Wyrok SA w Białymstoku z 22 lutego 2017 r. w sprawie o zapłatę.

Sygn. akt I ACa 834/16

WYROK

Dnia 22 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Jadwiga Chojnowska (spr.)

Sędziowie

:

SA Irena Ejsmont - Wiszowata

SA Elżbieta Bieńkowska

Protokolant

:

Łukasz Patejuk

po rozpoznaniu w dniu 3 lutego 2017 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z o.o. w G.

przeciwko (...) spółce z o.o. w B.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 3 sierpnia 2016 r. sygn. akt VII GC 195/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  zasądza od pozwanej (...) spółki z o.o. w B. na rzecz powódki (...) spółki z o.o. w G. kwotę 100.000 (sto tysięcy) zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 13 stycznia 2016 r.;

b)  zasądza od pozwanej na rzecz powódki 7.217 (siedem tysięcy dwieście siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

c)  nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Białymstoku od pozwanej kwotę 5.000 (pięć tysięcy) zł tytułem brakującej opłaty od pozwu;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) zł tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej;

III.  nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Białymstoku od pozwanej kwotę 5.000 (pięć tysięcy) zł tytułem nieuiszczonej opłaty od apelacji.

J. I. E. E. B.

UZASADNIENIE

(...) sp. z o.o. w G. wniosła o zasądzenie od (...) sp. z o.o. w B. kwoty 100.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 13 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów postępowania.

Nakazem zapłaty z dnia 10 maja 2016 r., wydanym w postępowaniu upominawczym w sprawie sygn. akt VII GNc 193/16, Sąd Okręgowy uwzględnił w całości żądanie pozwu.

W sprzeciwie od powyższego nakazu zapłaty pozwana, kwestionując roszczenie powódki, wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 3 sierpnia 2016 r. Sąd Okręgowy oddalił powództwo i ustalił, że nieuiszczone w sprawie koszty sądowe ponosi Skarb Państwa.

Orzeczenie to zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

Powódka w dniu 15 grudnia 2011 r. zawarła z (...) J. D., Z. K. sp. j. w P. umowę najmu lokalu użytkowego położonego w P. przy ul. (...) na czas oznaczony, tj. 7 lat.

W dniu 5 stycznia 2016 r. strony postępowania - (...) sp. z o.o. w G. jako sprzedawca oraz (...) sp. z o.o. w B. jako kupujący – podpisały umowę, której przedmiotem była sprzedaż wyposażenia i nakładów znajdujących się w lokalu w P. przy ul. (...) i zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej na terenie P. przez powódkę w okresie 5 lat od zawarcia umowy. (...) sp. z o.o. oświadczyła w § 1 umowy, że jest najemcą lokalu usługowo - handlowego o powierzchni 147,36 m2 i właścicielem wyposażenia znajdującego się w przedmiotowym lokalu. Strony ustaliły, że pozwana zapłaci na rzecz powódki kwotę 130.000 zł z tytułu realizacji zakazu konkurencji. Powódka natomiast w razie braku zastosowania się do zakazu konkurencji miała zapłacić pozwanej karę umowną w wysokości 200.000 zł. Z umowy wynikało również, że należności z umowy pozwana zapłaci na rzecz powódki przelewem na wskazany przez nią w fakturze VAT rachunek bankowy. Zgodnie z § 4 tej umowy tytułem zaliczki, do dnia 12 stycznia 2016 r., pozwana miała uiścić kwotę 100.000 zł, pozostała zaś kwota, tj. 200. 000 zł miała zostać zapłacona do 15 lutego 2016 r. (§ 4 umowy).

W § 5 umowy strony uregulowały umowne prawo odstąpienia, przysługujące pozwanej w terminie do dnia 20 lutego 2016 r. w sytuacji, gdy w terminie do dnia 15 lutego 2016 r. nie zostanie dokonana na jej rzecz cesja praw z umowy najmu, o której mowa w § 1 ust. 4.

Powódka w dniu 5 stycznia 2016 r. wystawiła na rzecz pozwanej fakturę proforma nr(...). W związku z brakiem wpłaty zaliczki w dniu 14 stycznia 2016 r. skierowała do pozwanej wezwanie do zapłaty.

(...) sp. z o.o. w B. w dniu 16 lutego 2016 r. złożyła powódce pisemne oświadczenie o odstąpieniu od umowy w oparciu o zapis umowny z § 5 – tj. z uwagi na brak cesji praw i obowiązków z umowy najmu lokalu w P..

Oceniając okoliczności faktyczne sprawy Sąd uznał, że strony łączyła umowa dotycząca transakcji polegającej na przejęciu od powódki przez pozwaną lokalizacji na prowadzenie apteki ogólnodostępnej, położonej w P. przy ul. (...). Przedmiotem jej była de facto sprzedaż wyposażenia i nakładów znajdujących się w lokalu oraz zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej na terenie P. przez powódkę w okresie 5 lat od zawarcia umowy.

Zdaniem Sądu spór w sprawie sprowadzał się do ustalenia czy doszło do cesji praw powódki z umowy najmu zawartej z (...) J. D., Z. K. sp. j. w P., a nadto czy pozwanej przysługiwało uprawnienie do skorzystania z przewidzianego w umowie prawa odstąpienia od tej umowy.

Sąd wskazał, że okolicznością bezsporną w sprawie było to, że pozwana w dniu 16 lutego 2016 r. złożyła oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Powódka argumentowała, że pozwana nie była uprawniona do odstąpienia od umowy gdyż dokonała na jej rzecz cesji praw z umowy najmu przed 15 lutego 2016 r., o czym pisemnie ją powiadomiła. Twierdziła też, że cesja została wykonana pisemnie za zgodą wszystkich stron, gdyż pozwana wyraziła taką zgodę już w umowie z dnia 5 stycznia 2016 r. , a powódka i wynajmujący złożyli stosowne oświadczenia w dniu 15 stycznia 2016 r., a więc na miesiąc przed zakreślonym terminem. Pozwana z kolei podtrzymywała, że do cesji nie doszło. Podnosiła, że warunkiem jej skuteczności było złożenie oświadczenia przez trzy strony, a dokument przedłożony przez powódkę zawierał podpisy tylko dwóch stron. Wspólnicy pozwanej spółki celowo nie złożyli podpisu w wyżej wskazanym dokumencie z uwagi na warunki ekonomiczne, które pojawiły się w P.. Pozwana wskazywała także, że powódka dążąc do realizacji transakcji polegającej na przejęciu przez nią lokalizacji w P., działała na jej szkodę i wprowadziła ją w błąd co do podstawowych informacji mających wpływ na planowaną transakcję i wysokość wynagrodzenia. Wskazywała, że powódka zataiła przed nią informację, że na terenie P. poszukuje lokalizacji na prowadzenie apteki ogólnodostępnej główny konkurent pozwanej na rynku – sieć aptek (...). Po podpisaniu umowy z pozwaną, przedstawiciel powódki przyznał w rozmowie telefonicznej, że posiadał tę informację. Podnosiła, że powódka nie skontaktowała jej przedstawicieli z właścicielem lokalu w P., nie kontaktowała się z nią w sprawie przejęcia lokalu, wydania wyposażenia, dokonania cesji praw i obowiązków z umowy najmu. Z uwagi na to, że do dnia 15 lutego 2016 r. nie została dokonana na jej rzecz cesja praw i obowiązków z umowy najmu lokalu, skorzystała z przewidzianego umową prawa odstąpienia. Twierdziła, że faktura proforma nie jest dokumentem księgowym.

Sąd uznał, że dokument załączony do akt sprawy zatytułowany „Cesja uprawnień z umowy najmu lokalu użytkowego z dnia 15 grudnia 2011 r. zmienionej aneksem nr (...)” nie spełnia wymogów umowy przelewu wierzytelności. Doszedł do wniosku, że istotą transakcji, która miała być dokonana pomiędzy (...) sp. z o.o. w G. a (...) sp. z o.o. w B. było przejęcie praw i obowiązków wynikających z umowy najmu lokalu. Wskazał przy tym, że umowa najmu nakłada na obie strony zarówno prawa i obowiązki. W szczególności obowiązkiem najemcy jest wykorzystywanie przedmiotu najmu zgodnie z porozumieniem stron i przede wszystkim zapłata czynszu najmu. Umowa cesji natomiast winna być zawarta: pomiędzy wierzycielem (tj. wynajmującym – (...) J. D., Z. K. sp. j. w P.) a osobą trzecią (czyli pozwaną), za zgodą dłużnika (powódki) przy założeniu, że oświadczenie dłużnika może być złożone którejkolwiek ze stron, albo między dłużnikiem (powódką) a osobą trzecią (pozwaną) za zgodą wierzyciela ( (...) J. D., Z. K. sp. j. w P. przy założeniu, że oświadczenie wierzyciela może być złożone którejkolwiek ze stron. Sąd uznał, że rola (...) J. D., Z. K. sp. j. w P. sprowadzała się w przedmiotowym postępowaniu do wyrażenia zgody na zawarcie umowy cesji wierzytelności, skutkującej zmianą strony stosunku obligacyjnego, wynikającego z umowy najmu lokalu z dnia 15 grudnia 2011 r., mając to na względzie doszedł do wniosku, że umowa cesji winna być zawarta pomiędzy powódką a pozwaną. Sąd uznał, że brak podpisu pozwanej oznaczał, że nie złożyła ona oświadczenia woli o przejęciu praw, które umową miała wolę przenieść powódka. Stwierdził, że umowa cesji nie została zawarta pomiędzy stronami postępowania.

Sąd zauważył, że J. D. oraz Z. K. wskazali w swoich zeznaniach, że wyrazili zgodę na cesję uprawnień przysługujących powódce na rzecz pozwanej, uznał jednak, że z twierdzeń powódki wynikało, że pozwana wycofała się z zawarcia umowy przelewu wierzytelności. Świadkowie jako współwłaściciele lokalu nie kontaktowali się z pozwaną, ani nie wydali jej lokalu w P.. Z zeznań świadków wynikało także, że nie doszło do podpisania umowy najmu pomiędzy nimi jako wynajmującymi, a pozwaną jako najemcą, ale nie sprzeciwiali się wstąpieniu pozwanej w miejsce powódki. Sąd podkreślił również, że powódka zalega z opłatami za czynsz od listopada 2015 r. do chwili obecnej, a faktury w dalszym ciągu wystawiane są na powódkę.

W konsekwencji ustalenia, że pomiędzy stronami nie doszło do cesji wierzytelności Sąd uznał, że pozwanej przysługiwało uprawnienie do skorzystania z umownego prawa odstąpienia od umowy sprecyzowanego w § 5 umowy z dnia 5 stycznia 2016 r. Wskazał również, że strony w tym postanowieniu umownym nie sprecyzowały powodu, oraz tego z czyjej winy, miałoby nie dojść do cesji, ażeby aktywowało się uprawnienie pozwanej do odstąpieniu od umowy. Sąd przyjął, że zapis uprawniający pozwaną do odstąpienia od umowy dotyczył braku dojścia do skutku umowy przelewu wierzytelności niezależnie od okoliczności towarzyszących.

Odwołując się do regulacji kodeksowych dotyczących w szczególności prawa umownego odstąpienia od umowy (art. 395 k.c.) oraz wykładni oświadczeń woli, Sąd uznał, że pozwana skutecznie odstąpiła od umowy zawartej z powódką, składając stosowane oświadczenie woli w wymaganej formie. Podkreślił przy tym, że także powódka przyznała, że otrzymała oświadczenie pozwanej o odstąpieniu od umowy, choć uznawała je za bezskuteczne z uwagi na ziszczenie się warunku (art. 89 i nast. k.c.), pod jakim strony związały się stosunkiem obligacyjnym (tj. nastąpienie cesji). Sąd uznał, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nasuwał jednoznaczne wnioski co do tego, że cesja uprawnień nie doszła do skutku w wyznaczonym przez strony terminie, tym samym pozwanej przysługiwało umowne uprawnienie do odstąpienia od umowy, z którego też pozwana skutecznie skorzystała.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał powództwo za niezasadne, a dochodzoną przez powódkę kwotę potraktował jako świadczenie nienależne - z uwagi na skuteczne odstąpienie od umowy obowiązek zapłaty zaliczki na rzecz powódki wygasł.

Z tych przyczyn, na mocy art. 509 k.c. w zw. z art. 395 k.c., Sąd oddalił powództwo.

Wskazał, że z uwagi na zwolnienie powódki od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych w sprawie oraz oddalenie powództwa brak było możliwości ściągnięcia nieuiszczonych kosztów z zasądzonego roszczenia.

Apelację od tego wyroku złożyła powódka, zaskarżając go w całości. Sądowi Okręgowemu zarzuciła naruszenie:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 65 § 2 k.c. przez błędne przyjęcie, że pozwana nie złożyła oświadczenia woli o przejęciu jej praw z umowy najmu lokalu, podczas gdy właściwa wykładnia umowy z dnia 5 stycznia 2016 r. prowadzi do wniosku, że pozwana zakupując wyposażenie najmowanego lokalu i nakłady na lokal (§ 2 umowy) nabywała już w samej treści tej umowy jej uprawnienia z umowy najmu (dodatkowo zobowiązując ją, aby ta nie prowadziła apteki w P. - § 3 ust 1 umowy), zaś przewidziane w § 5 umowy prawo odstąpienia miało na celu jedynie zabezpieczenie praw pozwanej przez uzyskanie w zakreślonym terminie pisemnego potwierdzenia zgody wynajmującego na cesję praw z umowy najmu („cesja na kupującego"), w żądaniu zaś takiego pisemnego potwierdzenia w połączeniu z treścią umowy z dnia 5 stycznia 2016 r. zawarta była zaś już zgoda pozwanej na cesję praw z umowy najmu;

2.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 65 § 2 k.c. przez bezpodstawne pominięcie, że wskazana w § 5 umowy stron „cesja praw z umowy najmu" nie jest klasycznym przelewem wierzytelności wskazanym w art. 509 k.c., ponieważ zamiarem stron było wstąpienie pozwanej w miejsce powódki zarówno w prawa do najmowania lokalu, jak i związane z tym zobowiązania (przede wszystkim do zapłaty czynszu), a zatem oprócz zgody stron procesu na taką cesję konieczna była zgoda wierzyciela czynszowego (wynajmującego);

3.  art. 93 § 2 k.c. i art. 5 k.c. przez pominięcie przy rozpoznawaniu sprawy, mimo, że Sąd przyjął, że pozwana nabyła uprawnienie (prawo do odstąpienia od umowy) wyłącznie na skutek własnego zaniechania, zależnego wyłącznie od woli pozwanej (odmowy podpisu cesji praw z umowy najmu) mimo, że ona i wynajmujący złożyli w umówionym terminie stosowne oświadczenie, zaś odmowa podpisu cesji przez pozwaną nie miała żadnych usprawiedliwionych podstaw i była jedynie skutkiem zmiany oceny przez pozwaną zyskowności zawartej wcześniej umowy, a jedynym celem i przyczyną, dla której pozwana cesji nie podpisała była jej chęć uzyskania prawa do odstąpienia od umowy, co wobec wypełnienia przez nią zobowiązań kontraktowych narusza zasadę lojalności kontraktowej i uczciwego obrotu oraz stanowi nadużycie prawa do odstąpienia od umowy, przeznaczonego do ochrony praw pozwanej w przypadku niewypełnienia przez nią zobowiązań;

4.  art. 519 § 2 k.c. przez jego pominięcie, mimo że cesja praw z umowy najmu ze swojej natury łączy się również z cesją związanych z tym zobowiązań.

W związku z powyższym wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kwoty 100.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od dnia 13 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Pozwana wnosiła o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego punktem wyjścia do rozważań odnoszących się do zasadności apelacji jest zakwalifikowanie umowy, z której wywodzone jest roszczenie dochodzone pozwem. Sąd Okręgowy uznał, że strony łączyła umowa przejęcia przez pozwaną od powódki lokalizacji na prowadzenie apteki ogólnodostępnej, położonej w P. przy ul. (...). Konstatacja powyższa nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Można jedynie zauważyć, że umowa z 5 stycznia 2016 r. nie została nazwana przez strony, aczkolwiek strony posługują się w niej określeniami „sprzedawca”, „kupujący”. Mogą one być adekwatne do stwierdzeń stron zawartych w § 1 ust. 1 umowy, w którym to określono powoda „sprzedawcą” – jako właściciela wyposażenia lokalu usługowo-handlowego położonego w P. przy ul. (...) oraz najemcę tego lokalu. W § 2 umowy określono warunki sprzedaży wyposażenia oraz nakładów – ustalono ich cenę.

W świetle materiału dowodowego zebranego w sprawie, zdaniem Sądu odwoławczego, uprawnione jest stwierdzenie, że „przejęcie lokalizacji” powiązane było nie tylko z nabyciem przez pozwaną w formie umowy sprzedaży wyposażenia apteki oraz nakładów poniesionych przez powódką na lokal użytkowy w celu przystosowania go do profilu prowadzonej działalności gospodarczej, ale także wstąpienie przez pozwaną w prawa i obowiązki podmiotu, który najmował lokal prowadząc w nim aptekę, a więc w prawa i obowiązki najemcy wynikające z umowy najmu lokalu użytkowego położonego w P. przy ul. (...) z dnia 15 grudnia 2011 r. Pokreślić należy, że załącznikami zawartej umowy był wykaz wyposażenia oraz umowa najmu - § 1 ust. 2 i 4 umowy. W § 3 umowy określono obwiązki sprzedawcy w zakresie zaniechania prowadzenia apteki na terenie P., co pozostaje w ścisłym związku z „przejęciem lokalizacji” przez pozwaną w celu prowadzenia apteki ogólnodostępnej. Strony postanowiły też, że w sprawach nieuregulowanych zastosowanie mają przepisy k.c.

Jak przyjmuje się w doktrynie instytucja związana z łącznym wstąpieniem w ogół praw i obowiązków wynikających z umów wzajemnych przez osobę trzecią nie została odrębnie uregulowana w k.c. Przyjmuje się, że w takiej sytuacji łączne przejście praw i obowiązków jednej ze stron umowy wzajemnej na osobę trzecią może być zrealizowane, gdy wypełnione zostaną dyspozycje przepisów regulujące instytucje przejęcia długu oraz cesji wierzytelności, a więc art. 509 k.c.- art. 518 k.c. i art. 519 k.c. - 525 k.c. (por. Izabela Gil, Bartosz Ziajka, EP 2016, nr 3; Przejęcie długu, przejęcie praw i obowiązków z umowy - zmiana strony umowy, Przemysław Drapała 2016 r. wyd. 1).

Sąd Okręgowy przyjął, że dokument załączony do akt sprawy, zatytułowany „Cesja uprawnień z umowy najmu lokalu użytkowego z dnia 15 grudnia 2011 r. zmienionej aneksem nr (...)”, nie spełnia wymogów umowy przelewu wierzytelności. Jednocześnie Sąd wskazał, że istotą transakcji, która miała być dokonana pomiędzy (...) sp. z o.o. w G. a (...) sp. z o.o. w B. było przejęcie praw i obowiązków wynikających z umowy najmu lokalu. Z takiej konstatacji wynika, że pozwana miała wejść w sytuację umowną najemcy. Nie może budzić wątpliwości, że umowa ta jako umowa wzajemna nakłada na obie strony zarówno prawa, jak i obowiązki.

W judykaturze oraz piśmiennictwie przyjmuje się, że dopuszczalne jest przeniesienie innych praw niż wierzytelności, stosując w drodze analogii przepisy o przelewie (art. 519 k.c.).

Słusznie skarżący podnosi, że umowa najmu rodzi określone obowiązki i prawa po stronie wynajmującego oraz najemcy. Strona pozwana jako osoba trzecia wobec umowy najmu lokalu użytkowego z dnia 15 grudnia 2011 r. wyrażała chęć wstąpienia w prawa najemcy i prowadzenia w tymże lokalu apteki przy wykorzystaniu zakupionego od powódki wyposażenia. Podzielić należy stanowisko skarżącego, iż strony niniejszego procesu, zawierając umowę w dniu 5 stycznia 2016 r., godziły się na to, że pozwana spółka wejdzie w prawa (rozumiane jako wierzytelności) służące najemcy lokalu – zawartą umową dokonano przelewu praw najemcy z umowy najmu (art. 509 k.c.), a także i obowiązki (rozumiane jako długi) najemcy z umowy najmu - zawartą umową dokonano przelewu obowiązków najemcy z umowy najmu (art.. 519 § 2 pkt 2 kc.). Dla skuteczności przejęcia obowiązków (długów) z umowy najmu przez osobę trzecią konieczna była zgoda wynajmującego, która to zgoda musiała nastąpić w formie pisemnej, pod rygorem nieważności (art. 522 k.c.).

W ocenie Sądu Apelacyjnego „cesja uprawnień z umowy najmu lokalu użytkowego z dnia15.12.2011 zmienionej aneksem nr (...)”, sporządzona w dniu 15 stycznia 2016 r., może być uznana za zgodę wynajmującego na „przejęcie lokalizacji” przez pozwaną, a więc wstąpienie jej w prawa i obowiązki dotychczasowego najemcy (powódki). Z jej treści wynika, że najemca za zgodą wynajmującego w wykonaniu umowy sprzedaży dokonuje cesji wszelkich swoich uprawnień z umowy najmu na rzecz pozwanej z dniem 1 lutego 2016 r. Wskazano w niej także, że czynsz do 31 stycznia 2016 r. obciąża „dotychczasowego najemcę”. Pod tym dokumentem znajdują się podpisy najemcy i wynajmującego. Odesłanie w „cesji” do płatności czynszu, zdaniem Sądu Apelacyjnego, dowodzić może, że faktycznie oświadczenie to jest oświadczeniem wynajmującego, który w świetle treści umowy najmu lokalu użytkowego jest dłużnikiem oddającym lokal do używania w określonym celu – prowadzenia apteki ogólnodostępnej. W umowie tej zastrzeżono też prawo pierwokupu najemcy w razie zbycia lokalu przez wynajmującego, wskazano, że lokal może być oddany do używania osobom trzecim, a także iż w lokalu mogły być wykonane nakłady zwiększające przedmiot umowy za zgodą wynajmującego. Wynajmującemu z tytułu zawartej umowy najmu przysługiwały wobec najemcy także stosowne uprawnienia, a mianowicie otrzymywania czynszu w określonej wysokości, otrzymania kaucji, wypowiedzenia umowy w razie zajścia określonych zdarzeń. Powódkę jako najemcę obciążały też określone obowiązki wynikające z zawartej umowy, podobnie jak i uprawnienia. Nadto zauważyć należy, że z treści umowy najmu wynikało, że wynajmujący godził się na oddanie przedmiotu do używania osobie trzeciej, brak w niej zastrzeżenia, iż przedmiot umowy nie może przejść na osobę trzecią. Z zeznań świadków - właścicieli lokalu użytkowego wynika, iż zgadzali się oni na zmianę najemcy, odpowiadając na zapytania pozwanej w formie telefonicznej.

Nie może budzić wątpliwości, że strony niniejszego procesu zmierzały do zawiązania stosunku prawnego (umowy), na podstawie której pozwana spółka wejdzie w prawa i obowiązki powodowej spółki jako najemcy lokalu użytkowego, w którym to zamierzała prowadzić taką samą działalność – o takim samym profilu co powódka - z wykorzystaniem zakupionego wyposażenia. Do przekazania obowiązków z umowy najmu konieczna była, oprócz porozumienia pomiędzy najemcą i osobą wyrażającą chęć wejścia w prawa najemcy, także zgoda wynajmującego jako wierzyciela z umowy najmu (art. 519 k.c.). W ocenie Sądu Apelacyjnego, w oparciu o umowę z dnia 5 stycznia 2016 r., pozwana spółka zgodziła się na wejście w obowiązki dotychczasowego najemcy. Integralną częścią tej umowy (na co już wskazywano) była umowa najmu – stanowiła jej załącznik. Stroną umowy z 5 stycznia 2016 r. nie był wynajmujący (nie była to tzw. trójstronna umowa). Oświadczenie wynajmującego mogło być złożone którejkolwiek ze stron umowy z 5 stycznia 2016 r., z tym że musiało być złożone na piśmie (art. 522 k.c.). Zdaniem Sądu Apelacyjnego w dokumencie zwanym „cesją” wynajmujący w dniu 15 stycznia 2016 r. wyraził zgodę na przejście uprawnień i obowiązków z umowy najmu lokalu na rzecz pozwanej, uczynił to na rzecz najemcy, który złożył też podpis pod tym dokumentem, a zatem została spełniona przesłanka z art. 519 § 2 pkt 2 k.c. Dokument ten, co jest okolicznością niesporną, dotarł do pozwanej spółki przed 20 lutym 2016 r.

Powyższa ocena prawna umowy z 5 stycznia 2016 r. i dokumentu w postaci cesji z dnia 15 stycznia 2016 r. uprawnia do wyrażenia stanowiska, iż oświadczenie pozwanej o odstąpieniu od umowy nie było skuteczne.

W § 5 umowy z 5 stycznia 2016 r. strony postanowiły, że kupującemu przysługuje w terminie do dnia 20 lutego 2016 r. umowne prawo odstąpienia od umowy w sytuacji, gdy w terminie do dnia 15 lutego 2016 r. nie zostanie dokonana na kupującego cesja praw z umowy najmu, o której mowa w § 1 ust. 4. Strony w umowie oznaczyły termin, do którego kupującemu (pozwanej) przysługuje prawo odstąpienia od umowy z 5 stycznia 2016 r. Podkreślić jednakże należy, że w terminie określonym w umowie strona była uprawniona do odstąpienia od umowy w razie spełnienia się określonego warunku, a mianowicie tylko wtedy, gdy „w terminie do 15.02.2016 r. nie zostanie dokonana na kupującego cesja praw z umowy najmu, o której mowa w § 1 ust. 4”. Inaczej mówiąc, gdy taka cesja zostanie dokonana w terminie do 15.02.2016 r. to kupujący nie mógł skorzystać z umownego prawa odstąpienia od umowy, a gdy takie oświadczenie złożył to nie wywrze ono skutku w postaci zniweczenia stosunku prawnego.

W doktrynie wyrażane jest stanowisko, że w ramach swobody umów powstanie lub wygaśnięcie umownego prawa odstąpienia do umowy strony mogą uzależnić od warunku, polegającego także na określonym zachowaniu drugiej strony umowy. Jednakże, jak już powyżej wskazywano, wynajmujący zgodził się pisemnie na wstąpienie w obowiązki najemcy strony pozwanej i przekazał oświadczenie (cesję) dotychczasowemu najemcy (powódce), który także podpisał się pod tym dokumentem i przesłał go pozwanej. Brak podpisu na tymże dokumencie uprawnionego przedstawiciela strony pozwanej nie oznacza – o czym była mowa powyżej – że nie doszło do przekazania obowiązków z umowy najmu na rzecz pozwanej. Sąd Apelacyjny nie podziela odmiennej oceny prawnej Sądu Okręgowego wyrażonej w tej materii. Zdaniem tegoż Sądu do cesji praw z umowy najmu nie doszło, gdyż pozwany nie złożył podpisu na umowie cesji (przy czym nie ma znaczenia prawnego, dlaczego tego nie uczynił w świetle postanowienia umownego - § 5). Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie ziścił się warunek przewidziany postanowieniem umowy, gdyż powódka jako najemca przedłożyła pozwanej oświadczenie wynajmującego o wyrażeniu zgody na wejście w stosunek prawny pozwanej jako najemcy. W takich okolicznościach odstąpienie od umowy nie było skuteczne.

Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska pozwanej, iż poza umową z dnia 5 stycznia 2016 r. miała być zawarta jeszcze inna umowa tzw. trójstronna na piśmie z udziałem wynajmującego i dla skuteczności „przejęcia lokalizacji” konieczna była cesja praw z umowy najmu podpisana przez strony umowy najmu oraz pozwaną jako osobę trzecią. Jeszcze raz wypada podkreślić, iż z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, ze umowa z 5 stycznia 2016 r. była umową mającą na celu przejęcie apteki – zeznania świadka J. O., uczestniczącego w negocjacjach przed zawarciem umowy w imieniu pozwanej i przekazującego tekst umowy przedstawicielowi powodowej. (k. 99). Zeznania świadka E. W. (uczestnika negocjacji przed podpisaniem umowy oraz zawierającego umowę w imieniu powódki) dowodzą, że § 5 został wprowadzony przez pozwaną po to, żeby móc spokojnie użytkować lokal, chodziło w nim o zgodę właścicieli (k. 118-120). Zeznania prezesa zarządu pozwanej (osoby, która podpisała się pod umową z 5 stycznia 2016 r.) nic istotnego do sprawy nie wniosły. Zeznawał on na okoliczności powiązane ze zdarzeniami, które miały miejsce po zawarciu umowy oraz otrzymaniu dokumentu w postaci cesji i faktów decydujących o niezłożeniu podpisu pod tym dokumentem (cesją). Zeznania przedstawiciela pozwanej spółki mogły mieć znaczenie, gdyby istniała potrzeba rozważania przyczyn ziszczenia się (nieziszczenia się) warunku przy przyjęciu wersji strony pozwanej w zakresie potrzeby złożenia podpisu pod „cesją” przez strony umowy najmu oraz pozwaną spółkę jako osobę trzecią wobec tejże umowy, a więc konieczności zawarcia – we wskazywany sposób tzw. umowy trójstronnej. Oceny mogłoby w takiej sytuacji wymagać zachowanie pozwanej, która po otrzymaniu cesji odmówiła jej podpisania i przyczyn tego stanu rzeczy. Jako przesłanką odmowy podpisania się pod tym dokumentem P. P. wskazywał brak zgody wspólników spółki, której przyczyną były warunki ekonomoczne, które pojawiły się w P. (otwarcie apteki ogólnodostępnej z konkurencyjnej sieci, doprowadzenie przez powódkę apteki do zapaści, wiedza powódki o zainteresowaniu się lokalizacją w P. sieci aptek (...)). Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie pozwalał przyjąć, iż pozwana uchyliła się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. Słusznie skarżący wskazywał także, iż w przypadku uznania potrzeby złożenia przez pozwaną podpisu na dokumencie zwanym cesją, niezłożenie go z przyczyn wskazywanych przez (...) sp. z o.o., dowodzi naruszenia zasady lojalności kontraktowej i może być uznawane za nadużycie prawa do odstąpienia od umowy (art. 93 § 2 k.c.).

W toku postępowania strony nie twierdziły, iż umowa z 5 stycznia 2016 r. uległa rozwiązaniu. W kontekście związania stron stosunkiem umownym nie ma znaczenia fakt, iż powódka nie zwracała się do pozwanej o odebranie zakupionego wyposażenia (pozwana nie zwracała się o jego wydanie – okoliczność niesporna). Podkreślić należy, że strony pozostają w sporze co do stanu związania umową od 16 lutego 2016 r. (oświadczenie o odstąpieniu od umowy nosi tę datę i w tej samej dacie został wniesiony pozew do sądu o zapłatę kwoty 100.000 zł jako wymagalnej zaliczki). W toku postępowania strona pozwana nie wyrażała zgody na mediację. Na rzecz stanowiska (...) sp. z o.o., iż umowa z 5 stycznia 2016 r. wygasła wskutek odstąpienia od niej nie przemawia także okoliczność wystawiania przez (...) J. D., Z. K. sp. j. w P. faktur dokumentujących obowiązek zapłaty czynszu na powódkę. Istniejący pomiędzy stronami spór, o którym wynajmujący powzięli wiadomość został rozstrzygnięty przez stronę umowy na niekorzyść powódki jako dotychczasowego najemcy (czynsz nie jest płacony, obecnie toczy się sprawa o jego zapłatę przed sądem – k. 171 akt).

Reasumując, przyjęcie, iż pozwana nie odstąpiła skutecznie od umowy z dnia 5 stycznia 2016 r., a więc iż strony są związane stosunkiem umownym, czyni zasadnym roszczenie strony powodowej o zapłatę kwoty dochodzonej pozwem wraz z należnościami ubocznymi. W § 4 umowy ustalono, że zaliczka powinna być zapłacona w terminie do 12 stycznia 2016 r. W kontekście obowiązku zapłaty kwoty 100.000 zł nie ma znaczenia prawnego niewystawienie przez powódkę faktury VAT i nieodprowadzenie do urzędu skarbowego stosownego podatku. Z uwagi na to, że kwota ta obejmuje podatek VAT – co wynika z umowy – powódka będzie musiała odprowadzić należny podatek VAT. Zdaniem Sądu Apelacyjnego niewystawienie przez powódkę faktury VAT nie dowodzi niewymagalności roszczenia o zapłatę kwoty 100.000 zł. Stan opóźnienia w jej zapłacie datuje się od 13 stycznia 2016 r.

Podstawę prawną uwzględnienia powództwa stanowiły przepisy: art. 353 1 k.c., art. 509 – 511 k.c., art. 519 – 522 k.c., art. 395 k.c., art. 89 k.c., 93 § 2 k.c. i art. 535 k.c. O roszczeniu odsetkowym orzeczono w oparciu o art. 481 k.c.

Kierując się powyższymi względami, na mocy art. 386 § 1 k.p.c., orzeczono jak w pkt I. a) sentencji wyroku.

O kosztach procesu przed Sądem Okręgowym oraz Sądem Apelacyjnym postanowiono w oparciu o art. 98 k.p.c. Zasądzone kwoty stanowią wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego według stawek minimalnych, ustalonych stosownie do wartości przedmiotu sporu.

Z uwagi na nieuiszczenie przez stronę powodową opłaty od pozwu oraz apelacji nakazano je ściągnąć od pozwanej w oparciu o art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

J. I. E. E. B.