Art. 24. 1. (utracił moc)
1a. W razie nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości
Zakład może wymierzyć płatnikowi składek dodatkową opłatę do wysokości 100%
nieopłaconych składek. Od decyzji w sprawie wymierzenia dodatkowej opłaty
przysługuje odwołanie do sądu według zasad określonych w art. 83.
1b. W stosunku do płatnika składek będącego osobą fizyczną, skazanego
prawomocnym wyrokiem za nieopłacenie składek lub opłacenie ich w zaniżonej
wysokości, dodatkowej opłaty za ten sam czyn nie wymierza się.
1c. W razie wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie
dotyczące nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości
postępowania o wymierzenie dodatkowej opłaty płatnikowi składek będącemu osobą
fizyczną za ten sam czyn nie wszczyna się, a wszczęte zawiesza się do dnia
zakończenia postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie.
1d. W razie prawomocnego skazania płatnika będącego osobą fizyczną za
przestępstwo lub wykroczenie polegające na nieopłaceniu składek lub opłaceniu ich
w zaniżonej wysokości:
1) wszczęte postępowanie o wymierzenie dodatkowej opłaty za ten sam czyn
umarza się z urzędu;
2) decyzję o wymierzeniu dodatkowej opłaty za ten sam czyn uchyla się z urzędu,
a pobraną opłatę zwraca się, niezwłocznie wraz z odsetkami, w wysokości i na
zasadach określonych przepisami prawa cywilnego od dnia pobrania dodatkowej opłaty.
2. Składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia
i dodatkowa opłata, zwane dalej „należnościami z tytułu składek”, nieopłacone
w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji lub egzekucji sądowej.
3. (uchylony)
4. Należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od
dnia, w którym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5–6.
4a. Do kosztów egzekucyjnych i kosztów upomnienia przepisów ust. 4 oraz
5–6 nie stosuje się.
5. Nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką
lub zastawem, jednakże po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być
egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych
składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia.
5a. Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega
zawieszeniu od dnia zawarcia umowy, o której mowa w art. 29 ust. 1a, do dnia terminu
płatności odroczonej należności z tytułu składek lub ostatniej raty.
5b. Bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej
czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której
dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.
5c. Bieg terminu przedawnienia przerywa ogłoszenie upadłości. Po przerwaniu
bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia następującego po dniu
uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego lub
jego umorzeniu.
5d. Przedawnienie należności z tytułu składek wynikających z decyzji
o odpowiedzialności osoby trzeciej lub następcy prawnego następuje po upływie 5 lat,
licząc od końca roku kalendarzowego, w którym decyzja została wydana.
5e. Bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest
uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd.
Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego
organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak
niż przez 2 lata.
5f. W przypadku wydania przez Zakład decyzji ustalającej obowiązek
podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek
opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu
od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.
6. Bieg terminu przedawnienia, o którym mowa w ust. 4, ulega zawieszeniu od
dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu
o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia
dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci
spadkodawcy.
6a. Nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez Zakład z urzędu na
poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku – na poczet przyszłych
składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o zwrot składek, z zastrzeżeniem
ust. 6c, 8 i 8d.
6b. Zakład zawiadamia płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych
składek, które zgodnie z ust. 6a mogą być zwrócone, chyba że nie przekraczają
wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym.
6c. Po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone, płatnik składek
może złożyć wniosek o ich zwrot.
6d. Nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia
wpływu wniosku, o którym mowa w ust. 6c.
6e. Jeżeli nienależnie opłacone składki nie zostaną zwrócone w terminie
określonym w ust. 6d, podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za
zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, od dnia złożenia wniosku, o którym
mowa w ust. 6c.
6f. W przypadku braku płatnika składek lub jego następcy prawnego Zakład
zawiadamia ubezpieczonego o kwocie nienależnie opłaconych składek w części
sfinansowanej przez ubezpieczonego i na jego wniosek zwraca nienależnie opłacone
składki. Przepisy ust. 6c–6e stosuje się odpowiednio.
6g. Nienależnie opłacone składki ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia:
1) otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b;
2) opłacenia składek, w przypadku braku zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b.
6h. Bieg terminu przedawnienia, o którym mowa w ust. 6g, ulega zawieszeniu:
1) w przypadku wydania przez Zakład decyzji w sprawie nienależnie opłaconych
składek – od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna;
2) jeżeli wydanie decyzji w sprawie nienależnie opłaconych składek jest
uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd
– do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie
sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż na okres 2 lat;
3) od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu
o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia
dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy;
4) w przypadku wydania przez Zakład decyzji stwierdzającej brak obowiązku
podlegania ubezpieczeniom społecznym lub obniżającej podstawę wymiaru
składek na te ubezpieczenia – od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym
decyzja stała się prawomocna.
7. (utracił moc)
8. Nienależnie opłacona składka odprowadzona do otwartego funduszu
emerytalnego podlega zwrotowi w wysokości nominalnej wartości składki.
8a. (uchylony)
8aa. Przepis ust. 8 stosuje się także do zewidencjonowanych na subkoncie,
o którym mowa w art. 40a:
1) składek;
2) kwot środków przekazanych przez otwarty fundusz emerytalny, o których mowa
w art. 40c ust. 2.
8b. (uchylony)
8c. (uchylony)
8d. W przypadku gdy w wyniku błędu instytucji obsługującej wpłaty składek
nienależnie opłacone składki zostały sfinansowane ze środków tej instytucji, kwota
nienależnie wpłacona jest zwracana tej instytucji.
8e. Jeżeli nominalna wartość składki, o której mowa w ust. 8, jest:
1) wyższa od kwoty nienależnie otrzymanej składki, którą otwarty fundusz
emerytalny jest zobowiązany zwrócić do Zakładu na podstawie przepisów
o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych – różnica jest
finansowana z funduszu emerytalnego, wyodrębnionego w ramach Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych;
2) niższa od kwoty nienależnie otrzymanej składki, którą otwarty fundusz
emerytalny jest zobowiązany zwrócić do Zakładu na podstawie przepisów
o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych – różnica stanowi
przychody funduszu emerytalnego, wyodrębnionego w ramach Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych.
9. Odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne oraz dodatkowa opłata finansowane są
w całości z własnych środków przez płatnika składek.

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych art. 24