Wyrok SA w Białymstoku z 25 października 2017 r. w sprawie o ustalenie.

Sygn. akt I ACa 384/17

WYROK

Dnia 25 października 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Krzysztof Chojnowski

Sędziowie

:

SA Elżbieta Borowska

SO del. Joanna Dorota Toczydłowska (spr.)

Protokolant

:

Izabela Lach

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2017 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy M.

przeciwko (...)w M.

z udziałem interwenienta ubocznego M. P.

o ustalenie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 20 grudnia 2016 r. sygn. akt VII GC 189/15

oddala apelację.

(...)

Sygn. akt I ACa 384/17

UZASADNIENIE

Gmina M., po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa, wnosiła o ustalenie nieistnienia, względnie nieważności lub nieskuteczności uchwały Nr(...) Rady Nadzorczej (...) z dnia 20 marca 2014 r. w sprawie zmiany umowy o pracę z członkiem zarządu spółki, dyrektorem M. P., a w konsekwencji ustalenie nieistnienia, względnie nieważności lub nieskuteczności zmiany umowy o pracę z w/w członkiem zarządu w zakresie ustalonego z dniem 1 kwietnia 2014 r. wynagrodzenia w wysokości 8.600 zł oraz ustalonego 6-miesięcznego okresu wypowiedzenia umowy o pracę, a także rozstrzygnięcie o kosztach procesu.

(...)w M., w odpowiedzi na pozew uznało powództwo, co do zasady zgadzając się, że uchwała nr (...) godzi w interesy majątkowe spółki.

M. P. przystąpił do sprawy w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej i wniósł o oddalenie powództwa oraz zbadanie przez Sąd – z urzędu – istnienia interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. po stronie Gminy M., jako że jest ona wyłącznie wspólnikiem pozwanej spółki, a nie członkiem zarządu, co – zdaniem interwenienta - dyskredytuje charakter jej roli procesowej.

Obie strony zgłosiły opozycję przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego do sprawy, co Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 7 kwietnia 2016 r. uwzględnił.

Wskutek zażalenia na powyższe orzeczenie, Sąd Apelacyjny w Białymstoku postanowieniem z dnia 6 lipca 2016 r. zmienił zaskarżone orzeczenie i oddalił opozycję stron przyjmując, że M. P. wykazał potrzebę przystąpienia do postępowania.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku oddalił powództwo.

Sąd ten ustalił, że powodowa Gmina jest jedynym wspólnikiem pozwanego (...) w M.. Władzami spółki są: Zgromadzenie Wspólników – Burmistrz, Rada Nadzorcza (złożona z trzech osób) i Zarząd. Zgodnie z obowiązującym regulaminem Rady Nadzorczej, posiedzenia zwoływane są przez Przewodniczącego w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty zgłoszenia wniosku. W zaproszeniu może być podany porządek dzienny i jeżeli zostanie on podany, uchwałę nad przedmiotem obrad nie wymienionym w zaproszeniu można podjąć, o ile wszyscy członkowie R. są obecni (§ 3). Postanowienia mogą być podjęte bezwzględną większością głosów obecnych, przy obecności co najmniej 2 członków R., jeżeli wszyscy członkowie R. zostali zaproszeni pisemnie, telefonicznie lub przez e-mail.

Sąd wskazał, że na dzień 20 marca 2014 r. (godz. 8:00) ustalono termin zebrania Rady Nadzorczej (...) Sp. z o.o., o czym jej członków w osobach A. Z., Z. N. i M. P. (dyrektora zarządu) poinformował drogą mailową przewodniczący R. M. P.. Wszyscy wyżej wymienieni członkowie wzięli udział w posiedzeniu, a dyrektor poinformował, że sprawozdanie z działalności spółki za 2013 r. jest w trakcie opracowywania, przedstawił dane dotyczące sytuacji finansowej, omówił wprowadzone zadania rzeczowe oraz planowane zadanie inwestycyjne na nadchodzący rok. W następnej kolejności, przewodniczący R. przedstawił projekt uchwały w sprawie zmiany umowy o pracę z członkiem zarządu (dyrektorem) w zakresie zmiany jego wynagrodzenia oraz zmiany okresu wypowiedzenia umowy o pracę. A. Z. zgłosił sprzeciw odnośnie głosowania nad w/w projektem uchwały i opuścił posiedzenie. Pod jego nieobecność, przewodniczący zaproponował głosowanie w systemie tajnym. Na sali w dalszym ciągu pozostawało dwóch członków Rady Nadzorczej, którzy oddali głosy za jej przyjęciem. Treścią uchwały nr (...) z dnia 20 marca 2014 r., podpisaną przez przewodniczącego Rady Nadzorczej oraz członka Z. N., zmieniono umowę o pracę z członkiem zarządu (dyrektorem spółki) w ten sposób, że z dniem 1 kwietnia 2014 r. jego wynagrodzenie ustalono w wysokości 8.600 zł oraz przyjęto 6-miesięczny okres wypowiedzenia umowy.

Tego samego dnia, tj. 20 marca 2014 r., po godz. 8:00, odbyło się również Zgromadzenie Wspólników (...)Posiedzenie otworzył sprawujący funkcję burmistrza Z. K., który poinformował, że w dniu dzisiejszym podjęte zostaną dwie uchwały: w sprawie odwołania członka Rady Nadzorczej spółki oraz powołania członka Rady Nadzorczej. Treścią uchwały nr (...), z dniem 20 marca 2014 r. odwołano J. P. ze składu Rady Nadzorczej, zaś uchwałą nr(...) powołano M. L. do składu (...). Posiedzenie zamknięto o godz. 8:15, następnie burmistrz poinformował telefonicznie przewodniczącego R. o podjęciu uchwały o odwołaniu go z członkostwa.

Jak dalej ustalił Sąd, w dniu 21 marca 2014 r., M. P. otrzymał pismo burmistrza M., do którego załączono podjęte przez Zgromadzenie Wspólników uchwały nr (...) oraz (...) i protokół posiedzenia. W dniu 15 kwietnia 2014 r. odbyło się posiedzenie Rady Nadzorczej (...) w M., na którym dyrektor M. P. – w imieniu J. P. – przekazał dokumenty z posiedzenia R. z dnia 20 marca 2014 r. Zakwestionował formę wyboru nowego przewodniczącego i jego zastępcy. Po opuszczeniu przez niego posiedzenia, dokonano analizy dostarczonych dokumentów. Stwierdzono, że protokół z posiedzenia R. nie odzwierciedla stanu faktycznego, gdyż pominięto w nim fakt odwołania z jej składu dotychczasowego przewodniczącego, a nadto w zaproszeniu na posiedzenie nie zamieszczono porządku obrad, nie poddano go pod głosowanie, podczas gdy przy takim wprowadzeniu porządku obrad, wymagane było 100% obecności członków R.. Tymczasem A. Z. opuścił obrady przed głosowaniem nad uchwałą nr (...) i zarządzono głosowanie, pomimo że przewodniczący został telefonicznie poinformowany przez burmistrza o jego odwołaniu przez Zgromadzenie Wspólników. Uchwałę nr (...) z dnia 20 marca 2014 r. podjęto zatem w ocenie Rady Nadzorczej (...) w M. przy braku quorum, a głosowanie prowadziła osoba nieuprawniona.

W dniu 3 lipca 2014 r., podczas posiedzenia Rady Nadzorczej podjęto uchwałę nr (...) w sprawie zwrotu nienależnie pobranego wynagrodzenia przez członka zarządu M. P., a w dniu 19 sierpnia 2014 r. podjęto kolejną uchwałę nr (...), treścią której postanowiono przedsądowo wezwać dyrektora spółki do zaprzestania wypłacania podwyższonego wynagrodzenia oraz zwrotu nienależnie pobranego za okres od dnia 1 kwietnia 2014 r.

Przed Sądem Rejonowym w Białymstoku Wydział VI Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, sygn. akt VI P 292/15, zawisła sprawa z powództwa M. P. przeciwko (...) Sp. z o.o. o odprawę pieniężną. Postanowieniem z dnia 2 września 2015 r., na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. Sąd zawiesił postępowanie wskazując, iż zaskarżona przez Gminę M. uchwała Rady Nadzorczej nr (...) z dnia 20 marca 2014 r. określająca wysokość wynagrodzenia powoda za pracę, ma bezpośrednie przełożenie na wysokość ewentualnej odprawy pieniężnej.

Przed tożsamym Sądem, pod sygn. akt VI P 98/15, prowadzone jest postępowanie z powództwa (...) Sp. z o.o. przeciwko M. P. o zwrot wynagrodzenia, które pozwany miał nienależnie otrzymać. Postanowieniem z dnia 7 września 2015 r., na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. Sąd zawiesił postępowanie przyjmując, że orzeczenie zapadłe w niniejszej sprawie będzie podstawą rozstrzygnięcia sprawy VI P 98/15.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny, Sąd I instancji ocenił powództwo jako bezzasadne, pomimo oświadczenia pozwanej uznającego roszczenia Gminy. Sąd zweryfikował to uznanie pod kątem przesłanek z art. 213 § 2 k.p.c. i stwierdził, że - w świetle prezentowanych przez strony stanowisk odnośnie nieważności, nieistnienia, bądź nieskuteczności uchwały Rady Nadzorczej nr (...) z dnia 20 marca 2014 r. - brak podstaw do związania Sądu tym uznaniem.

Sąd podzielił stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uchwale siedmiu sędziów z dnia 18 września 2013 r. (III CZP 13/13), w której stwierdzono, że niezbędne jest wykazanie istnienia interesu prawnego po stronie powoda dochodzącego ustalenia nieważności uchwał. Podkreślił jednak, że zaskarżone na podstawie art. 58 k.c. w zw. z art. 189 k.p.c. mogą być jedynie takie uchwały rady nadzorczej, które zmierzają do wywołania skutków prawnych. Przepis art. 58 § 1 k.c. przewiduje bowiem sankcję nieważności czynności prawnych. To zaś oznacza, że jeżeli określonej uchwale rady nadzorczej nie można nadać takiego charakteru, a więc nie zmierza ona do wywołania jakichkolwiek skutków prawnych, bezprzedmiotowe jest ustalanie jej nieważności w trybie art. 189 k.p.c. na podstawie art. 58 § 1 k.c. Opierając się na wypowiedziach judykatury, Sąd I instancji zaznaczył, że interes prawny istnieje przede wszystkim wówczas, gdy powództwo o ustalenie jest jedynym środkiem ochrony praw powoda. Podkreślił też, że art. 189 k.p.c. nie daje podstawy do dochodzenia ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy interes prawny ma strona pozwana a nie powód (co jest niezwykle istotne w aspekcie badania sprawy przez pryzmat art. 213 § 2 k.p.c.).

W rezultacie powyższych rozważań, Sąd Okręgowy uznał, że powódka oraz pozwany w rzeczywistości prowadzą spór o charakterze pozornym. Ich stanowiska procesowe ukierunkowane były wyłącznie na uzyskanie orzeczenia prejudycjalnego, niezbędnego dla rozstrzygnięcia postępowań w sprawach VI P 98/15 i VI P 292/15 Sądu Rejonowego w Białymstoku, aktualnie zawieszonych na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c.

Zdaniem Sądu I instancji uczynienie zadość „zgodnym żądaniom” obu stron niniejszego procesu, a więc Gminy M. oraz (...), w której to jedynym udziałowcem jest Gmina, bez wątpienia pozostawałoby w sprzeczności z art. 213 § 2 k.p.c. W ocenie Sądu pozew w niniejszej sprawie oraz uznanie powództwa zmierzały do obejścia prawa (pomiędzy stronami nie istniał żaden spór) i były sprzeczne z prawem. Sąd Okręgowy przyjął więc, że wystąpiły co najmniej dwie z trzech przesłanek negatywnych uregulowanych treścią powyższego przepisu, co uniemożliwiło uczynienie zadość żądaniu Gminy. Uznanie powództwa w niniejszej sprawie zmierzało bowiem do odstąpienia od badania istnienia interesu prawnego po stronie powódki. Co więcej, w ocenie Sądu I instancji - to pozwana miała interes w ustaleniu nieważności inkryminowanej uchwały. Sąd nie dopatrzył się natomiast takiego interesu (do uchylenia uchwały bądź stwierdzenia jej nieważności) po stronie powodowej Gminy.

Kończąc Sąd dodał, że powódka uchybiła obowiązkowi wykazania i udowodnienia, aby podwyższenie wynagrodzenia M. P. oraz wydłużenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę naruszało jej interesy, jako wspólnika pozwanej spółki.

Apelację od tego wyroku wniosła pozwana zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1)  naruszenie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c. poprzez uznanie, że Gmina M. nie ma interesu prawnego w wytoczeniu powództwa;

2)  naruszenie art. 213 § 2 k.p.c. poprzez bezpodstawne nieuwzględnienie uznania powództwa, w sytuacji gdy żadna z przesłanek warunkujących możliwość nieuwzględnienia powództwa nie zachodziła w sprawie, co skutkowało błędnym przyjęciem, że oświadczenie pozwanej o uznaniu powództwa zmierzało do obejścia prawa, oraz było sprzeczne z prawem, przez co Sąd I instancji nie był nim związany;

3)  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że nie zostało wykazane przez Gminę, iż zaskarżona uchwała nr(...) z dnia 20 marca 2014 r. zrodziła konkretne skutki w sferze jej praw, a powódka uchybiła obowiązkowi wykazania i udowodnienia, aby podwyższenie wynagrodzenia M. P. oraz wydłużenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę naruszało jej interesy, jako wspólnika pozwanej spółki;

4)  naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku przyczyn, dla których Sąd nie uwzględnił zgłoszonych w pozwie wniosków o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków.

Mając to na względzie pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez „ustalenie nieistnienia względnie nieważności lub nieskuteczności uchwały Nr(...) Rady Nadzorczej (...) z dnia 20 marca 2014 r. w sprawie zmiany umowy o pracę z członkiem zarządu spółki, dyrektorem M. P., a w konsekwencji ustalenie, nieistnienia względnie nieważności lub nieskuteczności zmiany umowy o pracę z członkiem zarządu M. P. w zakresie ustalonego z dniem 1 kwietnia 2014 r. wynagrodzenia w wysokości 8.600 zł oraz ustalonego 6 miesięcznego okresu wypowiedzenia umowy o pracę" oraz zasadzenie na jej rzecz kosztów procesu za obie instancje; ewentualnie – uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego brak jest podstaw do uwzględnienia apelacji pozwanej, ponieważ w niniejszej sprawie został wydany wyrok niekorzystny dla powódki (w całości oddalający powództwo). Zważywszy na fakt, że proces cywilny opiera się na zasadzie kontradyktoryjności (istnieją dwie przeciwstawne strony toczące spór), wyrok oddalający powództwo jest co do zasady korzystny dla strony pozwanej. Strona ta nie zostaje pokrzywdzona takiej treści rozstrzygnięciem, a zatem nie ma interesu prawnego w jego zaskarżeniu. Na uwagę zasługuje tutaj uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2014 r. (sygn. III CZP 88/13), mająca moc zasady prawnej, w której Sąd Najwyższy po raz pierwszy podjął głęboką analizę niezdefiniowanego w Kodeksie postępowania cywilnego pojęcia pokrzywdzenia orzeczeniem i - co do zasady - wskazał, że jest ono koniecznym warunkiem dopuszczalności środka zaskarżenia, chyba że interes publiczny wymaga merytorycznego rozpoznania tego środka. Zaznaczył, że choć przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie wymieniają wprost potrzeby istnienia gravamen dla możliwości zaskarżenia orzeczenia, jego istnienie zakładają (np. brak możliwości zaskarżenia przez powoda wydanego na jego rzecz nakazu zapłaty). Pokrzywdzenie orzeczeniem (gravamen) – jak wyjaśnił Sąd Najwyższy - zachodzi wówczas, gdy zaskarżone orzeczenie jest obiektywnie - w sensie prawnym - niekorzystne dla skarżącego. Przesłankę istnienia interesu prawnego w zaskarżeniu orzeczenia Sąd Najwyższy przyporządkował do sfery dopuszczalności, a nie zasadności środka zaskarżenia, przyjmując tym samym, że ocena pokrzywdzenia (stanowiącego warunek dopuszczalności zaskarżenia), musi poprzedzać badanie zasadności środka zaskarżenia. Sąd Najwyższy zwrócił też uwagę na odmienność oceny znaczenia gravamen w sprawach, w których merytorycznego rozpoznania środka zaskarżenia wymaga interes publiczny, wskazując jednocześnie, że sytuacje takie mają miejsce w przypadku orzeczeń wydanych w postępowaniach dotkniętych nieważnością. Potrzeba ochrony interesu publicznego uzasadnia wówczas interes prawny w zaskarżeniu wadliwego orzeczenia. Dodać trzeba, że ta ostatnia sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie.

Mając to na względzie Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 385 k.p.c.

(...)