Art. 32. § 1. Kosztami postępowania w sprawie nieletniego sąd rodzinny obciąża
rodziców lub inne osoby zobowiązane do jego alimentacji albo nieletniego, chyba że
ze względu na warunki materialne i osobiste tych osób uzna za celowe odstąpienie od
obciążenia ich kosztami w całości lub w części. Koszty postępowania mediacyjnego
ponosi Skarb Państwa.
§ 2. Do kosztów postępowania zalicza się również należność z tytułu pobytu
nieletniego w policyjnej izbie dziecka, schronisku dla nieletnich, zakładzie
poprawczym, młodzieżowym ośrodku wychowawczym, w domu pomocy społecznej,
zryczałtowane kwoty z tytułu: postępowania mediacyjnego, umieszczenia w rodzinie
zastępczej zawodowej, pobytu w ośrodku kuratorskim lub ustanowienia nadzoru
kuratora, a także zryczałtowane koszty przeprowadzenia dowodu z opinii
opiniodawczego zespołu sądowych specjalistów.
§ 3. Zasady ponoszenia odpłatności za pobyt nieletnich umieszczonych przez sąd
w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcą regulują odrębne przepisy.
§ 4. Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do
spraw zabezpieczenia społecznego, ministrem właściwym do spraw finansów
publicznych i ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, określi, w drodze
rozporządzenia, wysokość i szczegółowe zasady ustalania kosztów postępowania
w sprawach nieletnich, uwzględniając możliwość zmiany w toku postępowania
wysokości kosztów, w szczególności z uwagi na zmianę sytuacji materialnej osób
zobowiązanych do ich uiszczania.

Art. 32a. § 1. O wszczęciu postępowania wydaje się postanowienie, w którym
określa się osobę, której postępowanie dotyczy, oraz przedmiot tego postępowania.
§ 2. Postanowienie, o którym mowa w § 1, doręcza się stronom oraz
ujawnionemu pokrzywdzonemu wraz z pouczeniem o przysługujących im prawach
i ciążących na nich obowiązkach.
§ 3. W razie ujawnienia nowych okoliczności świadczących o demoralizacji
nieletniego lub nowych czynów karalnych wydaje się postanowienie o zmianie
postanowienia, o którym mowa w § 1.

Art. 32b. § 1. W postępowaniu zbiera się dane o nieletnim, jego warunkach
wychowawczych, zdrowotnych i bytowych oraz przeprowadza się inne dowody.
§ 2. Sąd rodzinny w szczególności:
1) wysłuchuje nieletniego, jego rodziców albo opiekuna;
2) zarządza w razie potrzeby przeprowadzenie przeszukania i oględzin oraz
dokonuje innych czynności procesowych w celu wszechstronnego wyjaśnienia sprawy.
§ 3. Strony, obrońcy i pełnomocnicy mogą zgłaszać wnioski dowodowe.
Pokrzywdzony może składać wnioski dowodowe do czasu rozpoczęcia rozprawy lub posiedzenia.

Art. 32c. § 1. Jeżeli interesy nieletniego i jego rodziców albo opiekuna pozostają
w sprzeczności, a nieletni nie ma obrońcy, prezes sądu wyznacza mu obrońcę z urzędu.
§ 2. Jeżeli nieletni nie ma obrońcy i jednocześnie:
1) jest głuchy, niemy lub niewidomy lub
2) zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy jego stan zdrowia psychicznego pozwala
na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz
rozsądny, lub
3) nieletniego umieszczono w schronisku dla nieletnich
– prezes sądu wyznacza mu obrońcę z urzędu.
§ 3. Nieletni może złożyć wniosek o ustanowienie obrońcy z urzędu. Prezes sądu
uwzględnia wniosek, jeżeli udział obrońcy w sprawie uzna za potrzebny, a nieletni lub
jego rodzice nie są w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia obrońcy z wyboru bez
uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Na odmowę ustanowienia
obrońcy przysługuje zażalenie.
§ 4. Obrońca nieletniego może przedsiębrać czynności procesowe jedynie na
korzyść nieletniego, uwzględniając jego słuszny interes.

Art. 32d. § 1. Strony oraz obrońcy i pełnomocnicy mogą przeglądać akta sprawy
i robić z nich odpisy, przy czym sąd rodzinny może odmówić nieletniemu
przeglądania akt i sporządzania z nich odpisów, jeżeli przemawiają za tym względy
wychowawcze.
§ 2. Prawo do przeglądania akt i robienia z nich odpisów, z wyłączeniem
wywiadów środowiskowych i opinii o nieletnim, przysługuje, za zgodą sądu
rodzinnego, także pokrzywdzonemu.

Art. 32e. § 1. Policja zbiera i utrwala dowody przejawów demoralizacji oraz
czynów karalnych w wypadkach niecierpiących zwłoki, a w razie potrzeby dokonuje
zatrzymania nieletniego.
§ 2. Sąd rodzinny może zlecić Policji dokonanie określonych czynności,
a w wyjątkowych wypadkach może zlecić dokonanie czynności w określonym zakresie.
§ 3. Po dokonaniu czynności określonych w § 1 lub 2 sprawę przekazuje się
niezwłocznie sądowi rodzinnemu.
§ 4. Jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że sprawcą czynu karalnego jest
nieletni, lecz czynności, o których mowa w § 1, nie doprowadziły do ustalenia jego
tożsamości, Policja niezwłocznie przekazuje sprawę sądowi rodzinnemu, który
odmawia wszczęcia postępowania i może zlecić Policji dokonanie określonych
czynności lub dokonanie czynności w określonym zakresie w wyznaczonym terminie,
nie dłuższym niż 2 miesiące.

Art. 32f. Przesłuchanie nieletniego przez Policję odbywa się w obecności
rodziców, którym przysługuje władza rodzicielska, albo opiekuna lub obrońcy
nieletniego, a jeżeli zapewnienie ich obecności byłoby w danym wypadku
niemożliwe, należy wezwać wskazaną przez nieletniego osobę mu bliską,
przedstawiciela szkoły, do której nieletni uczęszcza, asystenta rodziny, koordynatora
rodzinnej pieczy zastępczej lub przedstawiciela organizacji społecznej, do której
zadań statutowych należy oddziaływanie wychowawcze na nieletnich lub
wspomaganie procesu ich resocjalizacji. Przepis art. 19 stosuje się odpowiednio.

Art. 32g. § 1. Jeżeli jest to konieczne ze względu na okoliczności sprawy, Policja
może zatrzymać, a następnie umieścić w policyjnej izbie dziecka nieletniego, co do
którego istnieje uzasadnione podejrzenie, że popełnił czyn karalny, a zachodzi
uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów tego czynu, albo gdy
nie można ustalić tożsamości nieletniego.
§ 2. Uprawnienia Policji do zatrzymania nieletniego przysługują także Straży
Granicznej, w zakresie jej właściwości.
§ 3. Zatrzymanego nieletniego informuje się natychmiast o przyczynach
zatrzymania oraz przysługujących mu prawach, w tym o prawie do skorzystania
z pomocy adwokata, prawie do odmowy składania wyjaśnień lub odpowiedzi na
poszczególne pytania i prawie złożenia zażalenia na czynności naruszające jego
prawa. Nieletniego należy niezwłocznie przesłuchać. Nieletniemu, na jego żądanie,
umożliwia się nawiązanie kontaktu z rodzicem albo opiekunem lub z adwokatem.
§ 4. Z zatrzymania nieletniego sporządza się protokół, zawierający
w szczególności określenie miejsca, daty, godziny i przyczyny zatrzymania.
§ 5. Policja niezwłocznie zawiadamia rodziców albo opiekuna nieletniego
o zatrzymaniu. Zawiadomienie przekazywane rodzicom albo opiekunowi nieletniego
powinno zawierać informacje, o których mowa w § 3.
§ 6. O zatrzymaniu nieletniego należy niezwłocznie, nie później jednak niż
w ciągu 24 godzin od chwili zatrzymania, zawiadomić właściwy sąd rodzinny.
§ 7. Zatrzymanego nieletniego należy natychmiast zwolnić i przekazać rodzicom
albo opiekunowi, jeżeli:
1) ustanie przyczyna zatrzymania;
2) poleci to sąd rodzinny;
3) nie został zachowany termin, o którym mowa w § 6;
4) w ciągu 48 godzin od chwili zawiadomienia właściwego sądu rodzinnego
o zatrzymaniu nieletniego nie ogłoszono nieletniemu postanowienia o umieszczeniu w schronisku dla nieletnich lub tymczasowym umieszczeniu w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, rodzinie zastępczej zawodowej albo
w zakładzie leczniczym, o którym mowa w art. 12.
§ 8. Nieletni w razie ogłoszenia mu postanowienia, o którym mowa w § 7 pkt 4,
może przebywać w policyjnej izbie dziecka przez czas niezbędny do przekazania go
do właściwej rodziny zastępczej zawodowej lub do właściwego zakładu leczniczego,
ośrodka lub schroniska, nie dłużej jednak niż przez dalszych 5 dni.
§ 9. W policyjnej izbie dziecka można również umieścić nieletniego
zatrzymanego w trakcie jego samowolnego pobytu poza schroniskiem dla nieletnich
albo poza młodzieżowym ośrodkiem wychowawczym lub zakładem poprawczym na
czas niezbędny do przekazania nieletniego do właściwego schroniska, ośrodka lub
zakładu, nie dłużej jednak niż na 5 dni.

Art. 32h. § 1. Nieletniego można również umieścić w policyjnej izbie dziecka:
1) na czas uzasadnionej przerwy w konwoju albo w doprowadzeniu, lecz nie dłużej
niż na 24 godziny;
2) na polecenie sądu rodzinnego, wydane w formie postanowienia, na czas
niezbędny do wykonania określonych czynności procesowych,
nieprzekraczający 48 godzin.
§ 2. W wypadku, o którym mowa w § 1 pkt 1, Policja może umieścić nieletniego
w policyjnej izbie dziecka bez zarządzenia sądu rodzinnego, zawiadamiając o tym sąd,
na którego obszarze właściwości znajduje się policyjna izba dziecka. Na zarządzenie
sądu kierownik policyjnej izby dziecka niezwłocznie zwalnia nieletniego.
§ 3. W wypadku, o którym mowa w § 1 pkt 2, Policja może nieletniego
zatrzymać.
§ 4. Na postanowienie, o którym mowa w § 1 pkt 2, przysługuje zażalenie.

Art. 32i. Nadzór nad wykonywaniem czynności, o których mowa w art. 32e–
32h, sprawuje sąd rodzinny.

Art. 32j. § 1. Sąd rodzinny może przekazać sprawę nieletniego, za jego zgodą,
szkole, do której nieletni uczęszcza, albo organizacji młodzieżowej, sportowej,
kulturalno-oświatowej lub innej organizacji społecznej, do której nieletni należy, jeżeli
uzna, że środki oddziaływania wychowawczego, jakimi dana szkoła lub organizacja
dysponuje, są wystarczające. Sąd rodzinny wskazuje, w miarę potrzeby, kierunki
oddziaływania wychowawczego.
§ 2. Podmiot, któremu przekazano sprawę nieletniego, informuje sąd rodzinny
o podjętych działaniach wychowawczych i osiągniętych efektach, nie rzadziej niż co
6 miesięcy, niezwłocznie zaś o ich nieskuteczności.
§ 3. Przepis art. 79 § 1 stosuje się odpowiednio.

Art. 32k. § 1. Jeżeli w toku postępowania ujawnione zostaną okoliczności
uzasadniające pociągnięcie nieletniego do odpowiedzialności na zasadach
określonych w art. 10 § 2 Kodeksu karnego, sąd rodzinny orzeka o przekazaniu
sprawy prokuratorowi. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.
§ 2. W razie ujawnienia nowych okoliczności wskazujących, iż nie zachodzi
potrzeba pociągnięcia nieletniego do odpowiedzialności karnej, prokurator nie
sporządza aktu oskarżenia i przekazuje sprawę sądowi rodzinnemu.

Art. 32l. § 1. Jeżeli okoliczności i charakter sprawy, a także celowość
zastosowania i dobór środków wychowawczych nie budzą wątpliwości, sąd rodzinny
orzeka na posiedzeniu o zastosowaniu środków wychowawczych, o których mowa
w art. 6 pkt 1–8.
§ 2. Posiedzenie odbywa się przy drzwiach zamkniętych, chyba że jawność
posiedzenia jest uzasadniona ze względów wychowawczych.

Art. 32m. Jeżeli nie zachodzą przesłanki z art. 21 § 2, art. 32j § 1 lub art. 32l § 1,
zarządza się wyznaczenie rozprawy, o czym zawiadamia się strony oraz
pokrzywdzonego.

Art. 32n. § 1. Rozprawa odbywa się przy drzwiach zamkniętych, chyba że
jawność rozprawy jest uzasadniona ze względów wychowawczych.
§ 2. Podczas rozprawy sąd rodzinny wysłuchuje nieletniego. Nieletni może
czynić uwagi i składać oświadczenia co do każdego przeprowadzonego dowodu.
Wywiady środowiskowe oraz opinie o nieletnim powinny być odczytywane podczas
jego nieobecności, chyba że szczególne względy wychowawcze przemawiają za
celowością zapoznania nieletniego z ich treścią.

Art. 32o. § 1. Jeżeli strony, które wezwano na rozprawę, nie stawią się bez
usprawiedliwienia, sąd rodzinny może prowadzić postępowanie bez ich udziału, chyba
że postanowi inaczej.
§ 2. Sąd rodzinny, na wniosek nieletniego przebywającego w schronisku dla
nieletnich albo w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, zarządza doprowadzenie
go na rozprawę, chyba że uzna za wystarczającą obecność jego obrońcy. O prawie
złożenia wniosku należy nieletniego pouczyć.
§ 3. Rozprawy nie można przeprowadzić w czasie nieobecności nieletniego,
jeżeli usprawiedliwił on swoje niestawiennictwo i wnosił o odroczenie rozprawy,
a sąd uznał nieobecność nieletniego za usprawiedliwioną.

Art. 32p. § 1. Jeżeli bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest konieczne,
na rozprawie wolno odczytywać protokoły lub odtwarzać zapisy przesłuchania
świadków, a także protokoły oględzin, przeszukania, zatrzymania rzeczy, opinie
biegłych, instytutów, zakładów lub instytucji, dane o nieletnim, dane z wywiadu
środowiskowego oraz wszelkie dokumenty urzędowe złożone w postępowaniu albo
w innym postępowaniu przewidzianym w ustawie.
§ 2. Protokoły i dokumenty podlegające odczytaniu lub odtworzeniu na
rozprawie można uznać za ujawnione w całości lub w części bez ich odczytywania lub
odtwarzania. Należy jednak je odczytać lub odtworzyć, jeżeli którakolwiek ze stron
lub pokrzywdzony o to wnosi.

Art. 32q. § 1. Pokrzywdzony może być obecny na rozprawie lub posiedzeniu,
chyba że jest to sprzeczne z dobrem nieletniego lub względami wychowawczymi.
§ 2. Na rozprawę lub posiedzenie sąd rodzinny może wezwać także kuratora,
przedstawiciela schroniska dla nieletnich, zakładu poprawczego, młodzieżowego
ośrodka wychowawczego, placówki opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej
placówki opiekuńczo-terapeutycznej lub podmiotu leczniczego niebędącego
przedsiębiorcą albo domu pomocy społecznej, w którym nieletni przebywa, a ponadto
również inne osoby, w szczególności asystenta rodziny, koordynatora rodzinnej
pieczy zastępczej, przedstawiciela szkoły, do której nieletni uczęszcza, zakładu pracy,
w którym jest zatrudniony, lub organizacji społecznej, do której należy; w sprawach
o czyn karalny jako przestępstwo skarbowe można wezwać także właściwy finansowy
organ postępowania przygotowawczego, określony w Kodeksie karnym skarbowym.

Art. 32r. W postanowieniu kończącym postępowanie w sprawie nieletniego sąd
rodzinny stwierdza, czy nieletni wykazuje przejawy demoralizacji lub popełnił czyn
karalny, oraz orzeka o zastosowaniu środków określonych w art. 6, art. 7 § 1 lub
art. 12.

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich art. 32