Wyrok SR w Głubczycach z 22 listopada 2016 r. w sprawie o zapłatę.

Sygn. akt I C 300/16

WYROK

Dnia 22 listopada 2016 roku

Sąd Rejonowy w Głubczycach, I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Rejonowego Daria Dusanowska

Protokolant: sekretarz sądowy Barbara Kaźmierczak

po rozpoznaniu w dniach 18 sierpnia 2016 roku, 08 listopada 2016 roku w G.

na rozprawie

sprawy z powództwa S. S.

przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Zakładu Karnego w G.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – Dyrektora Zakładu Karnego w G. na rzecz powoda S. S. kwotę 52.161,40 zł (pięćdziesiąt dwa tysiące sto sześćdziesiąt jeden złotych 40/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 03 marca 2015 r. do dnia zapłaty,

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9.826,00 zł (dziewięć tysięcy osiemset dwadzieścia sześć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 7.200,00 zł (siedem tysięcy dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

IV.  nieuiszczone koszty sądowe ponosi Skarb Państwa.

Sygn. akt I C 300/16

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym do tutejszego Sądu powód S. S. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Dyrektora Zakładu Karnego w G. kwoty 52.161,40 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 lutego 2015 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, iż pozwany zawarł w dniu 04 października 2013 r. umowę z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. o roboty budowlane polegające na budowie budynku administracji Zakładu Karnego w G.. W dniu 17 czerwca 2014 r. powód jako podwykonawca zawarł z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. umowę o roboty budowlane w zakresie wykonania instalacji sanitarnej, której zawarcie zostało poprzedzone zgłoszeniem pozwanemu zamiaru zawarcia umowy z powodem jako podwykonawcą, zgodnie z zawartą umową. Powód przystąpił do realizacji umowy zgodnie z projektem uzgodnionych prac. W pierwotnym okresie pozwany wypłacał bezpośrednio na rzecz powoda część wynagrodzenia wskutek pisemnych dyspozycji otrzymywanych od wykonawcy (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B.. Pozwany dokonał w dniu 28 sierpnia 2014 r. przelewu na rachunek powoda kwoty 56.527,97 zł. Powód w dalszym ciągu wykonywał przedmiot umowy wystawiając za wykonane i odebrane pracę fakturę w dniu 30 września 2014 r. na kwotę 40.736,30 zł, która została przez pozwanego zapłacona. Kolejny etap inwestycji został zakończony i odebrany w dniu 28 listopada 2014 r. i powód wystawił wykonawcy fakturę VAT (...) r. w dniu 01 grudnia 2014 r. na kwotę 42.560,34 zł z terminem płatności na dzień 31 grudnia 2014 r., która nie została zapłacona i o którą toczy się przed tutejszym Sądem postępowanie w sprawie o sygn. akt I C (...). Powód poniósł, iż po wykonaniu odbioru końcowego w dniu 21 stycznia 2015 r. wystawił fakturę końcową nr 1/1/2015 z terminem płatności do dnia 20 lutego 2015 r., która nie została zapłacona. Ponadto w dniu 01 grudnia 2014 r. powód w związku z wykonaniem dodatkowych prac uzgodnionych z pozwanym wystawił fakturę nr (...) na kwotę 5.036,38 zł z terminem płatności na dzień 31 grudnia 2014 r., która również nie została zapłacona. Wobec braku zapłaty przedmiotowych faktur powód wezwał pozwanego jako inwestora do zapłaty w/w należności w trybie art. 647 1 § 5 k.c.

W odpowiedzi na pozew / karta 80-86 akt/ pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania. Pozwany wniósł także o zawiadomienie o toczącym się procesie (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. oraz D. D. i wezwanie ich do udział w spawie w trybie art. 84 k.p.c.

W uzasadnieniu wskazano, iż inwestycja została zakończona i odebrana ze znacznym opóźnieniem, w związku z czym pozwany naliczył wykonawcy kary umowne w znacznej wysokości, które następnie zostały częściowo potrącono z wynagrodzenia generalnego wykonawcy. (...) Sp. z o.o. dokonał w dniu 18 września 2014 r. cesji wierzytelności przysługującej generalnemu wykonawcy od pozwanego, tym samym niwecząc możliwość przekazania tych środków podwykonawcy. Pozostała po potrąceniu część wynagrodzenia generalnego wykonawcy została przekazana na rachunek Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wodzisławiu Śląskim M. D. w związku z zajęciem przez niego wierzytelności wykonawcy. Pozwanemu w dalszym ciągu przysługują wobec wykonawcy znaczne wierzytelności z tytułu kar umownych w łącznej kwocie 252.095,26 zł. Zdaniem strony pozwanej z powyższych przyczyn uznać należy, iż doszło do całkowitego rozliczenia należności generalnego wykonawcy i wywiązania się z obowiązków płatniczych na jego rzecz przez pozwanego. Domaganie się od inwestora zapłaty w przedmiotowym procesie stanowi próbę zmuszenia do ponownej zapłaty za wykonane inwestycje, co w ocenie pozwanego, stanowi nadużycie prawa podwykonawcy przewidzianego w art. 647 1 k.c. i na zasadzie art. 5 k.c. nie powinno korzystać z ochrony. Ponadto pozwany zarzucił bezzasadność roszczenia o odsetki za okres od dnia 02 stycznia 2015 r. do dnia 02 marca 2015 r. podnosząc, iż z art. 647 1 k.c. nie wynika, aby inwestor i generalny wykonawca ponosili solidarną odpowiedzialność wobec podwykonawcy za należności uboczne w tym samym zakresie jak podmiot zobowiązany do tego z umowy.

Zarządzeniem z dnia 05 lipca 2016 r. Sąd zawiadomił o terminie rozprawy (...) Sp. z o.o. w B. oraz D. D., doręczając im odpowiedź na pozew zawierającą ich wezwanie do udziału w sprawie. W/w podmioty nie zgłosiły swojego przystąpienia do strony jako interwenient uboczny.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 04 października 2013 r. pomiędzy Zakładem Karnym w G., a konsorcjum firm: lider (...) Sp. z o.o. w B. i partner D. D., została zawarta umowa o robot budowlane Nr D. -01/10/2013, której przedmiotem była realizacja zadania w postaci budowy budynku administracji w Zakładzie Karnym w G..

W rozdziale 8 w § 33 zastrzeżono, iż część robót objętych umową może być wykonana przy pomocy podwykonawców. Do zawarcia przez podwykonawcę umowy z dalszym podwykonawcą wymagana jest zgoda Zamawiającego i Wykonawcy.

Zgodnie z § 34 umowy, wykonawca w ciągu 7 dni od dnia podpisania umowy przedstawi zamawiającemu projekt umowy z podwykonawcą. Projekt umowy musi zawierać zestawienie robót realizowanych przez podwykonawcę oraz wartość tych robót. Jeżeli zmawiający w terminie 3 dni od przedstawienia mu przez podwykonawcę projektu umowy nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń uważa się że wyraził zgodę na zawarcie umowy.

Zamawiający może wstrzymać płatność do czasu przedłożenia mu przez Wykonawcę dowodów opłacenia faktur podwykonawców, za roboty wchodzące w skład części robót, której płatność dotyczy. W przypadku niezapłacenia przez Wykonawcę należności podwykonawców Zamawiający jest upoważniony do zapłaty faktur podwykonawców, jeżeli wykonane przez nich roboty zostały należycie wykonane i odebrane. W takim wypadku wpłaty te zostaną potrącone ze zobowiązania Zamawiającego wobec Wykonawcy (§ 36 umowy).

W dniu 17 września 2014 r. zawarty został aneks do umowy o roboty budowlane z dnia 04 października 2013 r. dotyczący zmiany przedstawiciela wykonawcy na budowie.

dowód: umowa o roboty budowlane karta 98-108 akt,

aneks do umowy o roboty budowlane karta 110 akt,

W dniu 17 czerwca 2014 r. pomiędzy (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. – jako wykonawcą, a S. S. – jako podwykonawcą, została zawarta umowa o roboty budowalne, na mocy której wykonawca zlecił podwykonawcy wykonanie instalacji sanitarnych w ramach zadania pn „Budowa budynku administracji w Zakładzie Karnym w G.” zgodnie ze specyfikacją istotnych warunków zamówienia, dokumentacją techniczną wykonania i odbioru robót budowlanych i zasadami wiedzy technicznej.

Aneksem do przedmiotowej umowy z dnia 22 sierpnia 2014 r. strony zmieniły zapisy § 5 umowy.

dowód: umowa z dnia 16 czerwca 2014 r, karta 45-51 akt,

aneks (...) z dnia 22 sierpnia 2014 r. karta 52 akt,

Pismem z dnia 09 czerwca 2014 r. Wykonawca tj. konsorcjum firm (...) Sp. z o.o. i D. D. dokonał zgłoszenie Inwestorowi S. S. jako podwykonawcę robót instalacyjnych branży sanitarnej w ramach zadania pn „Budowa budynku administracji w Zakładzie Karnym w G.”.

Pozwany nie zgłosił sprzeciwu ani zastrzeżeń w przedmiocie zawarcia umowy z podwykonawcą S. S., dopuszczając go do wykonywania prac na terenie Zakładu Karnego w G. i czyniąc z nim szczegółowe ustalenia w tymże zakresie. Powód przystąpił do wykonania zleconych mu prac, wystawiając generalnemu wykonawcy za poszczególne etapy wykonanych robót faktury.

dowód: zgłoszenie podwykonawcy wraz z załącznikami karta 53-55 akt,

zeznania świadka D. K. karta 233 (00:05:12 nagrania),

zeznania świadka A. D. karta 233 (00:12:14 nagrania),

zeznania powoda S. S. karta 234-235 akt (00:52:05 nagrania),

wydruki email karta 24, 26, 28, 31-233 akt,

projekty karta 25, 29-30, 34-36 akt

Pismem z dnia 21 sierpnia 2014 r. (...) Sp. z o.o. zwrócił się do Zakładu Karnego w G. o wykonanie dyspozycji płatności na rzecz wymienionych podwykonawców, w tym na rzecz powoda S. S. z tytułu faktury (...) z dnia 21 sierpnia 2014 r. na kwotę 56.527,97 zł.

Pismem z dnia 20 września 2014 r. (...) Sp. z o.o. zwrócił się do Zakładu Karnego w G. o wykonanie dyspozycji płatności na rzecz wymienionych podwykonawców, w tym na rzecz powoda S. S. z tytułu faktury (...)//2014 z dnia 30 września 2014 r. na kwotę 40.736,30 zł.

dowód: wniosek dyspozycji płatności karta 37-38 akt,

oświadczenia karta 39 akt,

faktura Nr (...) karta 40 akt,

potwierdzenie przelewu karta 41 akt,

wniosek dyspozycji płatności karta 142-143 akt,

informacja o przelewach karta 144 akt,

Umową cesji z dnia 18 września 2014 r. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. przeniósł na rzecz A. D. wierzytelności wynikające z wynagrodzenia pozostałego do fakturowania za roboty budowlane wykonane w ramach umowy Nr (...) z dnia 04 października 2013 r. pn. „Budowa budynku administracji w Zakładzie Karnym w G.” w wysokości 1.175,08 brutto należne od Zakładu Karnego w G. wraz ze wszelkimi związanymi z tym wierzytelnościami i prawami, z wyłączeniem obowiązków z tytułu gwarancji i rękojmi.

dowód: cesja z dnia 18 września 2014 r. karta 184 akt

W dniu 01 grudnia 2014 r. dokonano, bez zastrzeżeń, końcowego odbioru robót przyłącza centralnego ogrzewania w stali metoda spawania gazowego w istniejącym budynku Zakładu Karnego w G.. W tym samym z dniu w związku z wykonaniem w/w robót powód wystawił wobec (...) Sp. z o.o. w B. fakturę Nr (...), obejmującą kwotę 5.036,38 zł z terminem płatności określonym na dzień 31 grudnia 2014 r.

Przedmiotowa należność nie została zapłacona.

dowód: faktura Nr (...) karta 56 akt,

protokół końcowego odbioru robót karta 57 akt,

zeznania świadka A. D. karta 233 (00:12:14 nagrania),

zeznania powoda S. S. karta 234-235 akt (00:52:05 nagrania),

W dniu 08 stycznia 2015 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym W. M. D. zawiadomił Zakład Karny w G. o zajęciu w sprawie egzekucyjnej sygn. akt Km (...)z wniosku uprawnionego (...) sp. z o.o. w celu zabezpieczenia od obowiązanego A. D. wierzytelności z tytuł cesji wierzytelności dokonanej przez (...) Sp. z o.o.

dowód: zawiadomienie o zajęciu wierzytelności karta 185 akt,

W dniu 21 stycznia 2015 r. pomiędzy (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B., a S. S. doszło do końcowego odbioru robót w ramach umowy na wykonanie robót budowlanych z dnia 17 czerwca 2014 r. Odnośnie wykonanych prac nie zgłoszono żadnych uwag bądź zastrzeżeń.

Z tytułu wykonania instalacji sanitarnych w ramach inwestycji budowy budynku administracji Zakładu Karnego w G. – etap 4 ostatni powód S. S. w dniu 21 stycznia 2015 r. wystawił wobec (...) Sp. z o.o. fakturę Nr (...) na kwotę 47.125,62 zł z terminem płatności określonym na dzień 20 lutego 2015 r.

Przedmiotowa należność nie została zapłacona.

dowód: protokół końcowego odbioru robót karta 15 akt,

faktura Nr (...) karta 58 akt,

zeznania świadka D. K. karta 233 (00:05:12 nagrania),

zeznania świadka A. D. karta 233 (00:12:14 nagrania)

W dniu 30 lipca 2015 r. pomiędzy pozwanym, a wykonawcą doszło do końcowego odbioru robót.

Z tytułu opóżnienia w wykonaniu zleconych robót Zakład Karny w G. naliczył Wykonawcy kary umowne, które zostały potrącane z wierzytelnościami Wykonawcy z tytułu wykonania umowy o roboty budowlane. W wykonaniu zajęcia komorniczego, po dokonaniu potrąceń wierzytelności z tytułu kar umownych, Zakład Karny w G. przekazał Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w Wodzisławiu Śląskim kwotę 201.911.73 zł.

dowód: protokół końcowego odbioru robót karta 16-17 akt, 111 akt ,

pisma Zakładu Karnego w G. wraz z notami księgowymi karta 172- 183 akt,

pismo Komornika Sądowego karta 187 akt,

pismo Zakładu Karnego w G. karta 186 akt,

Pismem z dnia 23 lutego 2015 r., wobec braku zapłaty wynagrodzenia przez generalnego wykonawcę, S. S. wezwał pozwanego do zapłaty łącznie kwoty 94.722,34 zł. Przedmiotowe wezwania zostało ponowione pismem z dnia 27 sierpnia 2015 r.

dowód: wezwanie do zapłaty karta 19 akt,

wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem nadania karta 20 -21 akt,

Powód S. S. współpracował wcześniej z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. przy realizacji inwestycji, w tym również w trybie zamówień publicznych. Pomiędzy stronami w dniu 08 września 2014 r. celem zabezpieczenia wcześniejszych zobowiązań zawarta została umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie.

dowód: umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie karta 205-206 akt,

zeznania świadka A. D. karta 233 (00:12:14 nagrania),

zeznania powoda S. S. karta 234-235 akt (00:52:05 nagrania),

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo w przeważającej części zasługuje na uwzględnienie

Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów, których prawdziwości i wiarygodności nie kwestionowała żadna ze stron i które również w ocenie Sądu nie budziły wątpliwości. Sąd dał także wiarę zeznaniom świadków F. G., D. K., A. D. oraz zeznaniom powoda S. S., albowiem przedmiotowe zeznania były rzeczowe, logiczne, spójne, ponadto wzajemnie ze sobą korespondowały, znajdując dodatkowo potwierdzenie w dowodach z dokumentów.

Natomiast zeznania M. U. w istocie nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, albowiem świadek nie miał wiedzy na okoliczność zawarcia i wykonania umowy, dopuszczenia powoda do prowadzenia prac, braku sprzeciwu pozwanego, prawidłowości wykonanych przez powoda prac.

Sąd oddalił zgłoszony przez stronę pozwaną w odpowiedzi na pozew i rozszerzony na rozprawie z dnia 08 listopada 2016 r. / karta 87 akt, karta 234 akt / wniosek o zwrócenie się przez Sąd do Urzędu Miasta w C. i Urzędu Miasta w W. o udzielenie informacji, czy (...) Sp. z o.o. w B. wykonywała zamówienia publiczne na rzecz Gminy C. i Urzędu Miasta w W., czy podwykonawcą przy ich wykonaniu był S. S., a jeśli tak to czy inwestycja została wykonana w terminie, czy inwestor wypłacał na rzecz S. S. jakiekolwiek kwoty na podstawie przepisu art. 647 1 k.c., czy w skutek takiej wypłaty doszło do wypłacenia w ramach realizacji inwestycji kwoty większej niż przewidziana umową oraz wskazanie okresu realizacji i czy następowały cesje wierzytelności na rzecz podmiotów nie będących podwykonawcami. W ocenie Sądu przedmiotowe środki dowodowe nie byłby przydatne do stwierdzenia wywodzonej z nich okoliczności w postaci nadużycia przez powoda przysługującego mu prawa. Ewentualne bowiem ustalenie na podstawie wnioskowanych źródeł dowodowych, iż w ramach tychże inwestycji miała miejsce wypłata wynagrodzenia na rzecz powoda w trybie art. 647 1 k.c., w jakikolwiek sposób nie przesądza i nie stanowi dowodu na okoliczność nadużycia przez powoda prawa w niniejszym postępowaniu.

W sprawie bezsporny jest fakt wykonywania przez powoda - jako podwykonawcy - prac w ramach realizowanego na rzecz inwestora - Zakładu Karnego w G. przez wykonawcę - konsorcjum (...). o.o. w B. i D. D., zadania pod nazwą: „Budowa budynku administracji w Zakładzie Karnym w G.”. Nie ulega również wątpliwości, iż pozwany nie zgłosił sprzeciwu bądź zastrzeżeń odnośnie zawarcia przez generalnego wykonawcę umowy z S. S., a podwykonawcę dopuszczono do wykonywania uzgodnionych prac, które wykonane zostały w sposób zgodny z umową i odebrane bez uwag i zastrzeżeń. Z tytułu zrealizowanych prac na rzecz powoda powstały wierzytelności objęte między innymi fakturą VAT nr: 2/12/2014 r. z dnia 01 grudnia 2014 r. na kwotę 42.560,34 zł i nr 3/12/2014 z dnia 01 grudnia 2014 r. na kwotę 5.036,38 zł, które nie zostały uregulowane ani przez generalnego wykonawcę ani też przez pozwanego. Poza sporem pozostawała także okoliczność naliczenia przez pozwanego generalnemu wykonawcy kar umownych z tytułu opóźnień w realizacji inwestycji i dokonania następnie ich potrącenia z wynagrodzenia wykonawcy, zawarcie przez (...) Sp. z o.o. cesji przysługujących mu od inwestora wierzytelności na rzecz A. D. oraz zaspokojenia przez pozwanego należności przysługujących generalnemu wykonawcy.

Natomiast spór w rozpoznawanej sprawie sprowadza się do oceny zasadności skierowania do pozwanego Skarbu Państwa – Dyrektora Zakładu Karnego w G. jako inwestora, żądania zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy S. S. za wykonane prace, a to wobec braku zapłaty przedmiotowego wynagrodzenia przez generalnego wykonawcę.

Na wstępie wskazać należy, iż w niniejszej sprawie zastosowanie znajdują przepisy ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy o roboty budowalne nr Dw 01/10/2013 z dnia 04 października 2013 r., a zatem przed wprowadzeniem regulacji art. 143 a–143d, która weszła w życie z dniem 24 grudnia 2013 r. Zgodnie bowiem z art. 2 ust.2. ustawy z dnia 8 listopada 2013 r. o zmianie ustawy - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z dnia 9 grudnia 2013 r.) do umów w sprawach zamówień publicznych zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

Stosownie do art. 139 ust. 1 w/w ustawy, do umów w sprawach zamówień publicznych, zwanych dalej "umowami", stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej.

Z kolei zgodnie z art. 647 1 § 1 k.c. w umowie o roboty budowlane, o której mowa w art. 647 , zawartej między inwestorem a wykonawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców.

§ 2. Do zawarcia przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora. Jeżeli inwestor, w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy.

§ 3. Do zawarcia przez podwykonawcę umowy z dalszym podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora i wykonawcy. Przepis § 2 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.

§ 4. Umowy, o których mowa w § 2 i 3, powinny być dokonane w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

§ 5. Zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę.

§ 6. Odmienne postanowienia umów, o których mowa w niniejszym artykule, są nieważne.

Celem wprowadzenia art. 647 1 k.c. była ochrona podwykonawców przed nierzetelnymi kontrahentami, którzy powierzają im wykonanie zobowiązania wynikającego z umowy o roboty budowlane i nie płacą im wynagrodzenia. W takiej sytuacji podwykonawca, w świetle ogólnych zasad, miałby roszczenie wyłącznie względem swojego kontrahenta. W związku z tym, że podwykonawcy robót budowlanych mieli znaczne trudności w dochodzeniu roszczenia o zapłatę wynagrodzenia od ich kontrahentów, ustawodawca umożliwił im dochodzenie roszczenia o zapłatę wynagrodzenia także względem inwestora i wykonawcy, którzy z mocy art. 647 1 § 5 k.c. ponoszą solidarną odpowiedzialność z kontrahentem podwykonawcy za zapłatę wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane.

Przesłankami powstania solidarnej odpowiedzialności, zgodnie z art. 647 1 § 4 k.c. jest po pierwsze zachowanie formy pisemnej pod rygorem nieważności dla umów zawieranych z podwykonawcami, o których mowa w § 2 i 3. Po drugie, art. 647 1 k.c. przewiduje konieczność uzyskania zgody inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy z podwykonawcą (§ 2), przy czym zgoda, o której mowa w art. 647 1 § 2 k.c., nie podlega rygorom co do formy wynikającym z art. 63 § 2 k.c. i może być wyrażona w dowolny sposób, należycie ją ujawniający, nawet wtedy, gdy odnosi się do czynności prawnej, której ważność wymaga zachowania formy szczególnej (B. K. , Uwagi, s. 23 i 24; A. M., Przesłanki, s. 78–79; G. W., W kwestii, s. 136; M. P., Uwagi, s. 86–87).

W świetle powołanych przepisów, w ocenie Sądu żądanie powoda zasługuje na uwzględnienie, a to z uwagi na realizację przesłanek solidarnej odpowiedzialności Skarbu Państwa – Dyrektora Zakładu Karnego w G. - jako inwestora - za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia za wykonane przez niego roboty budowlane. Skoro bowiem umowa o roboty budowlane zawarta została we właściwej formie, inwestor wyraził zgodę na zawarcie przez wykonawcę umowy z podwykonawcą, podwykonawca wykonał uzgodnione prace za które, pomimo ich odbioru bez zastrzeżeń, generalny wykonawca nie zapłacił należnego podwykonawcy wynagrodzenia, to tym samym stwierdzić należy, iż w trybie art. 647 1 § 5 k.c. za zapłatę przedmiotowego wynagrodzenia solidarną odpowiedzialność ponosi pozwany inwestor. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, iż w istocie niniejsze przesłanki solidarnej odpowiedzialności inwestora nie były w toku postępowania kwestionowane. Skarb Państwa nie podnosił bowiem ani zarzutów co do formy i treści zawartych umów, zgody na zawarcie umowy z podwykonawcą, ani też co do jakości i terminowości robót wykonanych przez podwykonawcę, wysokości naliczonego przez powoda wynagrodzenia za wykonane praca oraz braku uregulowania przez wykonawcę wierzytelności wobec powoda.

Natomiast wbrew twierdzeniom pozwanego, dla oceny roszczeń powoda bez znaczenia pozostaje kwestia dokonanych pomiędzy inwestorem a generalnym wykonawcą rozliczeń. W orzecznictwie ugruntowane jest stanowisko, iż odpowiedzialność solidarna inwestora z art. 647 1 § 5 k.c. jest odpowiedzialnością typu gwarancyjnego za cudzy dług, powstającą z mocy ustawy, a inwestor na jej podstawie może być zobowiązany nawet do dwukrotnej zapłaty wynagrodzenia za te same roboty budowlane; raz wobec wykonawcy na podstawie zawartej z nim umowy, a drugi raz wobec podwykonawcy na podstawie (...) § 5 k.c. ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2016 r. IV CSK 179/15 LEX nr 1977937). Zapłata wykonawcy wynagrodzenia nie wyłącza odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy na podstawie art. 647 1 § 5 k.c. Przesłanką tej surowej odpowiedzialności ciążącej na osobie trzeciej za cudzy dług jest przede wszystkim niezapłacenie wynagrodzenia za wykonane dzieło lub usługi przez zobowiązanego umownie, tj. wykonawcę. Odpowiedzialność inwestora - solidarna z mocy wyraźnego przepisu (art. 647 1 § 5 w związku z art. 369 k.c.) - utrzymuje się aż do zaspokojenia wierzyciela w tym wypadku podwykonawcy (art. 366 § 2 k.c.). Wymaga podkreślenia, że mimo tej samej przyczyny gospodarczej zapłaty wynagrodzenia wykonawcy i podwykonawcy, tj. wykonania określonego zadania wchodzącego w skład robót budowlanych, odpowiedzialność inwestora wobec wykonawcy i wobec podwykonawcy wynika z dwóch różnych zobowiązań. Wskazany skutek solidarności dłużników nie pozwala stwierdzić braku podstaw do zwolnienia się inwestora od odpowiedzialności na podstawie zarzutu, że zaspokoił wykonawcę, tj. wierzyciela z innego stosunku zobowiązaniowego. Ustawodawca przyjął, że roszczenie regresowe (art. 376 k.c.) stanowi odpowiedni środek wyrównywania ewentualnego uszczerbku wynikającego z podwójnej zapłaty za to samo zadanie ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2006 r. III CZP 36/06 OSNC 2007/4/52, OSP 2007/7-8/86, Biul.SN 2006/6/6, M.Prawn. 2007/18/1013).

W szczególności Sąd nie podziela twierdzeń pozwanego, iż zaspokojenie wierzytelności generalnego wykonawcy poprzez zapłatę na rzecz osoby trzeciej, zgodnie z umową cesji wierzytelności oraz w wyniku przekazania wierzytelności zajętej przez Komornika Sądowego w postępowaniu egzekucyjnym, niweczy żądanie pozwu. Jak już wskazywano, następstwem zgody inwestora na zawarcie umowy między wykonawcą a podwykonawcą jest powstanie po jego stronie ustawowej, solidarnej odpowiedzialności za cudzy (wykonawcy) dług. Odpowiedzialność ta ma charakter gwarancyjny, gdyż nie jest wynikiem wspólnej lub jednakowej sytuacji dłużników, ani udziału w odpowiedzialności za tę samą szkodę, tylko - powstając z mocy przepisu szczególnego ius cogens - prowadzi do dodatkowej gwarancji uzyskania świadczenia przez wierzyciela. Istotną cechą tej solidarności nie jest zobowiązanie inwestora do spełnienia świadczenia, tylko ponoszenie przez niego odpowiedzialności za spełnienie świadczenia ( verba legis: za zapłatę wynagrodzenia) przez wykonawcę. Innymi słowy inwestor w istocie nie jest współdłużnikiem w wykonaniu zobowiązania. Wynikają stąd znaczące różnice sytuacji prawnej inwestora i wykonawcy, w szczególności ich obowiązki (powinne zachowania) nie muszą być identyczne, a stosunki wewnętrzne wynikające z umowy inwestor - wykonawca oraz postanowienia wykraczające poza świadczenie ciążące na wykonawcy z umowy wykonawca - podwykonawca pozbawione są znaczenia prawnego dla przedmiotu i zakresu odpowiedzialności inwestora. Tym samym „techniczny” sposób uregulowania wierzytelności przysługującej generalnemu wykonawcy (poprzez zapłatę na rzecz podmiotu trzeciego, na który wykonawca przelał przysługującą mu od inwestora wierzytelność lub też przekazanie należności komornikowi w związku z zajęciem wierzytelności w postępowaniu egzekucyjnym) w istocie nie ma wpływu na odpowiedzialność inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy w trybie art. 647 1 § 5 k.p.c. Bez względu na wewnętrze ustalenia co do sposobu płatności jest to w dalszym ciągu rozliczenie wierzytelności inwestora wobec generalnego wykonawcy, nie wywołujące skutku wobec podwykonawcy. Ponownie podkreślić trzeba, iż odpowiedzialność inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy jest niezależna od zaspokojenia roszczeń wobec samego wykonawcy. Zdaniem Sądu, wykładania przepisu art. 647 1 k.c. nie pozostawia w tejże kwestii jakichkolwiek wątpliwości, zaś ewentualne zastrzeżenia doktrynalne podważające prawidłowość i celowość zastosowania przez ustawodawcę konstrukcji solidarności dłużników, nie mogą podważyć przedmiotowego sformułowania i nie podlegają kontroli sądowej.

Odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia powodowi nie wyłącza także okoliczność naliczenia generalnemu wykonawcy kar umownych za opóźnienie. W toku niniejszego postępowania zarówno sposób, jak i terminowość wykonania robót budowlanych przez S. S. nie był w ogóle kwestionowany, pozwany nie zarzucał iż to właśnie w związku ze sposobem wykonania prac przez powoda naliczył generalnemu wykonawcy kary umowne, a tym samym przedmiotowa kwestia jako stosunek wewnętrzy pomiędzy inwestorem a generalnym wykonawcą w analizowanej sprawie pozostawała bezprzedmiotowa.

W ocenie Sądu na uwzględnienie nie zasługiwał również zarzut nadużycia przez powoda przysługującego mu prawa. Stosownie do art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Przepis art. 5 k.c. ma charakter wyjątkowy i może mieć zastosowanie w przypadku nadużycia prawa przez osobę korzystającą z przysługującego jej formalnie uprawnienia. Istnieje wszak domniemanie, że osoba uprawniona korzysta z przysługującego jej prawa podmiotowego w sposób legalny, tj. zasługujący na ochronę prawną. Kwestionujący takie uprawnienie obowiązany jest wykazać racjonalne przesłanki swojej kontestacji (art. 6 k.c.; por. wyr. SN z 9.7.2008 r., V CSK 43/08, L.; podobnie w wyr. SN z 19.12.2007 r., V CSK 315/07, L.). Oznacza to, że pozwany ma obowiązek podnieść zarzut nadużycia prawa i udowodnić w toku postępowania, że występują szczególne okoliczności, uzasadniające nieudzielenie ochrony prawnej uprawnionemu. Za niedopuszczalne, co do zasady, należy uznać działanie w tym zakresie sądu z urzędu (por. wyr. SN z 28.10.2003 r., I CK 222/02, L.; odmiennie w wyr. SN z 23.5.2013 r., IV CSK 66/12, L.).

Istotnym elementem konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego jest także to, że w wyniku jej zastosowania nie może dojść do utraty prawa. W orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że poprzez zastosowanie art. 5 k.c. prawo podmiotowe może zostać pozbawione ochrony jedynie przez pewien czas ( por. np. wyr. SN z 27.5.1999 r., II CKN 337/98, OSN 1999, Nr 12, poz. 214; wyr. SN z 22.5.2002 r., I CKN 1567/99, OSN 2003, Nr 7–8, poz. 109; orz. SN z 20.6.2002 r., I CKN 742/00, L. i wyr. SN z 6.1.2005 r., III CK 129/04, Prok. i Pr. 2005, Nr 7–8, poz. 52).

Powszechnie przyjmuje się, iż art. 5 KC nie może znaleźć zastosowania w sytuacji, gdy za pomocą innych przepisów prawnych można osiągnąć ten sam lub nawet lepszy skutek. Zgodnie z poglądem utrwalonym w orzecznictwie i doktrynie, konstrukcja nadużycia prawa jest wyłączona, gdy w inny sposób można zabezpieczyć interesy osoby dotkniętej nieprawidłowym postępowaniem drugiej strony ( por. K. Pietrzykowski, Glosa do wyroku SN z 4.2.1985 r., IV CR 557/84, NP 1986, Nr 10, s. 112).

Przez zasady współżycia społecznego rozumie się – w myśl dominującego w doktrynie poglądu – oceny moralne wyrażone w postaci uzasadnionych przez te oceny norm postępowania (norm moralnych), regulujących postępowanie jednych osób wobec innych. Ocena moralna to przeżycie polegające na udzieleniu aprobaty lub dezaprobaty jakiemuś czynowi ludzkiemu ze względu na to, w jakim stopniu przyczynia się ono do sprawiedliwego dobra innych ludzi. Poszczególne normy moralne stanowią zatem konkretyzacje naczelnego nakazu moralnego, opierającego się na aprobacie takiego postępowania, które jest dyktowane sprawiedliwą życzliwością wobec innych ludzi. Natomiast klauzula społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa uważana jest za przejaw funkcjonalnego ujmowania praw podmiotowych. Ma ona wyrażać preferencję ustawodawcy dla takiego korzystania z praw podmiotowych, które służy osiągnięciu celów społecznych i ekonomicznych, dla jakich dany typ prawa podmiotowego został powołany.

W ocenie Sądu, w świetle zebranego materiału dowodowego, wytoczenie przez S. S. opartego na przepisie art. 647 1 k.c. powództwa o zapłatę przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Zakładu Karnego w G. nie sposób uznać za nadużycie prawa. Na wstępie podkreślenia wymaga, iż ustawodawca celowo i świadomie wprowadził do przepisów kodeksu cywilnego surową regulację rozszerzającą podmiotowo zakres odpowiedzialności za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, mając na względzie właśnie ochronę ich praw do uzyskania zapłaty na wykonane roboty budowlane. Założeniem przepisu jest eliminacja sytuacji, w których podwykonawcy robót budowlanych, zleconych przez generalnego wykonawcę, pozbawieni zostają zapłaty wynagrodzenia, a z takim przypadkiem mielibyśmy doczynienia w analizowanej sprawie.

Co więcej, o nadużyciu prawa można mówić wyłącznie wówczas, gdy zachowanie się osoby uprawnionej może być oceniane jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa. Nie można natomiast stosować art. 5 k.c. wówczas, gdy potrzeba ochrony drugiej strony stosunku prawnego nie ma żadnego związku z działaniem lub zaniechaniem uprawnionego ( zob. K. Pietrzykowski, w: K. Pietrzykowski, KC. Komentarz, t. 1, 2011, art. 5 , Nb 30 i n. i cytowane tam niepublikowane orzeczenia SN). Ponadto orzecznictwo i część doktryny formułuje tzw. zasadę czystych rąk, w myśl której na nadużycie prawa nie może powoływać się podmiot, który sam zachowuje się w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego ( tak m.in. wyr. SN z 4.1.1979 r., III CRN 273/78, L.; wyr. SN z 9.3.1972 r., III CRN 566/71, L. ). Podkreśla się również, iż, konstrukcja nadużycia prawa jest wyłączona, gdy w inny sposób można zabezpieczyć interesy osoby dotkniętej nieprawidłowym postępowaniem drugiej strony (por. K. Pietrzykowski, Glosa do wyroku SN z 4.2.1985 r., IV CR 557/84, NP 1986, Nr 10, s. 112).

Zdaniem Sądu, w istocie powód nie miał żadnego wpływu na aktualizację solidarnej odpowiedzialności inwestora za zapłatę należnego mu wynagrodzenia, a to z tego względu, iż to pozwany będąc odpowiedzialny za spełnienie świadczenia tj. za zapłatę wynagrodzenia przez wykonawcę, nie dochował w tymże zakresie należytej staranności, co skutkowało uruchomieniem jego rozszerzonej odpowiedzialności. Podkreślenia wymaga, iż umowie o roboty budowlane z dnia 04 października 2013 r. wprost przewidziano tryb zabezpieczenia przed koniecznością podwójnej zapłaty wynagrodzenia za roboty budowlane w trybie art. 647 1 k.c. Otóż w § 36 umowy zastrzeżono, iż Zamawiający może wstrzymać płatność do czasu przedłożenia mu przez Wykonawcę dowodów opłacenia faktur podwykonawców, za roboty wchodzące w skład części robót, której płatność dotyczy. W przypadku niezapłacenia przez Wykonawcę należności podwykonawców Zamawiający jest upoważniony do zapłaty faktur podwykonawców, jeżeli wykonane przez nich roboty zostały należycie wykonane i odebrane. W takim wypadku wpłaty te zostaną potrącone ze zobowiązania Zamawiającego wobec Wykonawcy. Jak wynika z niekwestionowanych w tymże zakresie zeznań świadka A. D. / vide:00:37:10 nagrania/, przedmioty tryb był stosowany przez pozwanego przy realizacji tejże inwestycji, inwestor zastosował go wobec należności (...), a zatem nie ulega wątpliwości, iż był on pozwanemu znany.

Pomimo zatem zastrzeżonej umownie możliwości wstrzymania się z płatnością należności wykonawcy lub też dokonania zapłaty faktur bezpośrednio podwykonawcy, pozwany nie skorzystał przedmiotowego mechanizmu, rozliczając się wyłącznie z generalnym wykonawcą. Z materiału dowodowego wynika, iż pozwany nie żądał od wykonawcy ani dowodu zapłaty faktur na rzecz S. S., ani też chociażby oświadczenia iż w/w należności zostały faktycznie już uregulowane. W konsekwencji, wobec braku zapłaty przez wykonawcę należności S. S. za wykonane roboty, zgodnie z przepisem art. 647 1 § 5 k.c.

Ponadto zauważyć trzeba, iż pozwany nie zostaje pozbawiony prawa do wyrównywania ewentualnego uszczerbku wynikającego z podwójnej zapłaty, albowiem przysługuje roszczenie regresowe (art. 376 k.c.).

W tym stanie rzeczy, z uwagi na brak wpływu powoda za odpowiedzialność pozwanego oraz możliwość zabezpieczenia przez pozwanego własnych interesów w inny sposób, w ocenie Sądu w analizowanym przypadku konstrukcja nadużycia prawa jest niedopuszczalna.

Reasumując poczynioną część rozważań, z uwagi na powołane powyższej okoliczność na podstawie art. 647 1 § 5 k.c., Sąd uwzględniając żądanie pozwu zasądził od pozwanego Skarbu Państwa – Dyrektora Zakładu Karnego w G. na rzecz powoda S. S. kwotę 52.161,40 zł.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie odsetek ustawowych za opóźnienie znajduje uzasadnienie w przepisie art. 647 1 § 5 k.c. do wynagrodzenia należnego podwykonawcy od wykonawcy, w związku z czym nie obejmuje odsetek za opóźnienie powstałe po stronie wykonawcy. W konsekwencji inwestor względem podwykonawcy odpowiada jedynie za własne opóźnienie w zapłacie należnego mu wynagrodzenia. Artykuł 647 1 § 5 k.c. ma charakter wyjątkowy i niedopuszczalne jest dokonywanie jego wykładni rozszerzającej ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2012 r. IV CSK 91/12 LEX nr 1275009, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 31 grudnia 2015 r. I ACa 851/15 LEX nr 1956870, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 kwietnia 2016 r. VI ACa 434/15 LEX nr 2073848).

W świetle powyższego uznać należy, iż pozwany może ponosić odpowiedzialność wyłącznie za własne opóźnienie w zapłacie wynagrodzenia podwykonawcy, nie zaś za opóźnienie generalnego wykonawcy, którego datę początkową powód określił na dzień 21 luty 2015 r., jako dzień następujący po terminie płatności określonym w fakturze nr (...). W ocenie Sądu od wskazanej powyższej daty nie można mówić o opóźnieniu w stosunku do pozwanego, albowiem w tejże dacie nie miał on jeszcze wiedzy o niewykonaniu zobowiązania zapłaty przez generalnego wykonawcę. Dopiero pismem z dnia 23 lutego 2015 r. / vide: karta 29 akt/ pozwany został wezwany do zapłaty należności objęty pozwem w związku z brakiem zapłaty przez generalnego wykonawcę. Zgodnie z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Biorąc pod uwagę zwykły tok czynności, w ocenie Sądu, przez niezwłoczne spełnienie świadczenia należy w niniejszej sprawie uznać jego spełnienie w terminie 7 dni, co mając na względzie datę wezwania do zapłaty uzasadnia przyjęcie - jako daty początkowej roszczenia odsetkowego - datę 03 marca 2015 r. (dzień następny po upływie 7 dni od dnia wezwania do zapłaty). Wskazać przy tym trzeba, iż pozwany nie kwestionował daty wezwania do zapłaty, w szczególności nie powoływał się na inną, aniżeli dzień 23 lutego 2015 r., datę doręczenia wezwania do zapłaty, wobec czego Sąd powyższe ustalenia poczynił w oparciu o przedstawiony przez strony materiał dowodowy, oddalając w pkt II wyroku dalej idące powództwo w przedmiocie odsetek.

Z kolei rozstrzygnięcie o kosztach postępowania uzasadnia brzmienie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Przy czym Sąd uznał powoda za stronę wygrywającą sprawę w całości, jako że zakres w jakim powództwo zostało oddalone dotyczył jedynie daty początkowej żądania odsetek od kwoty należności głównej. Na zasądzoną od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9.826,00 zł składała się: opłata sądowa od pozwu w kwocie 2.609,00 zł, koszty zastępstwa procesowego w wysokości 7.200,00 zł zgodnie z § 2 pkt 6 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800) w brzmieniu przed nowelizacją, która weszła w życie dnia 27 października 2016 r., opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

Orzeczenie zawarte w pkt IV wyroku uzasadnia brzmienie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i obejmuje kwotę 250,74 zł wypłaconą postanowieniem z dnia 07 listopada 2016 r. /karta 227 akt/ z sum budżetowych Skarbu Państwa tytułem zwrotu kosztów podróży świadka.

Mając na względzie powołane okoliczności, na podstawie wskazanych przepisów, orzeczono jak w sentencji wyroku.