Data orzeczenia | 7 czerwca 2017 |
---|---|
Data uprawomocnienia | 7 czerwca 2017 |
Sąd | Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny |
Przewodniczący | Jerzy Skorupka |
Tagi | Skarga na przewlekłość |
Podstawa Prawna | 12skarga-na-naruszanie-prawa-strony-do-rozpoznania-sprawy-w-postepowaniu-przygotowawczym 12skarga-na-naruszanie-prawa-strony-do-rozpoznania-sprawy-w-postepowaniu-przygotowawczym 17skarga-na-naruszanie-prawa-strony-do-rozpoznania-sprawy-w-postepowaniu-przygotowawczym 2skarga-na-naruszanie-prawa-strony-do-rozpoznania-sprawy-w-postepowaniu-przygotowawczym 45k 6xxx 1skarga-na-naruszanie-prawa-strony-do-rozpoznania-sprawy-w-postepowaniu-przygotowawczym 5skarga-na-naruszanie-prawa-strony-do-rozpoznania-sprawy-w-postepowaniu-przygotowawczym 299kk 271KK 284KK 294KK 41KPK |
postanowił
1. stwierdzić, że w postępowaniu prowadzonym przez Sąd Okręgowy w Opolu w sprawie III K 108/10 nastąpiła przewlekłość, przez co naruszone zostało prawo P. B., J. M. i P. L. do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki,
2. zasądzić od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Opolu) na rzecz P. B., J. M. i P. L. po 10.000 (dziesięć tysięcy) zł., za naruszenie ich prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki,
3. zwrócić P. B., J. M. i P. L. wniesioną opłatę od skargi w wysokości po 200 zł.
Pismami z dnia 9.04.2017 r. P. B., J. M. i P. L. wnieśli do Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu skargi na naruszenie prawa do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu sądowym prowadzonym przez Sąd Okręgowy w Opolu pod sygn. III K 108/10, wnosząc o stwierdzenie przewlekłości wymienionego postępowania i zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz każdego z nich po 50.000 zł.
W uzasadnieniu wymienionych skarg, skarżący zgodnie stwierdzili, że przewlekłość prowadzonego postępowania przejawia się czasem jego prowadzenia, gdyż od przedstawienia im zarzutów popełnienia przestępstwa upłynęło już 15 lat, a sprawa nie została rozpoznana.
Prezes Sądu Okręgowego w Opolu nie udzielił odpowiedzi na skargi i nie przedstawił stanowiska w przedmiocie tych skarg.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu zważył, co następuje. Skargi są zasadne.
Na wstępie poczynić należy uwagi ogólniejszej natury. Zważyć należy, że przedmiotem rozpoznania w postępowaniu uruchomionym na podstawie skargi jest zarzut strony, że postępowanie w jej sprawie prowadzone jest przewlekle, a przyczyną tej przewlekłości jest działanie lub zaniechanie (bezczynność) sądu lub prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze (zob. J.Skorupka (red.) Skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Komentarz, Warszawa 2010, s. 41). Dla rozpoznania skargi kluczowe jest pojęcie „sprawa”, które w piśmiennictwie i orzecznictwie sądowym nie jest rozumiane jednolicie.
Dla objaśnienia pojęcia „sprawa” pomocna jest treść
Z konsekwentnego i ugruntowanego orzecznictwa ETPCz, które zapadło w tzw. „polskich sprawach” wynika, że przy ocenie czasu trwania postępowania należy brać pod uwagę początek i koniec postępowania, a zatem, kiedy dane postępowanie zostało rozpoczęte i kiedy zostało zakończone. O tym, że postępowanie w danej sprawie zostało zakończone można zaś mówić dopiero wtedy, gdy kwestia oskarżenia czy powództwa została definitywnie rozstrzygnięta. Czas rozpatrzenia sprawy należy zatem liczyć od wszczęcia postępowania przeciwko danej osobie do jego prawomocnego zakończenia, niezależnie od tego w ilu instancjach postępowanie odbywało się, łącznie z ewentualnym postępowaniem kasacyjnym. Dla stwierdzenia przewlekłości postępowania, a w dalszej kolejności, stwierdzenia naruszenia prawa strony do rozpoznania jej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, nie ma znaczenia, że niektóre odcinki (fragmenty, etapy) postępowania prowadzone były sprawnie. Ważne i przesądzające dla stwierdzenia przewlekłości postępowania jest to, czy postępowanie w sprawie traktowane jako całość, było, czy nie było prowadzone przewlekle. Innymi słowy, czy sprawa co do istoty została rozpoznana w rozsądnym terminie (zob. J.Skorupka, tamże, s. 57; post. SN z 22.2.2017 r., III SSP 2/17).
Nie można podzielić tych poglądów, które pojęcie sprawy ograniczają do danego etapu procesu karnego (postępowanie przygotowawcze, główne, odwoławcze). Uznanie, że skarga na przewlekłość może dotyczyć tylko postępowania prowadzonego na danym etapie procesu karnego oznaczałoby przyznanie stronie prawa do zakończenia bez zbędnej zwłoki tylko tego fragmentu postępowania, a nie prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, czyli definitywnego jej rozstrzygnięcia przez sąd (zob. uchw. SN (7) z dnia 28.3.2013 r., III SPZP 1/13). Takie stanowisko zostało też wyrażone w uzasadnieniu ustawy z 17.6.2004 r., gdzie wskazano, że „celem proponowanej regulacji jest realizacja wyrażonej w
Już sam tytuł ustawy świadczy o tym, że jej regulacje dotyczą naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora oraz w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, co wprost nawiązuje do realizacji konstytucyjnego prawa do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, a zatem uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Z tytułem ustawy wiąże się przepis
Pod pojęciem „rozstrzygnięcie sprawy” należy zatem rozumiećprawomocne jej zakończenie (zob. post. SN z 20.1.2015 r., III 234/14). Odrzucić należy stanowisko (zob. post. SN z 6.1.2006 r., III SPP 167/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 375, że zawartemu w
W podsumowaniu dotychczasowych rozważań należy stwierdzić, że przedmiotem postępowania wywołanego skargą na przewlekłość jest badanie podniesionego przez składającego skargę zarzutu, iż doszło do naruszenia przysługującego mu prawa do sądu przez przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawie od chwili jego wszczęcia, niezależnie od tego, czy aktualnie sprawa znajduje się już w kolejnej fazie tego postępowania. Ustawa dotyczy bowiem prawa strony do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy w postępowaniu przygotowawczym i postępowaniu sądowym, a nie w postępowaniu przed sądem konkretnej instancji bądź w postępowaniu przygotowawczym. W tak określonym terminie strona ma prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia jej sprawy, a nie jedynie orzeczenia w danej instancji, wobec czego ocenie pod kątem przewlekłości podlegać powinien przebieg całego dotychczasowego postępowania w sprawie, której skarga dotyczy (por. uchw. SN (7) z dnia 28.3.2013 r., III SPZP 1/13).
Przedstawionej interpretacji przepisów ustawy z 17.6.2004 r. nie stoi na przeszkodzie treść jej
Dalej należy stwierdzić, że z
W
1. terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd, w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty albo czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego,
2. charakter sprawy,
3. stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości,
4. znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz
5. zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.
Dla oceny, czy doszło do naruszenia prawa strony do rozpoznania jej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki miarodajne jest również orzecznictwo ETPCz dotyczące wykładni pojęcia „rozsądny termin zakończenia sprawy”, będącego elementem rzetelnego postępowania karnego, o którym stanowi
ETPCz podkreśla, że kwestia, czy postępowanie zostało przeprowadzone w rozsądnym terminie musi być oceniona w świetle wszystkich okoliczności danej sprawy (wyr. ETPCz z 31.05.2005 r. w sprawie 57237/00 H. przeciwko Słowacji). Czas trwania postępowania, sam przez się nie przesądza wszak o jego przewlekłości, która wchodzi w grę wówczas, gdy okoliczności sprawy, stopień jej skomplikowania i zachowanie się uczestników postępowania, oceniane łącznie, prowadzą do przyjęcia, że czas ten nie może być uznany za rozsądny w rozumieniu
Dla oceny zasadności rozpoznawanej skargi należy mieć także na uwadze, że przewlekłość jest pojęciem wskazującym, że jakieś zdarzenie czy stany są nadmiernie rozciągnięte w czasie, rozwleczone i przedłużają się (zob. P.Górecki, S.Stachowiak, P.Wiliński, Skarga na przewlekłość postępowania sądowego. Komentarz, Wolters Kluwer 2007, s. 31 i cytowane tam orzecznictwo). Względność i ocenność omawianego pojęcia wymaga więc jego odniesienia do realiów rozpoznawanej sprawy i sposobu procedowania prokuratora. Za tworzące stan nieuzasadnionej zwłoki (przewlekłości) należy zatem uznać jedynie nadmierne odstępstwa od czasu zwyczajowo koniecznego do wykonania określonych czynności.
Przechodząc do oceny wniesionych skarg oraz wskazanego w nich postępowania Sądu Okręgowego w Opolu zważyć więc należy, że akt oskarżenia przeciwko P. B., J. M. i P. L. skierowany został do Sądu Okręgowego w Opolu w dniu 30 kwietnia 2004 r. (t. LXXXI). Aktem oskarżenia objęto łącznie 36 osób oskarżonych o przestępstwa z
W Sądzie Okręgowym w Opolu sprawa została zrejestrowana pod nową sygn. III K 108/10 i przydzielona SSO A. M.. W marcu 2012 r., a więc po upływie ponad roku, odbyło się posiedzenie organizacyjne przed rozprawą (k. 24832). Przewód sądowy otwarty został na rozprawie w dniu 3 września 2012 r., a więc po blisko dwóch latach od przekazania Sądowi Okręgowemu w Opolu sprawy do ponownego rozpoznania. Pod przewodnictwem wymienionej sędzi odbyło się terminów rozprawy. Mianowicie w dniach: 2.04.2012 r. (k. 24917); 27.08.2012 r. (k. 26027); 3.09.2012 r. (k. 26037); 10.09.2012 r. (k. 26053); 5.11.2012 r. (k. 26139); 30.09.2013 r. (k. 26437); 4.11.2013 r. (k. 26462); 17.02.2014 r. (k. 26553); 15.09.2014 r. (k. 26759); 17.11.2014 r. (k. 26869).
Zarządzeniem przewodniczącego wydziału karnego Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 9.04.2015 r. zmieniono sędziego referenta i wymienioną sprawę przydzielono SSO A. T.. Zarządzeniem tego sędziego z dnia 18.05.2015 r. wyznaczono następujące terminy rozprawy: 14, 21 i 28 września 2015 r., 5, 12, 19 i 26 października 2015 r. (k. 27058). Na rozprawie w dniu 14.09.2015 r. oskarżyciel publiczny odczytał akt oskarżenia (otwarto przewód sądowy) (k. 27235). Kolejne terminy rozprawy odbyły się w dniach: 21.09.2015 r., gdzie wyjaśnienia złożył M. D. (k. 27261); 28.09.2015 r., gdzie wyjaśnienia złożyli M. M. (2) i M. P. (k. 27295); 5.10.2015 r., gdzie wyjaśnienia złożyli A. Ż. i P. F. (k. 27320); 19.10.2015 r., gdzie wyjaśnienia złożyła E. D. (k. 27397); 9.11.2015 r.; gdzie wyjaśniania złożyli P. G., P. L. i P. B. (k. 27485); 23.11.2015 r., (k. 27546); 4.12.2015 r. (k. 27574); 12.12.2015 r., gdzie wyjaśnienia złożyli A. D., J. K. i R. S. (k. 27348); 18.12.2015 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 27644); 20.01.2016 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 27701); 27.01.2016 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 27730); 24.02.2016 r., na którym przesłuchano dwóch świadków (k. 27784); 2.03.2016 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 27825); 16.03.2016 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 27870); 6.04.2016 r. (k. 27897); 20.04.2016 r., na którym przesłuchano trzech świadków (k. 27907); 11.05.2016 r., na którym przesłuchano dwóch świadków (k. 27962); 25.05.2016 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 28003); 7.06.2016 r. (k. 28037); 22.06.2016 r., na którym przesłuchano dwóch świadków (k. 28055); 7.07.2016 r. (k. 28077); 15.07.2016 r., na którym przesłuchano dwóch świadków (k. 28091); 19.08.2016 r., na którym przesłuchano pięciu świadków (k. 28124); 12.09.2016 r., na którym przesłuchano dziesięciu świadków (k. 28144); 14.10.2016 r., na którym przesłuchano czterech świadków (k. 28186); 14.11.2016 r., na którym przesłuchano jednego świadka; 16.12.2016 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 28257); 11.01.2017 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 28279); 8.02.2017 r. (k. 28293); 13.03.2017 r., na którym przesłuchano jednego świadka (k. 28326); 12.04.2017 r. (k. 28412). Od otwarcia przewodu sądowego odbyło się zatem 30 terminów rozprawy, które odbywały się z reguły w regularnych miesięcznych odstępach czasu. W tym czasie przeprowadzono czynności dowodowego zawnioskowane przez oskarżyciela publicznego (przesłuchania oskarżonych i świadków) oraz obrońców oskarżonych (przesłuchania świadków i opinie biegłych, co do stanu zdrowia oskarżonych). W razie nieusprawiedliwionej nieobecności świadków, sąd stosował wobec nich kary porządkowe w postaci kary pieniężnej oraz zatrzymania i przymusowego doprowadzenia.
Od momentu przejęcia sprawy do prowadzenia przez SSO A. T.czynności w sprawie wykonywane są terminowo, czego w żadnym razie nie można powiedzieć o czynnościach wykonywanych na wcześniejszym etapie postępowania sądowego. W tym wypadku, uzasadnione jest twierdzenie, że sprawa prowadzona była nieudolnie, co znajduje wyraz w odległych od siebie terminach rozprawy głównej oraz braku merytorycznych czynności dokonywanych na wielu terminach rozprawy. Z pola widzenia nie można też tracić tej okoliczności, że uchylenie przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyroku III K 161/04 i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Opolu do ponownego rozpoznania spowodowane było rażącym naruszeniem przepisu
W sprawie nie ujawniły się okoliczności wskazujące na zawinione przewlekanie postępowania przez skarżących. Dyskusji nie powinna podlegać też kwestia, że sposób rozstrzygnięcia sprawy III K 108/10 ma znaczenie dla skarżących. Sprawa nie jest też szczególnie skomplikowana i zawiła. Miarą oceny zawiłości sprawy nie jest bowiem ilość tomów akt i zgromadzonych w nich dokumentów, ale rzeczywiste skomplikowanie sprawy, wyrażające się m.in. w konieczności zasięgania opinii biegłych z wielu dyscyplin naukowych, wykonywania czynności dowodowych o różnym charakterze i poza granicami kraju. Tymczasem, w sprawie nie wykonywano czynności dowodowych w ramach tzw. krajowej bądź zagranicznej pomocy prawnej, ani czynności poza granicami kraju, nie sprowadzano dowodów z zagranicy, nie zabezpieczano mienia za granicą. Powołano zaś biegłych różnych specjalności, gdyż stwierdzenie wielu okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy za pomocą wiedzy specjalnej było w sprawie konieczne.
Na koniec należy stwierdzić, że pomimo terminowego wykonywania czynności procesowych od momentu przydzielenia sprawy SSO A. T., zastrzeżenia wywołuje prawidłowość tych czynności, czego wyrazem jest niewielka ilość czynności dowodowych przeprowadzanych na poszczególnych terminach rozprawy głównej. Nieodbieranie przez świadków wezwań lub usprawiedliwianie przez nich niestawiennictwa na rozprawie, nie może usprawiedliwiać dotychczasowego postępowania sądu, gdyż takie sytuacje nie były sporadyczne, ale występowały na wielu terminach rozprawy, powodując nieuzasadnione przedłużenie czasu rozpoznania sprawy.
W ocenie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, w sprawie brak jest okoliczności uzasadniających jej prowadzenie przez Sąd Okręgowy w Opolu przez ponad 13 lat. W sprawie III K 108/10 Sądu Okręgowego w Opolu doszło zatem do nieuzasadnionego przewlekania postępowania. Przewlekłość postępowania spowodowana jest zwłaszcza nieterminowym i nieprawidłowym prowadzeniem postępowania przez SSO A. M. oraz nieprawidłowym prowadzeniem czynności na etapie postępowania dowodowego przez kolejnego referenta sprawy.
Nieprawidłowy sposób prowadzenia postępowania sądowego stanowi uzasadnioną podstawę do stwierdzenia, że w toku postępowania Sądu Okręgowego w Opolu o sygn. III K 108/10 doszło do naruszenia prawa P. B., J. M. i P. L. do rozpoznania wymienionej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (w rozsądnym terminie). Ta konkluzja, uzasadnia z kolei uwzględnienie żądania skarżących przyznania im kwoty po 10.000 zł., na podstawie
Mając na względzie uregulowanie zawarte w
W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu orzekł, jak na wstępie.
SSA Andrzej Kot SSA Jerzy Skorupka SSA Tadeusz Kiełbowicz
Wyszukiwarka
- Kodeks Karny dostęp do ustawy
- 22 Kodeks Karny konkretny artykuł ustawy
- Sąd Okręgowy w Ełku informacje o sądzie
- Pełnomocnictwo ogólne dostęp do wzorców