Art. 53. Instytut Pamięci:
1) informuje społeczeństwo o strukturach i metodach działania instytucji,
w ramach których zostały popełnione zbrodnie przeciwko Narodowi
Polskiemu, oraz informuje o strukturach, obsadzie personalnej i sposobach
działania organów bezpieczeństwa państwa;
2) prowadzi badania naukowe nad porozbiorową i najnowszą historią Polski,
w tym historią polskiej emigracji oraz historią polskiego dziedzictwa
kulturowego na Wschodzie, a także udostępnia zgromadzone dokumenty
innym placówkom naukowym i osobom w celu prowadzenia takich badań,
z zachowaniem warunków określonych w ustawie;
3) udziela informacji na temat zgromadzonych dokumentów oraz publikuje
wydawnictwa naukowe i popularnonaukowe, w tym inwentarze archiwalne;
4) upowszechnia w kraju i za granicą wyniki swojej pracy oraz badań innych
instytucji, organizacji i osób nad problematyką stanowiącą przedmiot jego
działania;
5) prowadzi działalność edukacyjną, wystawienniczą i wydawniczą w kraju i za
granicą, w tym w zakresie porozbiorowej i najnowszej historii Polski;
6) formułuje wnioski dotyczące edukacji historycznej;
7) informuje społeczeństwo o odnalezionych miejscach spoczynku
i o tożsamości osób poległych w walkach o niepodległość i zjednoczenie
Państwa Polskiego, a zwłaszcza tych, które straciły życie wskutek walki
z narzuconym systemem totalitarnym lub wskutek represji totalitarnych lub
czystek etnicznych w okresie od dnia 8 listopada 1917 r. do dnia 31 lipca
1990 r., a także o ich działalności niepodległościowej i okolicznościach
śmierci.

Art. 53a. 1. Wykonywanie funkcji edukacyjnych Instytutu Pamięci następuje
w szczególności przez:
1) upowszechnianie w kraju i za granicą stanowisk i opinii dotyczących
najważniejszych dla Narodu Polskiego wydarzeń historycznych;
2) popularyzację porozbiorowej i najnowszej historii Polski jako elementu
wychowania patriotycznego;
3) promowanie wiedzy o udziale Polaków i ich formacjach wojskowych na
frontach walk;
4) przeciwdziałanie rozpowszechnianiu w kraju i za granicą informacji
i publikacji o nieprawdziwych treściach historycznych, krzywdzących lub
zniesławiających Rzeczpospolitą Polską lub Naród Polski;
5) informowanie o metodach, miejscach i sprawcach zbrodni popełnionych
przeciwko Narodowi Polskiemu;
6) wspieranie przedsięwzięć społecznych mających na celu kreowanie
patriotyzmu i umacnianie tożsamości narodowej.
2. Zadania Instytutu Pamięci w zakresie funkcji edukacyjnych mogą być
wykonywane we współpracy ze szkołami, z uczelniami, placówkami oświatowymi
i kulturalnymi, ze stowarzyszeniami, z fundacjami i innymi organizacjami
pozarządowymi, a także ze środkami masowego przekazu, polskimi organizacjami
i instytucjami emigracyjnymi oraz organami władzy publicznej.
3. Zadania Instytutu Pamięci realizowane za granicą są wykonywane we
współpracy z ministrem właściwym do spraw zagranicznych.

Art. 53b. Instytut Pamięci prowadzi prace poszukiwawcze miejsc spoczynku
osób, które straciły życie wskutek walki z narzuconym systemem totalitarnym lub
wskutek represji totalitarnych lub czystek etnicznych w okresie od dnia 8 listopada
1917 r. do dnia 31 lipca 1990 r., zwane dalej „pracami poszukiwawczymi”,
a w przypadku odnalezienia zwłok, szczątków lub prochów ludzkich identyfikuje
tożsamość tych osób.

Art. 53c. 1. Prowadzenie prac poszukiwawczych wymaga uzyskania
uprzedniej zgody właściciela lub posiadacza nieruchomości, na której mają być
prowadzone te prace, i uzgodnienia z nim, w drodze umowy, w tym odpłatnej, sposobu, zakresu i terminu korzystania z nieruchomości oraz zasad i sposobu naprawienia ewentualnych szkód wyrządzonych w związku z prowadzonymi
pracami poszukiwawczymi.
2. W przypadku braku uzgodnień, o których mowa w ust. 1, starosta właściwy
ze względu na miejsce położenia nieruchomości, wykonujący zadanie z zakresu
administracji rządowej, na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci, może wydać decyzję
nakazującą właścicielowi lub posiadaczowi udostępnienie nieruchomości na czas
niezbędny do przeprowadzenia prac poszukiwawczych, jednak nie dłuższy niż
9 miesięcy od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna.
3. Do decyzji, o której mowa w ust. 2, stosuje się odpowiednio przepisy
art. 124 ust. 4–7 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
(Dz. U. z 2018 r. poz. 2204, z późn. zm.).
4. Za szkody wyrządzone w związku z prowadzeniem prac poszukiwawczych
przysługuje odszkodowanie. Do ustalenia wysokości i wypłacenia odszkodowania
stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami.
5. Przepisu ust. 4 nie stosuje się, jeżeli udostępnienie nieruchomości w celu
prowadzenia prac poszukiwawczych nastąpiło na podstawie umowy, o której mowa
w ust. 1.

Art. 53d. 1. Jeżeli w wyniku prowadzonych prac poszukiwawczych odkryto
zwłoki, szczątki lub prochy ludzkie albo ustalono lub powzięto podejrzenie, że
zwłoki, szczątki lub prochy ludzkie znajdują się w określonym miejscu, Prezes
Instytutu Pamięci zawiadamia o tym prokuratora właściwej miejscowo oddziałowej
komisji.
2. Prokurator właściwej miejscowo oddziałowej komisji zawiadamia Prezesa
Instytutu Pamięci o zarządzeniu ekshumacji, wskazując miejsce i czas jej
dokonania.
3. Prokurator właściwej miejscowo oddziałowej komisji przekazuje do bazy,
o której mowa w art. 53f, dane dotyczące miejsca odkrycia zwłok, szczątków lub
prochów ludzkich, oznaczenia materiału genetycznego z ekshumowanych zwłok,
szczątków lub prochów ludzkich oraz miejsca jego przechowywania.

Art. 53e. 1. Do pochowania zwłok, szczątków lub prochów osób, których
tożsamość została ustalona, stosuje się odpowiednio przepis art. 10 ust. 1 ustawy
z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2019 r.
poz. 1473).
2. Jeżeli nie ma osób uprawnionych do pochowania zwłok, szczątków lub
prochów ludzkich albo nie udało się ustalić tożsamości osób, o których mowa
w art. 53b, miejsce ich pochowania określa Prezes Instytutu Pamięci, po
przeprowadzeniu konsultacji z organizacjami społecznymi zajmującymi się
upamiętnianiem i otaczaniem opieką miejsc pamięci narodowej. Organizacja
pochówku i pokrycie jego kosztów należą do Instytutu Pamięci.
3. Dane dotyczące miejsca pochowania zwłok, szczątków lub prochów osób,
o których mowa w art. 53b, w tym lokalizację cmentarza i grobu (kwatera, rząd,
numer w rzędzie), zamieszcza się w bazie, o której mowa w art. 53f.

Art. 53f. 1. W celu prowadzenia prac poszukiwawczych oraz identyfikacji
tożsamości osób, o których mowa w art. 53b, w Instytucie Pamięci tworzy się Bazę
Materiału Genetycznego, zwaną dalej „Bazą”, której administratorem jest Prezes
Instytutu Pamięci.
2. Baza obejmuje:
1) dane i informacje o osobach, których krewni stracili życie wskutek walki
z narzuconym systemem totalitarnym lub wskutek represji totalitarnych lub
czystek etnicznych w okresie od dnia 8 listopada 1917 r. do dnia 31 lipca
1990 r. i miejsce ich pochowania nie jest znane:
a) imię i nazwisko,
b) adres do korespondencji,
c) oznaczenie materiału genetycznego i miejsce jego przechowywania,
d) określenie stopnia pokrewieństwa z krewnym, jego imię i nazwisko, datę
urodzenia i imię ojca oraz stopień wojskowy,
e) wskazanie okoliczności mogących służyć odnalezieniu miejsca
pochowania i ustaleniu tożsamości, w szczególności dotyczących
aresztowania, miejsc osadzenia oraz organów bezpieczeństwa państwa
i ich funkcjonariuszy prowadzących postępowania w sprawach
krewnego;
2) dane i informacje o zwłokach, szczątkach lub prochach ludzkich, o których
mowa w art. 53b:
a) miejsce odkrycia zwłok, szczątków lub prochów ludzkich, oznaczenie
materiału genetycznego z ekshumowanych zwłok, szczątków lub
prochów ludzkich oraz miejsce jego przechowywania,
b) miejsce pochowania zwłok, szczątków lub prochów ludzkich, w tym
lokalizację cmentarza i grobu (kwatera, rząd, numer w rzędzie);
3) wyniki badań genetycznych.
3. Osoby, o których mowa w ust. 2 pkt 1, mogą zgłaszać wnioski
o zarejestrowanie w Bazie swoich danych oraz przekazać swój materiał
genetyczny.
4. Prezes Instytutu Pamięci dokonuje weryfikacji danych i informacji
o osobach, o których mowa w ust. 2 pkt 1, nie rzadziej niż co 10 lat od ich
zarejestrowania w Bazie pod kątem celowości dalszego ich przetwarzania lub
wykorzystywania.
5. Usunięcie danych i informacji o osobach, o których mowa w ust. 2 pkt 1,
następuje na wniosek tych osób. W przypadku usunięcia danych i informacji
z Bazy materiał genetyczny przekazany przez te osoby podlega zniszczeniu.
6. Usunięcia danych i informacji o osobach, o których mowa w ust. 2 pkt 1,
oraz zniszczenia materiału genetycznego przekazanego przez te osoby dokonuje się
również, gdy w wyniku weryfikacji, o której mowa w ust. 4, stwierdzono niecelowość dalszego przetwarzania lub wykorzystywania tych danych lub informacji,
informując o tym fakcie te osoby.
7. Usunięcia danych i informacji o osobach oraz zniszczenia materiału
genetycznego dokonuje komisja powołana przez Prezesa Instytutu Pamięci,
sporządzając z tych czynności protokół.
8. Informacje objęte Bazą, z wyjątkiem informacji dotyczących miejsca
odkrycia zwłok, szczątków lub prochów ludzkich oraz miejsca pochowania zwłok,
szczątków lub prochów ludzkich, w tym lokalizacji cmentarza i grobu (kwatera,
rząd, numer w rzędzie), nie podlegają udostępnieniu osobom trzecim.
9. Pobieranie i przechowywanie materiału genetycznego oraz prowadzenie
badań porównawczych materiału genetycznego pobranego z ekshumowanych zwłok, szczątków lub prochów ludzkich z materiałem genetycznym znajdującym się w Bazie, Instytut Pamięci zleca:
1) grupie uczelni medycznych lub
2) grupie uczelni prowadzących działalność dydaktyczną i badawczą
w dziedzinie nauk medycznych, lub
3) grupie innych podmiotów uprawnionych do prowadzenia badań
porównawczych materiału genetycznego na podstawie odrębnych przepisów,
lub
4) grupie składającej się z uczelni i podmiotów wymienionych w pkt 1–3 –
powołanej na podstawie umowy do realizacji tych zadań.
10. Zmiany w składzie grupy, o której mowa w ust. 9, wymagają uzyskania
zgody Prezesa Instytutu Pamięci.

Art. 53g. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze
rozporządzenia, sposób pobierania materiału genetycznego, o którym mowa
w art. 53f ust. 2 pkt 1 lit. c, oraz warunki i sposób przechowywania materiału
genetycznego, o którym mowa w art. 53f ust. 2 pkt 1 lit. c i pkt 2 lit. a, mając na
względzie zapewnienie poszanowania praw osób, o których mowa w art. 53f ust. 2
pkt 1, zwłok, szczątków i prochów ludzkich oraz bezpieczeństwo sanitarne.

Art. 53h. 1. Podmiot będący administratorem bazy materiału genetycznego
lub bazy materiału biologicznego przechowywanego w celu identyfikacji
tożsamości osób, o których mowa w art. 53b, przekazuje do Bazy informacje
o posiadanych próbkach materiału genetycznego lub biologicznego oraz dotyczące
ich dane i informacje określone w art. 53f ust. 2.
2. Podmiot, o którym mowa w ust. 1, jest obowiązany do aktualizacji
przekazanych danych i informacji w okresach trzymiesięcznych.
3. Podmiot, o którym mowa w ust. 1, przekazuje do Instytutu Pamięci
informacje i dane, o których mowa w ust. 1, oraz posiadane próbki materiału
genetycznego i biologicznego w przypadku zakończenia działalności związanej z
identyfikacją tożsamości osób, o których mowa w art. 53b.

Art. 53i. 1. Prezes Instytutu Pamięci może uzyskać dostęp do bazy materiału
genetycznego lub bazy materiału biologicznego, administrowanej przez inny podmiot, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że te bazy zawierają informacje i dane z zakresu działania Instytutu Pamięci.
2. Każdy, kto posiada bazy, o których mowa w ust. 1, jest obowiązany
niezwłocznie zawiadomić o tym fakcie Prezesa Instytutu Pamięci.
3. Każdy podmiot jest obowiązany bezzwłocznie wydać Prezesowi Instytutu
Pamięci, na jego żądanie, posiadane informacje lub dane zawarte w bazach,
o których mowa w ust. 1.

Art. 53j. 1. Instytut Pamięci prowadzi działalność związaną
z upamiętnianiem historycznych wydarzeń, miejsc oraz postaci w dziejach walk
i męczeństwa Narodu Polskiego, zarówno w kraju, jak i za granicą, a także miejsc
walk i męczeństwa innych narodów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
w szczególności w zakresie:
1) inicjowania opieki nad miejscami walk i męczeństwa oraz trwałego
upamiętnienia faktów, wydarzeń i postaci związanych z tymi miejscami;
2) współdziałania w organizowaniu obchodów, uroczystości, przedsięwzięć
wydawniczych i wystawienniczych;
3) popularyzowania za pomocą środków masowego przekazu miejsc, wydarzeń
i postaci historycznych związanych z walkami i męczeństwem;
4) oceniania stanu opieki nad miejscami i trwałymi obiektami pamięci
narodowej, w szczególności nad grobami i cmentarzami wojennymi oraz walk
narodowowyzwoleńczych, cmentarzami ofiar totalitarnego terroru, a także
izbami pamięci narodowej;
5) opiniowania pod względem historycznym wniosków o trwałe upamiętnienie
miejsc i wydarzeń historycznych, a także wybitnych postaci związanych
z dziejami walk i męczeństwa;
6) współdziałania w szczególności ze środowiskami i organizacjami
emigracyjnymi i polonijnymi oraz polskimi poza granicami Rzeczypospolitej
Polskiej w sprawowaniu opieki nad miejscami walk i męczeństwa Narodu
Polskiego za granicą;
7) dokonywania trwałych upamiętnień faktów, wydarzeń i postaci związanych
z miejscami walk i męczeństwa.
2. W sprawach, które mogą mieć wpływ na realizację polityki państwa
dotyczącej miejsc pamięci narodowej oraz grobów i cmentarzy wojennych, Prezes
Instytutu Pamięci podejmuje działania w porozumieniu z ministrem właściwym do
spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.
3. W sprawach, które mogą mieć wpływ na realizację umów
międzynarodowych dotyczących miejsc pamięci narodowej oraz grobów
i cmentarzy wojennych, Prezes Instytutu Pamięci podejmuje działania
w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa
narodowego.

Art. 53k. Wykonywanie zadań określonych w art. 53j ust. 1 następuje
w szczególności przez:
1) zajmowanie stanowisk, wydawanie opinii oraz występowanie z wnioskami
w sprawach opieki nad miejscami walk i męczeństwa oraz trwałego
upamiętniania związanych z tymi miejscami faktów, wydarzeń i postaci;
2) występowanie z wnioskami oraz współdziałanie z właściwymi organami
państwowymi, organami jednostek samorządu terytorialnego
i zainteresowanymi organizacjami społecznymi w organizowaniu obchodów
i uroczystości, inicjowanie wydawnictw i organizowanie wystaw
upamiętniających miejsca walk i męczeństwa oraz związane z nimi
historyczne wydarzenia i postacie;
3) przedstawianie, za pośrednictwem środków masowego przekazu, publikacji
popularyzujących miejsca, wydarzenia i postacie związane z walką
i męczeństwem, a także podejmowanie innych przedsięwzięć
upowszechniających pamięć walk i męczeństwa;
4) współpracę, w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw kultury
i ochrony dziedzictwa narodowego oraz z ministrem właściwym do spraw
zagranicznych, z zagranicznymi instytucjami zajmującymi się
upamiętnianiem i otaczaniem opieką miejsc walk i męczeństwa Polaków
w innych krajach oraz miejsc walk i męczeństwa innych narodów na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
5) współpracę, w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw kultury
i ochrony dziedzictwa narodowego, ze środowiskami i organizacjami
emigracyjnymi, polonijnymi oraz polskimi poza granicami Rzeczypospolitej
Polskiej, a także przedstawicielstwami dyplomatycznymi i urzędami
konsularnymi w zakresie:
a) sprawowania opieki nad miejscami walk i męczeństwa Narodu Polskiego
za granicą, zwłaszcza polskimi cmentarzami wojennymi,
b) upamiętniania polskich wydarzeń historycznych mających miejsce poza
granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz wybitnych polskich postaci
poległych lub zmarłych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej,
c) poszukiwania i upamiętniania miejsc męczeństwa Polaków oraz miejsc
ich pochówków poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej,
d) ekshumacji i przeniesienia szczątków Polaków poległych bądź
pomordowanych za granicą na cmentarze i kwatery wojenne w Polsce;
6) współpracę ze szkołami i innymi placówkami oświatowymi i kulturalnymi
w zakresie tworzenia izb pamięci narodowej;
7) współpracę z organami jednostek samorządu terytorialnego, organizacjami
harcerskimi, turystycznymi i innymi zainteresowanymi organizacjami
społecznymi w tworzeniu i promowaniu szlaków pamięci narodowej;
8) popieranie tworzenia regionalnych lub lokalnych muzeów walki
o niepodległość;
9) finansowanie i przeprowadzanie prac mających na celu trwałe upamiętnienie
faktów, wydarzeń i postaci związanych z miejscami walk i męczeństwa
podejmowanych z inicjatywy własnej;
10) realizowanie zadań, o których mowa w ustawie z dnia 22 listopada 2018 r. o
grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski (Dz. U. poz. 2529).

Art. 53l. Organy właściwe w sprawach wydawania zezwoleń na wykonanie
trwałych znaków i obiektów upamiętniających walki i męczeństwo wydają
zezwolenie po zasięgnięciu opinii Prezesa Instytutu Pamięci.

Art. 53m. 1. W celu realizacji zadań określonych w art. 53j przy oddziałach
Instytutu Pamięci tworzy się komitety ochrony pamięci walk i męczeństwa.
2. Członkami komitetu ochrony pamięci walk i męczeństwa mogą być
w szczególności przedstawiciele organów jednostek samorządu terytorialnego,
a także organizacji społecznych, których przedmiot działalności jest związany
z upamiętnianiem historycznych wydarzeń, miejsc oraz postaci w dziejach walk
i męczeństwa Narodu Polskiego, w tym fundacji kombatanckich oraz stowarzyszeń
kombatanckich w rozumieniu art. 6 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r.
o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych
i okresu powojennego (Dz. U. z 2018 r. poz. 276 oraz z 2019 r. poz. 752).
3. Właściwy miejscowo dyrektor oddziału Instytutu Pamięci zamieszcza
w prasie o zasięgu lokalnym oraz na stronie internetowej oddziału ogłoszenie
o możliwości zgłaszania kandydatów na członków komitetu ochrony pamięci walk
i męczeństwa, w tym o terminie i miejscu składania wniosków w tej sprawie.
4. Członków komitetu ochrony pamięci walk i męczeństwa powołuje
i odwołuje Prezes Instytutu Pamięci na wniosek właściwego miejscowo dyrektora
oddziału Instytutu Pamięci.
5. Udział w pracach komitetu ochrony pamięci walk i męczeństwa ma
charakter społeczny.
6. Obsługę organizacyjną komitetu ochrony pamięci walk i męczeństwa
zapewnia właściwy miejscowo dyrektor oddziału Instytutu Pamięci.

Art. 53n. (uchylony).

Art. 53o. Do ochrony dobrego imienia Rzeczypospolitej Polskiej i Narodu
Polskiego odpowiednie zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia
1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 i 1495) o ochronie dóbr
osobistych. Powództwo o ochronę dobrego imienia Rzeczypospolitej Polskiej lub
Narodu Polskiego może wytoczyć organizacja pozarządowa w zakresie swoich
zadań statutowych. Odszkodowanie lub zadośćuczynienie przysługują Skarbowi
Państwa.

Art. 53p. Powództwo o ochronę dobrego imienia Rzeczypospolitej Polskiej
lub Narodu Polskiego może wytoczyć również Instytut Pamięci Narodowej. W
sprawach tych Instytut Pamięci Narodowej ma zdolność sądową.

Art. 53q. Przepisy art. 53o i art. 53p mają zastosowanie niezależnie od tego,
jakie prawo jest właściwe.

Ustawa o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu art. 53

DODAJ