Wyrok SA we Wrocławiu z 13 listopada 2014 r. w sprawie o zapłatę.

UZASADNIENIE

Powód (...) sp. z o.o. we W. domagał się od pozwanego I. R. zapłaty 102.727,25 zł z odsetkami tytułem części wynagrodzenia z umowy cesji wierzytelności powoda do (...) sp. z o.o.

W zarzutach od wydanego w sprawie nakazu zapłaty pozwany wniósł o uchylenie nakazu i oddalenie powództwa.

Podniósł, że został przez powoda wprowadzony w błąd, ponieważ przedmiotowa wierzytelność powodowi nie przysługiwała. Pozwany wyjaśnił, że powód jako podwykonawca (...) sp. z o.o. realizował roboty budowlane i wykonał je z licznymi wadami oraz z opóźnieniem, co skutkowało roszczeniami inwestora ( (...) sp. z o.o.) oraz spółki (...) i odmową zaspokojenia wierzytelności objętej cesją.

Pozwany zarzucił, że powód zataił wiedzę o zgłoszonych do niego roszczeniach oraz stanie jego stosunków ze spółką (...).

Sąd Okręgowy ustalił:

Powód jako podwykonawca (...) sp. z o.o. wykonywał na jego rzecz jako generalnego wykonawcy roboty budowlane w budynku handlowo-usługowo-biurowym przy ul. (...) we W.. Inwestorem była (...) sp. z o.o. Termin wykonania prac powierzonych powodowi przypadał ostatecznie na 31.01.2009 r. Należne mu wynagrodzenie określono na 3.500.000 zł + VAT, uzgodniono też kaucję gwarancyjną w wysokości 5 %, z której spółka (...) mogła pokryć ewentualne koszty zastępczego usunięcia wad.

Inwestor odebrał obiekt od spółki (...) w styczniu 2009 r., wcześniej wydano pozwolenie na użytkowanie obiektu.

Prawomocnymi nakazami zapłaty z 31.12.2009 r. i 29.01.2010 r., wydanymi w sprawach XGNC 707/09 i X GNc 40/10, zobowiązano spółkę (...) do zapłaty na rzecz powoda odpowiednio: 1.402.456,89 zł i 802.456,89 zł.

W styczniu 2010 roku została sporządzona przez rzeczoznawców ekspertyza, w której wskazano wady w obiekcie i inwestor wezwał do ich usunięcia spółkę (...), zaś ta spółka powoda (podwykonawcę). Powód cześć wad usunął, część zakwestionował.

Spółka (...) współpracowała z pozwanym od 2008 roku do końca 2011 roku. Pozwany doradzał jej w sprawach finansowych, zajmował się restrukturyzacją jej zobowiązań i miał wiedzę o przedmiotowej inwestycji. Doszło do kilku spotkań przedstawicieli powoda z pozwanym w sprawie sposobu rozliczenia powoda ze spółką (...). Rozmowy o cesji zainicjował pozwany i to on przygotował projekt umowy.

Spółka (...) nie wystąpiła do powoda z żadnymi roszczeniami w związku z robotami budowlanymi, które wykonywał on na rzecz tej spółki.

Wiosną 2010 roku odbyło się u inwestora spotkanie z udziałem spółki (...) i pozwanego w sprawie roszczeń inwestora do W..

Umowę cesji strony zawarły 30.09.2010 r. Przedmiotem cesji były niezapłacone należności z określonych faktur VAT wystawionych przez powoda dla spółki (...), o łącznej wartości 1578.850,63 zł. Powyższa kwota obejmowała również koszty procesu ze spraw XGNC 707/09 i XGNc 40/10. Wraz z cedowaną wierzytelnością przeszły na powoda także wierzytelności odsetkowe, koszty sądowe i egzekucyjne. Powód zapewnił w umowie, że wierzytelność mu przysługuje oraz, że nie jest obciążona prawami osób trzecich i nie wiadomo mu o roszczeniach trzecich osób ani o zajęciu komorniczym.

Cenę wierzytelności ustalono na 1.420.000 zł, miała być płatna w 22 ratach po 64.545,45 zł.

Postanowiono, że w razie spóźnienia płatności trzech rat, staje się natychmiast wymagalna całość niewpłaconej kwoty z odsetkami.

W styczniu 2011 r. inwestor wezwał spółkę (...) do zapłaty 1057.401,01 zł tytułem części kary umownej za zwłokę w wykonaniu inwestycji. Zażądał też przedstawienia oświadczeń podwykonawców o zapłacie ich należności przez W. i doprowadzenia do złożenia przez pozwanego oświadczenia o zrzeczeniu się przez niego wobec inwestora roszczeń z umowy cesji, całkowitej spłaty należności z umowy najmu i naprawienia wad budynku.

Następnie pozwany zrzekł się wobec K. (inwestora) wszelkich roszczeń z nabytej od powoda wierzytelności i zobowiązał się nie zbywać jej bez zgody K.. Oświadczył też, że w razie naruszenia tych zobowiązań zapłaci K. karę umowną w wysokości 3.157.701,26 zł.

W dniu 15.01.2011 r. spółki (...) zawarły porozumienie w sprawie umorzenia wzajemnych wierzytelności i w wyniku umorzenia wierzytelność K. o karę umowną zmalała do 1.057.401,01 zł.

W lipcu 2011 r. spółka (...) rozwiązała umowę najmu ze spółką (...) i wezwała ją do zapłaty zaległych opłat w kwocie 1.953.663,40 zł.

Pozwany z opóźnieniem zapłacił 4 raty z umowy cesji, zaś z kolejnej raty nie zapłacił 38.181,80 zł.

Po wezwaniu przez powoda pismem z 22.08.2013 r. pozwany uchylił się od skutków oświadczenia z 30.09.2010 r. o nabyciu wierzytelności, jako złożonego pod wpływem błędu, co powód zakwestionował.

Przy takich ustaleniach Sąd Okręgowy uznał oświadczenie pozwanego o uchyleniu się od czynności nabycia wierzytelności za poprawne formalnie, lecz prawnie nieskuteczne, ponieważ pozwany nie wykazał ani zachowania rocznego terminu z art. 88 § 2 kc, ani tego, że w dacie cesji wbrew zapewnieniu powoda wierzytelność nie istniała i nie przysługiwała powodowi bądź była obciążona.

Wyrokiem z 21.05.2014 r. Sąd Okręgowy utrzymał nakaz zapłaty w całości w mocy i zasądził od pozwanego na rzecz powoda 3.522,70 zł kosztów postępowania zabezpieczającego.

Pozwany zaskarżył wyrok w całości, wnosząc o jego zmianę przez uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa.

W apelacji zarzucił:

1. naruszenie art. 233 kpc przez błędną, bo dowolną, ocenę zeznań świadków Z. W. i M. D. oraz umowy cesji, oświadczenia pozwanego z 22.08.2013 r. ekspertyzy dotyczącej elewacji budynku, co skutkowało błędnym przyjęciem, że pozwany wiedział o błędzie co do przysługiwania powodowi wierzytelności do spółki (...) już w dacie przelewu, choć świadkowie zeznali, że do rozmów na ten temat włączył się dopiero w 2010 roku; dowolna ocena dowodów doprowadziła też Sąd do wadliwego wniosku, że wierzytelność do (...) sp. z o.o. istniała i nadal istnieje, mimo że dowody potwierdzają wadliwość obiektu i nieusunięcie wad;

2. naruszenie art. 516 zd. 1 kc w zw. z art. 387 § 1 kc przez ich niezastosowanie i pominięcie, że wierzytelność nie istniała w rozmiarze deklarowanym w umowie cesji.

Powód domagał się oddalenia apelacji i przyznania mu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie trzeba przypomnieć, że sprawa się toczyła w postępowaniu nakazowym, co po wydaniu nakazu ograniczało zakres jej rozpoznania do terminowo podniesionych zarzutów (art. 493 § 1 kpc) i ograniczało pozwanego w zgłoszeniu ewentualnych wierzytelności wzajemnych do potrącenia (art. 493 § 3 kpc).

W piśmie zawierającym zarzuty pozwany podniósł, że umowę cesji zawierał w wywołanym przez powoda, błędnym przekonaniu o tym, że cedowana wierzytelność istnieje i powodowi przysługuje. Sąd Okręgowy słusznie potraktował ten zarzut jako oświadczenie pozwanego o uchyleniu się od skutków umowy, tyle że za datę złożenia tego oświadczenia powodowi trafnie uznał datę doręczenia mu powtórnego oświadczenia pozwanego zawartego w jego piśmie z 22.08.2013 r., tj. dzień26.08.2013 r., ponieważ pełnomocnik procesowy powoda, któremu doręczono zarzuty, nie jest właściwym adresatem oświadczeń o materialnoprawnym charakterze.

W kontekście zarzutu pozwanego i powyższych okoliczności prawidłowo przyjął Sąd Okręgowy, że podstawowymi kwestiami, których rozstrzygnięcie rzutuje na wynik sprawy są: istnienie wierzytelności w dacie cesji oraz, gdyby okazały się wówczas nie istnieć, terminowość oświadczenia pozwanego o uchyleniu się od oświadczenia o nabyciu wierzytelności.

Należy dodać, że są to nie tylko najistotniejsze, ale jedyne kwestie znaczące dla wyniku sprawy, skoro swoją obronę pozwany wiązał wyłącznie z uchyleniem się od skutków oświadczenia złożonego w umowie cesji i – jak wskazano – dalsze zarzuty byłyby spóźnione. Pozwany ich zresztą nie podniósł, a tylko rozwinął argumentację mającą świadczyć o nieistnieniu wierzytelności w dacie cesji oraz o błędzie, w którym wtedy pozostawał.

W tym kontekście za nieistotne, a co najwyżej o wtórnym znaczeniu w niniejszej sprawie, należy uznać okoliczności, które zgodnie z tezą dowodową sformułowaną w zarzutach od nakazu zapłaty mieli potwierdzić zawnioskowani tam świadkowie, jak też chwila włączenia się pozwanego do rozmów o przedmiotowej wierzytelności oraz zakres wiedzy pozwanego.

Jeśli decyduje istnienie i stan wierzytelności (jako wierzytelności przysługującej powodowi) w dacie cesji, dla wykazania zasadności i skuteczności swojego oświadczenia o uchyleniu się od czynności prawnej zdziałanej pod wpływem błędu (nieprawdziwego zapewnienia powoda z § 2 umowy) musiałby pozwany wykazać, że wierzytelność wcześniej uległa zniweczeniu, była obciążona prawami osób trzecich, zajęta, lub, że osoby trzecie skierowały do niej swoje roszczenia.

Słusznie stwierdził Sąd Okręgowy, że żadnej z tych okoliczności nie udało się powodowi wykazać, ponieważ nie dowiódł, by wierzytelność przed cesją wygasła wskutek zaspokojenia, uległa umorzeniu w wyniku potrącenia z wzajemnymi wierzytelnościami dłużnej spółki (...) (np. z tytułu kary umownej) ani nawet, by przed cesją spółka (...) skierowała do powoda żądanie czy roszczenie zagrażające bytowi wierzytelności będącej przedmiotem przelewu między stronami.

Podkreślenia też wymaga, że przedmiotowe wierzytelności zostały potwierdzone prawomocnymi nakazami zapłaty, skierowanymi już do egzekucji.

Należy również podnieść, że przedmiotem przelewu były wierzytelności z konkretnych faktur i nakazów zapłaty z należnościami ubocznymi i w wyniku przelewu nie doszło do zmiany podmiotowej w stosunku umownym łączącym powoda ze spółką (...). Oznacza to, że powód zachował status podwykonawcy odpowiedzialnego wobec tej spółki z rękojmi i gwarancji oraz za skutki ewentualnego opóźnienia w wykonaniu robót. Tym samym wszelkie złożone / zgłoszone przez nią po dacie cesji oświadczenia roszczenia czy zarzuty mające na celu zniweczenie wierzytelności z nakazów zapłaty podlegają ocenie na gruncie art. 512 i 513 kc i nie mogą stanowić o wadliwości umowy przelewu jako zawartej pod wpływem błędu.

Trzeba też wskazać, że w oświadczeniu powoda zawartym w § 2 umowy cesji nie mieściło się zapewnienie o braku przeszkód w zaspokojeniu przez inwestora, tj. spółkę (...) (na podstawie art. 647 ¹ kc), toteż ewentualne jej zastrzeżenia do spółki (...), czy nawet wprost do robót wykonanych przez powoda, są tu obojętne.

Na koniec trzeba podnieść, że w razie ewentualnych wad prawnych cedowanej wierzytelności zastosowanie znajdują przepisy o rękojmi przy sprzedaży (art. 576 kc) oraz, że jeśli pozwany powołuje się na art. 516 kc zd. 1 w zw. z art. 387 § 1 kc, konsekwentnie powinien był zarzucać bezwzględną nieważność umowy cesji jako dotyczącej świadczenia niemożliwego i dochodzić roszczenia odszkodowawczego na podstawie art. 516 kc w zw. z art. 387 § 2 kc. Jeśli zaś pozwany argumentował wniosek o oddalenie powództwa uchyleniem się od skutków oświadczenia woli i nie wykazał nieistnienia, obciążenia ani rzeczywistego zagrożenia dla bytu wierzytelności w dacie cesji, jego obrona nie mogła być skuteczna, niezależnie od tego, jak szczegółowa była jego wiedza.

Słusznie też zauważył Sąd Okręgowy, że pozwany nie wykazał, by wiedzę o okolicznościach zagrażających w jego mniemaniu niezaspokojeniem go przez spółkę (...) powziął później niż 26.08.2012 r. (art. 88 § 2 kc). Przeciwnie, powoływał się na zdarzenia wcześniejsze.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny uznał zarzuty apelacyjne bądź to za nieprzystające do istoty sprawy, bądź to za niezasadne i oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc orzekając o kosztach postępowania apelacyjnego stosownie do jej wyniku (art. 98 kpc).

bp