Art. 18. 1. Przymus bezpośredni wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, przy
wykonywaniu czynności przewidzianych w niniejszej ustawie, można stosować tylko
wtedy, gdy przepis niniejszej ustawy do tego upoważnia albo osoby te:
1) dopuszczają się zamachu przeciwko:
a) życiu lub zdrowiu własnemu lub innej osoby lub
b) bezpieczeństwu powszechnemu, lub
2) w sposób gwałtowny niszczą lub uszkadzają przedmioty znajdujące się w ich
otoczeniu, lub
3) poważnie zakłócają lub uniemożliwiają funkcjonowanie zakładu leczniczego
udzielającego świadczenia zdrowotnego w zakresie psychiatrycznej opieki
zdrowotnej, innego zakładu leczniczego lub jednostki organizacyjnej pomocy
społecznej.
2. O zastosowaniu przymusu bezpośredniego decyduje lekarz, który określa
rodzaj zastosowanego środka przymusu oraz osobiście nadzoruje jego wykonanie.
W szpitalach psychiatrycznych, innych zakładach leczniczych, jednostkach
organizacyjnych pomocy społecznej oraz w trakcie wykonywania czynności,
o których mowa w art. 21 ust. 3 oraz art. 46a ust. 3, jeżeli nie jest możliwe uzyskanie
natychmiastowej decyzji lekarza, o zastosowaniu przymusu bezpośredniego decyduje
i nadzoruje osobiście jego wykonanie pielęgniarka, która jest obowiązana
niezwłocznie zawiadomić o tym lekarza. Każdy przypadek zastosowania przymusu
bezpośredniego i uprzedzenia o możliwości jego zastosowania odnotowuje się
w dokumentacji medycznej.
2a. W przypadku, w którym osoba z zaburzeniami psychicznymi, z uwagi na jej
stan, jest niezdolna do zrozumienia przekazywanych jej informacji, w dokumentacji
medycznej odnotowuje się przyczynę odstąpienia od uprzedzenia tej osoby
o możliwości zastosowania przymusu bezpośredniego.
3. W jednostce organizacyjnej pomocy społecznej, która nie zatrudnia lekarza,
informację, o której mowa w ust. 2, pielęgniarka przekazuje kierownikowi jednostki,
który niezwłocznie informuje o tym upoważnionego przez marszałka województwa
lekarza specjalistę w dziedzinie psychiatrii.
4. W szpitalu psychiatrycznym oraz w innym zakładzie leczniczym lekarz,
o którym mowa w ust. 2, niezwłocznie zatwierdza zastosowanie przymusu
bezpośredniego zleconego przez pielęgniarkę lub nakazuje zaprzestanie jego
stosowania.
5. Jeżeli nie jest możliwe uzyskanie natychmiastowej decyzji osoby, o której
mowa w ust. 2, o zastosowaniu przymusu bezpośredniego w trakcie wykonywania
czynności, o których mowa w art. 21 ust. 3 oraz art. 46a ust. 3, lub wobec osoby,
o której mowa w ust. 1, której pomocy udziela zespół ratownictwa medycznego,
decyduje i nadzoruje osobiście kierujący akcją prowadzenia medycznych czynności
ratunkowych, który jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić o tym dyspozytora
medycznego. Każdy przypadek zastosowania przymusu bezpośredniego i uprzedzenia
o możliwości jego zastosowania odnotowuje się w dokumentacji medycznej.
6. Zastosowanie przymusu bezpośredniego wobec osoby, o której mowa
w ust. 1:
1) pkt 1 i 2 – polega na przytrzymaniu, przymusowym podaniu leków,
unieruchomieniu lub izolacji;
2) pkt 3 – polega na przytrzymaniu lub przymusowym podaniu leków;
3) pkt 1 i 2 – w sytuacji, o której mowa w ust. 5, polega na przytrzymaniu,
przymusowym podaniu leków lub unieruchomieniu.
7. W sytuacji, o której mowa w ust. 5, zastosowanie przymusu bezpośredniego
polega na przytrzymaniu lub unieruchomieniu. Przymus bezpośredni stosuje się nie
dłużej niż przez czas niezbędny do uzyskania pomocy lekarskiej, a w przypadku gdy
jej uzyskanie jest utrudnione, na czas niezbędny do przewiezienia osoby do podmiotu
leczniczego udzielającego świadczenia zdrowotne w zakresie psychiatrycznej opieki
zdrowotnej lub szpitala wskazanego przez dyspozytora medycznego. Przewiezienie osoby z zastosowaniem przymusu bezpośredniego następuje w obecności zespołu ratownictwa medycznego.
8. Przed zastosowaniem przymusu bezpośredniego uprzedza się o tym osobę,
wobec której środek ten ma być podjęty. Przy wyborze środka przymusu należy
wybierać środek możliwie dla tej osoby najmniej uciążliwy, a przy stosowaniu przymusu należy zachować szczególną ostrożność i dbałość o dobro tej osoby.
9. W przypadkach określonych w ust. 1 jednostki systemu Państwowe
Ratownictwo Medyczne, Policja, jednostki Służby Więziennej oraz Państwowa Straż
Pożarna są obowiązane do udzielania lekarzowi, pielęgniarce lub kierującemu akcją
prowadzenia medycznych czynności ratunkowych pomocy na ich żądanie.
10. Zasadność zastosowania przymusu bezpośredniego:
1) przez lekarza podmiotu leczniczego, w tym lekarza, który zatwierdził stosowanie
środka przymusu bezpośredniego zleconego przez inną osobę – ocenia,
w terminie 3 dni, kierownik tego podmiotu, jeżeli jest lekarzem, lub lekarz przez
niego upoważniony;
2) przez innego lekarza, pielęgniarkę jednostki organizacyjnej pomocy społecznej
lub kierującego akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych –
ocenia, w terminie 3 dni, upoważniony przez marszałka województwa lekarz
specjalista w dziedzinie psychiatrii.
11. (uchylony)

Art. 18a. 1. Zastosowanie przymusu bezpośredniego może nastąpić z użyciem
więcej niż jednego środka spośród wymienionych w art. 3 pkt 6.
2. Osobie z zaburzeniami psychicznymi, wobec której jest stosowany przymus
bezpośredni w formie unieruchomienia lub izolacji, należy odebrać przedmioty, które
mogą być niebezpieczne dla życia lub zdrowia tej osoby albo innych osób,
w szczególności: przedmioty ostre, okulary, protezy zębowe, pas, szelki, sznurowadła
i źródła ognia.
3. Stan fizyczny osoby z zaburzeniami psychicznymi unieruchomionej lub
izolowanej kontroluje pielęgniarka nie rzadziej niż co 15 minut, również w czasie snu
tej osoby.
4. Przymus bezpośredni może trwać tylko do czasu ustania przyczyn jego
zastosowania.
5. Zastosowanie przymusu bezpośredniego w formie unieruchomienia lub
izolacji lekarz zleca na czas nie dłuższy niż 4 godziny.
6. Jeżeli nie jest możliwe uzyskanie natychmiastowej decyzji lekarza,
o zastosowaniu przymusu bezpośredniego w formie unieruchomienia lub izolacji
decyduje i nadzoruje osobiście jego wykonanie pielęgniarka, zawiadamiając o tym
niezwłocznie lekarza. W przypadku gdy ustanie przyczyna zastosowania przymusu
bezpośredniego i nadal nie jest możliwe uzyskanie decyzji lekarza, decyzję
o zaprzestaniu stosowania przymusu bezpośredniego podejmuje pielęgniarka.
7. Lekarz, po uzyskaniu zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6, przeprowadza
badanie osoby z zaburzeniami psychicznymi oraz zatwierdza zastosowanie przymusu
bezpośredniego zleconego przez pielęgniarkę albo nakazuje zaprzestanie jego
stosowania.
8. Lekarz, po osobistym badaniu osoby z zaburzeniami psychicznymi, może
przedłużyć stosowanie przymusu bezpośredniego w formie unieruchomienia lub
izolacji na następne dwa okresy, z których każdy nie może trwać dłużej niż 6 godzin.
9. Po dwukrotnym przedłużeniu przez lekarza stosowania przymusu
bezpośredniego w formie unieruchomienia lub izolacji dalsze przedłużenie jego
stosowania na kolejne okresy, z których każdy nie może być dłuższy niż 6 godzin, jest
dopuszczalne wyłącznie po każdorazowym osobistym badaniu osoby z zaburzeniami
psychicznymi przez lekarza psychiatrę.
10. Przedłużenie stosowania przymusu bezpośredniego w formie
unieruchomienia lub izolacji na każdy z kolejnych okresów, o których mowa w ust. 8
i 9, wymaga uzyskania opinii innego lekarza będącego lekarzem psychiatrą.
11. Po upływie 24 godzin stosowania przymusu bezpośredniego w formie
unieruchomienia lub izolacji lekarz powiadamia o jego stosowaniu ordynatora
(lekarza kierującego oddziałem albo jednostką lub komórką organizacyjną, w której
zastosowano przymus bezpośredni).

Art. 18b. 1. W jednostce organizacyjnej pomocy społecznej, w przypadku braku
możliwości uzyskania zlecenia lekarza, pielęgniarka może przedłużyć stosowanie
przymusu bezpośredniego w formie unieruchomienia lub izolacji na okres nie dłuższy
niż 4 godziny.
2. W jednostce organizacyjnej pomocy społecznej czas stosowania wobec osoby
z zaburzeniami psychicznymi przymusu bezpośredniego w formie unieruchomienia
lub izolacji nie może przekroczyć 8 godzin. Dalsze przedłużenie stosowania przymusu
bezpośredniego w tych formach jest dopuszczalne jedynie w warunkach szpitalnych.
3. O przewiezieniu osoby z zaburzeniami psychicznymi do szpitala
psychiatrycznego kierownik jednostki organizacyjnej pomocy społecznej powiadamia
przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego tej osoby.

Art. 18c. 1. Zastosowanie każdego rodzaju środka przymusu bezpośredniego
podlega odnotowaniu w indywidualnej i zbiorczej dokumentacji medycznej.
2. W jednostce organizacyjnej pomocy społecznej informację o zastosowaniu
przymusu bezpośredniego zamieszcza się w prowadzonym przez kierownika tej
jednostki rejestrze przypadków zastosowania przymusu bezpośredniego zawierającym
następujące dane:
1) imię i nazwisko osoby, wobec której zastosowano przymus bezpośredni;
2) imię i nazwisko zlecającego zastosowanie przymusu bezpośredniego oraz osób
wykonujących jego stosowanie;
3) zastosowany rodzaj środka przymusu bezpośredniego;
4) opis przyczyn zastosowania przymusu bezpośredniego;
5) czas trwania przymusu bezpośredniego (data i godzina rozpoczęcia
i zakończenia jego stosowania);
6) przebieg stosowania przymusu bezpośredniego, w tym informację o skutkach
jego stosowania dla zdrowia osoby, wobec której został zastosowany.
3. Przymus bezpośredni może być wykonywany wyłącznie przez osoby
poinstruowane w zakresie okoliczności, zasad i sposobu jego stosowania.
4. Za przekazanie instrukcji, o której mowa w ust. 3, bezpośrednio odpowiada:
1) kierownik podmiotu leczniczego – dla osób zatrudnionych w kierowanym przez
niego podmiocie leczniczym lub osób wykonujących w tym podmiocie
działalność na podstawie zawartej umowy lub porozumienia;
2) kierownik jednostki organizacyjnej pomocy społecznej – dla osób zatrudnionych
w kierowanej przez niego jednostce lub osób wykonujących w tej jednostce
działalność na podstawie zawartej umowy lub porozumienia;
3) dysponent zespołów ratownictwa medycznego – dla osób wchodzących w skład
zespołów ratownictwa medycznego.

Art. 18d. 1. Osobę, wobec której zastosowano przymus bezpośredni w formie
unieruchomienia, umieszcza się w pomieszczeniu jednoosobowym; przepis nie
dotyczy sytuacji, o których mowa w art. 18 ust. 5.
2. W przypadku braku możliwości umieszczenia osoby, o której mowa w ust. 1,
w pomieszczeniu jednoosobowym, osłania się ją od innych osób przebywających w tym samym pomieszczeniu, zapewniając poszanowanie jej godności i intymności, w tym również przy wykonywaniu zabiegów pielęgnacyjnych.

Art. 18e. 1. Przymus bezpośredni w formie izolacji jest stosowany
w pomieszczeniu urządzonym w sposób zabezpieczający przed uszkodzeniem ciała
osoby z zaburzeniami psychicznymi i odpowiadającym wymogom, jakie powinny
spełniać pokoje łóżkowe w szpitalu psychiatrycznym lub w innym zakładzie
leczniczym albo pokoje mieszkalne w jednostce organizacyjnej pomocy społecznej.
2. Pomieszczenie przeznaczone do izolacji wyposaża się w instalację
monitoringu umożliwiającą stały nadzór nad osobą z zaburzeniami psychicznymi
w nim przebywającą oraz kontrolę wykonania czynności związanych z tym rodzajem
środka przymusu bezpośredniego.
3. Obraz z monitoringu pomieszczeń lub ich części przeznaczonych do celów
sanitarnohigienicznych jest przekazywany w sposób uniemożliwiający ukazywanie
intymnych części ciała ludzkiego oraz intymnych czynności fizjologicznych.
4. Monitorowanie i utrwalanie zapisu dźwięku nie może obejmować informacji
objętych tajemnicą spowiedzi lub tajemnicą prawnie chronioną.
5. Dane utrwalone za pomocą urządzeń monitorujących mogą być przetwarzane
wyłącznie przez osoby posiadające pisemne upoważnienie wydane przez
administratora danych, w szczególności sędziów oraz Rzeczników Praw Pacjenta
Szpitala Psychiatrycznego, w celu realizacji zadań określonych w ustawie. Osoby
posiadające pisemne upoważnienie są zobowiązane do zachowania tych danych
w tajemnicy.
6. Zapis z monitoringu przechowuje się przez okres co najmniej 12 miesięcy od
dnia jego zarejestrowania, nie dłużej jednak niż przez 13 miesięcy od dnia jego
zarejestrowania, o ile nie zostanie on zabezpieczony jako dowód w sprawie
w przypadku toczącego się postępowania. Po upływie terminu przechowywania zapis
usuwa się w sposób uniemożliwiający jego odzyskanie. Z usunięcia zapisu sporządza
się protokół, w którym należy wskazać datę tej czynności oraz imię i nazwisko osoby,
która dokonała usunięcia. Dopuszcza się niszczenie zapisu na urządzeniu
monitorującym przez jego automatyczne nadpisanie w przypadku, gdy warunki
techniczne tego urządzenia umożliwiają przechowywanie zapisu przez okres,
o którym mowa w zdaniu pierwszym.

Art. 18f. Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z Ministrem
Sprawiedliwości oraz ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego
określi, w drodze rozporządzenia:
1) sposób dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego oraz sposób
dokonywania oceny zasadności jego zastosowania,
2) sposób przeprowadzania oceny stanu fizycznego osoby z zaburzeniami
psychicznymi unieruchomionej lub izolowanej,
3) rodzaje i wzory dokumentów stosowanych przy wykonywaniu czynności,
o których mowa w pkt 1 i 2
– uwzględniając potrzebę ochrony praw i godności osoby, wobec której jest
stosowany przymus bezpośredni, oraz skutecznej oceny zasadności stosowania tego
przymusu.

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego art. 18