Wyrok SA w Białymstoku z 17 maja 2013 r. w sprawie o zapłatę.

Sygn. akt I ACa 887/12

WYROK

Dnia 17 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Janusz Leszek Dubij (spr.)

Sędziowie

:

SSA Irena Ejsmont - Wiszowata

SSA Elżbieta Bieńkowska

Protokolant

:

Sylwia Radek - Łuksza

po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko Wyższej Szkole (...) w S.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 6 lipca 2012 r. sygn. akt I C 702/11

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

UZASADNIENIE

J. K. wniósł o zasądzenie od Wyższej Szkoły (...) w S. kwoty 302.750 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu, tytułem wynagrodzenia za wykonanie umowy dotyczącej realizacji zadań objętych projektem celowym pod tytułem „Opracowanie metod dostosowania wybranych elementów Państwowego Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego do potrzeb bezpieczeństwa narodowego i europejskiego”.

Nakazem zapłaty z 14 listopada 2011 r., wydanym w postępowaniu upominawczym Sąd Okręgowy w Olsztynie uwzględnił żądanie pozwu w całości.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z 6 lipca 2012 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanej 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd I instancji ustalił, że Minister Edukacji i Nauki zawarł z Wyższą Szkołą (...) w S. umowę o dofinansowanie wykonania projektu celowego, której przedmiotem było wykonanie przez pozwaną prac objętych projektem celowym pt. „Opracowanie metod dostosowania wybranych elementów Państwowego Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego (dalej: (...)) do potrzeb bezpieczeństwa narodowego i europejskiego”. W dniu 23 listopada 2005 r. strony zawarły umowę, w ramach której cześć zadań objętych ww. projektem miał wykonać powód. Według załącznika do umowy powód miał następujące zadania:

1)  1.1. – analiza stanu (zawartości) (...) pod kątem potrzeb bezpieczeństwa narodowego i europejskiego,

2)  2.1. – zbadanie przydatności oraz określenie stopnia dostosowania wybranych (tradycyjnych) elementów (...) do stworzenia operacyjnego środowiska bazodanowego Geograficznego (...),

3)  2.3. – opracowanie koncepcji tworzenia aplikacji tematycznych z zakresu sytuacji kryzysowych,

4)  3.1. – przegląd dostępnych rozwiązań w zakresie latających telekomunikacyjnych platform stratosferycznych,

5)  3.3. – analiza potencjału informacyjnego danych pochodzących z bezzałogowej platformy stratosferycznej (...) pod kątem potrzeb służb antykryzysowych,

6)  3.4.1. – przygotowanie eksperymentu badawczego rejestracji danych z bezzałogowej platformy stratosferycznej (...),

7)  3.4.2. – przeprowadzenie eksperymentu badawczego rejestracji danych z bezzałogowej platformy stratosferycznej (...) w polskim obszarze testowym,

8)  3.5. – podsumowanie i analiza wyników przeprowadzonego eksperymentu badawczego rejestracji danych z bezzałogowej platformy stratosferycznej (...) w polskim obszarze testowym,

9)  4.1. – opracowanie modelu aplikacji tematycznych dla poszczególnych służb antykryzysowych wykorzystującego obecnie stosowane procedury.

Za wykonanie umowy pozwana zobowiązała się zapłacić powodowi wynagrodzenie w wysokości 530.000 zł brutto, przy czym miało być one płatne w ciągu 30 dni od dnia otrzymania prawidłowo wystawionej faktury po wykonaniu każdego z zadań. Podstawą do wystawienia faktury miało być potwierdzenie przez pozwaną wykonania przedmiotu umowy poprzez podpisanie protokołu odbioru.

Pozwana zatwierdziła wykonanie zadania nr 1.1, 2.1. oraz 3.1. i wypłaciła powodowi stosowne wynagrodzenie.

W dniu 16 lipca 2006 r. powód dostarczył pozwanej wykonane przez niego prace badawczo – rozwojowe w zakresie dotyczącym zadania nr 2.3. Pozwana odmówiła przyjęcia tego zadania z uwagi na to, że praca nie spełniała wymogów określonych w projekcie. W dniu 3 sierpnia 2006 r. powód wystawił fakturę za opracowanie zadania nr 2.3. na kwotę 120.000 zł. Strona pozwana, w dniu 8 sierpnia 2006 r., zorganizowała spotkanie z powodem, podczas którego przedstawiła swoje uwagi i zastrzeżenia dotyczące zadania. Z powodu wad w realizacji zadania strony nie spisały protokołu zdawczo – odbiorczego. W dniu 23 sierpnia 2006 r., po poprawkach powoda, pozwana ponownie stwierdziła szereg zasadniczych wad uniemożliwiających odbiór dzieła. Pismem z 30 sierpnia 2006 r. powód przedłożył kolejną wersję zadania 2.3., zaś w dniu 23 października 2006 r. zakończył proces korekty wnosząc jednocześnie o zorganizowanie spotkania celem odbioru opracowanego dzieła. Pismem z 19 października 2006 r. pozwana poinformowała powoda o wstrzymaniu realizacji projektu celowego oraz poprosiła go o przerwanie prac nad poprawkami do czasu podjęcia ostatecznej decyzji przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Dzieło powoda, w dniu 30 października 2006 r., zostało poddane analizie prof. J. S., który sporządził jego recenzję. Recenzent nie wiedział jednak jakie zadanie miał zgodnie z umową wykonać powód, oceniał jedynie merytorycznie przedstawioną mu pracę. W dniu 8 grudnia 2006 r. powód wystawił faktury za wykonanie 20 % zadania nr 3.3. i 3.4., 15 % zadania nr 4.1. oraz za wykonanie zadania nr 2.4.

Pismem z dnia 11 stycznia 2007 r. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego uznało umowę z zawartą z pozwaną za wykonaną na poziomie poniesionych kosztów i tym samym umowa została zakończona i rozliczona.

W oparciu o poczynione ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy przyjął, że łącząca strony umowa miała charakter umowy o dzieło. W związku z tym, że żądanie zapłaty wynagrodzenia powód wiązał się z wykonanym poszczególnych części dzieła (zadań) Sąd nie stosował art. 639 k.c. regulującego zasady wypłaty wynagrodzenia za samą gotowość do wykonania dzieła.

Sąd zważył następnie, że powód nie przedstawił żadnego dowodu świadczącego o tym, że oddał pozwanej wykonane w całości, bądź w części zadania nr 3.3., 3.4. i 4.1. W konsekwencji uznał, że powód nie udowodnił, aby zaistniały przesłanki z art. 642 § 1 i 2 k.c., stanowiące podstawę do wypłaty wynagrodzenia.

Odnośnie zadania nr 2.4. Sąd wskazał, że jego realizacja przez powoda nie została przewidziana w umowie łączącej strony. Strony nie sporządziły natomiast stosownego aneksu do umowy, ani też nie zawarły odrębnej pisemnej umowy na wykonanie zadania nr 2.4. Powód nie wykazał też, aby powierzenie mu tego zadania nastąpiło w formie umowy ustnej. Powód przedłożył wprawdzie swoją ofertę wykonania badań w zadaniu 2.4, jednak nie przedstawił dowodów na to, że oferta została przyjęta. Sąd podkreślił przy tym, że z pisma Głównego Geodety Kraju skierowanego do Komendanta (...) w S., z dnia 3 października 2006 r., wynika, że propozycje wykonania zadania 2.4. miały być dopiero przedstawione.

W konsekwencji nie wykazania zawarcia pomiędzy stronami umowy w zakresie realizacji zadania 2.4., roszczenie powoda Sąd poddał ocenie w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i n. k.c.). Wskazał, że o wzbogaceniu pozwanej można byłoby mówić w sytuacji, gdyby uzyskała ona środki za zrealizowanie zadania nr 2.4., zaś stosownego wynagrodzenia nie wypłaciłaby powodowi. Taka sytuacja nie miała miejsca, ponieważ powód nie oddał pozwanej dzieła, w związku z czym nie mogło ono zostać przedstawione do rozliczenia Ministerstwu.

W przypadku zadania nr 2.3. Sąd uznał, że powód nie wykazał okoliczności przedstawienia pozwanej do odbioru pełnego – kompletnego zadania. W oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy Sąd ustalił, że przedstawiona przez powoda wersja opracowania (z sierpnia 2006 r.) zawierała wady istotne skutkujące odmową odbioru i brakiem obowiązku spełnienia świadczenia wzajemnego – wypłaty wynagrodzenia. Sąd nie podzielił przy tym stanowiska powoda, wedle którego pozwana nie była uprawiona do merytorycznej oceny wykonanych zadań. Powołana przez powoda treść § 52 rozporządzenia Ministra Nauki i Informatyzacji z dnia 4 sierpnia 2005 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania i rozliczania środków finansowych na naukę (Dz. U. z 2005 r., Nr 161, poz. 1359) odnosi się bowiem wyłącznie do sporządzania raportu końcowego z realizacji projektu badawczego przedłożonego przez daną jednostkę badawczą (tu: pozwaną). Oczywistym było zatem, w ocenie Sądu, że pozwana – jako podmiot zlecający wykonanie konkretnego dzieła – jest w pełni uprawniona do ustalenia, czy przedłożone przez powoda dzieło spełnia postawione przez nią wymogi.

W zakresie natomiast ewentualnego wynagrodzenia za część wykonanego zadania nr 2.3. Sąd wskazał, że powód miał możliwość wykazania zarówno procentowego zaawansowania w realizacji dzieła, jak również prawidłowości jego wykonania i tym samym zdyskredytowania zarzutów wadliwości sformułowanych przez pozwaną, jednakże ostatecznie cofnął wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu geodezji, który mógłby wyjaśnić istniejące wątpliwości.

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 642 k.c., Sąd orzekł jak w sentencji.

Apelację od tego wyroku wniósł powód zarzucając:

1.  naruszenie art. 642 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że powód nie udowodnił zaistnienia przesłanek skutkujących obowiązkiem przyjęcia dzieła w zakresie zadania 2.3 i 2.4,

2.  naruszenie art. 643 k.c. przez jego błędną wykładnię i uznanie, że wynagrodzenie powodowi się nie należy, pomimo załączenia dokumentów wskazujących na doręczenie pozwanej dzieła oznaczonego numerem 2.3 i 2.4 i nie przyjęcie tego dzieła z przyczyn leżących wyłącznie po stronie pozwanej,

3.  naruszenie § 52 rozporządzenia Ministra Nauki i Informatyzacji poprzez uznanie, że strony łączyła „zwykła" umowa o dzieło, w sytuacji gdy strony zawarły umowę o dzieło w ramach projektu celowego, co skutkowało szczególnym trybem oceny wyników pracy,

4.  naruszenie art. 76 i 77 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie, polegające na przyjęciu, że do zlecenia powodowi zadania nr 2.4 konieczne było aneksowanie umowy z 23 listopada 2005 r., gdy tymczasem strony zawarły skutecznie ustną umowę, w której w odpowiedzi na ofertę powoda, pozwana zleciła mu wykonanie prac objętych zakresem zadania nr 2.4,

5.  naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez nieprawidłową analizę zebranego w sprawie materiału dowodowego, co w efekcie doprowadziło do niezasadnego oddalenia powództwa,

6.  naruszenie art. 639 k.c. poprzez jego niezastosowanie.

Z uwagi na powyższe powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie była zasadna.

Zaskarżając wyrok Sądu I instancji w całości, na etapie postępowania odwoławczego, powód konsekwentnie domagał się uwzględnienia całości roszczenia określonego w pozwie, tj. zasądzenia kwoty odpowiadającej sumie wynagrodzeń za wykonanie zadań: 3.3., 3.4., 4.1. oraz 2.3 i 2.4.

W swojej apelacji nie zawarł jednak żadnej argumentacji oraz nie zaoferował jakichkolwiek dowodów, na podstawie których uprawione byłoby podważenie stanowiska Sądu I instancji, wedle którego powód nie przedstawił pozwanej zadań nr 3.3., 3.4. i 4.1 - do odbioru. W tym stanie rzeczy należało uznać, że żądanie wynagrodzenia za realizację tych zadań słusznie nie zostało uwzględnione.

Jeśli chodzi o zadanie nr 2.3 to załączone do akt sprawy materiały (składające się w szczególności z przed procesowej korespondencji stron) w sposób dokładny obrazowały proces jego realizacji. Pierwsza wzmianka zawarta jest w piśmie pozwanej z 21 lipca 2006 r., w którym wskazuje ona, że praca powoda, w zakresie zadania 2.3, nie spełnia zakładanych wymogów i stanowi co najwyżej dobry początek do wykonania przedmiotowego zadania badawczego. Skutkiem braków dzieła była odmowa dokonania jego odbioru (por. pismo wraz z załącznikiem, tj. z opinią o raporcie - k. 181, 182-183). Strony prowadziły następnie korespondencję mailową, z której wynikało, że powód naniósł stosowne poprawki i sporządził projekt protokołu odbioru dzieła, zaś prawidłowość wykonania dzieła miała być jeszcze przedmiotem dyskusji na spotkaniu roboczym w dniu 8 sierpnia 2006 r. (por. wiadomości z 3, 5 i 7 sierpnia 2006 r. – k. 26, 27, 29). Na tym spotkaniu przedstawiono opinię wytykającą dziełu powoda zasadnicze wady, skutkujące odmową jego przyjęcia. W konsekwencji pozwana poinformowała powoda o konieczności zwrotu wystawionej przedwcześnie faktury, zaś powód, mimo, że kwestionował zgłoszone zastrzeżenia, zobowiązał się do korekty (por. protokół ze spotkania w dniu 8 sierpnia 2006 r. oraz opinię – k. 186-187, 188-191). Powód wykonał poprawki, lecz z powodu nieusunięcia enumeratywnie wymienionych wad zasadniczych zadania, ponownie dzieło nie zostało odebrane (por. protokół zdawczo – odbiorczy z 23 sierpnia 2006 r. – k. 193-197). Z korespondencji mailowej z 30 sierpnia 2006 r. wynika, że powód w dalszym ciągu pracował nad zadaniem i że wkrótce sprawę zadania nr 2.3 zad. 2 będzie można uznać za zakończoną (k. 30). Następnie w piśmie z 23 października 2006 r. (sporządzonym już po skierowaniu do powoda prośby o wstrzymaniu prac – k. 198) powód wskazał, że prace korekcyjne nad wadami zgłoszonymi przez pozwaną w protokole z 23 sierpnia 2006 r. trwają i że uzupełnienie elaboratu dotyczącego zadania 2.3 zostanie wykonane do końca października 2006 r. (k. 413). Pomimo powtórnego apelu o zaprzestanie prac (pismo pozwanej z 30 października 2006 r. – k. 414), w dniu 31 października 2006 r., powód poinformował rektora (...), że proces korekty został ukończony, w związku z czym prosił o spotkanie, na którym dzieło zostanie komisyjne odebrane (k. 31). Z powyższego wynika, że ewentualne przedstawienie ostatecznie poprawionego dzieła mogło nastąpić najwcześniej w listopadzie 2006 r., co powód potwierdził na rozprawie apelacyjnej w dniu 8 marca 2013 r. (k. 916v). Kluczowe w sprawie jest jednak to, że okoliczność oddania skorygowanego dzieła pozwanej nie ma potwierdzenia w materiale dowodowym sprawy. Brak jest protokołu odbioru dzieła, dowodu jego złożenia osobie uprawionej do odbioru z ramienia uczelni, czy chociażby korespondencji stron, która na tę okoliczność wskazywałaby w sposób pośredni. W świetle okoliczności sprawy uzasadnione wątpliwości budzi także to, czy ostateczna wersja opracowania, dotycząca realizacji zadania nr 2.3 faktycznie powstała. Takowej bowiem powód do akt nie złożył. Trzeba w tym miejscu wskazać, że zgodnie z wytycznymi przedstawionymi powodowi w piśmie z 13 lipca 2006 r. wyniki swoich prac miał on przedstawiać pozwanej w wersji papierowej i elektronicznej (k. 403-405). Powód stosował się do nich, co wynika z korespondencji stron (zob. k. 181, 188). Uzasadnione jest zatem uznanie, że skoro powód wykonał ostateczną wersję zadania to powinien ją posiadać przynajmniej w wersji elektronicznej. Zważywszy na rozmiary dzieła i pracę w nie włożoną uzasadniałyby to również względy racjonalności i rozsądnej ochrony dzieła przed jego utratą. Powód nie wskazał, że posiada swoje opracowanie na jakimkolwiek nośniku danych. Zasugerował jedynie, że jego wersja pisemna mogła znaleźć się w aktach postępowania karnego prowadzonego z inicjatywy pozwanej (akta Prokuratury Okręgowej w Białymstoku, sygn. VI DS. 57/12). Sąd Apelacyjny dopuścił dowód z akt tego postępowania i po analizie ich zawartości nie stwierdził obecności w nich dzieła powoda. W tym stanie rzeczy brak było podstaw do uznania, że ostateczny (poprawiony) efekt realizacji zadania nr 2.3 został pozwanej w ogóle przedstawiony do odbioru.

Odnośnie natomiast zarzutów co do bezpodstawności kolejnych wezwań powoda do korekty wcześniejszych wersji opracowania, podzielić należy stanowisko Sądu I instancji, zgodnie z którym pozwana jako zamawiający dzieło ma prawo zbadania jego kompletności i przydatności. Regulacja zawarta w § 52 rozporządzenia Ministra Nauki i Informatyzacji z dnia 4 sierpnia 2005 r. (Dz. U. Nr 161, poz. 1359) odnosi się wyłącznie do zagadnienia związanego z rozliczeniem jednostki badawczej przez instytucję zamawiającą realizację projektu badawczego. Zobowiązanie powoda, będącego niejako podwykonawcą zadania, zaangażowanym przez jednostkę badawczą, poddane jest weryfikacji przez pryzmat podstawowej zasady rozliczenia umowy o dzieło. Zasadą tą jest zapłata wynagrodzenia za wykonanie i dostarczenie dzieła bez wad powodujących jego nieprzydatność. W tym miejscu wskazać też trzeba, że powód pierwotnie zgłosił dowód z opinii biegłego, który mógłby wskazać, że przedstawiona przez niego pierwotna wersja opracowania zadania mogła być uznana za jego właściwą i pełną realizację, jednak dowód ten cofnął.

Jeśli zaś chodzi o zarzut naruszenia art. 639 k.c. to trafnie wskazał Sąd I instancji, że reguluje on sytuacje, w których przyjmujący zamówienie, z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, nie przystąpił do wykonania dzieła. W niniejszej sprawie powód do wykonywania zadania przystąpił i zgodnie ze swymi twierdzeniami dzieło ukończył. Wskazany przepis nie mógł być zatem podstawą do przyznania mu wynagrodzenia. Taką podstawą mógł być tylko art. 642 § 1 k.c., jednak powód nie wykazał, aby wydał pozwanej kompletne dzieło.

Ostatnim zadaniem, z którego realizacją powód wiązał obowiązek zapłaty wynagrodzenia było zadanie nr 2.4. Przede wszystkim powód nie wykazał, że umowa stron obejmowała wykonanie tego zadania. W związku z tym, że zadanie to nie znajdowało się w wykazie zadań stanowiących załącznik do umowy z 23 listopada 2005 r. (k. 154-155) oraz w związku z treścią § 10 umowy, należało uznać, że zlecenie tego zadania mogło odbyć się w trybie sporządzenia aneksu do umowy (zmiana § 1 poprzez uzupełnienie załącznika do umowy) lub na drodze zawarcia nowej umowy. Wbrew zarzutom apelacji na oba te warianty wskazał również Sąd I instancji. Zaistnienie któregokolwiek z powyższych nie zostało wykazane, a zlecenie wykonania tego zadania przez pozwaną w formie ustnej pozostawało jedynie w sferze twierdzeń skarżącego, nota bene niekonsekwentnych. W swoich zeznaniach na rozprawie w dniu 15 czerwca 2012 r. wskazał bowiem, że nie zawierał odrębnej umowy na zadanie nr 2.4 (k. 395v). Z korespondencji stron można co najwyżej wywnioskować, że w dniu 24 marca 2006 r. powód zgłosił pozwanej gotowość przeprowadzenia badań w przedmiocie zadania 2.4 (k. 240-241). Z pisma Głównego Geodety Kraju, wskazującego na złożenie przez pozwaną propozycji przeprowadzenia prac badawczych w tym zakresie wynika natomiast, że rozmowy w tym kierunku miały toczyć się dopiero 6 października 2006 r. (k. 759). W związku z tym zlecenie powodowi tego zadania wcześniej nie było możliwe. Zważywszy natomiast na prowadzone w październiku 2006 r. rozmowy odnośnie wstrzymania realizacji całego projektu, wątpliwe jest również, aby zlecono je w terminie późniejszym. W oparciu o powyższe można zasadnie poddać w wątpliwość twierdzenia powoda o wykonaniu tego zadania. Wzmacnia ją także brak dowodu na przedstawienie dzieła do odbioru i na jego odebranie przez pozwaną.

Reasumując, zgodzić należy się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, że powód nie udowodnił realizacji zadań, za które domagał się wynagrodzenia.

Dlatego też, na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

O kosztach procesu za drugą instancję Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Na koszty procesu pozwanej złożyło się wynagrodzenie jej pełnomocnika, ustalone w kwocie minimalnej 5.400 zł – na podstawie § 6 pkt 7 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).