Wyrok SA w Białymstoku z 24 sierpnia 2017 r. w sprawie o nakazanie lub zapłatę.

Sygn. akt I ACa 195/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 sierpnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Elżbieta Bieńkowska

Sędziowie

:

SA Beata Wojtasiak

SO del. Grażyna Wołosowicz (spr.)

Protokolant

:

Anna Bogusławska

po rozpoznaniu w dniu 24 sierpnia 2017 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa Ł. W.

przeciwko (...)Spółce z o.o. w R.

o nakazanie lub zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 14 grudnia 2016 r. sygn. akt I C 590/16

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej 540 złotych tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej.

(...)

UZASADNIENIE

Ł. W. wniosła o nakazanie (...)sp. z o.o. z siedzibą w R. ekshumacji trumny ze zwłokami zmarłego pochowanego w miejscu wydzierżawionym przez powódkę. W razie nie uwzględnienia tego roszczenia wniosła o zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kwoty 7.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 16 lipca 2015 r. do dnia zapłaty, oraz kosztami procesu według norm przepisanych.

(...) sp. z.o.o. wniosło o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił powództwo Ł. W. przeciwko (...)sp. z o.o. w R. o nakazanie lub zapłatę (pkt I.) oraz odstąpił od obciążania powódki kosztami procesu na rzecz pozwanego (pkt II.).

Z ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy wynikało, że powódka w sierpniu 2014 r. zwróciła się telefonicznie do pracowników pozwanej o zarezerwowanie na cmentarzu komunalnym w R. prawa do miejsca grzebalnego, w którym dotychczas pochowany był S. P., zmarły w dniu 13 lipca 1990 r. Informację o planowanej likwidacji tego grobu powzięła ze znajdującej się na nagrobku tabliczki. Wskazane wyżej miejsce pochówku znajdowało się w bezpośrednim sąsiedztwie grobu rodziców powódki, W. i S. W..

Pozwana wystawiła z tego tytułu fakturę VAT, w której wskazano wartość (cenę) - 334,80 zł. W jej treści zawarła wzmiankę, że umowa stron odnosi się do odnowienia dzierżawy na cmentarzu na 20 lat, oraz że dotyczy zmarłego S. P.. Powódka zapłaciła wymienioną kwotę w dniu 22 sierpnia 2014 r.

Następnie, Sąd I instancji ustalił, że z pkt. 3 ppkt. 1 regulaminu cmentarza wynikało, że opłaty związane z pochówkiem dotyczą miejsc grzebalnych na 20 lat, grobów murowanych, grobów na urny ziemne oraz przedłużenia opłaty na następne 20 lat. W przypadku rezerwacji miejsca winno być ono ogrodzone lub oznakowane tabliczką przez osobę dokonującą rezerwacji. Powódka nie dokonała takiego oznaczenia.

Na skutek omyłki pracownika pozwanej wpłatę powódki potraktowano jako przedłużenie prawa do miejsca grzebalnego. Opłata z tego tytułu była prawie dwukrotnie niższa, niż za zarezerwowanie miejsca na nowo. Sąd Okręgowy ustalił także, że w ewidencji pozwanej nie były odnotowywane osoby, które dokonały płatności za przedłużenie miejsca grzebalnego. Rejestrowano jedynie fakt dokonania takiego przedłużenia.

W czerwcu 2015 r. w miejscu zarezerwowanym przez powódkę pochowany został T. P.. W sprawie tego pogrzebu z pracownikami pozwanej kontaktował się brat zmarłego.

W trakcie kolejnych odwiedzin grobu rodziców powódka zauważyła, że na zarezerwowanym przez nią miejscu został pochowany T. P.. Informacja ta bardzo poruszyła powódkę. Zgłosiła ten fakt zarządowi cmentarza. W rozmowach z pozwaną powódka odmówiła bezpłatnej rezerwacji innego miejsca pochówku na jej rzecz. Nie wyraziła również zgody na ugodowe propozycje pozwanej w tym zakresie. Powódka zgłosiła szkodę ubezpieczycielowi pozwanej – (...) S.A., który po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego wypłacił jej kwotę 334,80 zł, odpowiadającą uiszczonej przez powódkę cenie. W pozostałym zakresie, tj. co do żądania zapłaty zadośćuczynienia w kwocie 25.000 zł, ubezpieczyciel odmówił spełnienia świadczenia, wskazując na bezpodstawność żądania.

We okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, że roszczenia powódki nie zasługiwały na uwzględnienie. Wskazał, że powódka uiszczając opłatę w wysokości 334,80 zł miała na celu dokonanie rezerwacji miejsca pochówku dla siebie lub innej bliskiej jej osoby. Podkreślił, przy tym, że przedmiotem jej oczekiwań podczas rozmowy z pracownikiem pozwanego była nowa rezerwacja miejsca grzebalnego, a nie przedłużenie (odnowienie) terminu używania już istniejącego. Intencją powódki było bowiem przejęcie miejsca po osobie nie należącej do kręgu osób jej bliskich, w związku z tym że obok tego miejsca znajdowało się miejsce pochówku jej rodziców.

Sąd I instancji zauważył jednak, że faktycznie, z powodu nieporozumienia wynikającego prawdopodobnie ze zbyt pobieżnego ustalenia przez pozwaną oczekiwań powódki skutkiem zgłoszenia wniosku o rezerwację było przedłużenie rezerwacji już istniejącej, bez likwidacji istniejącego nagrobka należącego do osoby już pochowanej. Potwierdzeniem powyższego była wysokość uiszczonej przez powódkę kwoty, która odpowiadała wysokości opłaty za przedłużenie rezerwacji miejsca i była dwukrotnie niższa od opłaty za nową rezerwację. Ponadto o wzmiankowanym nieporozumieniu i omyłce świadczyło również wystawienie przez pozwaną faktury tytułem „odnowienia dzierżawy”. Sąd Okręgowy uznał jednak, że niewłaściwie zrealizowana rezerwacja nie mogła przesądzić o zasadności sformułowanych przez powódkę roszczeń, gdyż w przedmiotowym stanie faktycznym rezerwacja była względem nich obojętna. Zauważył, że podstawą prawną roszczeń zgłoszonych przez powódkę były przepisy dotyczące ochrony dóbr osobistych, a więc art. 23 i n. k.c. W związku z powyższym, odwołując się do treści art. 24 § 1 k.c. oraz ugruntowanego orzecznictwa, wskazał, że grób nie stanowi przedmiotu odrębnej od gruntu własności i nie może stanowić przedmiotu użytkowania wieczystego ani żadnego z ograniczonych praw rzeczowych oraz co do zasady przedmiotem działu spadku ani podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami. Zauważył jednak, że z grobem może być związany zespół praw majątkowych i niemajątkowych zwany prawem do grobu. Wskazał, że do praw o charakterze majątkowym prawa do grobu zalicza się konieczność ponoszenia przez uprawnionego opłat za używanie grobu bądź wydatków związanych z jego urządzeniem, natomiast do praw o charakterze osobistym m.in. prawo do urządzenia wystroju grobu, prawo odwiedzania grobu oraz wykonywanie zwyczajowo przyjętych czynności takich jak np. składanie wieńców, palenie zniczy (vide: Sąd Najwyższy m. in. w wyroku z dnia 7 listopada 2002 r., II CKN 980/00; w uchwale z dnia 7 grudnia 1970 r., III CZP 75/70; w wyroku z dnia 7 lipca 2005 r., IV CK 42/05; w uchwale z dnia 2 grudnia 1994 r., III CZP 155/94).

W związku z powyższym Sąd Okręgowy uznał, że w świetle przywołanego orzecznictwa faktycznie dopuszczalne jest żądanie ochrony prawa do decydowania o kwaterze, przy czym prawo to może mieć dwojaki charakter, zarówno majątkowy jak i niemajątkowy. Omawiane uprawnienie odnosi się bowiem przede wszystkim do możności decydowania o tym, kto ma być pochowany w przedmiotowym miejscu, co w określonych sytuacjach może się wiązać z roszczeniami majątkowymi (np. w przypadku „odstąpienia” osobie trzeciej zarezerwowanej kwatery za odpowiednią opłatą). Zauważył jednak, że z argumentacji powódki wynika, że w przedmiotowej sprawie istota dochodzonego przez nią roszczenia związanego z prawem do decydowania o kwaterze, sprowadzała się od początku do ochrony praw niemajątkowych, nie zaś innych, gdyż powódka nie powoływała się na szkodę w jakiejkolwiek jej postaci. Wielokrotnie natomiast podkreślała, że pozbawienie jej możliwości dysponowania kwaterą poprzez jej „sprzedaż”, skutkowało pochowaniem obcej dla niej osoby w miejscu przeznaczonym - zgodnie z jej zamysłem - dla niej lub bliskiej jej osoby.

Dokonując prawnej oceny żądania powódki, Sąd I instancji uznał, że wskazane przez powódkę uprawnienie ma charakter niemajątkowy, jednakże powyższe nie oznacza, że automatycznie podlega ono ochronie jako dobro osobiste. Podkreślił, że dla skutecznego przedsięwzięcia środków tej ochrony niezbędnym jest bowiem zmaterializowanie się konkretnego prawa, które należy rozumieć jako prawo do różnych form kultywowania pamięci osoby zmarłej lub prawo do pochowania zwłok zmarłej osoby bliskiej. W związku z powyższym wskazał, że aby mogło nastąpić naruszenie powyższego prawa, najpierw musiałaby nastąpić śmierć bliskiej osoby, której kultywowanie pamięci stanowi przedmiot ochrony, w tym prawo do pochowania zwłok w posiadanej kwaterze. W ocenie Sądu I instancji dopiero wtedy uprawniony mógłby mieć skuteczną sposobność realizowania swojego niemajątkowego prawa poprzez możliwość podjęcia decyzji o pochowaniu osoby bliskiej i w dalszej konsekwencji kultywowania pamięci po zmarłej osobie. Prawo to musi bowiem przybrać postać zdefiniowanego czy zmaterializowanego prawa podmiotowego, gdyż dopiero wtedy możliwe jest poddanie go stosownej ochronie prawnej z art. 23 i n. k.c. Wcześniej natomiast miejsce, o którym mowa w pozwie jest jedynie określonym fragmentem przestrzeni grzebalnej, w której może być urządzone miejsce pochówku konkretnej osoby.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy uznał , że zdefiniowane przez powódkę roszczenie ma jedynie swoiście potencjalny charakter. Dlatego też w niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powódki, co skutkowało oddaleniem zgłoszonych przez nią roszczeń o usunięcie skutków naruszenia poprzez ekshumację, oraz żądania zapłaty. Niezależnie od poczynionych wcześniej rozważań uznał, także że żądanie powódki o dokonanie ekshumacji należało oddalić również z uwagi na treść art. 5 k.c. Wskazał, że rodzina T. P., otrzymała od podmiotu uprawnionego wyznaczone miejsce pochówku w dobrej wierze. Samego pochówku dokonała natomiast dopiero po uzyskaniu informacji o tym, że miejsce to jest przedmiotem przedłużonej rezerwacji.

Mając na względzie powyższe, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że w związku z pochówkiem T. P. po stronie rodziny zmarłego została wygenerowana wiązka uprawnień materialnych i niematerialnych wchodzących w zakres prawa do grobu, w tym prawo do kultu pamięci zmarłego, W konsekwencji wystąpiła więc sytuacja konkurencyjności dóbr – tj. prawa powódki do dysponowania miejscem, wynikającego z rezerwacji, gdy do pochówku nie doszło, oraz całokształtu praw rodziny zmarłego T. P., a także faktycznych czynności, związanych z urządzeniem grobu, pielęgnacją, odwiedzaniem, odbywaniem ceremonii, kontemplacji itd. Sąd uznał, że zważywszy na to, iż całokształt praw rodziny zmarłego, z uwagi na swój osobisty charakter może być realizowany przez obce sobie osoby w zasadzie tylko rozłącznie w niniejszej sprawie zadośćuczynić interesowi powódki w zakresie możności pochowania w spornej kwaterze mogłoby wyłącznie dokonanie ekshumacji zwłok T. P.. Działanie to ocenił jednak jako zbyt daleko idące, drastyczne i nieadekwatne do zaistniałej sytuacji. Podkreślił, że rodzina zmarłego T. P. dokonując jego pochówku w miejscu zarezerwowanym przez powódkę nie naruszyła zasad wynikających z art. 5 k.c. Nie wiedziała bowiem o tej rezerwacji, a jej postępowanie nie miało charakteru celowego, stanowiąc co najwyżej wynik niezawinionej przez nią omyłki. Zauważył, że choć pozwana pobrała od powódki opłatę celem rezerwacji przedmiotowego miejsca pochówku to jednocześnie nie przystąpiła do wykonania udostępnienia go powódce. Ponadto zwrócił uwagę na to, że powódka również nie dopełniła obowiązku oznakowania tego miejsca wynikającego z obowiązującego na cmentarzu regulaminu. Z tych przyczyn, Sąd Okręgowy uznał, że powództwo w zakresie ekshumacji podlegało oddaleniu. Podkreślił, że w przedmiotowej sprawie nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powódki, a ewentualnemu wyrokowaniu co do ekshumacji sprzeciwiała się sytuacja prawna i faktyczna rodziny T. P., posiadającej samoistne i chronione w ramach dóbr osobistych i art. 5 k.c. prawo do grobu.

O kosztach procesu, Sąd I instancji rozstrzygnął w oparciu o art. 102 k.p.c.

Apelację od tego wyroku złożyła powódka Ł. W., zaskarżając go w części tj. w punkcie I. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła naruszenie:

1.  przepisów prawa materialnego art. 23 w zw. z art. 24 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że powódka dochodzi ochrony dobra osobistego jakim jest prawo tylko i wyłącznie do decydowania o miejscu swojego pochówku bądź osoby bliskiej na dowolnie wybranym miejscu na cmentarzu podczas, gdy wybór miejsca pochówku był dokonany przez nią nie bez przyczyny, gdyż był podyktowany bliską odległością wybranego miejsca grzebalnego od grobu jej zmarłych rodziców, co niewątpliwie oznacza, że ochronę dobra osobistego wiązała ona ściśle z jej sentymentalnym stosunkiem do miejsca pochówku rodziców tj. prawem do kultywowania pamięci o zmarłych rodzicach przez odwiedzanie grobu, palenie zniczy czy spotykanie się przy wspólnym grobie rodzinnym;

2.  przepisów prawa procesowego art. 233 k.p.c. poprzez niewszechstronną ocenę materiału dowodowego w postaci pominięcia fotografii załączonych przez powódkę do pozwu na okoliczność położenia wybranego miejsca pochówku względem wspólnego grobu rodziców powódki, a także pominięcia zeznań świadka J. W., na okoliczność krzywdy doznanej przez powódkę w związku z pochowaniem obcej dla niej osoby w miejscu przez nią wydzierżawionym znajdującym się w bliskim sąsiedztwie grobu jej rodziców, sentymentalnego stosunku do miejsca pochówku rodziców, podczas gdy Sąd winien był dokonać oceny na podstawie wszystkich przeprowadzonych w sprawie dowodów co skutkowało uznaniem, iż na dobro osobiste, którego ochrony się domaga składa się jedynie jej prawo majątkowe do decydowania o miejscu pochówku, podczas gdy ochronę dobra osobistego wiązała ona ściśle z jej sentymentalnym stosunkiem do miejsca pochówku rodziców tj. prawem do kultywowania pamięci zmarłych rodziców poprzez odwiedzanie grobu palenie zniczy czy spotykanie się przy wspólnym grobie rodzinnym.

W związku z powyższym wniosła o zmianę powyższego wyroku poprzez uwzględnienie żądania pozwu o zasądzenie na rzecz powódki kwoty 7.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jej dobra osobistego wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 16 lipca 2015 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja powódki nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które w całej rozciągłości znajdują oparcie w zgromadzonych dowodach, przy ocenie których – odmiennie niż twierdzi skarżąca – nie doszło do naruszenia zasad wskazanych w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny w pełni akceptuje te ustalenia i czyni je własnymi.

Dokonując analizy zarzutów zawartych w apelacji zaakcentować trzeba, że skuteczne podniesienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wiązało się z wymogiem wskazania przez skarżącą konkretnych uchybień w zakresie oceny dowodów, jakich dopuścił się sąd pierwszej instancji, a które polegały na naruszeniu zasad logiki, doświadczenia życiowego czy zdrowego rozsądku. Przedstawienie przez skarżącą własnej interpretacji okoliczności ocenionych odmiennie przez sąd, a także zanegowanie prawidłowości jego oceny tylko z tej przyczyny, że przy wydaniu zaskarżonego rozstrzygnięcia sąd nie oparł swoich ustaleń na niektórych dowodach przeprowadzonych z jej inicjatywy traktując te dowody jako nie mające znaczenia dla wyjaśnienia istoty sprawy, nie może stanowić prawidłowego sformułowania zarzutu naruszenia przywołanego przepisu.

Podkreślić również należy, że powódka w wywiedzionej apelacji nie przywołała żadnych okoliczności świadczących o tym, że Sąd Okręgowy ocenił dowody wadliwie, a jedynie ograniczyła się do ogólnikowego stwierdzenia o braku dokonania wszechstronnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego. Zakwestionowała także pominięcie fotografii przedmiotowego miejsca pochówku i grobu jej rodziców, wskazujących na bliską odległość między nimi oraz nieuwzględnienie zeznań świadka J. W., z których wynikało powstanie po jej stronie krzywdy, warunkującej zasadność dochodzonych przez nią roszczeń.

Mając to na uwadze, Sąd Apelacyjny uznał, że skarżąca nie zdołała wskazać żadnych uchybień w zakresie ustaleń faktycznych, a jedynie ograniczyła się do polemiki ze stanowiskiem Sądu Okręgowego. Dlatego też podniesiony przez nią zarzut naruszenia prawa procesowego należało ocenić jako bezzasadny.

Sąd II instancji doszedł również do wniosku, że w niniejszej sprawie brak było podstaw do podzielenia stanowiska powódki o naruszeniu prawa materialnego. Zauważyć bowiem należy, że powódka w niniejszej sprawie swoje roszczenia wywodziła w oparciu o przepisy regulujące ochronę dóbr osobistych.

Choć definicja dóbr osobistych nie została zawarta w Kodeksie cywilnym, w doktrynie i orzecznictwie dominuje koncepcja obiektywna według której dobra osobiste są wartościami o charakterze niemajątkowym, wiążącymi się z osobowością człowieka, uznanymi powszechnie w społeczeństwie. Dla istnienia dobra osobistego i uznania, że doszło do jego naruszenia, znaczenie mają natomiast oceny społeczne, analiza z punktu widzenia rozsądnego człowieka. Nie świadczy o nim natomiast subiektywne przekonanie zainteresowanego (por. Ciszewski J. (red.), Jędrej K., Karaszewski G., Knabe J., Nazaruk P., Ruszkiewicz B., Sikorski G., Stępień-Sporek A. Kodeks Cywilny. Komentarz do art. 23 k.c., LexisNexis 2014 r., System Informacji Prawnej Lex).

Należy zwrócić uwagę, że przykładowe wyliczenie dóbr osobistych zawiera art. 23 k.c. Z treści przywołanego przepisu wynika, że dobrami osobistymi są między innymi zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Obok wymienionych w tym przepisie istnieją jednak także inne dobra osobiste, których nie ujęto wprost. Ze specyfiki katalogu dóbr osobistych sprecyzowanego w art. 23 k.c., wynika bowiem to, że kolejne stany rzeczy wraz z upływem czasu zyskują w ocenie społecznej status wartości albo też rozwój społeczny (zwłaszcza postęp techniczny) pozwala na nowe postacie ingerencji w godność człowieka. W związku z tym nieznane lub niedostrzegane dotychczas aspekty tej godności zyskują charakter dóbr osobistych, gdyż jak już zostało to wskazane - dóbr osobistych jest tyle, ile wartości związanych z osobą ludzką społeczeństwo aktualnie uznaje (por. red. prof. dr hab. Edward Gniewek, prof. dr hab. Piotr Machnikowski, Kodeks cywilny. Komentarz do art. 23 k.c., 2017 r., System Informacji Prawnej Legalis).

Z uwagi na to, że katalog dóbr osobistych podlegający ochronie w myśl art. 23 i 24 k.c. jest otwarty, aby odnieść się do oceny zasadności zarzutów sformułowanych we wniesionej przez Ł. W. apelacji należało skonkretyzować dobro osobiste, którego ochrony domagała się w niniejszej sprawie powódka. Ł. W. sprecyzowała w toku postepowania przed Sądem I instancji, że domaga zadośćuczynienia z powodu naruszenia jej dobra osobistego w postaci prawa do grobu (oświadczenie - k. 50 akt)

Mając to na uwadze, zauważyć więc należy, że powódka zgodnie z twierdzeniami pozwu dochodzi przed sądem ochrony dobra osobistego naruszonego, na skutek pochowania przez pozwaną obcej dla niej osoby w miejscu, które powódka zarezerwowała dla siebie bądź innych jej krewnych. Zatem podstawę wywodzonych przez nią roszczeń stanowi dobro ujmowane w doktrynie i orzecznictwie, jako kult pamięci zmarłego czy też prawo do grobu, obejmujące zespół uprawnień o charakterze przede wszystkim osobistym i niemajątkowym wypływających ze sfery uczuć odnoszących się do osoby zmarłej, okazywania szacunku dla wspomnień i pamięci o niej, urządzenia pogrzebu oraz nagrobka i decydowania o jego wystroju, załatwiania spraw z zarządem cmentarza, ochronie przed naruszeniami, składania wieńców, palenia zniczy, decydowania lub współdecydowania o przeznaczeniu wolnych miejsc w grobie dla pochowania dalszych zmarłych. Jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, pomimo, że prawo do grobu ma dwojaki charakter - osobisty i majątkowy, to jego elementom niemajątkowym przypada zawsze rola wiodąca, bez względu na to, jaka jest wartość elementów majątkowych tego prawa i na czym one polegają (vide: m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 r., sygn. III CSK 106/11, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2009 r., sygn. IV CSK 513/08).

W szczególności podkreślić trzeba, że uprawnienia osobiste prawa do grobu zyskują przewagę nad uprawnieniami majątkowymi w sytuacji, gdy w grobie spoczywają już zwłoki określonej osoby uprawnionej do pochowania. Z chwilą dokonania pierwszego pochówku w grobie nie jest bowiem możliwe rozdzielenie uprawnień majątkowych od osobistych. Prawa majątkowe tracą wówczas swoją odrębność, a w konsekwencji przestają być przedmiotem wyłącznego korzystania i rozporządzania ze strony dotychczasowego ich podmiotu.

W przedmiotowej sprawie, z uwagi na błędną kwalifikację zamiaru powódki mającej intencję dokonania nowej rezerwacji miejsca grzebalnego na rzecz swojej rodziny i potraktowanie jej oświadczenia oraz uiszczonej przez nią opłaty jako przedłużenia istniejącej rezerwacji przez członków rodziny P., wystąpiła sytuacja, w której prawa majątkowe powódki wynikające z prawa do grobu pozostawały w konkurencji do obcych względem niej osób – członków rodziny P., których dzierżawa miejsca grzebalnego została przedłużona. Z uwagi na brak wyjaśnienia tej kwestii, powyższy stan rzeczy utrzymywał się do czerwca 2015 r., kiedy to w miejscu zarezerwowanym przez powódkę pochowany został T. P.. Z chwilą jego pochówku bowiem zmaterializowały się osobiste elementy prawa do grobu przysługujące rodzinie tego zmarłego, które jak już zostało to wskazane posiadają przewagę nad elementami majątkowymi, także tymi przysługującymi powódce.

Choć nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie powódka dokonała czynności zmierzających do nowej rezerwacji powyższego miejsca grzebalnego z tej przyczyny, że miejsce to znajduje się w niedalekiej odległości od grobu jej rodziców, dążąc tym samym do tego by w przyszłości jej zmarli bliscy zostali pochowani w niedalekiej odległości, to jednak podkreślić należy, że niemajątkowe elementy składające się na prawo do grobu są ściśle związane z konkretnym miejscem grzebalnym, którym w niniejszej sprawie jest wyłącznie miejsce, którego rezerwacji chciała dokonać powódka, a w którym następnie pochowano zmarłego T. P.. Zauważyć bowiem trzeba, że powódka bez żadnych przeszkód ma możliwość kultywowania pamięci po swoich zmarłych rodzicach, odwiedzenia grobu, zapalania zniczy czy też spotykania się z innymi bliskimi przy wspólnym grobie. Jej zakres praw niemajątkowych składających się na prawo do kultywowania pamięci zmarłych rodziców nie doznał bowiem jakichkolwiek ograniczeń.

Jeśli natomiast chodzi o przedmiotowe miejsce grzebalne to zauważyć trzeba, że z chwilą pochówku zmarłego T. P. nie tylko zmaterializowały się prawa niemajątkowe jego rodziny wynikające z prawa do grobu, ale także doszło do sytuacji, w której istniejąca między ich uprawnieniami majątkowymi, a tożsamymi uprawnieniami powódki konkurencyjność zakończyła się. Po ich stronie zaktualizowała się bowiem pełnia majątkowych i niemajątkowych elementów prawa do grobu, natomiast po stronie powódki urzeczywistniła się obiektywna niemożność materializacji uprawnień niemajątkowych. Jak bowiem wskazuje się w judykaturze - grób stanowi bowiem nie tylko miejsce pochówku lecz także miejsce kultu pamięci osoby zmarłej, modlitwy, zadumy i kontemplacji. Tworzy warunki do szczególnego rodzaju relacji emocjonalnych bliskich ze zmarłym. Tymczasem bezspornym było, że nikt z osób bliskich powódce nie został pochowany w wykupionym przez nią miejscu grzebalnym.

W tych okolicznościach, w ocenie Sądu Apelacyjnego – Sad Okręgowy słusznie uznał, że w niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powódki znajdujących oparcie w art. 23 i art. 24 k.c. w postaci prawa do grobu. Działanie pozwanej polegające na błędnym zakwalifikowaniu oświadczenia skarżącej jako przedłużenia dzierżawy miejsca pochówku zamiast woli zawarcia umowy o ustanowienie nowej dzierżawy tego miejsca, które stanowiło asumpt do złożenia przedmiotowego powództwa może bowiem stanowić co najwyżej jedną z przesłanek jej ewentualnej odpowiedzialności kontraktowej.

Z tych przyczyn, Sąd Apelacyjny wywiedzioną przez powódkę apelację oddalił na mocy art. 385 k.p.c. (pkt I.).

O kosztach postępowania odwoławczego rozstrzygnął zaś, na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i w oparciu o § 8 ust. 1 pkt. 2) w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r. poz. 1804 ze zm.) (pkt II.).

(...)