Wyrok SA w Białymstoku z 16 stycznia 2020 r. w sprawie o zapłatę.

Sygn. akt I ACa 822/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 stycznia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Elżbieta Borowska

Sędziowie

:

SSA Jadwiga Chojnowska

SSA Elżbieta Kuczyńska (spr.)

Protokolant

:

Urszula Westfal

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2020 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) we W.

przeciwko A. H.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 30 sierpnia 2019 r. sygn. akt I C 1567/17

I.  Zmienia zaskarżony wyrok w pkt. 3 i 4 w ten sposób, że:

- w pkt. 3 zasądza od pozwanego A. H. na rzecz powoda (...)we W. kwotę 482 643,92 (czterysta osiemdziesiąt dwa tysiące sześćset czterdzieści trzy 92/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 24 listopada 2017 r. do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem pozwanemu prawa powoływania się na ograniczenie odpowiedzialności do zabudowanej nieruchomości o pow. 0,1783 ha położonej w H., gmina J., powiat (...), województwo (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Białymstoku prowadzona jest księga wieczysta numer (...) i do wysokości hipoteki zwykłej ustanowionej w kwocie 486 720 złotych, a w pozostałej części oddala powództwo.

II.  - w pkt. 4 zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 30 652,80 (trzydzieści tysięcy sześćset pięćdziesiąt dwa 80/100) złotych tytułem zwrotu części kosztów procesu.

III.  Oddala apelację pozwanego w pozostałej części.

IV.  Zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4660 zł tytułem zwrotu części kosztów instancji odwoławczej.

(...)

UZASADNIENIE

Powód (...) w pozwie skierowanym przeciwko A. H. wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i zasądzenie od pozwanego kwoty 1 114 973,65 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 14 września 2017 r. w sprawie o sygn. akt I Nc 157/17 Sąd Okręgowy w Białymstoku nakazał pozwanemu aby zapłacił na rzecz powoda kwotę 1 114 973,65 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 6 września 2017 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 21154,25 zł tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 7217 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu.

Pozwany A. H. wniósł sprzeciw od powyższego nakazu domagając się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia kosztów procesu. Podniósł m.in. zarzut przedawnienia roszczeń.

Powód pismem procesowym z dnia 16 XI 2017 r. zmodyfikował żądanie pozwu w ten sposób, że wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 604 323,92 zł z zastrzeżeniem ograniczenia jego odpowiedzialności do przysługującego mu prawa własności nieruchomości położonej w miejscowości H., dla której Sąd Rejonowy w Białymstoku prowadzi księgę wieczystą o nr (...), na której ustanowiono hipotekę umowną zwykłą w kwocie 486 720 zł oraz hipotekę umowną kaucyjną do kwoty 121 680 zł oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Jednocześnie powód oświadczył, że w zakresie przewyższającym kwotę 604 323,92 zł, z uwagi na zasadność podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia, cofa pozew bez zrzeczenia się roszczenia.

Pozwany wyraził zgodę na cofnięcie pozwu, jednocześnie domagając się zwrotu kosztów zastępstwa procesowego obliczonego od pierwotnej wartości przedmiotu sporu.

Wyrokiem z dnia 30 sierpnia 2019 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku umorzył postępowanie w zakresie cofniętego powództwa, tj. ponad kwotę 604 323,92 zł (pkt. 1); zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 10 817 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w zakresie cofniętego powództwa (pkt. 2); zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 604 323,92 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 6 września 2017 r. do dnia zapłaty, zastrzegając pozwanemu prawo powoływania się na ograniczenie jego odpowiedzialności do prawa zaspokojenia się powoda w drodze egzekucji z nieruchomości zabudowanej o powierzchni 0,1783 ha położonej w H., gmina J., powiat (...), województwo (...), dla której Sąd Rejonowy w Białymstoku prowadzi księgę wieczystą nr (...), na której ustanowiono hipotekę umowną zwykłą w kwocie 486 720 zł i hipotekę umowną kaucyjną w kwocie 121 680 zł (pkt. 3); zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 41 034 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w zakresie uwzględnionego powództwa (pkt. 4).

Sąd ten ustalił, że w dniu 19 listopada 2007 r. pozwany zawarł z (...) Bankiem (...) S.A. ( (...) S.A.) umowę kredytu nr (...), mocą której bank udzielił mu kredytu w kwocie 486 720 zł. Zgodnie z treścią tej umowy zabezpieczenie spłaty zobowiązania stanowiła hipoteka zwykła w kwocie 486 720 zł i kaucyjna w kwocie 121 680 zł na nieruchomości położonej w miejscowości H., dla której Sąd Rejonowy w Białymstoku prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Wobec zaprzestania przez stronę pozwaną regulowania zobowiązania wynikającego z ww. umowy, wierzyciel dokonał jej wypowiedzenia, w wyniku czego po upływie okresu wypowiedzenia zobowiązanie stało się w całości wymagalne. Brak spłaty zobowiązania skutkował wystawieniem w dniu 13 sierpnia 2012 r. bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...), któremu Sąd Rejonowy w Białymstoku nadał klauzulę wykonalności w sprawie o sygn. akt II Co 4918/12. Dysponując tytułem wykonawczym wierzyciel złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego.

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla miasta B. E. D. w sprawie o sygn. akt KM 2230/12 postanowieniem z dnia 12 grudnia 2014 r. umorzyła postępowanie egzekucyjne. W dniu 16 grudnia 2015 r. wierzyciel zawarł ze stroną powodową umowę przelewu wierzytelności wobec pozwanego, wynikającej z umowy kredytu, mocą której została ona w całości przeniesiona na stronę powodową wraz ze wszystkimi ustanowionymi zabezpieczeniami. Na wniosek strony powodowej, w księdze wieczystej, dokonano wpisu zmiany wierzyciela hipotecznego, co zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece skutkowało przeniesieniem wierzytelności hipotecznej wraz z zabezpieczeniem. Po zawarciu umowy cesji strona powodowa podjęła próby kontaktu z pozwanym w celu polubownego zakończenia sporu. Również przed samym wytoczeniem powództwa, pismem z dnia 24 maja 2017 r. wzywała do dobrowolnego spełnienia świadczenia lub kontaktu w celu porozumienia się w zakresie spłaty należności. Te starania okazały się bezskuteczne.

Mając na względzie tak ustalony stan faktyczny sprawy, Sąd w pierwszej kolejności odniósł się do zarzutu braku legitymacji czynnej powoda, uznając go za bezzasadny. Zauważył, że z twierdzeń pozwanego wynikało, iż umowa cesji jest nieważna gdyż nie zawiera zgody dłużnika, która jest wymagana zgodnie z art. 92 c ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe (w wersji do dnia 13 stycznia 2009 r., a obowiązującej w dacie zawarcia umowy o kredyt, tj. 19 listopada 2007 r.). Zdaniem Sądu wskazany przepis nie mógł mieć zastosowania w niniejszej sprawie samodzielnie, a jedynie w związku z art. 326 ust. 2 ustawy o funduszach inwestycyjnych (w brzmieniu do 12 stycznia 2009 r.), wyłączającym zgodę z art. 92 c ust. 1 prawa bankowego w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu określonych w umowie. Dodatkowo, Sąd zwrócił uwagę na treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2015 r., II CSK 848/14, w którym przyjęto, że brak jest podstaw do uznania, iż okresowo wprowadzone przez ustawodawcę wymaganie uzyskania zgody dłużnika banku na cesję wierzytelności na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego usprawiedliwia kontynuację szczególnej ochrony tego dłużnika albo, że de lege lata istnieje potrzeba utrzymania dotychczasowego reżimu prawnego cesji wierzytelności bankowych. Zdaniem Sądu Okręgowego oznacza to, że z uwagi na niedotrzymanie przez pozwanego warunków umowy kredytu hipotecznego wierzyciel pierwotny był uprawniony do przelewu wierzytelności przysługującej mu od strony pozwanej bez uzyskania jej zgody, gdyż sprzedaż wierzytelności została dokonana w trybie art. 326 ust. 2 ustawy o funduszach inwestycyjnych. Z powyższych względów Sąd za niecelowe uznał ustosunkowywanie się do podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu abuzywności klauzul umownych przewidujących zgodę kredytobiorcy na cesję wierzytelności dokonaną przez bank.

W dalszej kolejności Sąd pierwszej instancji zauważył, że z treści księgi wieczystej nr (...) wynika, iż zabezpieczające spłatę należności hipoteka umowna zwykła oraz hipoteka umowna kaucyjna, zostały przeniesione na rzecz strony powodowej – (...) z siedzibą we W.. W tym kontekście Sąd zwrócił uwagę na treść art. 3 ust. 1 i art. 79 ust. 1 i 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, konstatując, że obalenie domniemania wynikającego z treści księgi wieczystej i wpisu o charakterze konstytutywnym, może nastąpić wyłącznie w toku postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, co oznacza, że wpis ten nie mógł być kwestionowany w ramach obecnego postępowania z powództwa Funduszu Inwestycyjnego.

Zdaniem Sądu, pozwany zasadnie podniósł natomiast zarzut przedawnienia roszczeń z umowy kredytu, jednakże mimo jego zasadności, z uwagi na istniejące w niniejszej sprawie zabezpieczenie hipoteczne – powództwo podlegało uwzględnieniu w kwocie mieszczącej się w sumie ustanowionych hipotek, z jednoczesnym zastrzeżeniem odpowiedzialności strony pozwanej do prawa własności nieruchomości położonej w miejscowości H.. Sąd zaznaczył, że na podstawie art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw - do wskazanych hipotek zastosowanie znajdują przepisy ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece w brzmieniu sprzed wejścia w życie nowelizacji. Oznacza to, że zastosowanie znajdował art. 77 tej ustawy, zgodnie z którym przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepis ten nie ma jednak zastosowania do roszczenia o odsetki, w przeciwieństwie do art. 104 ustawy o księgach wieczystych i hipotece dotyczącego hipoteki kaucyjnej, który stanowi, że hipoteka kaucyjna zabezpiecza odsetki oraz koszty postępowania mieszczące się w sumie wymienionej we wpisie hipoteki. Sąd powołał się w tym zakresie na wyroki Sądu Najwyższego w sprawie II CSK 282/11 i wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w sprawie I ACa 862/14, w których przyjęto, iż przedawnienie roszczenia o odsetki za opóźnienie zabezpieczone przez hipotekę kaucyjną, nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej, jak długo bowiem hipoteka kaucyjna figuruje w księdze wieczystej, wierzyciel może liczyć na zaspokojenie z nieruchomości.

Mając na względzie powyższe rozważania Sąd uznał, że dochodzona należność główna (482 643,92 zł) w całości mieści się w kwocie ustanowionej hipoteki umownej zwykłej (486 720 zł), natomiast dochodzona należność odsetkowa (632 329,73 zł) w części mieści się w kwocie ustanowionej hipoteki umownej kaucyjnej (121 680 zł). Zdaniem Sądu, powód był uprawniony do dochodzenia od pozwanego zapłaty kwoty 604 323,92 zł (482 643,92 zł + 121 680 zł), z jednoczesnym zastrzeżeniem ograniczenia odpowiedzialności pozwanego do przysługującego mu prawa własności nieruchomości położonej w miejscowości H..

Z uwagi na skuteczne cofnięcie pozwu (wobec podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia), Sąd umorzył postępowanie w zakresie cofniętego powództwa i rozliczył związane z tym koszty procesu na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, przyjmując, że powód jest stroną przegrywającą.

O pozostałych kosztach procesu orzekł na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w części, tj. w punkcie 3 i 4 oraz zarzucając mu:

1)  naruszenie art. 326 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 28 czerwca 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi w zw. z art. 58 § 1 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie prowadzące do uznania, że powód skutecznie nabył od poprzednika prawnego (banku) wierzytelność, a przez to posiada legitymację czynną do wystąpienia z powództwem przeciwko pozwanemu, podczas gdy z materiału dowodowego wynika, że poprzednik prawny powoda nie dopełnił obowiązku wezwania dłużnika do zapłaty, wyznaczając mu jednocześnie 30-dniowy termin do uregulowania należności wobec banku, ani też nie dołączył informacji, że w przypadku niewywiązania się kredytobiorcy z obowiązków określonych w wezwaniu, jak również po bezskutecznym upływie terminu określonego w wezwaniu, wierzytelność banku zostanie przelana na fundusz sekurytyzacyjny, któremu będzie przysługiwać uprawnienie do prowadzenia egzekucji na podstawie sekurytyzacyjnego tytułu egzekucyjnego po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności, co czyni umowę sprzedaży wierzytelności nieważną, jako że sprzeczną z ustawą;

2)  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego i zasądzenie roszczenia na rzecz powoda, podczas gdy materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie daje podstaw do przyjęcia, że powód skutecznie nabył wierzytelność od banku, gdyż w aktach sprawy brak jest dowodów na okoliczność udzielenia pozwanemu dodatkowego terminu do spełnienia świadczenia na rzecz banku i poinformowania go o zamiarze sprzedaży wierzytelności przez powoda, na co pełnomocnik wskazywał na rozprawie w dniu 13 marca 2019 r.

Mając to na względzie wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu za obie instancje, według norm przypisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo uzasadniona chociaż z innych przyczyn, niż wskazane przez skarżącego.

Sąd Okręgowy poczynił w sprawie zasadniczo prawidłowe ustalenia faktyczne, które znajdują oparcie w zgromadzonym materiale sprawy. Sąd Apelacyjny uznaje je za własne, co czyni zbędnym ich powielanie w tym miejscu. Można je jedynie uściślić wskazując, że z materiału sprawy wynika, że upływ okresu wypowiedzenia umowy kredytu przez Bank nastąpił w dniu 07.01.2010 r. (twierdzenie pozwanego, bankowy tytuł egzekucyjny – k. 127 – 129). Bankowy tytuł egzekucyjny został wystawiony z datą 16.06.2010 r., zaś klauzula wykonalności (...) została nadana przez Sąd Rejonowy w Białymstoku postanowieniem z 13.08.2012 r. w sprawie II Co 4918/12. Bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) obejmował: należność główną w kwocie 482 643,92 zł, odsetki naliczone za okres do 07.01.2010 r. tj. do dnia upływu okresu wypowiedzenia w kwocie 45 117,35 zł, odsetki naliczone od 08.01.2010 r. do dnia 15.06.2010 r. w wysokości 20 % w stosunku rocznym w kwocie 42 049, 53 zł oraz koszty w kwocie 297,60 zł i wskazywał, że dalsze należne umowne odsetki od dnia 16.06.2010 r. są naliczane od kwoty 482 643,92 zł w wysokości 20 % w stosunku rocznym (k. 3 akt II Co 4918/12).

Nadto, należy doprecyzować w oparciu o przedłożoną umowę kredytu (k. 15 i nast.), że zgodnie z § 12 ust. 1 pkt 1) i 2) hipoteka zwykła w kwocie 486 720 zł została ustanowiona na zabezpieczenie spłaty udzielonego kredytu (należność główna), zaś hipoteka kaucyjna do kwoty 121 680 zł na zabezpieczenie należności ubocznych tj. odsetek według zmiennej stopy procentowej od udzielonego kredytu, prowizji i opłat bankowych, kosztów monitu i wezwań do zapłaty, kosztów wyceny nieruchomości i kosztu ustanowienia zabezpieczeń spłaty kredytu (k. 18).

Przechodząc do oceny prawnej i zarzutów apelacji Sąd Apelacyjny podziela ocenę Sądu pierwszej instancji odnoszącą się do skuteczności przelewu wierzytelności Banku na powoda. Trzeba przypomnieć, że umowa o przelew pakietu wierzytelności Banku na powoda, w tym wierzytelności wobec pozwanego, miała miejsce 16.12.2015 r. Tymczasem, zarówno przepis art. 326 ustawy o funduszach inwestycyjnych w części omawianej przez Sąd Okręgowy, jak i w części przywołanej w apelacji (ustępy 3 i 4), podobnie jak art. 92 c ust. 1 ustawy Prawo bankowe obowiązywały wprawdzie w dacie zawierania przez pozwanego z Bankiem umowy o kredyt, ale nie obowiązywały w dacie umowy przelewu, bowiem z dniem 13.01.2009 r. zostały z systemu prawnego wyeliminowane. Już z tego tylko powodu nie sposób podzielić oceny skarżącego, że w sprawie konieczne było badanie, czy zostały spełnione przez Bank, przed przelewem wierzytelności na rzecz powoda, warunki określone w ust. 3 i 4 nieobowiązującego już wówczas przepisu art. 326 ust. 3 i 4, jak również niw mona podzielić oceny, że ich ewentualne niespełnienie (niewykazanie spełnienia) mogło mieć jakikolwiek wpływ na ocenę skuteczności przelewu wierzytelności. Można tylko marginalnie wskazać, że opisany przepis art. 326 ustawy o funduszach inwestycyjnych i powiązany z nim przepis art. 92 c ust. 1 ustawy Prawo bankowe zostały wprowadzone do obrotu prawnego w związku z zamierzeniami ustawodawcy (wynikającymi z projektu ustawy o funduszach inwestycyjnych) przyznania funduszom sekurytyzacyjnym uprawnienia do dochodzenia nabytych wierzytelności za pomocą sekurytyzacyjnego tytułu egzekucyjnego, od której to koncepcji ostatecznie ustawodawca odstąpił, eliminując także w/w przepisy, które zresztą nie miały znaczenia dla istnienia wierzytelności z czynności bankowej, ani dla zidentyfikowania podmiotów, pomiędzy którymi ta wierzytelność istnieje, czy skuteczności przelewu, a jedynie miały umożliwić uruchomienie procedury zmierzającej do wyegzekwowania wierzytelności w sposób uproszczony, z pominięciem etapu postępowania rozpoznawczego. W związku z powyższym, zarzuty sformułowane w apelacji były bezzasadne.

W ramach badania z urzędu prawidłowości zastosowania przez Sąd Okręgowy prawa materialnego Sąd Apelacyjny stwierdza natomiast, że został naruszony przez Sąd pierwszej instancji przepis art. 77 u.k.w. i h.

Wstępnie trzeba przypomnieć, że zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2009.131.1075) do hipotek kaucyjnych powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, czyli do 20 lutego 2011 r., z zastrzeżeniem ust. 2, stosuje się przepisy ustawy o księgach wieczystych i hipotece w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą, z wyjątkiem przepisów o rozporządzeniu opróżnionym miejscem hipotecznym, a do hipotek zwykłych przepisy w brzmieniu dotychczasowym z wyjątkiem art. 76 ust.1 i 4 tej ustawy, które stosuje się w brzmieniu znowelizowanym. Nadto, w zd. 2 ustępu 2 wskazano, że to samo dotyczy hipotek kaucyjnych zabezpieczających roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną, lecz nieobjętych z mocy ustawy hipoteką zwykłą, powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej. Hipoteka kaucyjna w niniejszej sprawie miała taki charakter, tj. zabezpieczała roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną, lecz nieobjęte z mocy ustawy hipoteką zwykłą. Generalnie słusznie więc Sąd Okręgowy wskazał, że do oceny sprawy mają zastosowanie przepisy ustawy o Księgach wieczystych i hipotece w brzmieniu sprzed nowelizacji.

Nie ulega wątpliwości, że Sąd Okręgowy zasądzając od pozwanego jako dłużnika hipotecznego kwotę należności głównej zabezpieczonej hipoteką zwykłą, ale też i należności odsetkowych (które – nie było sporu – uległy przedawnieniu w stosunku zobowiązaniowym) do wysokości zabezpieczonej hipoteką kaucyjną przychylił się do tej grupy poglądów (której reprezentatywnym przykładem jest wyrok Sądu Najwyższego z 2 marca 2012 r. III CSK 282/11), w myśl których art. 104 u.k.w.h. jako przepis szczególny dotyczący hipoteki kaucyjnej wyłącza w normowanym przez siebie zakresie zastosowanie art. 77 zd. 2 u.k.w.h. Uszło jednak jego uwagi, że w najnowszym orzecznictwie pogląd ten został zakwestionowany ze wskazaniem ważkich argumentów uzasadniających odstąpienie od niego. Aktualnie przeważa pogląd (np. V CSK 233/16 z 10.01.2017 r., III CSK 215/16, V CSK 180/17 z 7 lutego 2018 r., Lex nr 2559370, SA w Krakowie I A Ca 647/18, Lex nr 2737865), podzielany przez Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym sprawę, który w swoim uzasadnieniu słusznie podkreśla, że przedawnienie roszczeń jest przewidziane po to żeby stabilizować stosunki prawne i gwarantować ich pewność, a odstępstwo od tej reguły wymaga przepisu ustawowego (art. 117 § 1 k.c.). Przepis art. 77 u.k.w.h. ma taki charakter i kształtuje w szczególny sposób przedawnienie wierzytelności hipotecznych przewidując, że upływ terminu przedawnienia nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia, ale w zdaniu 2 ogranicza stanowczo i jednoznacznie „wyłom w działaniu instytucji przedawnienia” wskazując, że przepisu tego nie stosuje się do roszczenia o odsetki (obecnie o należności o świadczenia uboczne). W uzasadnieniu tego poglądu wskazuje się, że treścią art. 77 u.k.w.h. nie jest wyznaczenie zakresu, w jakim wierzytelność uzyskuje zabezpieczenie hipoteczne (tej kwestii dotyczy art. 69 i art. 104 u.k.w.h.) lecz „powiązanie jakie istnieje między przedawnieniem się zabezpieczonej wierzytelności a możliwością jej zaspokojenia z obciążonej rzeczy (prawa).” Konkluzja tego stanowiska sprowadza się do tego, że przedawnienie roszczenia dotyczącego zabezpieczonej wierzytelności nie ma znaczenia dla uprawnień wierzyciela tylko w zakresie niespłaconej wierzytelności głównej, natomiast nie ma podstaw, aby go nie uwzględniać w odniesieniu do roszczeń o odsetki.

W niniejszej sprawie w reakcji na podniesiony zasadnie przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczeń powód, powołując się na odpowiedzialność rzeczową pozwanego wynikającą z hipotek ustanowionych na jego nieruchomości, ograniczył powództwo do kwoty mieszczącej się w sumie ustanowionych hipotek, w tym kwoty 482 643,92 zł z tytułu należności głównej zabezpieczonej hipoteką zwykłą i 121 680 zł z tytułu należności odsetkowej zabezpieczonej hipoteką kaucyjną (pismo procesowe z 16.11.2017 r., które wpłynęło do Sądu w dniu 24.11.2017 r., k. 134 i nast.). Sąd Okręgowy uwzględnił tak sformułowane żądanie, tymczasem – uwzględniając normę art. 77 u.k.w.h. w brzmieniu sprzed nowelizacji w zw. z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw – z uwagi na przedawnienie zarówno należności głównej, jak i należności odsetkowych żądanie mogło być uwzględnione jedynie w zakresie odnoszącym się do zabezpieczonej hipoteką zwykłą spłaty kapitału kredytu w wysokości dochodzonej 482 643,92 zł.

Nadto, odsetki od zasądzonej kwoty należało zasądzić od zgłoszenia zmodyfikowanego powództwa, bowiem pierwotnie powód dochodził od pozwanego – tak pozwem, jak i w wezwaniu do zapłaty (k. 103) – długu osobistego, a dopiero po podniesieniu przez pozwanego w sprzeciwie od nakazu zapłaty zasadnego zarzutu przedawnienia w/w pismem zmodyfikował swoje żądanie. Dopiero zatem w tym momencie nastąpiło wezwanie pozwanego do zapłaty jako dłużnika rzeczowego, a niespełnienie dobrowolnie tego świadczenia uzasadniało zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie zgodnie z regułą wynikającą z art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 454 k.c..

Z tych względów na mocy art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w omawianym zakresie, a na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację w pozostałej części, jako nieuzasadnioną.

Zmiana wyroku warunkowała zmianę rozstrzygnięcia o kosztach procesu pierwszej instancji przy zastosowaniu art. 100 k.p.c. i przyjęciu, że powód wygrał sprawę w 80 %, a pozwany w 20 %. Na koszty procesu poniesione przez powoda składa się wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 10 800 zł (§ 2 ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych – t.j. Dz.U. 2018, poz. 265) oraz opłata od pozwu w zakresie popieranego powództwa 30 216 zł. Pozwany poniósł koszty pełnomocnika w kwocie 10 800 zł. Razem koszty wyniosły 51 816 zł, z czego 20 % (10 363,20 zł) przypada na powoda a 80 % (41 452,80 zł) na pozwanego, co oznacza, że od pozwanego na rzecz powoda należało zasądzić kwotę 30 652,80 zł tytułem zwrotu części kosztów procesu.

O kosztach instancji odwoławczej orzeczono również na podstawie art. 100 k.p.c., przy uwzględnieniu stopnia wygrania sprawy: 80 % powód, 20 % pozwany. Koszty skarżącego pozwanego to 1000 zł opłata od apelacji i 8100 zł wynagrodzenie pełnomocnika (§ 2 ust. 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie – Dz.U. 2015, poz. 265 ze zm.), a koszty powoda to wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 8100 zł (§ 2 ust. 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych – t.j. Dz.U. 2018, poz. 265). Zatem, razem koszty drugiej instancji wyniosły 17 200 zł, z czego na powoda przypada 20 % (3 440 zł), a na pozwanego 80 % (13 760 zł), co oznacza, że od pozwanego na rzecz powoda należało zasądzić 4 660 zł.

(...)