Postanowienie SA we Wrocławiu z 23 lutego 2012 r. w sprawie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w pkt I udzielił powodowi zabezpieczenia przez: zakazanie pozwanej zbywania nieruchomości składającej się z działek gruntu o nr 25/12 i 25/13 o powierzchni 4661 m 2 , położonej we W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...) ( pkt a), wpisanie ostrzeżenia o zakazie zbywania tej nieruchomości w księdze wieczystej ( pkt b), zakazanie pozwanej obciążania powyższych nieruchomości ( pkt c) oraz wpisanie ostrzeżenia o zakazie ich obciążania w księdze wieczystej ( pkt d), a w pozostałym zakresie wniosek powoda oddalił (pkt II).

W uzasadnieniu Sąd I instancji, kierując się treścią art. 730 1 k.p.c., wyjaśnił, że powód uprawdopodobnił roszczenie, z którym wystąpił przeciwko pozwanej. Z przedstawionych przez niego dowodów w postaci dokumentów wynika bowiem, że służy mu wobec (...) Sp. z o. o. we W. wierzytelność w kwocie 262.719,77 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztami procesu i kosztami postępowania egzekucyjnego oraz, że spółka ta wyzbyła się na rzecz pozwanej jedynego swego majątku w postaci nieruchomości gruntowej, której dotyczy niniejszy wniosek, w wyniku czego stan majątku dłużnika nie wskazuje na to, by mógł on uzyskać zaspokojenie. W konsekwencji uprawdopodobnił, że zbycie przedmiotowej nieruchomości przez dłużnika na rzecz podmiotu kontrolowanego przez dłużnika (skoro w tej dacie dłużnikowi przysługiwało 100% udziałów w pozwanej spółce) odbyło się z pokrzywdzeniem wierzyciela, o czym pozwana musiała mieć wiedzę.

Zdaniem Sądu I instancji powód uprawdopodobnił także interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia, skoro wskazał, że pozwana zamierza sprzedać nieruchomości na rzecz swoich klientów, co potwierdza załączony do pozwu odpis postanowienia Sądu Rejonowego (...) o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, zaś przejście własności nieruchomości na kolejne osoby poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania.

W zażaleniu na to postanowienie pozwana, skarżąc je w części, a to w zakresie pkt I, zarzuciła naruszenie art. 730 1 § k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie i wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia przez oddalenie wniosku powoda o udzielenie zabezpieczenia w całości oraz zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania.

W ocenie skarżącej powód nie uprawdopodobnił roszczenia, ani interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. Gdy chodzi o uprawdopodobnienie roszczenia zdaniem pozwanej powód nie podołał wykazaniu, że dłużnik (...) Sp. z o. o. działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, skoro zbyła odpłatnie sporne nieruchomości w celu spłaty ciążących na niej zobowiązań. Co więcej powód nie wykazał pokrzywdzenia go, przedstawił jedynie postanowienie komornika o bezskuteczności egzekucji, z którego jednak nie wynika do jakich składników majątkowych kierował egzekucję oraz czy zlecił komornikowi poszukiwanie majątku dłużnika. Wreszcie zdaniem skarżącej powód nie wykazał, by pozwana działała w złej wierze, a więc by wiedziała lub mogła się dowiedzieć o działaniu dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela. Pozwana zakwestionowała powołanie się przez powoda na przepis art. 528 k.c. oraz wskazała, że powód nie uprawdopodobnił interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, a więc by obowiązana miała zamiar zbyć lub w jakikolwiek sposób obciążyć nieruchomość.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny w całości aprobuje dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę tak uprawdopodobnienia przez powoda roszczenia, jak również interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia.

Rozwiewając wątpliwości pozwanej wyjaśnić należy, że w rozpatrywanej sprawie powód domagał się udzielenia zabezpieczenia roszczenia ze skargi pauliańskiej przez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania przez obowiązaną nieruchomości położonej we W. przy ul. (...) oraz wpisu ostrzeżenia o powyższych zakazach w księdze wieczystej prowadzonej dla tych nieruchomości.

Powód uprawdopodobnił załączonymi do pozwu dokumentami, że posiada wierzytelność wobec (...) Spółki z o. o. oraz wykazał, że dłużnik, w oparciu o umowę sprzedaży z dnia 17.06.2011 r. zbył przedmiotową nieruchomość na rzecz pozwanej ( k. 54-59). Nieruchomość ta stanowiła jedyny wartościowy składnik majątku dłużnika, po jego zbyciu dłużnik nie posiada już żadnego majątku, z którego możliwa byłaby egzekucja ( k. 28). Tym samym zgodzić się należało z Sądem I instancji, że zbywając powyższą nieruchomość dłużnik stał się niewypłacalny, a więc wykazana została przesłanka, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela ( art. 527 § 2 k.c.).

Uznać należało, że dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy bez znaczenia są wskazywane przez skarżącą zarzuty, iż zbycie nieruchomości było czynnością odpłatną, a uzyskane przez dłużnika środki służyły zaspokojeniu jego zobowiązań. Uzyskanie przez dłużnika ekwiwalentu za dokonaną czynność prawną nie zawsze przesądza o bezzasadności skargi pauliańskiej. Czynność prawna dłużnika, za którą otrzymał on świadczenie ekwiwalentne, nie powoduje pokrzywdzenia wierzycieli, jeżeli uzyskany ekwiwalent znajduje się w majątku dłużnika lub został wykorzystany do zaspokojenia wierzycieli. Tym niemniej ciężar udowodnienia tych okoliczności spoczywa na pozwanej, Sąd rozpoznając niniejsze zażalenie nie może poprzestać wyłącznie na twierdzeniach strony, co do przeznaczenia uzyskanych środków na zaspokojenie innych wierzycieli. Co równie istotne, powód uprawdopodobnił, że wartość spornej nieruchomości wynosi ponad 4 mln zł, a skoro cena sprzedaży nieruchomości pomiędzy dłużnikiem a pozwaną opiewała na kwotę 900.000 zł, to dłużnik nie uzyskał ekwiwalentnego świadczenia. Tym samym stanowisko pozwanej nie mogło skutkować odmienną od Sądu I instancji oceną uprawdopodobnienia roszczenia przez powoda.

Dalej nie zasługują na aprobatę zarzuty zażalenia kwestionujące ocenę Sądu I instancji w zakresie uprawdopodobnienia niewypłacalności dłużnika. Pomijając nawet mniejsze rygory dowodowe w postępowaniu zabezpieczającym, wskazać należy, że wykazanie bezskuteczności egzekucji jest zwykle wystarczającą przesłanką dla uznania, że dłużnik stał się niewypłacalny. Jeśli komornicza egzekucja świadczenia pieniężnego przeprowadzona z jednej choćby części składowej majątku dłużnika okaże się nieskuteczna, jest to wystarczające do przyjęcia, że wykazana została w ten sposób niewypłacalność dłużnika zalegającego z zapłatą. Niewypłacalność dłużnika nie musi bowiem być całkowita, byleby wystąpiła w większym rozmiarze niż przed dokonaniem czynności. Skoro więc (...) Sp. z o. o. nie spełniła świadczenia, a prowadzona egzekucja z rachunków bankowych oraz wierzytelności okazała się bezskuteczna, a jej toku ustalono, że dłużnik nie posiada żadnych nieruchomości, nie został zidentyfikowany jako właściciel pojazdów, to są to zdaniem Sądu Apelacyjnego wystarczające przesłanki do uznania za uprawdopodobnione działanie dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela ( art. 527 § 1 i 2 k.c.).

Pozwana zakwestionowała także ocenę Sądu I instancji w zakresie przypisania jej wiedzy o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Swoje zarzuty skarżąca koncentrowała na wykazaniu, że jedyny członek zarządu pozwanej K. K. nie była w żaden sposób powiązana z (...) Sp. z o. o., a wyrażenie zgody na nabycie tej nieruchomości przez wspólników nie miało znaczenia, skoro istotna dla tej oceny jest świadomość osoby wchodzącej w skład organu uprawnionego do reprezentacji. Ze stanowiskiem tym nie można się zgodzić. Godzi się zauważyć, że nie ma przeszkód w korzystaniu z domniemania wynikającego z art. 527 § 3 k.c. w sytuacji, gdy dłużnik lub osoba trzecia są osobami prawnymi, jeżeli pozostają one względem siebie w bliskim stosunku. Domniemanie prawne przewidziane w tym przepisie może być zastosowane, gdy stosunek bliskości istniał w chwili dokonywania czynności prawnej (tak M. Pyziak- Szafnicka (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. (...)). Dla oceny działania pozwanej w złej wierze istotne znaczenie co do zasady ma świadomość osób wchodzących w skład organów spółki, nie można jednak przy tej ocenie pomijać specyfiki kwestionowanej transakcji, a więc że dla nabycie nieruchomości przez spółkę z o. o., zgodnie z art. 228 pkt 4 k.s.h., wymaga uprzedniego podjęcia uchwały przez wspólników spółki. W konsekwencji, oceny świadomości pokrzywdzenia wierzyciela nie można zawężać do wiedzy o tym wyłącznie członka zarządu. Skoro więc w dniu 17.06.2011 r. (...) Sp. z o. o. jako jedyny wspólnik pozwanej, na Nadzwyczajnym Walnym Zgromadzeniu Wspólników wyraził zgodę na nabycie spornej nieruchomości, której sam był właścicielem, to za niewątpliwe uznać należy wykazanie ostatniej przesłanki skargi paulińskiej, czyli świadomości osoby trzeciej o działaniu dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela.

W kontekście takich twierdzeń wniosku o udzielenie zabezpieczenia oraz przedstawionych dokumentów nie budzi żadnych wątpliwości ocena Sądu I instancji co do uprawdopodobnienia roszczenia z art. 527 k.c.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w okolicznościach opisanych we wniosku powód uprawdopodobnił interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. W ocenie Sądu Apelacyjnego wystarczający dla tej oceny jest wniosek wynikający z treści postanowienia Sądu Rejonowego (...) w przedmiocie uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym ( k. 75-76), z którego wynika, że pozwana oświadczyła, że zamierza zbywać nieruchomość na rzecz osób trzecich. Niewątpliwie zbycie lub obciążenia przez obowiązaną tej nieruchomości może uniemożliwić, a przynajmniej poważnie utrudnić osiągnięcie celu tego postępowania.

Z tych zatem przyczyn Sąd Odwoławczy nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonego orzeczenia. Zupełnie chybiony jest zarzut zażalenia wskazujący na niezasadne powołanie przez powoda art. 528 k.c., skoro przepis ten nie stanowił podstawy orzeczenia Sądu I instancji.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny na podstawie na art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. oddalił zażalenie jako bezzasadne. O kosztach postępowania zażaleniowego orzeknie Sad I instancji w orzeczeniu kończącym postępowanie na zasadzie art. 108 § 1 k.p.c.