Wyrok SA w Białymstoku z 30 listopada 2018 r. w sprawie o ustalenie.

Sygn. akt I ACa 488/18

WYROK

Dnia 30 listopada 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Beata Wojtasiak

Sędziowie

:

SA Elżbieta Borowska

SO del. Jacek Malinowski (spr.)

Protokolant

:

Izabela Lach

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2018 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa R. W.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w B.

o ustalenie

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 17 kwietnia 2018 r. sygn. akt I C 27/18

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I i II i oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 577 (pięćset siedemdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej.

(...)

Sygn. akt: I ACa 488/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 9 stycznia 2018 r. wniesionym przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w B., powód R. W. domagał się ustalenia, że jest członkiem pozwanej spółdzielni oraz zasądzenia od pozwanej na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Wskazywał, że jest współwłaścicielem na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej lokalu mieszkalnego w budynku zarządzanym przez Spółdzielnię. W czerwcu 2014 r. został przyjęty w poczet członków spółdzielni, a od czerwca 2016 r. jest członkiem jej Rady Nadzorczej. W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, obecny prezes Spółdzielni, po zasięgnięciu opinii z Ministerstwa Infrastruktury zanegował jego członkostwo w spółdzielni, w tym jako członka Rady Nadzorczej.

Pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w B. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. Podniosła, że z momentem wejścia w życie wskazanej przez powoda ustawy, powód z mocy art. 4 tego aktu prawnego utracił członkostwo w pozwanej Spółdzielni.

Wyrokiem z dnia 17 kwietnia 2018 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie w sprawie o sygn. akt I C 27/18 ustalił, że powód R. W. jest członkiem pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w B. oraz zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 200 (dwieście) zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Z ustaleń Sądu Okręgowego, wynikało, że Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w B. została założona przez mieszkańców byłego Państwowego Gospodarstwa Rolnego w B. w 1998 r. Jej celem od momentu powstania jest administrowanie zasobami mieszkaniowymi jej członków, tj. właścicieli lokali mieszkaniowych, którzy nabyli je na podstawie ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. nr 107, poz. 464 ze zm.) oraz najemców lokali mieszkaniowych wchodzących w skład (...) Skarbu Państwa w B., jak też administrowanie urządzeniami wchodzącymi w skład towarzyszącej tym zasobom mieszkaniowym infrastruktury, do których należy, m.in., przekazana nieodpłatnie Spółdzielni przez Agencję Nieruchomości Rolnych kotłownia (§ 2 Statutu z dnia 17 grudnia 2007 r.). Realizując swoje zadania statutowe, Spółdzielnia wytwarza i zaopatruje w ciepło poszczególne budynki mieszkalne tworzące wspólnoty mieszkaniowe na terenie B.. Członkiem Spółdzielni, zgodnie z § 4 statutu, mogą być osoby fizyczne, jeżeli są właścicielami lub najemcami lokalu mieszkalnego opisanego w § 2. Funkcję prezesa Spółdzielni pełni aktualnie R. B., zaś członkami Rady Nadzorczej Spółdzielni są B. D., J. K. oraz powód R. W..

Z dalszych ustaleń Sądu I instancji wynikało, że powód R. W. jest współwłaścicielem na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku wielorodzinnym w B. nr (...)gm. B., który jest administrowany przez Spółdzielnię. Spółdzielnia nie jest właścicielem żadnego budynku mieszkalnego ani lokalu mieszkalnego. Jedynym budynkiem stanowiącym przedmiot jej własności jest kotłownia. Decyzją Rady Nadzorczej Spółdzielni z dnia 16 czerwca 2014 r. powód został przyjęty w poczet członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w B., zaś od 24 czerwca 2016 r. pełni funkcję członka jej Rady Nadzorczej.

Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa, na wniosek prezesa Spółdzielni, wydało interpretację przepisu art. 4 ustawy zmieniającej z dnia 20 lipca 2017 r., zgodnie z którą członek spółdzielni, któremu w dniu wejścia w życie tejże ustawy nie przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu albo prawo odrębnej własności lokalu oraz któremu nie przysługuje roszczenie o ustanowienie prawa odrębnej własności lokalu lub roszczenie o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, traci z tym dniem członkostwo w spółdzielni. Prezes Spółdzielni po zapoznaniu się z tą interpretacją zakwestionował członkostwo m.in. powoda, co w szerszej perspektywie prowadzić ma do jej likwidacji. Aktualnie prezes sam nią zarządza, uniemożliwiając członkom Rady Nadzorczej sprawowanie swej funkcji.

Zdaniem Sądu Okręgowego w tak ustalonym stanie faktycznym roszczenie powoda zasługiwało na uwzględnienie. Istota sporu sprowadzała się do kwestii prawnej – tj. do ustalenia, czy w rozumieniu art. 4 ustawy zmieniającej z dnia 20 lipca 2017 r. powodowi przysługuje nadal członkostwo w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w B.. Powództwo znajdowało oparcie w art. 189 k.p.c., wedle którego strona może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny zachodzi bowiem m.in. wówczas, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni stronie ochronę jego prawnie uzasadnionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. W kontekście okoliczności faktycznych powód posiadał interes prawny ze względu na swoisty stan niepewności, który wynika nie tylko ze stanowiska strony pozwanej, która kwestionując status powoda jako członka Spółdzielni, wchodzącego w skład jej Rady Nadzorczej, uniemożliwia mu faktyczne wykonywanie uprawnień oraz obowiązków z tego tytułu, ale również z faktu, że podważenie członkostwa wszystkich dotychczasowych członków Spółdzielni, w tym powoda – która to okoliczność wynika z treści pisma prezesa R. B. z dnia 11 września 2017 r. – prowadzić może do jej całkowitej likwidacji.

W dalszej części Sąd Okręgowy dokonał interpretacji art. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r., ingerującej w stosunek członkostwa spółdzielczego. Podzielił pogląd wyrażony w wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie wydanego w zbliżonej sprawie o sygn. akt I C 25/18, że spółdzielnie mieszkaniowe stanowią dobrowolne zrzeszenia (art. 12 Konstytucji RP), korzystające z gwarancji ustanowionych w art. 58 Konstytucji RP (wyrok TK z dnia 15.07.2009 r., K 64/07). Przepis art. 58 Konstytucji RP zapewnia każdemu, a więc zarówno obywatelom, jak i innym osobom znajdującym się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, wolność zrzeszania się (art. 37 Konstytucji RP). Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że umiejscowienie art. 58 Konstytucji RP w określonej jednostce systematycznej jej tekstu nie może nie pociągać za sobą skutków dla interpretacji tego przepisu, jednak nie powinny to być skutki polegające na zacieśnieniu zakresu wyrażonej w nim normy. Dlatego należy przyjąć, że działalność spółdzielni, będących zgodnie z definicją legalną zawartą w art. 1 Prawa spółdzielczego „dobrowolnymi zrzeszeniami nieograniczonej liczby osób”, nie jest wyłączona spod gwarancji, które ustanawia wymieniony przepis Konstytucji RP. Natomiast art. 12 Konstytucji RP, proklamujący jedną z zasad ustrojowych RP, obejmuje swoim zakresem wolność tworzenia i działania nie tylko organizacji odpowiadających swym charakterem wymienionym w tym przepisie typom, czyli związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich i fundacji, ale także – „innych dobrowolnych zrzeszeń”. To ostatnie określenie jest tak szerokie, że obejmuje swym zakresem również spółdzielnie (zob. wyr. TK z 29.5.2001 r., K 5/01). Trybunał Konstytucyjny podkreślił jednocześnie, że gwarancje wynikające z art. 58 Konstytucji RP „działają” zarówno „na zewnątrz” – w relacjach z państwem i innymi podmiotami, jak i „do wewnątrz” w relacji pomiędzy spółdzielnią i jej członkami. Skutkuje to uznaniem spółdzielni mieszkaniowych za zrzeszenia samorządne (por. wyr. TK z 29.6.2001 r., K 23/00), w przypadku których „nadmierna ingerencja ustawowa w sprawy strukturalne spółdzielni narusza ich samodzielność i samorządność” (por. wyr. TK z 20.4.2005 r. K 42/02). Jednocześnie, jak stwierdził TK w wyroku z 29.5.2001 r. (K 5/01), założenie spółdzielni mieszkaniowej, przystąpienie i przynależność do niej oraz wystąpienie ze spółdzielni mieszkaniowej stanowi realizację wolności zrzeszania się. Naturalnie warunki faktyczne i prawne, w jakich funkcjonują spółdzielnie mieszkaniowe, z istoty rzeczy wprowadzają pewne ograniczenia wolności zrzeszania się, (np. konieczność wniesienia wkładu mieszkaniowego lub budowlanego przed przystąpieniem do spółdzielni), jednak powinny one mieć możliwie jak najmniejszą skalę i przekonujące racjonalne uzasadnienie.

Sąd Okręgowy uznał, że w świetle przytoczonych wyżej argumentów dotyczących konstytucyjnej ochrony praw członków spółdzielni - mając na uwadze daleko idące skutki sprowadzające się do pozbawienia szeregu osób członkostwa w spółdzielniach mieszkaniowych czy wręcz prowadzące do ich likwidacji, sporna norma, ze względu na jej restrykcyjny charakter, winna być interpretowana ściśle. Nie negując bowiem prawa do ustawowej regulacji stosunku członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej, nie można tracić celu, jakiemu ma ona służyć. Oznacza to, że spółdzielca mający zostać pozbawiony członkostwa w Spółdzielni na mocy ustawy, winien móc poznać swoją sytuację prawną poprzez odczytanie treści konkretnej normy. Konieczność poszukiwania natomiast – jak to miało miejsce w niniejszej sprawie - znaczenia przepisu w uzasadnieniu projektu ustawy, czy też dokonywanie jego wykładni przez urząd administracji rządowej, nie czyni zadość temu wymogowi.

Wskazując na treść art. 4 ustawy zmieniającej stwierdził, że jego treść jest jasna, nie budzi wątpliwości z punktu widzenia zasady celowości i nie pozostaje w sprzeczności z pozostałymi normami systemu prawa, a także powszechnie akceptowanymi normami moralnymi, ani nie prowadzi do absurdalnych z punktu widzenia społecznego lub ekonomicznego konsekwencji, czy rażąco niesprawiedliwych rozstrzygnięć. Jeżeli zaś językowe znaczenie tekstu jest jasne, to nie ma potrzeby sięgania po inne, pozajęzykowe metody wykładni. W związku z powyższym, skoro powodowi – członkowi pozwanej Spółdzielni – przysługuje współwłasność lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku wielorodzinnym w B. nr (...)to powyższa norma nie wyklucza go z członkostwa. Skoro ustawodawca nie wprowadził żadnych dodatkowych kryteriów, od których zależałoby stosowanie normy art. 4 ustawy zmieniającej, np. poprzez doprecyzowanie, że prawo odrębnej własności lokalu ma dotyczyć budynku znajdującego się w zasobach spółdzielni czy w jej administrowaniu, brak jest podstaw do wywodzenia, iż ma ona zastosowanie do sytuacji powoda. Zapatrywanie to jawi się tym bardziej właściwym, jeśli zważy się, że istotą nowej regulacji miało być usunięcie ze spółdzielni mieszkaniowej osób niezainteresowanych jej celem, do których obok dostarczania substancji mieszkaniowej, należy zaspakajanie innych potrzeb spółdzielców oraz ich rodzin. W kontekście dokonanych ustaleń powód do takich osób się nie zalicza. Podkreślił na koniec, że Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w B. powstała w bardzo małej miejscowości celem zabezpieczenia potrzeb mieszkaniowych jej członków i właścicieli lokali, którymi zarządza. Powód jako pełniący funkcję w jej Radzie Nadzorczej odpowiada za te działania, kieruje się troską zarówno o los Spółdzielni, a zarazem obawą o zapewnienie właściwego zarządu budynków. Pozbawienie go – jak też pozostałych osób – członkostwa w Spółdzielni skutkować musiałoby natomiast jej likwidacją, a co za tym idzie pozbawieniem ochrony osób, które ją stworzyły.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy uznał, że powód ma interes prawny w ustaleniu tego, że w dalszym ciągu jest członkiem Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w B. i na podstawie art. 189 k.p.c. uwzględnił powództwo.

O kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zasądzając od pozwanej na rzecz powoda uiszczone przez niego koszty w postaci opłaty od pozwu.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 17 kwietnia 2018r. wniosła pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w B., która zaskarżyła ww. wyrok w całości, zarzucając mu:

I.  naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na treść rozstrzygnięcia tj.:

art. 233 § 1 k.p.c. – poprzez brak wszechstronnej i kompleksowej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym stanowiska Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa potwierdzającego twierdzenia pozwanej o niezasadności roszczenia powoda;

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1.  art. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, ustawy kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2017 r., poz. 1596) w zw. z art. 3 ust. 3 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych - dalej u.s.m. (Dz.U. z 2013 r. poz. 1222 t.j. z późn. zm.) poprzez wadliwą wykładnię tego przepisu polegającą na przyjęciu, że prawo odrębnej własność lokalu przysługujące właścicielowi w nieruchomości tworzącej z mocy prawa wspólnotę mieszkaniową, do której stosuje się przepisy ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali, jest tożsame z prawem odrębnej własności lokali, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1222 t.j. z późn. zm.), oraz ustawy zmieniającej z dnia 20 lipca 2017 r. co skutkowało jego niewłaściwym zastosowaniem i ustaleniem, że powód jest członkiem Spółdzielni,

2.  art. 3 ust. 7 w zw. z art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1222 t.j. z późn. zm.) poprzez jego pominięcie, oraz wadliwą wykładnię polegającą na przyjęciu, że członkiem spółdzielni mieszkaniowej może być osoba posiadająca prawo odrębnej własności lokalu w nieruchomości, w której wyodrębniono wszystkie lokale mieszkalne, podczas gdy ustawa wprost stanowi, że do takich nieruchomości zastosowanie ma ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali, a właściciele lokali tracą członkostwo w spółdzielni.

Wskazując na powyższe zarzuty, wnosiła o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie powództwa,

2.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

apelacja pozwanej była uzasadniona.

Sąd I instancji poczynił w niniejszej sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za własne, jednakże dokonał nieprawidłowej oceny prawnej roszczenia powoda.

Na wstępie należy wskazać, że roszczenie powoda nie było pierwszym tego rodzaju, które zostało rozpoznane przez Sąd Okręgowy w Olsztynie, a następnie przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku. W praktycznie takiej samej sprawie o sygn. akt I C 25\18, na którą sąd I instancji zresztą powołał się, Sąd Okręgowy w Olsztynie uwzględnił powództwo innego członka rady nadzorczej o ustalenie członkostwa w SM (...) w B.. Jednakże wyrokiem z dnia 7 listopada 2018 r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku zmienił wyrok i oddalił powództwo – sygn. akt I ACa 483/18. Oddalenie powództwa miało miejsce również w sprawie z powództwa członkini rady nadzorczej SM (...) o sygn. akt I C 26/16 Sądu Okręgowego w Olsztynie, przy czym wyrok z dnia 14 marca 2018 r. nie został zaskarżony.

Podkreślić więc należy, że w sprawie bezspornym było, iż pozwana Spółdzielnia nie realizuje żadnych celów związanych z zaspakajaniem potrzeb mieszkaniowych lub polegających na dostarczaniu lokali o innym przeznaczeniu, a jej główną działalnością jest dostawą ciepła do budynków oraz administrowanie budynkami wspólnot mieszkaniowych, powstałych na skutek wykupu lokali od Agencji Własności Rolnych Skarbu Państwa. Sąd I instancji prawidłowo wskazał, że istota sporu w tej sprawie sprowadzała się do skutków jakie wywołało wejście w życie ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, ustawy - kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2017 r. poz. 1596).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, zgodnie z art. 4 ww. ustawy członek spółdzielni, któremu w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, ustawy - kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2017 r. poz. 1596) nie przysługiwało prawo do lokalu w danej spółdzielni mieszkaniowej ani ekspektatywa nabycia takiego prawa wbrew twierdzeniom Sądu Okręgowego jednoznacznie wynikało, iż traci z tym dniem, tj. 9.9.2017 r., członkostwo w spółdzielni. Oznacza to, że z mocy prawa członkostwo w spółdzielni utraciły osoby, którym nigdy nie przysługiwało lub już nie przysługiwało: spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo odrębnej własności lokalu, roszczenie o ustanowienie prawa odrębnej własności lokalu, roszczenie o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. W konsekwencji zaś osoby, które nie mają interesu polegającego na zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych lub polegających na dostarczaniu lokali o innym przeznaczeniu przez daną spółdzielnię mieszkaniową - nie mogą być jej członkami. Oznacza to, że członkami spółdzielni mieszkaniowych nie mogą być osoby takie jak powód, które upatrują swój interes jedynie w innej tj. w pomocniczej działalności spółdzielni, jeżeli nie posiadają wyżej wskazanych praw do lokalu w danej spółdzielni.

Jak wynika bowiem z uzasadnienia projektu ustawy, wprowadzenie art. 4 z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, ustawy - kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2017 r. poz. 1596) miała na celu dostosowanie ustawy z dnia 15 grudnia 2000r. o spółdzielniach mieszkaniowych – dalej u.s.m. (Dz.U. z 2013r., poz. 1222 t.j. z późn. zm.), do wyroków Trybunału Konstytucyjnego, w tym w szczególności wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 lutego 2015r. (K 60/13) dotyczącego zasad uzyskiwania członkostwa w spółdzielniach mieszkaniowych, a w którym Trybunał Konstytucyjny orzekł m. in., że art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1222) w zakresie, w jakim dopuszcza członkostwo w spółdzielni mieszkaniowej podmiotów, którym nie przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo odrębnej własności lokalu lub ekspektatywa odrębnej własności lokalu, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 26 § 2 ustawy - Prawo spółdzielcze w zakresie, w jakim nie przewiduje prawa byłego członka spółdzielni mieszkaniowej, któremu przysługuje odrębna własność lokalu, do odpowiedniej części funduszu remontowego, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 21 ust. 1 i z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

W ww. orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny wywiódł cechy - rodzaj interesu, którym powinna legitymować się osoba ubiegająca się o członkostwo w danej spółdzielni, z istoty funkcjonowania spółdzielni mieszkaniowych (odróżniającą ją od innych spółdzielni), a określonej w dotychczasowych przepisach art. 1 u.s.m., gdzie celem spółdzielni mieszkaniowej jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych i innych potrzeb członków oraz ich rodzin, przez dostarczanie członkom samodzielnych lokali mieszkalnych lub domów jednorodzinnych, a także lokali o innym przeznaczeniu.

Trybunał Konstytucyjny stanął na stanowisku, że dotychczasowe brzmienie art. 3 ust. 1 i 3 u.s.m. pozwalało w praktyce – nieprawidłowo - na przyjęcie i funkcjonowanie w spółdzielni mieszkaniowej osób fizycznych i prawnych bez związku z przysługiwaniem im praw do lokali. Wskazywał, że przyjmowanie w poczet członków i utrzymywanie w nim osób nieposiadających jakichkolwiek praw do lokali ani interesów z tym związanych, w szczególności osób zatrudnionych w spółdzielni lub zatrudnionych w jej organach, może doprowadzić do sytuacji, w której podmioty te przejmą realny wpływ na zarządzanie spółdzielnią, uczestnicząc w podejmowaniu uchwał na walnym zgromadzeniu. Tymczasem charakter spółdzielni mieszkaniowej, jej ustawowe cele i istota funkcjonowania wynikająca z art. 1 u.s.m., odróżniają spółdzielnie mieszkaniowe od innych spółdzielni i wpływają bezpośrednio również na określenie ich substratu podmiotowego i wskazują na rodzaj interesu, który powinna wykazywać osoba ubiegająca się o członkostwo w tym typie spółdzielni. Wskazał, że bezpośrednie powiązanie członkostwa z możliwością zaspokojenia interesu osób w ramach głównego celu funkcjonowania zrzeszenia jest zgodne z wolnością zrzeszania się w związku o dobrowolnej przynależności, który jest tworzony w celu realizacji wspólnie ustalonych zamierzeń za pomocą wspólnie wybranych środków (art. 58 ust. 1 Konstytucji RP). Interes kandydata i członka spółdzielni powinien być zatem zbieżny z celem i zakresem samopomocowego działania spółdzielni, w zakresie jej podstawowego celu funkcjonowania, aby mógł być przez nią zaspokojony. Osoby zatem, które nie wykazują interesu związanego z zaspokajaniem potrzeb lokalowych w danej spółdzielni mieszkaniowej, a do tych należy powód w niniejszej sprawie, nie mogą i nie powinny być jej członkami. Trybunał Konstytucyjny wskazał także, że w przypadku spółdzielni mieszkaniowych można wskazać cel podstawowy i cele pomocnicze funkcjonowania tego typu spółdzielni. Celem podstawowym jest dostarczanie członkom lokali i domów na określonych zasadach finansowania. Cele pomocnicze to np. prowadzenie innej działalności gospodarczej, prowadzenie działalności społecznej, oświatowej, kulturalnej dla członków itp. Cele pomocnicze mogą być jednak realizowane przez członków spółdzielni tylko, gdy są bezpośrednio związane z realizacją celu podstawowego. Wykonywanie bowiem celów pomocniczych w takiej sytuacji jest działalnością związaną z celem podstawowym natomiast nie może być realizowana odrębnie. Wynika zaś stąd wniosek, że uprawnienia korporacyjne w spółdzielni mieszkaniowej nie powinny przysługiwać podmiotom, które nie uczestniczą w spółdzielni mieszkaniowej w jej celu podstawowym (vide: wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 lutego 2015r. K/13, LEX nr 1625221) .

Z uzasadnienia projektu ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, ustawy - kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2017 r. poz. 1596) jednoznacznie wynikało także, że realizacja ww. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w zaproponowanym zakresie spowoduje ograniczenie kręgu podmiotowego osób posiadających status członków spółdzielni albowiem przewiduje się przyznanie członkostwa w spółdzielni wyłącznie osobom związanym węzłem prawnym ze spółdzielnią poprzez posiadanie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, prawa odrębnej własności lokalu, ekspektatywy odrębnej własności lokalu (tj. roszczenia o ustanowienie odrębnej własności lokalu w związku z zawarciem ze spółdzielnią umowy o budowę lokalu), prawa do miejsc postojowych w garażach wielostanowiskowych, o których mowa w art. 27 1 u.s.m., ułamkowego udziału we współwłasności garażu wielostanowiskowego, o którym mowa w art. 27 1 u.s.m., osobom ubiegającym się o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu lub odrębnej własności lokalu, osobom, które są założycielami spółdzielni (z zastrzeżeniem ust. 9 art. 3 tj. jeżeli w ciągu trzech lat od chwili wpisania spółdzielni do Krajowego Rejestru Sądowego spółdzielnia nie ustanowi na ich rzecz spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, prawa odrębnej własności lokalu albo nie dojdzie do zawarcia umowy o budowę lokalu.";, oraz najemcom, o których mowa w art. 48 ust. 1 u.s.m.

Argumentacja, którą wyżej przedstawiono, została już wcześniej wyrażona w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 listopada 2018 r., w sprawie I ACa 483/18. Sąd rozstrzygający apelację w niniejszej sprawie w pełni ją podziela. Powód nie spełnia warunku określonego w art. 4 cytowanej wyżej ustawy, a więc jego roszczenie musiało zostać oddalone. Nie posiada on w szczególności prawa do odrębnej własności lokalu w budynku znajdującym się w zasobach pozwanej spółdzielni, a więc nie jest związany węzłem prawnym ze spółdzielnią poprzez posiadanie takiego prawa. Podnoszony przez sąd I instancji argument, że pozbawienie powoda członkostwa w spółdzielni, spowoduje jej likwidację, a więc pozbawienie ochrony osób, które ją stworzyły, nie może wpłynąć na wykładnię art. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, ustawy - kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - prawo spółdzielcze. Ponadto nie przekonuje i z tego względu, że istnieją inne możliwości uzyskania ochrony, w szczególności utrzymania nieruchomości lokalowych. Do zarządzania nieruchomością wspólną może służyć wspólnota mieszkaniowa, w której zarządzanie jest znacznie łatwiejsze, np. wspólnota nie musi posiadać Rady Nadzorczej, którą trzeba finansować.

Z uwagi na powyższe, na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. orzeczono jak w sentencji orzeczenia.

O koztach procesu za instancję odwoławczą postanowiono stosownie do wyniku sprawy, w myśl art. 98 k.p.c.

(...)