Wyrok SA w Białymstoku z 21 sierpnia 2019 r. w sprawie o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego.

Sygn. akt I ACa 344/19

WYROK

Dnia 21 sierpnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Beata Wojtasiak

Sędziowie

:

SA Elżbieta Borowska

SA Magdalena Natalia Pankowiec (spr.)

Protokolant

:

Anna Bogusławska

po rozpoznaniu w dniu 21 sierpnia 2019 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa M. G. i R. G.

przeciwko Bankowi (...) S.A. w W.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 13 marca 2019 r. sygn. akt I C 1/19

oddala apelację.

(...)

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym dnia 27.09.2017 r. powodowie R. G. i M. G. wnieśli o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego Banku (...) Spółka Akcyjna z dnia 20 czerwca 2012 roku – nr (...), któremu nadano klauzulę wykonalności w dniu 28.08.2012 roku w sprawie II Co 5209/12. W uzasadnieniu podnieśli zarzut przedawnienia. Pozwany Bank (...) S.A. w W. nie zajął stanowiska w sprawie.

Wyrokiem zaocznym z dnia 13 marca 2019 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku oddalił powództwo.

Z ustaleń tego Sądu wynikało, że w dniu 9.09.2005 r. M. G. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarł z pozwanym umowę kredytu odnawialnego nr (...). R. G., jako jego małżonka, poręczyła ten kredyt i złożyła oświadczenie o poddaniu się egzekucji. Powyższa umowa była kilkukrotnie aneksowana.

Wobec pozostawania przez powoda w opóźnieniu w zapłacie, pozwany oświadczeniem z dnia 15.11.2010 r., doręczonym w dniu 22.11.2010 r., wypowiedział umowę rachunku bankowego, w ramach którego udzielił powodowi kredytu odnawialnego. W konsekwencji całość zadłużenia stała się wymagalna wraz z upływem trzydziestodniowego terminu wypowiedzenia tj. w dniu 23.12.2010 r.

Następnie pismem z dnia 1.06.2012 r. pozwany wezwał powoda do zapłaty. Wobec braku zapłaty, w dniu 29.06.2012 r. wydał bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) przeciwko powodom. Pismem wniesionym do Sądu Rejonowego w Białymstoku w dniu 24.08.2012r., pozwany wniósł o nadanie klauzuli wykonalności ww. tytułowi przeciwko powodom. Postanowieniem z dnia 28.08.2012 r. Sąd Rejonowy Białymstoku w sprawie sygn. akt II Co 5209/12 nadał klauzulę wykonalności zgodnie z wnioskiem.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji odwołał się do art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Wskazał, że w tej sprawie ocenie podlegał zarzut przedawnienia roszczenia objętego bankowym tytułem egzekucyjnym. Następnie Sąd ten odniósł się do regulacji 118 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dacie wypowiedzenia umowy kredytu. Wywiódł, że wobec faktu, że umowa kredytu była zawarta w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, termin przedawnienia roszczenia wynosi 3 lata. Całość zadłużenia stała się wymagalna wraz z upływem trzydziestodniowego terminu wypowiedzenia tj. w dniu 23.12.2010 r. Od tej daty należy zatem liczyć bieg terminu przedawnienia. Oznacza to, że roszczenie pozwanego wynikające z bankowego tytułu wykonawczego przedawniłoby się w dniu 23.12.2013 r., tj. z upływem 3 lat od dnia wymagalności. Przed tą datą tj. w dniu 24.08.2012 r. pozwany złożył jednak wniosek o nadanie bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. Sąd wywiódł, że wbrew zapatrywaniu powodów, jest to czynność przed sądem przedsięwzięta bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, która w świetle art. 123 § 1 pkt. 1 k.c. przerywa bieg terminu przedawnienia. Sąd podkreślił, że wniosek o nadanie klauzuli wykonalności został złożony przez pozwanego będącego wierzycielem pierwotnym. Dalej Sąd Okręgowy zauważył, że zgodnie z art. 124 § 1 k.c. po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. Pozwany wszczął egzekucję prowadzoną przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku A. W. przed upływem biegnącego na nowo terminu przedawnienia roszczenia. Sprawa toczyła się pod sygn. (...) i postanowieniem z dnia 9.09.2014r. została umorzona wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji. Następnie korzystając ze swojego uprawnienia (art. 826 k.p.c.), pozwany wnioskiem z dnia 3.10.2016 r. ponownie wszczął egzekucję, która toczy się pod sygn. (...). Sprawa ta znajdowała się w toku jeszcze w dniu 27.12.2017r. Pozwany dokonywał kolejnych czynności przedsięwziętych bezpośrednio w celu egzekwowania roszczenia przed upływem 3 letniego terminu przedawnienia. Tym samym podniesiony zarzut przedawnienia, Sąd Okręgowy ocenił jako niezasadny.

Za bez znaczenia dla oceny roszczenia Sąd pierwszej instancji uznał fakt, iż wyrokiem Trybunał Konstytucyjnego z dnia 14.04.2015 r. sygn. P 45/12 orzeczono o niezgodności bankowych tytułów egzekucyjnych z Konstytucją. Przepisy dotyczące bankowego tytułu egzekucyjnego utraciły moc obowiązującą z dniem 1.08.2016 r. Nie doszło do wyeliminowania z obrotu prawnego bankowych tytułów egzekucyjnych, które uprawomocniły się przed tą datą.

W konsekwencji powyższych rozważań zgłoszone powództwo zostało oddalone.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie zarzucając:

1)  nieważność postępowania w trybie dyspozycji art. 379 pkt 4 k.p.c., art. 48 pkt 5 k.p.c. oraz 51 k.p.c. poprzez wydanie zaskarżonego postanowienia przez sędziego P. K., wyłączonego ze sprawy z urzędu, na podstawie samego prawa,

2)  naruszenie art. 366 k.p.c. w zw. z art. 199 pkt 2 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie w sprawie, gdyż postępowanie egzekucyjne nie podlega powadze rzeczy osądzonej, dotyczy to również powództwa przeciwegzekucyjnego,

3)  naruszenie art. 125 k.c. w zw. z art. 117 k.c. oraz art. 118 k.c. poprzez twierdzenie, iż wierzytelność nie uległa przedawnieniu z samego prawa w okresie trzyletnim, jako związana z działalnością gospodarczą, co wynika jasno ze złożonych do akt sprawy dowodów materialnych,

4)  naruszenie oraz obrazę art. 120 , 123 i 124 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie w sprawie, stosując niewłaściwą wykładnię dyspozycji tych norm prawnych,

5)  naruszenie oraz obrazę art. 843 § 1 k.p.c. poprzez twierdzenie, iż powodowie nie podnosili zarzutu przedawnienia, jest to twierdzenie nieprawdziwe, (zarzut ten został podjęty w powództwie przeciwegzekucyjnym z dnia 21 września 2017r., pkt 1,2,3 uzasadnienia),

6)  pominięcie milczeniem prawomocnego postanowienia Sądu Apelacyjnego w Białymstoku Wydział I Cywilny z dnia 7 listopada 2018 r. wydanego w sprawie I ACz 1219/18, które nigdy nie zostało uchylone,

Apelacja zawierała wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i zwrócenie spawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi Okręgowemu w Białymstoku,

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Sąd Apelacyjny podziela poczynione przez Sąd Okręgowy i niepoważone w apelacji ustalenia faktyczne. Na aprobatę zasługuje również prawna ocena sprawy, co powoduje, że nie mogą zostać uwzględnione zarzuty tak uchybień formalnych, jak też naruszenia prawa materialnego.

W pierwszej kolejności rozważenia wymaga zarzut nieważności postępowania przed Sądem Okręgowym, ponieważ jego uwzględnienie spowodowałoby najdalej idące skutki procesowe.

Zgodnie z art. 379 pkt 4 k.p.c. nieważność postępowania zachodzi, jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy.

Kwestia udziału w sprawie sędziego P. K. była już analizowana w postępowaniu incydentalnym, toczącym się z wniosku powodów o wyłączenie tego sędziego od rozpoznawania sprawy.

Postanowieniem z dnia 24 sierpnia 2018 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku oddalił wniosek o wyłączenie sędziegoP. K.. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd ten wskazał, że sędzia złożył oświadczenie, z którego wynika, że nie zna stron postępowania oraz, że nie istnieją okoliczności, które mogłyby wywołać wątpliwość, co do jego bezstronności określone w art. 49 k.p.c. Powodowie w żaden sposób nie uprawdopodobnili istnienia przyczyn wyłączenia sędziego referenta od rozpoznania sprawy. Dodatkowo wskazano, że sprawa toczy się dopiero w I instancji, a zatem chybiony jest zarzut powodów, jakoby sędzia orzekał w postępowaniu w niższej instancji. Sędzia orzekał wprawdzie w Sądzie Rejonowym w Białymstoku w sprawie egzekucyjnej, toczącej się pomiędzy tymi samymi stronami o sygn. akt II Co 231/17, ale są to różne, niezależne od siebie postępowania. Sprawa o sygn. II Co 231/17 nie stanowiła I instancji w stosunku do niniejszego postępowania. Sąd zauważył, że przedmiotem ww. sprawy toczącej się przed Sądem Rejonowym w Białymstoku nie była sama zasadność roszczenia Banku (...) S.A. w W. przeciwko powodom, ale jedynie kwestie związane z egzekucją prawomocnego rozstrzygnięcia stwierdzonego tytułem wykonawczym (k. 79 i n.).

Wywiedzione od powyższego postanowienia zażalenie zostało oddalone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 listopada 2018 r., sygn. I ACz 1220/18. Jako prawomocne wiąże ono z mocy art. 365 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny przy rozpoznaniu niniejszej sprawy.

Dla porządku więc tylko, wobec niezrozumienia przez skarżących, na czym polega instytucja wyłączenia sędziego, należy przypomnieć, że Sąd Apelacyjny, rozpoznając zażalenie przyjął za Sądem Okręgowym, że nie zachodzą podstawy do wyłączenia sędziego zarówno z mocy prawa, jak i na wniosek. Wskazał, że przepis art. 48 § 1 pkt. 5 k.p.c. nie znajduje zastosowania do sędziego, gdyż sprawa o sygn. I C 2004/17, znajduje się dopiero na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego. Natomiast sprawa o sygn. II Co 231/17 toczyła się co prawda między tymi samymi stronami przed Sądem Rejonowym, w którym sędzia wykonywał czynności orzecznicze, nie miała ona jednak związku z przedmiotowym postępowaniem. Nie orzekano w niej o zasadności roszczenia wyartykułowanego przez Bank (...) S.A. Sąd Apelacyjny nadmienił dodatkowo, że sędzia P. K. orzekał jedynie w przedmiocie skargi na orzeczenie referendarza sądowego. Podkreślił, że udział sędziego w wydaniu incydentalnego orzeczenia nie uzasadnia wniosku o jego wyłączenie, jak też, że sam fakt rozstrzygania w innej sprawie przez tego samego sędziego, nie stanowi okoliczności powodujących wątpliwości co do bezstronności tego sędziego -art. 49 k.p.c. (k.115 i n.).

Apelacja pomija powyższe okoliczności i ponownie powołuje się na stronniczość sędziego i udział w sprawie rozpoznawanej przez Sąd Rejonowy, co nie może wywrzeć oczekiwanego skutku. Hipoteza przepisu art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. nie jest w tej sprawie spełniona. Bezsprzecznie sędziaP. K. nie brał udziału w niższej instancji w wydaniu zaskarżonego orzeczenia.

Jak podkreśla się w orzecznictwie, przyczyną wyłączenia sędziego z mocy ustawy na podstawie art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. jest udział sędziego w wydaniu zaskarżonego orzeczenia rozumiany dosłownie jako udział w składzie, który sporządził i podpisał orzeczenie podlegające kontroli instancyjnej. Sędzia brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jeżeli wchodził w skład sądu, który wydał to orzeczenie (por. wyrok SA w Białymstoku z dnia 4 grudnia 2014 r., I ACa 503/14, LEX nr 1602867). Taka sytuacja nie zaistniała w tej sprawie, zaś powodowie w niewłaściwy sposób interpretują omawiany przepis. Zarzucana nieważność postępowania nie miała zatem miejsca.

Powodowie zgłoszone w tej sprawie powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego oparli o zarzut przedawnienia roszczenia stwierdzonego tym tytułem. W tej sytuacji prawidłowo Sąd pierwszej instancji dokonał szczegółowej analizy wierzytelności, na którą opiewa tytuł, pod kątem jej przedawnienia. Sąd Apelacyjny podziela wywody Sądu Okręgowego w tej mierze i zgadza się z wnioskiem, że roszczenie nie uległo przedawnieniu wobec podejmowanych przez wierzyciela czynności, które skutecznie prowadziły do przerwy jego biegu.

Zgodnie z art. 120 § 1 zd. 1 k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, w tym wypadku, jak trafnie ustalił Sąd Okręgowy, roszczenie Banku (...) S.A. z tytułu umowy kredytu odnawialnego stało się wymagalne 23 grudnia 2010 r.

W tej sprawie znajduje zastosowanie trzyletni termin przedawnienia, jako właściwy dla roszczeń związanych z działalnością gospodarczą, przewidziany w art. 118 k.c. w brzmieniu obowiązującym przed nowelizacją dokonaną ustawą z 13.04.2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018. 1104), co wynika z regulacji art. 5 ust. 1 i 2 ustawy zmieniającej. Termin przedawnienia kończyłby się zatem z upływem dnia 23 grudnia 2013 r. i w dniu 24 grudnia 2013 r. roszczenie byłoby już przedawnione.

Zgodnie z regulacją art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo – art. 124 § 1 k.c. Według art. 124 § 2 k.c. w razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.

Zgodnie z jednolitym stanowiskiem Sądu Najwyższego, zarówno złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, jak i wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie takiego tytułu wykonawczego przerywa na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia jako czynność przedsięwzięta bezpośrednio w celu egzekwowania roszczeń (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2004 r., III CZP 101/03, OSNC 2005, nr 4, poz. 58, oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2011 r., IV CSK 156/11, OSNC-ZD 2013, nr A, poz. 7, z dnia 12 stycznia 2012 r., II CSK 203/11, OSP 2014, nr 6, poz. 60, z dnia 17 grudnia 2004 r., II CK 276/04, nie publ., z dnia 22 stycznia 2008 r., V CSK 386/07, nie publ., z dnia 21 maja 2010 r., II CSK 614/09, "Izba Cywilna" i z dnia 4 października 2012 r., 2011, nr 5, s. 26, I CSK 90/12, nie publ.) Umorzenie postępowania z urzędu z przyczyny bezskuteczności egzekucji na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. powoduje, że bieg przedawnienia roszczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym rozpoczyna się na nowo.

Jak wynika z prawidłowych ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego pozwany w dniu 24 sierpnia 2012 r. złożył wniosek o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu. Już tylko ta czynność ta spowodowała przerwanie biegu przedawnienia i rozpoczęcie jego biegu na nowo. Kolejne miały miejsce na skutek wszczęcia postępowań egzekucyjnych. Pierwsze postępowanie egzekucyjne było prowadzone pod sygn. (...) i postanowieniem z dnia 9 września 2014 r. zostało umorzone wobec bezskuteczności egzekucji. Od tego momentu przedawnienie rozpoczęło swój bieg na nowo, lecz bieg ten został ponownie przerwany, gdyż pozwany 3 października 2016 r. złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Postępowanie to było prowadzone pod sygn. (...) i jak wynika z przedłożonej przez powodów kopii postanowienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku A. W., zostało umorzone na mocy art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. w dniu 19 lipca 2018 r. (k. 186 v.). Od daty wydania tego postanowienia termin trzyletni jeszcze nie upłynął.

Wobec tych okoliczności nie może wzbudzać wątpliwości, że roszczenie nie uległo przedawnieniu, co czyni zgłoszone powództwo niezasadnym, a zaskarżony wyrok prawidłowym.

Jeśli chodzi natomiast o postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 7 listopada 2018 r., I ACz 1219/18 (k.111), to wbrew przekonaniu skarżących, nie zachodziła potrzeba odnoszenia się do niego przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Sąd ten wyciągnął z jego treści należyte wnioski, skoro rozpoznał sprawę merytorycznie i zbadał ją pod kątem zgłaszanego przez powodów zarzutu przedawnienia. Za chybione wobec tego należy też uznać zarzuty naruszenia przepisów art. 366 k.p.c. w zw. z 199 § 1 pkt 2 k.p.c.

Wobec dokonania wyżej przedstawionej oceny Sąd Apelacyjny oddalił apelację na mocy art. 385 k.p.c.

(...)