie albo nieodpłatnie, na własność Skarbu Państwa, akcje i udziały w
spółkach prawa handlowego, jeżeli wymaga tego realizacja zadań wynikających z
polityki państwa w zakresie wdrażania i stosowania instrumentów wsparcia
rolnictwa, aktywnej polityki rolnej oraz rozwoju obszarów wiejskich.
3. Nabycie nieruchomości rolnych oraz objęcie i nabycie akcji i udziałów, o
których mowa w ust. 1 i 2, następuje po cenie odpowiadającej wartości rynkowej
tych nieruchomości, akcji lub udziałów, uwzględniającej ich obciążenia.
4. Do objęcia i nabycia akcji i udziałów, o których mowa w ust. 2, stosuje się
przepis art. 3a ust. 3a.

Art. 4c. W przypadku wykonywania prawa pierwokupu, o którym mowa w
art. 3a ust. 1, oraz prawa nabycia, o którym mowa w art. 4 ust. 6, przepisy art. 600
Kodeksu cywilnego stosuje się również do postanowień umowy spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością i statutu spółki akcyjnej.

Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego art. 4