Wyrok SA we Wrocławiu z 28 sierpnia 2012 r. w sprawie o emeryturę.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Świdnicy wyrokiem dnia 3 kwietnia 2012 r. oddalił odwołanie wnioskodawcy T. Ł. od decyzji strony pozwanej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. z dnia 13 stycznia 2012 r. w przedmiocie prawa do emerytury i zasądził od wnioskodawcy na rzecz strony pozwanej kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego .

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca T. Ł. ur. (...) złożył po raz pierwszy u strony pozwanej wniosek o emeryturę w dniu 02.07.2010 r. Decyzją z dnia 02.09.2010 r. odmówiono wnioskodawcy prawa do żądanego świadczenia albowiem na dzień 01.01.1999 r. wnioskodawca nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych a nadto nie rozwiązał stosunku pracy. Odwołanie wnioskodawcy od tej decyzji zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 20 października 2010 r.

Z kolejnym wnioskiem o emeryturę wnioskodawca wystąpił w dniu 29.12.2011 r. Wobec braku zmiany okoliczności zaskarżoną decyzją z dnia 13.01.2012 r. strona pozwana odmówiła wnioskodawcy prawa do emerytury.

Przy tak poczynionych ustaleniach Sąd I instancji uznał, że odwołanie wnioskodawcy nie zasługiwało na uwzględnienie. Warunki nabycia prawa do spornej emerytury określają przepisy art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Wszystkie wymienione w tym przepisie przesłanki dla nabycia prawa do emerytury, muszą być spełnione łącznie. Oznacza to, że oprócz wymaganego przepisami wieku emerytalnego i okresów składkowych nieskładkowych oraz pracy w warunkach szczególnych niezbędne jest wykazanie pozostałych warunków w postaci nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy.

Wnioskodawca nie spełnia wszystkich wskazanych warunków przewidzianych wyżej cytowanymi przepisami albowiem nie rozwiązał stosunku pracy i nadal kontynuuje zatrudnienie.

Żądanie wnioskodawcy nie podlegało uwzględnieniu, w szczególności w zakresie ustalenia, że spełnia warunek zatrudnienia co najmniej 15−letniego w warunkach szczególnych.

Sąd I instancji wskazał, że orzeka wyłącznie o prawie do świadczenia i uwzględnia stan faktyczny istniejący w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę , ewentualnie stan istniejący w chwili wydania wyroku. Skoro zatem wnioskodawca nie spełniał warunków do przyznania prawa do emerytury tak na dzień złożenia wniosku w organie rentowym jak i na dzień wydania wyroku w sprawie, nie istniały podstawy do zmiany zaskarżonej decyzji, co skutkowało oddaleniem odwołania.

Apelację od powyższego wyroku złożył wnioskodawca, zarzucając: sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału, która miała wpływ na treść rozstrzygnięcia przez przyjęcie, że w przedmiotowej sprawie powód nie może domagać się ustalenia, że pracował w szczególnych warunkach i żądać tym samym wydania wyroku wstępnego mimo, iż miał on interes prawny w rozumieniu art. 189 kc, w ustaleniu rzeczywistej treści realizowanego stosunku pracy, a dochodzone ustalenie ma charakter niemajątkowy, bowiem powód pozostaje w stosunku zatrudnienia.

Wskazując na powyższą podstawę wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i wydanie wyroku wstępnego ustalającego co do zasady 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu na stanowisku mechanika sprzętu ciężkiego w Przedsiębiorstwie (...) w okresie od dnia 1.09.1966 r. do 15.10.1989 r. i zasądzenie kosztów za obie instancje.

Skarżący wskazuje, że Sąd wydając zaskarżony wyrok, zupełnie pominął okoliczność, że powód domagał się nie spełniając warunków do uzyskania emerytury, ustalenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Sąd przyjął, że takie ustalenie i wydanie wyroku wstępne jest niemożliwe.

Zdaniem skarżącego ustalenie spełnienia szczególnych warunków zatrudnienia, usunęłoby tę niepewną przesłankę do uzyskania emerytury przez powoda, co wiązałoby się z brakiem konieczności rozwiązania stosunku pracy i nie przejściem na emeryturę. Powód ma realny interes prawny w ustaleniu rzeczywistej treści zrealizowanego stosunku pracy, przy czym dochodzone roszczenie ma charakter niemajątkowy. Zatem jeśli powód zatrudniony chce ustalenia zatrudnienia w szczególnych warunkach, wykazując co jest niesporne, że nie stara się o emeryturę, ale ma na celu usunięcie obiektywnej niezgodności, co do rzeczywistego zatrudnienia realizowanego w okresie objętym żądaniem.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm. Strona pozwana podzielała w całości poczynione ustalenia i ocenę prawną dokonaną przez Sąd I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył.

Apelacja wnioskodawcy jako niezasadna podlega oddaleniu.

Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Przedmiotem sporu w sprawie była kwestia spełnienia przez wnioskodawcę przesłanek wymaganych do uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43).

Wnioskodawca jest osobą urodzoną (...), stąd znajdują w sprawie zastosowanie przepisy dotyczące osób urodzonych po1.01.1949 r. Z tego względu zgodnie z brzmieniem art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 , 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat ─ dla kobiet i 65 lat ─ dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 .Spełnienie tej ostatniej przesłanki jest w okolicznościach sprawy niesporne.

Przy czym prawo do tej emerytury przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Przepis art. 32 ust. 1 cytowanej ustawy stanowi natomiast, że ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 .

Natomiast zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43) pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Dodatkowo, jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15.12.1997 r., II UKN 417/97 (OSNP 1998/21/638) tylko praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze na stanowiskach wymienionych w rozporządzeniu RM z 7.02.1983 r. wykonywana stale i w pełnym wymiarze uzasadnia skorzystanie z uprawnienia do wcześniejszej emerytury.

Wbrew twierdzeniom apelacji z treści powołanych przepisów wynika, że wszystkie powyższe przesłanki winny być spełnione łącznie, z tym iż wymóg stażu pracy w warunkach szczególnych i łącznego wymaganego stażu winien być spełniony na dzień 31.12.1998 r., natomiast pozostałe warunki w dacie wydania decyzji. Dotyczy to również przesłanki rozwiązania stosunku pracy. Wnioskodawca odwalał się od decyzji organu rentowego z dnia 13 stycznia 2012 r. i na ten dzień winny być spełnione powyższe przesłanki.

Wnioskodawca jest osobą urodzoną w dniu (...), wymagany wiek emerytalny 60 lat osiągnął na dzień wydania zaskarżonej decyzji, ale na ten dzień nie rozwiązał stosunku pracy, które to zatrudnienie kontynuuje nadal. Wskazać należy, iż Sąd ubezpieczeń społecznych ocenia stan sprawy na dzień wydania zaskarżonej decyzji, nawet następcze spełnienie jakiejkolwiek przesłanki nie daje podstawy do samodzielnej oceny uprawnień do świadczenia z pominięciem organu rentowego, skoro sąd jest instancją odwoławczą od decyzji organu rentowego. (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2.08.2007 r. sygn. akt III UK 25/07, w którym jednoznacznie Sąd Najwyższy zajął stanowisko , że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, sąd ocenia legalność decyzji, w tym wypadku rentowej, według stanu rzeczy z chwili jej wydania ). Teza powyższa zachowuje jednak swoja aktualność odnośnie wszystkich spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, w których zakres przedmiotu sporu wyznaczony jest treścią zaskarżonej decyzji. Stanowisko to w pełni potwierdza wyrok Sądu Najwyższego przytoczony przez Sąd Okręgowy, bez potrzeby jego ponownego przytaczania. Skoro powołane przepisy wymagają łącznego spełnienia na dzień wydania zaskarżonej decyzji wszystkich przesłanek warunkujących nabycie prawa do emerytury, to fakt pozostawania w zatrudnieniu jest wystarczający do uznania, że decyzja odmowna organu rentowego była zgodna z przepisami, wobec nie spełnienia choćby jednej z wymaganych łącznie przesłanek.

Przepis art. 83 ust. 1 pkt 1 − 5 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. tj. 2009/205/1585 ze zm. ) enumeratywnie wylicza kategorie spraw i przedmiot decyzji organu rentowego , dotyczy to m.in. rozstrzygania w sprawie ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (ppkt 4 ). Z powyższą regulacją koresponduje treść art. 476 § 2 pkt 2 kpc wskazujący, że sprawą z zakresu ubezpieczeń społecznych jest sprawa, w której wniesiono odwołanie od decyzji organu rentowego m.in. dotyczących emerytur i rent, z kolei przepisy art. 115 i nast. ustawy z dnia 17 .12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. tj. 2009/153/1227 ze zm.) jednoznacznie traktują wyłącznie o decyzjach organu rentowego wydawanych w sprawach świadczeń. W świetle powyższego organ rentowy orzeka w decyzji tylko o prawie do świadczenia, nie ma możliwości orzekania o spełnieniu pojedynczych przesłanek decydujących o nabyciu prawa do świadczenia, po spełnieniu następczym pozostałych warunków.

Uszło uwadze skarżącego, że sąd ubezpieczeń, jako instancja odwoławcza orzeka pozytywnie lub negatywnie o spornym prawie, zakres kognicji sądu nie sięga w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych orzekaniu odrębnie o którejkolwiek z przesłanek, w tym przypadku ocenie pracy w warunkach szczególnych, kiedy nie ma podstaw z innych przyczyn do przyznania prawa do świadczenia postępowanie przed sądem w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych regulowane jest przepisami kodeksu postępowania cywilnego, ale reguły procesowe ogólne ulegają modyfikacji zastrzeżonej dla postępowania odrębnego, zgodnie z przepisami działu III kpc. Nie jest też dopuszczalne, tak jak oczekiwaliby tego skarżący, aby odwołalnie od decyzji organu rentowego przekształciło się w powództwo o ustalenie w trybie art. 189 kpc. Zarzuty apelacji zmierzające w tym kierunku w świetle powyższego są całkowicie bezprzedmiotowe i sprowadzają się do życzeniowej wersji strony pomieszania trybów postępowania cywilnego.

Odmienna ocena prowadziłaby do obejścia powołanych przepisów warunkujących nabycie prawa do spornego świadczenia, skoro ustawodawca przewidział, że warunkiem nabycia świadczenia jest rozwiązanie stosunku pracy, a okoliczność że niektóre przesłanki są sporne, jak w niniejszej sprawie staż pracy w warunkach szczególnych, są sporne, nie jest okolicznością odosobnioną. Obowiązujące przepisy wiążą się z podjęciem w takiej sytuacji ryzyka rozwiązania stosunku pracy .

Z tego względu w okolicznościach sprawy nie ma podstaw do badania czy zatrudnienie wnioskodawcy w okresie 1.09.1966 r. do 15.10.1989 r. w Przedsiębiorstwie (...) w W. na stanowisku mechanika samochodowego było zatrudnieniem w warunkach szczególnych.

Całkowicie chybione i odosobnione jest wniosek apelacji o wydanie wyroku wstępnego co do zasady. W sprawie nie zachodzą przesłanki z art. 318 kpc, bowiem dopiero merytoryczne rozpoznanie wszystkich warunków, o ile nastąpi rozwiązanie stosunku pracy, pozwolą na ocenę, czy żądanie wnioskodawcy jest zasadne.

W świetle powyższego apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie, co skutkuje jej oddaleniem na podstawie art. 385 kpc.

Orzeczenie w przedmiocie zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym znajduje uzasadnienie w art. 98 kpc w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U 163/1349ze zm. ).

R.S.