Wyrok SA we Wrocławiu z 13 czerwca 2017 r. w sprawie o dowody.

UZASADNIENIE

Prokurator Rejonowy w Opolu oskarżył K. D. to, że;

I.  w dniu 4 kwietnia 2014 roku w O., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadziła B. B. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 259.000 złotych, w ten sposób, że w celu sprzedaży B. B. mieszkania zlokalizowanego w O. przy ul. (...) wprowadziła w błąd kupującą B. B. co do stanu prawnego sprzedawanej nieruchomości, wykorzystując fakt nie dokonania wpisu z urzędu, na dzień sporządzenia aktu notarialnego, w dziale (...) księgi wieczystej o numerze (...) prowadzonej przez VI Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Opolu dla w/w nieruchomości o współobciążeniu hipoteką przymusową w wysokości 3.000.000 zł na rzecz A. P. (1) i M. C., oświadczając, że mieszkanie to jest wolne od wszelkich obciążeń, praw i roszczeń osób trzecich, działając w stosunku do mienia znacznej wartości, na szkodę B. B.,

tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.

II.  w dniu 4 kwietnia 2014 roku w O., wyłudziła poświadczenie nieprawdy poprzez podstępne wprowadzenie w błąd notariusza W. W., prowadzącego Kancelarię Notarialną w G., w ten sposób, że podczas czynności prawnej sprzedaży nieruchomości zlokalizowanej w O. przy ul. (...), jako strona sprzedająca, do treści aktu notarialnego Rep. (...) Nr (...) z dnia 4 kwietnia 2014 roku oświadczyła, że sprzedawana przez nią nieruchomość jest wolna od wszelkich obciążeń, praw i roszczeń osób trzecich, co znalazło odzwierciedlenie w treści w/w umowy sprzedaży w formie aktu notarialnego, podczas gdy sprzedawana nieruchomość faktycznie była współobciążona hipoteką przymusową w wysokości 3.000.000 zł na rzecz A. P. (1) i M. C.,

tj. o przestępstwo z art. 272 k.k.

Wyrokiem z 30 stycznia 2017 roku w sprawie III K 126/16 Sąd Okręgowy w Opolu orzekł, że;

I.  oskarżoną K. D. uznaje za winną popełnienia czynu zabronionego opisanego w pkt. I. części wstępnej wyroku, tj. przestępstwa z art. 286 §1 k.k. w zw. z art. 294 §1 k.k. w brzmieniu do dnia 30 czerwca 2015 r. w zw. z art. 4 §1 k.k. i za to na podstawie art. 294 §1 k.k. oraz art. 33 §2 k.k. w brzmieniu do dnia 30 czerwca 2015 r. w zw. z art. 4 §1 k.k. wymierza jej karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności oraz 270 (dwieście siedemdziesiąt) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość dziennej stawki na 15 zł (piętnaście złotych);

II.  na podstawie art. 69 §1 i 2 k.k. oraz art. 70 §1 pkt 1) k.k. w brzmieniu do dnia 30 czerwca 2015 r. w zw. z art. 4 §1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesza na okres 2 (dwóch) lat próby;

III.  oskarżoną K. D. uniewinnia od zarzutu popełnienia czynu zabronionego opisanego w pkt. II. części wstępnej wyroku;

IV.  na podstawie art. 627 k.p.k. w zw. art. 630 k.p.k. zasądza od oskarżonej K. D. na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w części skazującej w całości, w tym wymierza opłatę w wysokości 1.110 zł.

V.  na podstawie art. 632 pkt 2) k.p.k. w zw. z art. 630 k.p.k. w części uniewinniającej kosztami sądowymi obciąża Skarb Państwa.

Nie pogodził się z wyrokiem Sądu Okręgowego oskarżyciel publiczny, który zaskarżył go na niekorzyść oskarżonej w części dotyczącej punktu III wyroku tj. uniewinnienia oskarżonej od zarzucanego jej czynu z art. 272 k.k.

Skarżący zarzucił:

I.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a mający wpływ na jego treść, polegający na dokonaniu przez Sąd Okręgowy w Opolu nieprawidłowej oceny dowodów i w konsekwencji wyciągnięciu nieprawidłowego wniosku, że oskarżona K. (...) nie dopuściła się zrzuconego jej przestępstwa wyłudzenia poświadczenia nieprawdy poprzez podstępne wprowadzenie w błąd notariusza W. W. w ten sposób, że podczas czynności prawnej sprzedaży nieruchomości zlokalizowanej w O. przy ulicy (...), jako strona sprzedająca, do treści aktu notarialnego oświadczyła, że sprzedawana przez nią nieruchomość jest wolna od wszelkich obciążeń, praw i roszczeń osób trzecich, co znalazło odzwierciedlenie w treści w/w umowy sprzedaży w formie aktu notarialnego, podczas gdy sprzedawana nieruchomość faktycznie była współobciążona hipoteką przymusową w wysokości 3.000.000 zł na rzecz A. P. (2) i M. C., opisanego w punkcie II części wstępnej wyroku, gdyż zarzut ogłoszony podejrzanej nie znalazł potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, podczas gdy z dowodów z dokumentów wynika, że działania oskarżonej nie ograniczyły się do prostego wprowadzenia w błąd notariusza poprzez złożenie nieprawdziwego oświadczenia do treści aktu notarialnego, ale znacznie wykraczały poza tylko element wprowadzenia w błąd, gdyż były podstępne, przebiegłe, pozorujące zgodność oświadczenia z prawda, a co najistotniejsze utrudniające wykrycie prawdy na etapie sporządzenia aktu notarialnego, na co wskazują dowody z dokumentu świadczące o szeregu ekstraordynaryjnych, bez uzasadnienia gospodarczego i prawnego (causa), w krótkim czasie, zbyć poprzedzających sprzedaż w/w lokalu mających za cel uniemożliwienie Sądowi Rejonowemu w Opolu natychmiastowa reakcję i wpisanie obciążenia hipotecznego na sprzedawanym mieniu nieruchomym oraz zeznania notariusza W. W. dotyczące sprawdzenie przez niego przed podpisaniem aktu notarialnego wyłącznie księgi wieczystej sprzedawanej nieruchomości, co powinno prowadzić do wniosku, że zachowaniem swoim oskarżona wyczerpała znamiona występku z art. 272 k.k.

II.  obrazę art. 7 k.p.k., mającą wpływ na treść orzeczenia poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, pobieżnej i powierzchownej analizie dowodów z dokumentów dotyczących licznych, podejmowanych w krótkim czasie, bez uzasadnienia gospodarczego i prawnego sprzedaży lokalu zlokalizowanego w O. przy ul. (...) oraz zeznań notariusza W. W..

Stawiając ten zarzut wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej punktu III wyroku to jest uniewinnienia oskarżonej od zarzuconego jej czynu z art. 272 k.k. i przekazanie w tym zakresie sprawy Sądowi Okręgowemu w Opolu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Odnośnie do apelacji oskarżyciela publicznego, na wstępie konieczne jest poczynienie uwagi porządkującej. Wobec tego, że wniosek oskarżyciela publicznego nie określa, zgodnie z wymogami art. 457 § 1 k.p.k. w zw. z art. 422 § 2 k.p.k., czego dotyczy i w jakim zakresie prokurator oczekuje pisemnych wywodów zapadłego rozstrzygnięcia konieczne jest jednoznaczne stwierdzenie w tej części.

Powyższe przepisy oraz treść art. 423 § 1a k.p.k. nakazują uznanie, że w odniesieniu do wniosku prokuratora, niezbędność sporządzenia pisemnego uzasadnienia orzeczenia Sądu Apelacyjnego ograniczona jest do podlegającego kontroli odwoławczej – na skutek apelacji oskarżyciela publicznego – rozstrzygnięcia o uniewinnieniu oskarżonej od zarzucanego jej czynu naruszenia art. 272 k.p.k. opisanego w pkt II części wstępnej zaskarżonego wyroku. Oskarżyciel publiczny nie kwestionował innych rozstrzygnięć Sądu Okręgowego.

Ad meritum. Wywody apelacji prokuratora nie przekonały o nietrafności rozstrzygnięcia o uniewinnieniu K. D. od popełnienia czynu opisanego w pkt. II części wstępnej zaskarżonego wyroku.

Sąd Apelacyjny akceptuje argumentację, jaka legła u podstaw orzeczenia Sądu I instancji o braku przesłanki podstępności w zachowaniu oskarżonej.

Motywacyjna część apelacji oskarżyciela nie przytacza żadnych istotnych okoliczności mogących przekonać o błędnej ocenie prawnej zachowania, które jest przedmiotem rozważań. Apelujący odwołuje się w nich do jednoznacznie ustalonych i niekwestionowanych przez niego (zresztą przez oskarżoną także nie) faktów związanych z operacjami przenoszenia własności nieruchomości, która finalnie została sprzedana aktem notarialnym B. B.. W tej właśnie czynności uczestniczył notariusz W. W., przed którym istotne dla oceny prawnej jej zachowania oświadczenia złożyła oskarżona i zostały one zapisane w akcie notarialnym.

Oskarżyciel nie podważa tych ustaleń, a wręcz uznaje je za odpowiadające rzeczywistości. Zwrócić jednak należy uwagę, że wszystkie operacje związane z przekształcaniem praw własności lokalu, który finalnie, w skutek przestępczego zachowania oskarżonej, nabyła B. B., a które wymagały aktu notarialnego, odbywały się przed różnymi notariuszami. I tak, zakup nieruchomości przez męża oskarżonej, a to D. D., jako reprezentanta firmy (...), na której ostatecznie powstał budynek z lokalem, który kupiła pokrzywdzona nastąpił 23 maja 2013 roku przed notariuszem D. K. (k. 141 i następne, t. I). Kolejną czynnością notarialną było wyodrębnienie lokali (w tym i tego, którego dotyczy sprawa) i ustanowienie odrębnej ich własności, a czynność ta odbyła się przed notariuszem M. O. 16 stycznia 2014 roku i została przeprowadzona przez D. D. (k. 153 i następne, t. I). Następnym działaniem D. D. jako przedstawiciela firmy (...) była sprzedaż m.in. lokalu, którego dotyczy postępowanie firmie (...), którą reprezentowała oskarżona i czynność ta przeprowadzona 27 marca 2014 roku odbyła się przed notariuszem W. W. (k. 160 i następne, t.I). Dopiero kolejne działanie, a to 4 kwietnia 2014 roku, dotyczące sprzedaży lokalu B. B. stanowiło podstawę aktu oskarżenia, i przedmiot skargi prokuratora wobec rozstrzygnięcia Sądu I instancji, i odbyło się ono także przed W. W., który został uznany za funkcjonariusza publicznego (art. 115 § 13 pkt 3 k.k.) podstępnie wprowadzonego w błąd przez oskarżoną (k. 164 i następne, t. I).

Apelujący podważając uniewinniające rozstrzygnięcie Sądu I instancji nie przytacza żadnych okoliczności mogących wskazać, że K. D. podejmowała jakiekolwiek działania mające postać zakamuflowania nieprawdziwych danych, mających wywołać u notariusza wrażenie ich autentyczności i zgodności ze stanem faktycznym. Analiza zeznań W. W., zarówno złożonych w toku śledztwa jak i w czasie rozprawy (k. 343, t. II i 584. t. III) nie wskazują na jakiekolwiek zachowania oskarżonej istotne dla treści sporządzanego aktu notarialnego, w tym zwłaszcza takie, które miałby dowodzić oszukania notariusza i to w sposób wyjątkowy i przebiegły pozorujący określoną rzeczywistość. W wypowiedziach świadka nie ma na ten temat żadnej wzmianki. Ani prokurator ani obrońca ani też Sąd nie zadali sobie trudu, aby notariusza o zachowanie samej oskarżonej w toku sporządzania aktu notarialnego i jej oświadczeń w tym czasie zapytać. Brak jest jakiejkolwiek informacji o tym, że oskarżona poza złożeniem określonych oświadczeń przedkładała jakiekolwiek pozorujące rzeczywistość dokumenty, poza tymi, które wymagane były do identyfikacji oraz reprezentacji (k. 164, s. pierwsza aktu notarialnego).

Nie sposób w tej sytuacji uznać, że oskarżona podstępnie wprowadziła notariusza w błąd co do faktu, że sprzedawana nieruchomość jest wolna od wszelkich obciążeń, praw i roszczeń osób trzecich. Nie może być żadnych wątpliwości co do tego, że oświadczenie oskarżonej było nieprawdziwe, bo lokal był obciążony hipoteką przymusową, ale nie może być także żadnych wątpliwości co do tego, że nie dowiedziono iżby upozorowała ona w sposób przebiegły treść tego oświadczenia wprowadzając notariusza w błąd. Wszystkie czynności, do których odwołuje się skarżący (ich wielość i różnorodność) nie miały znaczenia dla czynności związanej z inkryminowanym zdarzeniem, dotyczącym działań W. W.. Wszak wszystkie zostały dokonane przed czynnością, z której wywodzi popełnienie przestępstwa prokurator. Natomiast w czasie inkryminowanej czynności nie dowiedziono podstępnego zachowania oskarżonej. Należy także zwrócić uwagę, że z wypowiedzi notariusza (k. 343, t. II) wynika, że on sam dokonywał sprawdzenia aktualności wpisów w księdze wieczystej sprzedawanego lokalu, a nie opierał się na oświadczeniu oskarżonej, zatem dodatkowo trudno uznać, iżby oskarżona użyła podstępu, aby wprowadzić notariusza w błąd.

Bez żadnych wątpliwości przyjęto, że złożyła ona nieprawdziwe oświadczenie o braku wszelkich obciążeń, praw i roszczeń osób trzecich dotyczących sprzedawanego przez nią lokalu, ale nie potrzebowała żadnego podstępu, aby taka treść zawarta została w akcie notarialnym sporządzanym przez W. W..

Skoro oskarżyciel określił moment popełnienia przestępstwa na dzień, kiedy sporządzony został akt notarialny to jasnym się staje, że podstępne wprowadzenie w błąd notariusza musiałaby mieć miejsce tego dnia w toku sporządzania tego aktu. Tymczasem oskarżyciel upatruje podstępności działania oskarżonej w czynnościach, które miały miejsce przed dokonaniem sporządzenia, 4 kwietnia 2014 roku, aktu notarialnego. Nie wykazano, aby oskarżona podejmowała takie działania, a te które wykonywano przed tą datą nie miały charakteru podstępnego wprowadzenia w błąd W. W. w dniu 4 kwietnia 2014 roku, skoro odbywały się przed tym dniem.

Nie jest zrozumiały zawarty w zarzucie apelującego ten jego fragment, w którym prokurator zarzucając błędne ustalenie faktyczne odwołuje się do zeznania notariusza o sprawdzeniu przez niego wyłącznie księgi wieczystej sprzedawanego lokalu. W żadnym z dowodów nie odkryto iżby takie działanie notariusza było inspirowane przez oskarżoną, nie wskazuje go także autor skargi, trudno zatem zrozumieć w jaki sposób to działanie notariusza miałoby potwierdzać zasadność stawianego oskarżonej zarzutu. Wszak z jego zeznań wynika, że to on sam z własnej inicjatywy i w określonym czasie (gdy pracował system udzielania takich informacji) sprawdził wpisy w księdze wieczystej sprzedawanego lokalu i ustalił brak wpisów w dziale III i IV. Takie odwoływanie się do tej, własnej czynności notariusza w żaden sposób nie może być potwierdzeniem podstępu po stronie oskarżonej i dowodzić niesłuszności kontestowanego orzeczenia.

Zarzut dowolnej oceny materiału dowodowego zwłaszcza dokumentów także nie przekonał o błędnie ocenionym zarzucie stawianym oskarżonej w akcie oskarżenia. Jak wyżej już stwierdzono, apelujący odwołuje się do szeregu dokumentów i z analizy dat czynności notarialnych potwierdzonych tymi dokumentami wywodzi o podstępności działań oskarżonej. Podkreślenia wymaga w tej sytuacji fakt, że Sąd I instancji w żadnym miejscu nie podważył wartości tych dokumentów i nadał im odpowiednie znaczenie zarówno w zakresie czynionych ustaleń jak i wyprowadzonych wniosków. Mają one zasadniczą wartość w odniesieniu do działania oskarżonej wobec B. B. natomiast nie sposób uznać, że dowodzą podstępnego wyłudzenia od notariusza poświadczenia nieprawdy. Rozważania prowadzone wyżej mają swoje znaczenie także i w odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 7 k.p.k. Oskarżyciel z analizy dat czynności wywodzi o popełnieniu przez oskarżoną przestępstwa, lecz nie dowiódł, aby czynności te miały charakter podstępu wobec W. W. sporządzającego 4 kwietnia 2014 roku akt notarialny sprzedaży przez oskarżoną lokalu mieszkalnego B. B.. W tych działaniach poprzedzających sporządzenie tego aktu Sąd I instancji nie dostrzegł podstępu wobec notariusza W. W. w krytycznym czasie i jego rozumowanie oraz wywody na potwierdzenie tego wniosku należy zaakceptować.

Apelacja oskarżyciela nie przekonała o niesłuszności rozstrzygnięcia, które poddano kontroli Sądu Apelacyjnego i orzeczenie to jako słuszne należało utrzymać w mocy.

Orzeczenie o zwrocie części wynagrodzenia obrońcy oskarżonej, wobec utrzymania w mocy wyroku w części uniewinniającej, znajduje swoje oparcie w treści art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. § 14 ust. 2 pkt 5 i § 16 oraz § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461 oraz z 2015 r. poz. 616 i 1079). Uznając, że nakład pracy obrońcy związanej z orzeczeniem uniewinniającym stanowił 1/3 całości wykonanej działalności obrończej w sprawie K. D. oraz uwzględniając ilość posiedzeń Sądu I instancji po raz pierwszy rozpoznającego tę sprawę i ponownie procedującego w tejże oraz fakt, iż apelacja prokuratora w toku ponownego badania tej sprawy w postępowaniu odwoławczym okazała się nieskuteczna zasądzono odpowiednią kwotę za obronę z wyboru w tej części.

Wszystkie przytoczone wyżej rozważania doprowadziły Sąd odwoławczy do rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

SSA Wiesław Pędziwiatr SSA Zdzisław Pachowicz SSA Bogusław Tocicki