Wyrok SA w Białymstoku z 28 lutego 2020 r. w sprawie o zapłatę.

Sygn. akt I ACa 714/19

WYROK

Dnia 28 lutego 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Bogusław Dobrowolski

Sędziowie

:

SA Jarosław Marek Kamiński (spr.)

SA Bogusław Suter

Protokolant

:

Izabela Lach

po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2020 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa K. M. i J. M.

przeciwko (...)w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce

z dnia 18 lipca 2019 r. sygn. akt I C 738/16

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej.

B. J. M. B. S.

Sygn. akt I ACa 714/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18 lipca 2019 r. Sąd Okręgowy w Ostrołęce zasądził od pozwanego (...) w W. na rzecz powódki J. M. kwotę 49.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 24 marca 2016 r. do dnia zapłaty, zaś na rzecz powoda K. M. kwotę 70.000 zł płatne do rąk przedstawicielki ustawowej J. M. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 24 marca 2016 r. do dnia zapłaty (pkt. I); oddalił powództwo powodów w pozostałej części (pkt. II i III); zasądził od pozwanego na rzecz J. M. kwotę 1306,60 zł, a na rzecz powoda K. M. kwotę 980 zł tytułem zwrotu części kosztów postępowania, płatne do rąk przedstawicielki ustawowej J. M. (pkt. IV); nakazał pobranie na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Ostrołęce od pozwanego kwoty 1.991,80 zł tytułem częściowego zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa na opinie biegłych oraz łączną kwotę 5.722 zł tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od zasądzonego roszczenia, natomiast od J. M. kwotę 727,40 zł tytułem częściowego zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa na opinie biegłych (pkt. V) oraz odstąpił od obciążania K. M. obowiązkiem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa na opinie biegłych ( pkt.VI).

Powyższy wyrok został wydany w oparciu o następujące ustalenia i ocenę prawną.

W dniu 13 stycznia 2015 r. w miejscowości U. miał miejsce wypadek samochodowy, w którym T. P. umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że będąc w stanie nietrzeźwości z prędkością wynoszącą około 100-109 km, nie dostosowując jej do istniejących warunków drogowych i tym samym nie zachowując prawidłowej techniki prowadzenia pojazdu stracił nad nim panowanie i zjechał na prawą stronę drogi, gdzie tylną częścią lewego boku uderzył w przydrożne drzewo. W następstwie tego wypadku jego pasażer - M. M. doznał obrażeń ciała, w wyniku których zmarł.

Sąd Rejonowy w Wyszkowie wyrokiem z dnia 5 października 2015 r., sygn. II K 236/15 skazał sprawcę wypadku T. P. na karę 3 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności, orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze oraz zasądził na rzecz J. M. kwotę 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Sąd Okręgowy w Ostrołęce zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że podwyższył wymiar orzeczonej kary łącznej do 5 lat.

J. M. w dacie śmierci męża miała 25 lat i byli małżeństwem od 2009r. Od 2014r. małżonkowie pracowali w (...)w S., uzyskując z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości najniższej krajowej. Byli dobrym i zgodnym małżeństwem. Po śmierci męża powódka przyjmowała łagodne środki uspokajające, nie korzystała z pomocy psychologa ani psychiatry, znaczne wsparcie dostała od swojej siostry. Obecnie powódka pozostaje w nieformalnym związku z innym mężczyzną, z którym jest w zaawansowanej ciąży.

K. M. w chwili śmierci ojca miał 6 lat. Powód wspólnie z ojcem spędzał czas, grali w piłkę, gry planszowe, chodzili do cyrku, na huśtawki. Powód postrzegał ojca, jako dbającego o jego potrzeby, dobrego i pracowitego człowieka. Po jego śmierci był smutny i przygnębiony, nie chciał sam spać, odczuwał dyskomfort psychiczny, kiedy inne osoby rozmawiały przy nim o ojcu, nie chciał oglądać jego zdjęć.

Pełnomocnik powodów pismem z dnia 23 lutego 2016 r. zgłosił ubezpieczycielowi szkodę występując jednocześnie o zapłatę tytułem odszkodowania kwoty 50.000 zł na rzecz J. M. i 75.000 zł na rzecz K. M., tytułem zadośćuczynienia na rzecz żony kwoty 100.000 zł oraz , na rzecz syna 150.000 zł, a także renty na rzecz małoletniego w wysokości 650 zł miesięcznie.

Pozwany decyzją z dnia 28 kwietnia 2015 r. odmówił wypłaty roszczeń wskazując na 100% przyczynienie zmarłego do zaistniałego wypadku.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części. Wskazał, że podstawę prawną zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej stanowi art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. Podkreślił, że śmierć M. M. naruszyła dobra osobiste powodów. Więź rodzicielska, a zwłaszcza więź ojca ze swoim dzieckiem stanowi jedną z silniejszych więzi międzyludzkich, podlegających ochronie prawnej. Gdyby bowiem nie nagła i tragiczna śmierć ojca małoletni powód mógłby liczyć na jego pomoc, również w przyszłości. Taką samą możliwość wsparcia utraciła powódka. Śmierć męża odebrała jej możliwość wsparcia z jego strony przekreśliła możliwość realizacji wspólnych planów. Powodowie byli emocjonalnie związani ze zmarłym, zaś jego śmierć była dla nich ogromnym przeżyciem. Mimo upływu czasu powodom nieustannie towarzyszy poczucie krzywdy, żalu i niezrozumienia. Pamięć o zmarłym stała się nieodłączną częścią ich życia.

Sąd Okręgowy uznał, że w przypadku J. M. kwota 70.000 zł będzie odpowiednim zadośćuczynieniem, natomiast w przypadku małoletniego K. M. za odpowiednią kwotę zadośćuczynienia przyjął 100.000 zł. Jednocześnie w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy uznał 30% przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody. Uwzględnienie powyższych okoliczności przemawiało za koniecznością zasądzenia na rzecz powódki kwoty 49.000 zł, zaś w przypadku powoda kwoty 70.000 zł tytułem zadośćuczynienia. W pozostałym zakresie uznał żądania powodów za zawyżone.

Sąd nie podzielił stanowiska pozwanego, że poszkodowany przyczynił się do powstania szkody w 100%, ze względu na dobrowolne podróżowanie pojazdem kierowanym przez nietrzeźwego kierowcę a także z uwagi na brak zapiętych pasów bezpieczeństwa. Zwrócił uwagę, że zarówno T. P. jak i M. M. zanim doszło do wypadku spożywali alkohol, jednak nie robili tego wspólnie. Badania laboratoryjne wykazały we krwi M. M. 1,29% alkoholu etylowego we krwi. W tych okolicznościach uznał, że zdolność postrzegania rzeczywistości oraz świadomość faktu jazdy z nietrzeźwym kierującym były w znacznym stopniu ograniczone, tym samym nie można mówić o jego wyłącznej winie. Również okoliczność niezapięcie pasów bezpieczeństwa nie przyczyniła się do powstania szkody, co wynikało z opinii biegłego z zakresu techniki samochodowej i rekonstrukcji wypadków drogowych. Biegły stwierdził bowiem, że fakt niezapięcia pasa bezpieczeństwa i wyrzucenie pokrzywdzonego M. M. na gruntowe trawiaste podłoże, nie miały wpływu na skutek w postaci śmierci poszkodowanego. Dodał, że wyrzucenie z pojazdu mogło wywołać mniejsze skutki zderzenia (w zakresie i ciężkości obrażeń ciała) od tych, jakich poszkodowany doznałby siedząc unieruchomiony pasem bezpieczeństwa na siedzeniu tylnym z lewej strony. Przyspieszenie bezwładności działające na ciało pasażera i mechanizm uderzenia w drzwi przez wgłębiający się w te drzwi pień drzewa pozwalało na przyjęcie, że M. M. w sytuacji, gdyby był zapięty pasem bezpieczeństwa nie miałby szans na przeżycie. Za odpowiednie w okolicznościach niniejszej sprawy uznał 30% przyczynienie się zmarłego do powstania szkody.

W zakresie odsetek Sąd odwołał się do treści art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 817 § 1 k.c. uznając, że zadośćuczynienie za krzywdę staje się wymagalne po wezwaniu ubezpieczyciela przez poszkodowanego (pokrzywdzonego) do spełnienia świadczenia odszkodowawczego (art. 455 § 1 k.c.). Od tej zatem chwili biegnie termin do odsetek za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.). W niniejszej sprawie roszczenie o zadośćuczynienie doręczone zostało pozwanemu w dniu 23 lutego 2016 r., zatem z upływem 30 dni tj. w dniu 24 marca 2016 r. roszczenie powodów o zadośćuczynienie było już wymagalne.

Sąd oddalił roszczenia powodów o zasądzenie na rzecz małoletniego K. M. comiesięcznej renty w kwocie 566,56 zł oraz kwoty 10.198,08 zł tytułem skapitalizowanej renty w oparciu art.446 § 2k.c. jako nieudowodnione

O kosztach procesu orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., mając na uwadze wynik postępowania.

Pozwany zaskarżył wyrok w części, tj. w pkt. I ppkt 1 w zakresie zasądzającym od pozwanego na rzecz powódki kwotę ponad 30.000 zł oraz w zakresie daty wymagalności roszczenia odsetkowego za okres do dnia wyrokowania, w pkt. I ppkt 2 - w zakresie zasądzającym od pozwanego na rzecz powoda kwotę ponad 40.000 zł oraz w zakresie daty wymagalności roszczenia odsetkowego za okres do dnia wyrokowania, w pkt. IV oraz w pkt. V ppkt 1.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

1. art. 446 § 4 k.c. w zw. art. 6 k.c. poprzez przyznanie na rzecz powodów J. M. i K. M. rażąco zawyżonych kwot bazowych zadośćuczynienia w wysokościach kolejno po 70.000 zł i 100.000 zł wykraczających zdecydowanie ponad kwoty „odpowiednie", z uwagi na fakt, że przyznane na rzecz powodów kwoty zadośćuczynienia doprowadzą nie tyle do złagodzenia ich krzywdy, co do ich znacznego wzbogacenia, a także jawią się, jako rażąco wygórowane w okolicznościach sprawy;

2. art. 362 k.c. polegające na oczywiście wadliwym w okolicznościach sprawy - określeniu stopnia przyczynienia się bezpośrednio poszkodowanego do powstania szkody i wadliwą modyfikację obowiązku odszkodowawczego w sposób, który nie odpowiada określonemu w tym przepisie wymaganiu „odpowiedniego" zmniejszenia odszkodowania stosownie do okoliczności i w rezultacie przyjęcie, że bezpośrednio poszkodowany M. M. przez fakt podróżowania pojazdem z kierowcą znajdującym się w stanie upojenia alkoholowego (1,23 mg/l a następnie 1,24 mg/l, co daje wartość ponad 2,6 promila) przyczynił się do zaistnienia szkody tylko w 30%, podczas gdy rozważając charakter negatywnego zachowania zmarłego należy dojść do wniosku, że fakt ten powinien uzasadniać przyczynienie do powstania szkody w wymiarze 50%, albowiem takie zachowanie się ocenić, jako szczególnie naganne i nieodpowiedzialne, także z uwagi na zasady współżycia społecznego,

3.art. 481 § 1 k.c. poprzez zasądzenie za rzecz powodów odsetek od należności głównych od dnia 24 marca 2016 r., zamiast od daty wyrokowania, mimo że określając wartość należnego świadczenia Sąd brał pod uwagę stan sprawy z chwili wyrokowania, zaś w toku postępowania sądowego zostały przeprowadzone dowody z zeznań świadków, opinii biegłych, które zdaniem Sądu w sposób istotny wpływały na sposób ustalenia wysokości świadczeń, a w toku postępowania likwidacyjnego te dowody nie były przez powodów prezentowane, a przez to nie mogły być i nie były znane, co uzasadniało orzeczenie o roszczeniu odsetkowym z uwzględnieniem dopiero daty wyrokowania.

Wskazując na powyższe zarzuty, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez obniżenie zasądzonej od pozwanego na rzecz J. M. kwoty do 30.000 zł, zaś na rzecz K. M. kwoty do 40.000 zł, zmianę daty wymagalności roszczenia odsetkowego, ustalając je na dzień wyrokowania, rozliczenie kosztów procesu stosownie do wyniku sporu oraz zasądzenie od każdego z powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie

Sąd Okręgowy poczynił w sprawie trafne ustalenia faktyczne, które Sąd drugiej instancji przyjmuje za własne. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, również przeprowadzona ocena prawna żądań powodów, w zakresie kwestionowanym w apelacji pozwanego jest prawidłowa. Jako, że ustalenia faktyczne nie były kwestionowane, to uzasadnienie wyroku zostanie zatem ograniczone do ustosunkowania się do zarzutów zawartych w środku zaskarżenia.

Odnosząc się do roszczeń o zadośćuczynienie, mając na uwadze, że pozwany w apelacji nie kwestionuje tego roszczenia, co do zasady, lecz nie zgadza się jedynie z wysokością zasądzonych kwot, należy wskazać, że użyte w art. 446 § 4 k.c. wyrażenie „odpowiednia suma” zawiera już w sobie niemożność ścisłego ustalenia zadośćuczynienia ze względu na istotę krzywdy. Ustawodawca nie sprecyzował kryteriów jej ustalenia, pozostawiając w tym zakresie swobodę sądowi orzekającemu. Uznaniowość w zakresie przyznania, jak i określania wysokości zadośćuczynienia nie oznacza jednak dowolności, jest bowiem poddana ocenie na podstawie wypracowanych w orzecznictwie kryteriów. Z poglądów judykatury wynika przy tym, że celem zadośćuczynienia opartego o treść przepisu art. 446 § 4 k.c. jest kompensata doznanej krzywdy wywołanej śmiercią osoby bliskiej, a więc w szczególności cierpienia, bólu i poczucia osamotnienia, po śmierci najbliższego członka rodziny. W orzecznictwie zwraca się uwagę, iż na rozmiar krzywdy podlegającej kompensacie na podstawie art. 446 § 4 k.c. mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem jego odejścia (np. nerwicy, depresji), rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy oraz wiek pokrzywdzonego. W wyroku z dnia 12 września 2013 r. (IV CSK 87/13, LEX nr 1383297) Sąd Najwyższy podkreślił, że krzywda wywołana śmiercią współmałżonka jest jedną z najbardziej dotkliwych i najmocniej odczuwalnych z uwagi na rodzaj i siłę więzów rodzinnych oraz rolę pełnioną przez współmałżonka w rodzinie, a poczucie krzywdy, wynikające z osobistego żalu, bólu, osamotnienia, cierpienia i bezradności, może powiększać świadomość, że na jednego małżonka spada cały ciężar opieki duchowej i materialnej, wychowania i odpowiedzialności za małoletnie dzieci. W orzecznictwie wskazuje się też, że w przypadku śmierci rodzica małego dziecka, dziecku temu należy się wysokie zadośćuczynienie, gdyż nawet na najwcześniejszym etapie jego życia i rozwoju emocjonalnego odczuwa ono brak rodzica i przeżywa cierpienie z powodu jego straty. Potrzebę wysokiego wymiaru zadośćuczynienia w takim przypadku uzasadnia się również tym, że o rozmiarze krzywdy małego dziecka doznanej wskutek śmierci rodzica decyduje przede wszystkim pozbawienie go udziału tego rodzica w życiu dziecka, jego rozwoju, dorastaniu, dojrzewaniu. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 30 listopada 2015 r., I ACa 591/15, LEX nr 2023674).

Wymaga zaznaczenia, że określenie wysokości zadośćuczynienia stanowi istotne uprawnienie sądu merytorycznie rozstrzygającego sprawę w pierwszej instancji, który – przeprowadzając postępowanie dowodowe – może dokonać wszechstronnej oceny okoliczności sprawy. Zgodnie z utrwalonym poglądem orzecznictwa korygowanie przez sąd odwoławczy wysokości zasądzonego już zadośćuczynienia uzasadnione jest tylko wówczas, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, jako rażąco wygórowane lub rażąco niskie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2004 r., I CK 219/04, LEX nr 146356, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 października 2016 r., VI ACa 945/15, LEX nr 2162882).

W przedmiotowej sprawie brak jest podstaw do przyjęcia, iż przyznane przez Sąd pierwszej instancji powodom zadośćuczynienia są rażąco wygórowane. Sąd Okręgowy uwzględnił wszystkie okoliczności rozpatrywanej sprawy, a jego decyzji nie można przypisać arbitralności czy dowolności. Rozważył wskazane kryteria ustalania sumy zadośćuczynienia, wyjaśniając motywy rozstrzygnięcia w sposób pozwalający na ich zweryfikowanie. Uzasadnienie zarzutu apelacji stanowi natomiast w istocie jedynie polemikę z wysokością kwoty uznanej przez Sąd za odpowiednią i przeciwstawienie ocenie Sądu własnej oceny.

Nie ulega bowiem wątpliwości, że powódka J. M. na skutek nagłej i niespodziewanej śmierci męża doznała znacznej krzywdy. Powódka utraciła męża, z którym była silnie związana i z którym tworzyła zgodną i dobrą rodzinę. Poczucie krzywdy powódki wynikające z osobistego żalu, bólu, osamotnienia, cierpienia i bezradności powiększa niewątpliwie świadomość, że spadła na nią cała odpowiedzialność związana z wychowaniem małoletniego syna, który w chwili śmieci ojca miał zaledwie 6 lat. W wyniku śmierci męża życie rodzinne powódki rozpadło się, została ona zmuszona do przemodelowania dotychczasowego sposobu życia i pełnionych ról. Była zmuszona do samodzielnego radzenia sobie ze wszystkimi obowiązkami, w tym także z tymi, które za życia męża spoczywały na nim. Razem z synem pielęgnują pamięć o zmarłym poprzez oglądanie zdjęć, odwiedzanie jego grobu. Jeśli chodzi o małoletniego powoda, to jego krzywda jest również wyjątkowo dotkliwa, skoro został on pozbawiony możliwości wzrastania w pełnej rodzinie i udziału ojca w jego procesie wychowawczym. Wprawdzie małoletni po śmierci ojca nie wymagał szczególnej pomocy specjalistycznej, niemniej jednak nie zmniejsza to poczucia krzywdy, jakiej doznał na skutek śmierci ojca. Z materiału dowodowego wynika, że zmarły czynnie uczestniczył w życiu dziecka i spędzał z nim czas, a małoletni w związku ze śmiercią ojca utracił w zasadzie bezpowrotnie możliwość skorzystania w przyszłości z jego pomocy i wsparcia.

W rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji słusznie zatem uznał, że odpowiednim zadośćuczynieniem jest kwota 70.000 zł w odniesieniu do powódki oraz 100.000 zł jeśli chodzi o małoletniego powoda i nie jest to decyzja arbitralna, gdyż nawiązuje do konkretnych okoliczności faktycznych, które de facto nie były kwestionowane przez skarżącego. Ocena prawna odnosząca się do wysokości zadośćuczynienia należnego powodom z tytułu nagłej śmierci ich męża oraz ojca została w całości podzielona przez Sąd Apelacyjny. Zdaniem Sądu Odwoławczego, przyznane powodom zadośćuczynienie nie może być uznane za rażąco zawyżone, a tylko wtedy zachodziłaby podstawa do korekty zaskarżonego wyroku w instancji odwoławczej.

Sąd Apelacyjny nie podzielił również zarzutu naruszenia art. 362 k.c.

Przepis art. 362 k.c. stanowi podstawę ograniczenia obowiązku naprawienia szkody z uwagi na przyczynienie się poszkodowanego do jej wyrządzenia. Stanowi on bowiem, że w przypadku przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. O tym, czy i w jakim stopniu obniżyć odszkodowanie na podstawie art. 362 k.c. decydują zatem okoliczności sprawy. W orzecznictwie i piśmiennictwie za okoliczności, które należy uwzględnić przy dokonywaniu obniżenia odszkodowania wskazuje się: stopień winy obu stron, stopień przyczynienia się obu stron, wiek poszkodowanego, stopień naruszenia obiektywnych reguł postępowania przez poszkodowanego, ich konfrontacja z zarzutami stawianymi odpowiedzialnemu za szkodę, pobudki, jakimi kierował się poszkodowany, podejmując działanie nieprawidłowe, ciężar naruszonych przez sprawcę obowiązków i stopień ich naruszenia, szczególne okoliczności danego wypadku, specyficzne cechy osobiste, rozmiar i waga uchybień po stronie poszkodowanego, ocena samej przyczyny wyrządzającej szkodę, ocena zachowania się poszkodowanego. Ustawodawca jako podstawowe kryterium oceny obniżenia obowiązku naprawienia szkody przy przyczynieniu się poszkodowanego do jej powstania przyjął stopień winy obu stron.

W przedmiotowej sprawie wymaga zaznaczenia, że pozwany na obecnym etapie nie kwestionuje już winy sprawca wypadku, do którego doszło w dniu 13 stycznia 2015r., w następstwie którego poszkodowany M. M. poniósł śmierć. Wina T. P. nie wzbudza zatem wątpliwości i wskazuje na nią prawomocny wyrok skazujący, wiążący sąd w postępowaniu cywilnym na mocy art. 11 k.p.c. Z tego wyroku wynika wprost, że sprawca zdarzenia kierował pojazdem w stanie po spożyciu alkoholu, zaś naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym miało charakter umyślny. Analiza okoliczności zdarzenia świadczy o poważnych uchybieniach sprawcy wypadku. Wprawdzie badania laboratoryjne wskazywały również na stan nietrzeźwości poszkodowanego (1,29 % alkoholu we krwi), niemniej jednak zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdził, aby wspólnie spożywali alkohol, czy też aby M. M. miał świadomość stanu nietrzeźwości kierowcy. Podkreślić należy, że to sprawca zdecydował się na jazdę po spożyciu alkoholu, naruszając przy tym przepisy bezpieczeństwa o ruchu drogowym. Waga uchybień, jakich dopuścił się T. P. jest zatem bardzo poważna. W świetle tak istotnych naruszeń, przypisanie poszkodowanemu i zmarłemu w następstwie wypadku M. M. wyższego stopnia przyczynienia, aniżeli przyjął to Sąd Okręgowy byłoby nieuprawnione i pozostawałoby w opozycji do regulacji art. 362 k.c. Przyjęcie postulowanego w apelacji stopnia przyczynienia się na poziomie 50% pomijałoby znaczne zawinienie sprawcy wypadku, umyślne naruszenie przez niego zasad w bezpieczeństwie ruchu drogowym i jego skrajnie nieodpowiedzialne zachowanie. Słusznie również Sąd Okręgowy zwrócił również uwagę na wnioski płynące z opinii biegłych z zakresu rekonstrukcji wypadków i medycyny sądowej, które świadczą o tym, że fakt niezapięcia pasa bezpieczeństwa i wyrzucenie pokrzywdzonego na gruntowe trawiaste podłoże nie miało wpływu na skutek w postaci śmierci poszkodowanego. W ocenie Sądu Apelacyjnego, przyjęciu wyższego stopnia przyczynienia się sprzeciwiają wszystkie wskazane powyżej pozostałe okoliczności wypadku, zaistniałe na skutek wyjątkowo nieodpowiedzialnego zachowania bezpośredniego sprawcy. Nie da się w okolicznościach tej sprawy przyjąć, że poszkodowany przyczynił się do powstania szkody w stopniu tożsamym, co sprawca szkody.

Apelacja nie mogła zostać również uwzględniona w części dotyczącej odsetek od należności głównych, które zdaniem skarżącego winny być zasądzone od daty wyrokowania. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważa pogląd, że jeżeli przepis szczególny nie przewiduje określenia terminu, w jakim dłużnik powinien spełnić świadczenie, to powinien tego dokonać w terminie określonym zgodnie z art. 455 k.c. – niezwłocznie po wezwaniu go do zapłaty. Odnosi się to również do zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego, w zakresie, w jakim zasądzona z tego tytułu kwota należała się już w tym dniu. W wyroku z dnia 18 lutego 2011 r., I CSK 243/10 Sąd Najwyższy stwierdził, że mimo pewnej swobody w orzekaniu o zadośćuczynieniu, wyrok zasądzający zadośćuczynienie pieniężne nie ma charakteru konstytutywnego, lecz deklaratywny. Możliwość przyznania przez sąd odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia nie zakłada dowolności ocen sądu, jest jedynie konsekwencją niewymiernego w pełni charakteru okoliczności decydujących o doznaniu krzywdy i jej rozmiarze. Wymagalność roszczenia o zadośćuczynienie za krzywdę, a tym samym i początkowy termin naliczania odsetek za opóźnienie w zapłacie należnego zadośćuczynienia, może się różnie kształtować. Analogiczne zapatrywania wynikają z wyroków Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2016 r., V CSK 399/15, z dnia 7 marca 2017 r., II CSK 438/16, z dnia 3 marca 2017 r., I CSK 213/16, z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 820/16 (niepublikowane).

Sąd Odwoławczy w składzie rozpoznającym apelację podziela to stanowisko i argumentację prawną przywołaną na jego uzasadnienie. Jeżeli zatem wezwanie do zapłaty sumy zadośćuczynienia zawierało dane zezwalające na ocenę tego żądania tak, co do zasady, jak i wysokości, to przyznanie odsetek powinno nastąpić niezwłocznie po upływie okresu wyznaczonego zgodnie z art. 455 k.c. Zważywszy na status pozwanego prowadzona tu ocena nie może abstrahować od regulacji przyjętej w art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 473). W świetle tego przepisu pozwany powinien spełnić świadczenie w terminie 30 dni od dnia zgłoszenia szkody. Jest rzeczą oczywistą, że o wymagalności roszczenia można mówić sensownie w odniesieniu do roszczenia już istniejącego. W sprawie niniejszej, podobnie jak we wszystkich sprawach, gdzie roszczenie opiera się na art. 446 § 4 k.c., krzywda ma charakter dynamiczny i rozrasta się z czasem. Tym niemniej, jak wynika z niekwestionowanych ustaleń Sądu Okręgowego, w chwili zgłoszenia szkody krzywda powodów w dużej mierze już się skrystalizowała. Wprawdzie powodowie nadal cierpią, ale nie można zapominać, że zadośćuczynienie z art. 446 § 4 k.c. ma na względzie w głównej mierze stratę osoby najbliższej. Dobrem podlegającym ochronie na podstawie tego przepisu jest przede wszystkim więź łącząca pokrzywdzonego z osobą zmarłą (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 17 maja 2018 r., V CSK 98/18). Jest rzeczą oczywistą, że zerwanie tej więzi najczęściej łączy się z ujemnymi przeżyciami psychicznymi, ale to nie dobrostan psychiczny jest przedmiotem ochrony ze strony ustawodawcy. Cierpienie, ból i osamotnienie są jedynie refleksem zerwania więzi międzyludzkich.

Uznać trzeba, że w dacie wezwania do zapłaty rozmiar krzywdy powodów dał się zidentyfikować i od tej chwili nie uległ istotnej zmianie (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 28 marca 2018 r., IV CSK 121/17), a strona pozwana nie powołała się na żadne okoliczności, które po myśli art. 14 ust. 2 tej ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (…) przesuwałyby wymagalność roszczenia w czasie. Ubezpieczyciel ponosi ryzyko tego, że nieprawidłowo oszacuje krzywdę osoby uprawnionej, albo bezpodstawnie uzna, że nie należy jej się z tego tytułu świadczenie.

W konsekwencji powyższych rozważań brak było podstaw do uwzględnienia wniosków apelacji. Podlegała ona zatem oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Strona pozwana to postępowanie przegrała i wobec tego powinna zwrócić powodom jego koszt. Koszt zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym w stawce minimalnej to kwota 2.700 zł - § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.).

B. J. M. B. S.