Wyrok SA we Wrocławiu z 24 sierpnia 2012 r. w sprawie o przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu.

UZASADNIENIE

1. A. S. (1) został oskarżony o to, że:

1.  w okresie od września 1992r. do marca 2002r. będąc prezesem zarządu (...) spółki z o.o. z siedzibą w R. i będąc z tego tytułu upoważnionym do zajmowania się sprawami majątkowymi i kierowania działalnością gospodarczą tej spółki, działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej poprzez nadużycie udzielonych mu uprawnień doprowadził do zawarcia szeregu niekorzystnych umów sprzedaży towaru, w tym między innymi z (...) s.c., (...) s.c., z firmą (...), firmą (...), (...), PPHU (...) – któremu udzielił niezgodnie z umową spółki (...) nieoprocentowanego i niekorzystnego dla spółki kredytu kupieckiego, który nie był spłacany, niezasadnie dokonując zakupu maszyny H. H. (...)d (...), nieracjonalnie zlecając wykonanie prac projektowych firmie (...)- A. C.”, wyrządzając tym samym spółce (...) szkodę majątkową w znacznych rozmiarach w kwocie nie mniejszej jak 11.353.008,09 zł,

tj. o czyn z art. 296 § 3 kk i art. 585 § 1 ksh w zw. z art. 11 § 2 kk

2.  w okresie od 2000r. do 5 kwietnia 2004r. w Z., jako właściciel PPHU (...) z siedzibą w Z. będąc dłużnikiem wielu wierzycieli, w oparciu o przepisy obowiązującego prawa utworzył nową spółkę pod szyldem (...) spółka jawna z siedzibą w W., na która pod pretekstem pożyczek, które nigdy nie zostały zwrócone przeniósł środki finansowe w kwocie nie mniejszej jak 1.335.203,75 zł stanowiące majątek formy (...), czym działał na szkodę wierzycieli wymienionych w zgłoszonej w toku postępowania upadłościowego liście wierzytelności w poz. 1-13, od 15-66 i 69 do 76 wierzycieli,

tj. o czyn z art. 301 § 1 kk

3.  w okresie od 2000r. do 5 kwietnia 2004r. w Z. jako właściciel PPHU (...) z siedzibą w Z. w obliczu grożącej mu upadłości udaremnił i uszczuplał zaspokojenie swoich 74 wierzycieli, których łączna suma wierzytelności wynosi 8.189.297,88 zł, w ten sposób, że przeniósł na członków najbliższej rodziny własność swoich nieruchomości:

-.

-

w dniu 27.10.2003r. poprzez umowę sprzedaży po zaniżonej wartości 35.000 zł nieruchomości położonej w J. na rzecz córki D. S., której faktyczna wartość wynosi 185.300 zł,

-

w dniu 04.09.2003r. poprzez umowę darowizny 5/9 udziałów darowizny na rzecz małoletniej córki A. S. (2) w zabudowanej domem mieszkalnym nieruchomości usytuowanej w Z. przy ul. (...) o wartości 409.000 zł,

-

w dniu 26.09.2003r. poprzez umowę darowizny 4/7 udziałów w nieruchomościach położnych w P. i Ż. objętych księgami wieczystymi KW (...) i KW (...) o łącznej wartości 1.656.000 zł na rzecz żony B. S.,

-

13.01.2004r. poprzez umowę darowizny 3/7 udziałów w nieruchomościach położonych w P. i Ż. objętych księgami wieczystymi KW (...) i KW (...) o łącznej wartości 1.656.000,- zł na rzecz siostry J. R., a także dokonując na środkach trwałych PPHU (...) zabezpieczenia kredytu inwestycyjnego udzielonego przez Bank (...) Oddział w Z., w szczególności poprzez dokonanie zastawów rejestrowych na samochodach: marki F. (...) o nr rej. (...), marki T. o nr rej. (...) (...)i marki A. o nr rej (...),

tj. o czyn z art. 300 § 3 kk

2.  w okresie od 24 października 2002r. do 12 czerwca 2003r. w W. działając z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu jako właściciel Przedsiębiorstwa Produkcyjno – Handlowo – Usługowego (...) – (...) Z., w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził Przedsiębiorstwo Usługowo – Produkcyjno – Handlowe (...) spółka z o.o. w W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, w ten sposób, że nie posiadając środków finansowych na zakup, wyłudził od pokrzywdzonego towar o łącznej wartości 43.784,66 zł

tj. o czyn z art. 286 § 1 k w zw. z art. 12 kk

3.  w okresie od 28 kwietnia 2002r. do 14 listopada 2002r. w W. działając z góry powziętym zamiarem w krótkich odstępach czasu jako właściciel firmy (...) spółka jawna w W. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził Przedsiębiorstwo Usługowo – Produkcyjno – Handlowe (...) spółka z o.o. w W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, w ten sposób, że nie posiadając środków finansowych na zakup, wyłudził od pokrzywdzonego towar o łącznej wartości 5193,46 zł

tj. o czyn z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 kk

2. E. M. został oskarżony o to, że:

4.  w okresie od kwietnia do października 2004r. w Z. i J. działając wspólnie i w porozumieniu w sytuacji, gdy postanowieniem Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 5 kwietnia 2004r. sygn. VIII GU 3/04 została ogłoszona upadłość A. S. (1) prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe (...) w Z., udzielili A. S. (1) pomocy w pozornym obciążeniu jego majątku w ten sposób, że w toku postępowania upadłościowego E. M. jako pełnomocnik M. M. (1) zgłosił wierzytelność wynikającą ze zobowiązania wekslowego opiewającego na kwotę 800.000,- zł, a mającego zabezpieczyć rzekomo zawartą w dniu 20 listopada 2002r. umowę współpracy zawartą pomiędzy M. M. (1) a A. S. (1), podczas gdy w rzeczywistości działanie to miało na celu wyłudzenie z pokrzywdzeniem wierzycieli z masy upadłości kwoty 800.000,- zł wraz z ustawowymi odsetkami, a poprzez to uszczuplili możliwość zaspokojenia wierzycieli A. S. (1)

tj. o czyn z art. 18 § 3 kk w zw. z art. 300 § 3 kk

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze wyrokiem z dnia 23 grudnia 2011 r. (sygn. akt III K 73/10):

I.  uniewinnił oskarżonego A. S. (1) od zarzutu popełnienia czynu, opisanego w punkcie 1 części wstępnej wyroku, kosztami sądowymi obciążając w tym zakresie Skarb Państwa,

II.  uznał oskarżonego A. S. (1) za winnego tego, że w okresie od dnia grudnia 2000r. do marca 2004r. w Z., działając ze z góry powziętym zamiarem, jako właściciel PPHU (...) w stanie grożącej niewypłacalności usiłował uszczuplić zaspokojenie swoich wierzycieli w ten sposób, że przeniósł

-.

-

w dniu 27.10.2003r. poprzez umowę sprzedaży po zaniżonej wartości 35.000 zł nieruchomości położonej w J. na rzecz córki D. S., której faktyczna wartość wynosi 185.300 zł,

-

w dniu 04.09.2003r. poprzez umowę darowizny 5/9 udziałów na rzecz małoletniej córki A. S. (2) w zabudowanej domem mieszkalnym nieruchomości usytuowanej w Z. przy ul. (...) o wartości 409.000 zł,

-

w dniu 26.09.2003r. poprzez umowę darowizny 4/7 udziałów w nieruchomościach położnych w P. i Ż. objętych księgami wieczystymi KW (...) i KW (...) o łącznej wartości 1.656.000 zł na rzecz żony B. S.,

-

13.01.2004r. poprzez umowę darowizny 3/7 udziałów w nieruchomościach położonych w P. i Ż. objętych księgami wieczystymi KW (...) i KW (...) o łącznej wartości 1.656.000,- zł na rzecz siostry J. R.,

lecz zamierzonego celu nie zrealizował wobec prawomocnego unieważnienia opisanych wyżej umów oraz uszczuplił ich zaspokojenie dokonując zastawów rejestrowych na samochodach marki F. (...) o nr rej. (...), marki T. o nr rej. (...) i marki A. o nr rej. (...) i przenosząc na rzecz spółki (...) pod tytułem pożyczek kwotę 1.197.107 zł 56 gr, czym działał na szkodę:

- ZUS K.,

- Gmina i Miasto B.,

- (...) Spółka Jawna w B.,

- P.H. (...),

- (...) S.C. z K.,

- (...) Spółka Akcyjna w J.,

- (...) S.A. z W.,

- (...) Spółka Akcyjna z O.,

- (...) Sp. z o.o. w K.,

- (...) S.A. z W.,

- (...) przy Sądzie Rejonowym w Zgorzelcu,

- (...) Sp. z o.o. z siedzibą w L., T.

P.,

- Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. w Z.,

- (...) Z. B. (...),

- P.P.H.U. (...) z J.,

- (...) S.A. z C.,

- (...) z L.,

- Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. z B.,

- (...) i Oczyszczalnia Spółka Akcyjna z B.,

- (...) Sp. z o.o. ze Z.,

- Firma (...) z L.,

- (...) Sp. z o.o. z P.,

- (...) S.A. z N.,

- P.H.U. (...) ze Z.,

- Bank (...) S.A. I Oddział w Z.

- (...) M. M. (2) z P.,

- Spółdzielnia (...) z L.,

- (...) S.A. z W.,

- Miejski Zakład (...) z B.,

- Towarzystwo (...) Sp. z o.o. z P.,

- Miejskie Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o.

ze Z.,

- (...) Sp. z o.o. z C.,

- (...) Sp. z o.o. z K.,

- (...) Sp. z o.o. z E.,

- (...) Sp. z o.o. z W.,

- Zakłady Usługowe (...) Sp. z o.o. z P.,

- (...) z W.,

- (...) Sp. z o.o. z L.,

- Biuro (...) s.c. z L.,

- Fabryka (...) S.A. ze

Z.

- (...) Sp. z o.o. z R.,

- A (...) Sp. z o.o. Oddział (...) z J.,

- Firma Handlowo-Usługowo Produkcyjna (...) z O.

(...),

- (...) Sp. z o.o. z W.,

- (...)Sp, j. ze Ś.,

- (...) P. Sp. j. z K.,

- (...) S.A. (...)a (...)

z O.,

- (...) Sp.j. z O.,

- Aeroklub (...) z J.,

- Przedsiębiorstwo Produkcyjno- Handlowe (...). E.. (...) –

(...) z T.,

- (...) S. N. z W.,

- Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. z B.,

- (...) S.A. w W. z P.,

- (...) Sp. z o.o. w W. z W. ,

- (...) (...) S. K. z N.,

- (...) Sp. z o.o. z L.,

- (...) Sp. z o.o. ze Z.,

- (...) S.A. z S.,

- PHU (...) ze Z.,

- PHU (...) Sp.j. E. Ś., Z. Ś. z D.,

- (...) K. S. z K.,

- (...) S.A. z W.,

to jest przestępstwa z art. 13 §1 kk w zw. z art. 300 § 3 kk i art. 300 §3 kk w zw. z art. 12 kk i za to na podstawie art. 300 §3 kk wymierzył mu karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności,

III.  na podstawie art. 69 § 1 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie wymierzonej oskarżonemu A. S. (1) kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 3 (trzy) lata,

IV.  uniewinnił oskarżonego A. S. (1) od zarzutu popełnienia czynów opisanych w punkcie 4 i 5 części wstępnej wyroku, kosztami sądowymi obciążając w tym zakresie Skarb Państwa,

V.  uznał oskarżonego E. M. za winnego tego, że w dniu 19 maja 2004r. w Z., działając wspólnie i w porozumieniu z inną osobą wprowadził syndyka masy upadłościowej w błąd co do autentyczności wystawionego przez A. S. (1) weksla na kwotę 800 000 zł i doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 796.528 zł na rzecz M. M. (1), działając na szkodę:

- ZUS K.,

- Gmina i Miasto B.,

- (...) Spółka Jawna w B.,

- P.H. (...),

- (...) S.C. z K.,

- (...) Spółka Akcyjna w J.,

- (...) S.A. z W.,

- (...) Spółka Akcyjna z O.,

- (...) Sp. z o.o. w K.,

- (...) S.A. z W.,

- (...) przy Sądzie Rejonowym w Zgorzelcu,

- (...) Sp. z o.o. z siedzibą w L., T.

P.,

- Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. w Z.,

- (...) Z. B. (...),

- P.P.H.U. (...) z J.,

- (...) S.A. z C.,

- (...) z L.,

- Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. z B.,

- (...) i Oczyszczalnia Spółka Akcyjna z B.,

- (...) Sp. z o.o. ze Z.,

- Firma (...) z L.,

- (...) Sp. z o.o. z P.,

- (...) S.A. z N.,

- P.H.U. (...) ze Z.,

- Bank (...) S.A. I Oddział w Z.

- (...) M. M. (2) z P.,

- Spółdzielnia (...) z L.,

- (...) S.A. z W.,

- Miejski Zakład (...) z B.,

- Towarzystwo (...) Sp. z o.o. z P.,

- Miejskie Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o.

ze Z.,

- (...) Sp. z o.o. z C.,

- (...) Sp. z o.o. z K.,

- (...) Sp. z o.o. z E.,

- (...) Sp. z o.o. z W.,

- Zakłady Usługowe (...) Sp. z o.o. z P.,

- (...) z W.,

- (...) Sp. z o.o. z L.,

- Biuro (...) s.c. z L.,

- Fabryka (...) S.A. ze

Z.

- (...) Sp. z o.o. z R.,

- A (...) Sp. z o.o. Oddział (...) z J.,

- Firma Handlowo-Usługowo Produkcyjna (...) z O.

(...),

- (...) Sp. z o.o. z W.,

- (...) Sp, j. ze Ś.,

- (...) P. Sp. j. z K.,

- (...) S.A. (...)a (...)

z O.,

- (...) Sp. j. z O.,

- Aeroklub (...) z J.,

- Przedsiębiorstwo Produkcyjno- Handlowe (...). E.. (...) –

(...) z T.,

- (...) S. N. z W.,

- Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. z B.,

- (...) S.A. w W. z P.,

- (...) Sp. z o.o. w W. z W. ,

- (...) (...) S. K. z N.,

- (...) Sp. z o.o. z L.,

- (...) Sp. z o.o. ze Z.,

- (...) S.A. z S.,

- PHU (...) ze Z.,

- PHU (...) Sp.j. E. Ś., Z. Ś. z D.,

- (...) K. S. z K.,

- (...) S.A. z W.,

to jest przestępstwo z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kki za to na podstawie art. 294 § 1 kk wymierza mu karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności, zaś na podstawie art. 33 § 2 kk wymierzył mu grzywnę w wysokości 100 (stu) stawek dziennych po 100 zł każda,

VI.  na podstawie art. 69 § 1 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie wymierzonej oskarżonemu E. M. kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 3 (trzy) lata,

VII.  zasądził od oskarżonych A. S. (1) i E. M. na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe związane ze sprawą każdego z nich w tym opłaty:

- wobec A. S. (1) w kwocie 180 zł,

- wobec E. M. w kwocie 2180 zł.

Powyższy wyrok zaskarżyli obrońcy oskarżonych oraz pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego.

Obrońca oskarżonego E. M. - adw. J. G. , zaskarżył powyższy wyrok w stosunku do tego oskarżonego w całości.

Na podstawie art. 427 §2 k.p.k. oraz art. 438 pkt.1 i 2 k.p.k. wyrokowi temu zarzucił:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 286 §1 k.k. wyrażającą się w nieprawidłowej interpretacji znamion strony przedmiotowej przestępstwa oszustwa, a ujawniającej się w stwierdzeniu, że dokonującym rozporządzenia mieniem był Wiceprezes Sądu Rejonowego w Zgorzelcu - a zatem polegającej na niedostrzeżeni, że podmiot dokonujący rozporządzenia mieniem musi być tożsamy z osobą wprowadzoną w błąd oraz, że czynność sprawcza w postaci wprowadzenia w błąd pozostawać ma w związku przyczynowym z doprowadzeniem do niekorzystnego rozporządzenia mieniem.

2.  obrazę przepisów postępowania mogącą mieć wpływ na treść wyrok, a to:

a.  art.4 i art.7 w zw. z art. 410 k.p.k. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, wyrażającej się w szczególności w uznaniu za niewiarygodne konsekwentnych oraz spójnych zeznań świadka K. N., a skutkujące dokonaniem apriorycznego i kwestionowanego przez obronę ustalenia, że zawarta między stronami: A. S. (1) a M. M. (1) umowa współpracy została antydatowana, c o z kolei świadczyć miałoby o pozorności zarówno tej czynności prawnej, jak i zabezpieczającego ją weksla, podczas gdy wszechstronne ustosunkowanie się do całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, ocenianego przy uwzględnieniu wymogu obiektywizmu, zgodnie z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazania wiedzy i doświadczenia życiowego, nie pozwala - zdaniem obrony - na sformułowanie takiego wniosku;

b.  art. 424 §1 k.p.k. wyrażającego się w całkowitym pominięciu znamion strony podmiotowej przypisanego oskarżonemu przestępstwa oszustwa, w tym analizy stanu jego świadomości oraz towarzyszących jej procesów wolicjonalnych, co stanowić powinno podstawę ustalenia należącego do znamion oszustwa zamiaru kierunkowego (także w kontekście przyjętej konstrukcji współsprawstwa), a - tym samym - niewyjaśnianie w powyższym zakresie w uzasadnieniu wyroku przyjętej podstawy prawnej jego wydania.

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego E. M. od popełnienia zarzucanego mu czynu albo też o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Obrońca oskarżonego E. M. adw. B. K. (1) zaskarżył powyższy wyrok w całości w części dotyczącej wymienionego oskarżonego, orzeczeniu temu zarzucając:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na jego treść, a polegający na bezzasadnym przyjęciu, że umowa współpracy pomiędzy A. S. (1) i działającą w jego imieniu przedsiębiorstwa (...) reprezentowana przez E. M. była „fikcyjna” i została zawarta w sytuacji grożącej PPHU (...) niewypłacalności w sytuacji, gdy w świetle zgromadzonych dowodów umowa ta zastała zawarta w dacie widniejącej w jej treści, sprostowanej wyjaśnieniami oskarżonych,

2.  obrazę przepisów postępowania, mogącą mieć wpływ na treść wyroku, a to:

a.  art. 399 §1 k.p.k. w zw. z art. 413 §1 k.p.k. przez uprzedzenie stron na rozprawie w dniu 14 grudnia 2011 r. o możliwości zakwalifikowania czynu zarzucanego osk. M. jako przestępstwa z art. 286 §1 k.k. w zw. z art. 284 §1 k.k., a następnie zakwalifikowanie w snetecji orzeczenia jako przestępstwa z art. 286 §1 k.k. i art. 294 §1 k.k.;

b.  art. 424 §2 k.p.k. przez precyzyjne podanie w uzasadnieniu wyroku okoliczności tłumaczących niewymierzenie kary grzywny w sytuacji, gdy Sąd w punkcie V wyroku grzywnę taką wymierzył;

c.  art.,5 i 7 k.p.k. w zw. z art. 424 §1 ust.1 k.p.k. przez:

- pominięcie w treści uzasadnieniu wyroku wskazania, na jakich dowodach Sąd się oparł i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych;

- oparcie orzeczenia na dowolnej ocenie części materiału dowodowego z jednoczesnym pominięciem dowodów korzystnych dla oskarżonego, a w szczególności:

⚫.

⚫

niewskazanie w treści uzasadnienia ustaleń Sądu w zakresie analizy wiarygodności wyjaśnień oskarżonego A. S. (1) i E. M.;

⚫

pominięcie w toku orzekania ustaleń wynikłych w postępowaniu prowadzonym przez Sąd Rejonowy w Jeleniej Górze sygn. akt VIII GUp 5/04/Zw 12/II;

⚫

uznanie za niewiarygodne zeznań świadka K. N. w sytuacji, gdy właściwa analiza twierdzeń świadka nakazuje ocenę o ich wiarygodności;

⚫

pomięcie w toku orzekania dowodu z zeznań świadka A. C., z których wynika, że w października 2003 r. znana mu była treść umowy pomiędzy A. S. (1) i M. M. (1).

2.  obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 286 k.k. polegającą na niewłaściwym przyjęciu, ze przypisane E. M. wspólnie i w porozumieniu z A. S. (1) działanie w stosunku do majątku A. S. (1), także bez dokonania jakichkolwiek ustaleń dotyczących zamiaru oskarżonego oraz wysokości szkody może być zakwalifikowane jako przestępstwo oszustwa.

Wskazując na powyższe wniósł o:

a.  zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonego E. M. od zarzucanego mu przestępstwa;

ewentualnie o

b.  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie Sądowi I instancji do ponownego jej rozpoznania.

Obrońca oskarżonego A. S. (1) zaskarżył powyższy wyrok w części uznającej oskarżonego za winnego zarzucanych mu przestępstw, a to w pkt. II - w całości. Wyrokowi temu zarzucił:

1.

1.  obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść wydanego orzeczenia, a to art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k., art. 424 §1 k.p.k. polegającą na:

- dowolnej ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego i przyjęciu, że ustalenia faktyczne w zakresie zarzutu II są bezsporne i wynikają z dokumentacji, wyjaśnień oskarżonego, relacji biegłej M. i syndyka masy upadłości (str.11 uzasadnienia), podczas gdy wskazane dowody nie korelują ze sobą i o ile Sąd Okręgowy uznał ich spójność winien był wskazać w jakim zakresie poszczególne z wymienionych dowodów uznał za wiarygodne oraz dlaczego w pozostałym zakresie odmówił tej wiarygodności;

- przyjęciu jako podstawy ustaleń w zakresie czynu opisanego w pkt.II „dokumentacji” bez wskazania na jakich dokumentach in concreto Sąd oparł swe ustalenia;

- całkowitym pominięciu przez Sąd wyjaśnień oskarżonego A. S. (1) w części dotyczącej transakcji nieruchomościami z członkami rodziny w zakresie ustaleń w przedmiocie zamiaru oskarżonego oraz motywacji podejmowania tych czynności prawnych, w sytuacji gdy rozporządzenie nieruchomościami nastąpiło przeszło rok przed ogłoszeniem upadłości i było wynikiem nieporozumień rodzinnych;

- całkowitym pominięciu przez Sąd wyjaśnień oskarżonego A. S. (1) w części dotyczącej okoliczności udzielania pożyczek Spółce (...), motywacji działania oskarżonego i jego planów co do współpracy jego firmy ze Spółką (...);

2. obrazę przepisów postępowania, kota miała wpływ na treść wydanego orzeczenia, a to art. 442 §2 k.p.k. - przez jego niezastosowanie - nieuwzględnienie zapatrywań prawnych Sądu Apelacyjnego oraz niewykonanie wskazań tego Sądu zawartych w wyroku z dnia 18.05.2010 r. (sygn. akt II AKa 106/10) i w konsekwencji powielenie wadliwości orzeczenia, które uprzednio zostało wydane w niniejszej sprawie.

3. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, polegających na:

- bezzasadnym przyjęciu, że już od 2000 r. przedsiębiorstwu (...) groziła niewypłacalność, podczas gdy materiał dowodowy zgromadzony w sprawie dawał podstawę do przyjęcia, że majątek firmy był znaczny i pozwalał na ocenę, iż pomimo znaczących wierzytelności przedsiębiorstwo jest wypłacalne;

- przyjęciu, że pożyczki dokonywane przez A. S. (1) w ramach jego przedsiębiorstwa Spółce (...) doprowadziły do udaremnienia zaspokojenia wierzycieli, albowiem w wyniku ich dokonania nastąpił skutek rzeczowy w postaci „zbycia” składników majątku oskarżonego, podczas gdy pożyczka nie jest tożsama ze zbyciem składnika majątku, jast ona tylko dywersyfikacją kapitału, w wyniku jej dokonania w miejsce środków pieniężnych do majątku oskarżonego weszła wierzytelność;

- niepoczynieniu ustaleń faktycznych w zakresie zamiaru oskarżonego: sąd w zakresie czynu, co do którego uznał oskarżonego winnym, tj. czynu stypizowanego w przepisie art. 300 §3 w zw. z art. 12 k.k. oraz art. 300 §3 k.k. nie dokonał ustaleń pozwalających na przyjęcie znamienia czyni w postaci zamiaru jego dokonania;

wskazując na powyższe wniósł o:

I.

I.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego A. S. (1) o zarzucanego mu czynu opisanego w pkt.II wyroku,

ewentualnie o

II.

II.  uchylenie zaskarżonego wyroku w pkt. II i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Jeleniej Górze.

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego zaskarżył powyższy wyrok na niekorzyść oskarżonych A. S. (1) i E. M. w części dotyczącej rozstrzygnięć zawartych w pkt. II i V wyroku.

Na podstawie art. 427 §1 i 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt.1 i 2 k.p.k. wyrokowi temu zarzucił:

1.  obrazę przepisu prawa materialnego - art. 72 §2 k.k. polegającą na niezobowiązaniu oskarżonego A. S. (1) i E. M. do naprawienia szkody w całości lub części na rzecz pokrzywdzonego (...) Sp. z o.o. pomimo orzeczenia w stosunku do oskarżonych warunkowego zawieszenia kary;

2.  obrazę przepisów postępowania, mogących mieć wpływ na treść wydanego wyroku a mianowicie art. 366 k.p.k. i art. 413 §2 pkt.1 k.p.k. poprzez:

- pominięcie w opisie czynów oskarżonych zawartych w pkt. II i V sentencji wyroku wskazania, ze przestępstwa popełniono na szkodę pokrzywdzonego (...) Sp. z o.o., przez (...) Sp. z o.o. i wskazanie jej w przypisanych oskarżonym czynach w pkt. II i V wyroku.

Na podstawie art. 427 §1 k.p.k. wniósł aby sąd odwoławczy, działając na zasadzie art. 437 §1 i 2 k.p.k. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje

I. Odnośnie apelacji obrońców oskarżonego E. M. .

Obie apelacje w części zasługiwały na uwzględnienie.

1. Zanim jednak zostaną one omówione na wstępie zważyć należy, że w zaistniałym w przedmiotowej sprawie układzie procesowym, oskarżony nie mógł zostać skazany za czyn z art.286§1 k.k. w zw. z art. 294 §1 k.k. w jego formie dokonanej.

Zgodnie bowiem z orzecznictwem Sądu Najwyższego „ wydanie "orzeczenia surowszego" w rozumieniu art. 443 k.p.k. - po uchyleniu orzeczenia i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania - jest dopuszczalne w dalszym postępowaniu tylko wówczas, gdy uchylenie to nastąpiło na skutek uwzględnienia środka odwoławczego wniesionego na niekorzyść oskarżonego, i to jedynie w granicach zaskarżenia na niekorzyść lub gdy uchylenie orzeczenia nastąpiło z mocy samej ustawy, niezależnie od granic zaskarżenia (art. 439 § 1 pkt 1-4 k.p.k., art. 440 k.p.k.)” (zob. w uchwałę SN z dnia 29 maja 2003 r., I KZP 14/03, OSNKW 7-8/2003, poz.6).

Zważyć należy, że wyrokiem z dnia 18 grudnia 2009 r. Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze skazał E. M. za czyn z art. 273 k.k. Rozstrzygnięcie to wprawdzie zaskarżył prokurator, lecz w apelacji wniesionej na niekorzyść oskarżonego, domagał się jedynie zmiany zaskarżonego wyroku polegającej na przyjęciu, że czyn oskarżonego wyczerpał znamiona występku z art. 13 §1 k.k. w zw. z art. 286 §1 k.k. i w zw. z art. 294 §1 k.k., a więc, że stanowił jedynie usiłowanie popełnienia przestępstwa oszustwa w stosunku do mienia znacznej wartości.

W świetle przywołanej na wstępie uchwały, Sąd Okręgowy nie mógł przyjąć ustaleń mniej korzystnych, aniżeli wyznaczonych granicami wniesionego na niekorzyść oskarżonego środka odwoławczego. W tym stanie rzeczy nie mógł zatem przypisać oskarżonemu przestępstwa oszustwa w jego formie dokonanej lecz jedynie usiłowanej. Już z tego względu zaskarżony wyrok nie mógł się ostać w formie przyjętej przez Sąd Okręgowy.

Niezależnie od powyższego wyrok ten nie mógł się ostać także z powodów podnoszonych w apelacjach jego obrońców.

Przede wszystkim trafny jest zarzut podnoszony w apelacji adw. B. K. (1). Rację ma skarżący podnosząc, że w opisie przypisanego oskarżonemu czynu brak jest wszystkich znamion przestępstwa oszustwa (sąd pominął w nim znamię < działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej>).

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2012 r., IV KK 375/11 (OSNKiW z 2012 r., nr 7, poz.78) „ opis czynu przypisanego w wyroku skazującym powinien zawierać dokładne określenie czasu, miejsca, sposobu i okoliczności popełnienia przestępstwa oraz jego skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody. Z punktu widzenia znamion strony przedmiotowej przestępstwa dokładne określenie sposobu i okoliczności jego popełnienia wymaga wskazania w opisie czynu tych elementów przebiegu zdarzenia, które wypełniają te znamiona. Opis czynu powinien w związku z tym zawierać komplet znamion, które zostały wypełnione ustalonym zachowaniem sprawcy.”.

W świetle powyższego oskarżonemu nie można przypisać przestępstwa oszustwa, albowiem w opisie przypisanego mu czynu brak jest kompletu znamion tego przestępstwa. Dodać należy, że wobec braku skargi na niekorzyść oskarżonego, uchybienie to nie może być konwalidowany ani przez Sąd Odwoławczy, ani też przez Sąd Okręgowy ponownie rozpoznający sprawę. Przyjąć zatem należy, iż w obecnym układzie procesowym, oskarżony nie może w ogóle odpowiadać za przestępstwo oszustwa (art. 286 §1 k.k.) i to nie zależnie od tego w jakiej formie miałoby zostać mu ono przypisane (dokonanej czy usiłowanej).

Niezależnie od powyższego wskazać należy, iż rację ma skarżący wskazując na sprzeczność zachodzącą pomiędzy treścią wyroku, a jego uzasadnieniem. Z rozstrzygnięcia zawartego w punkcie III zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd Okręgowy wymierzył oskarżonemu grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych grzywny po 100 złotych każda. Tymczasem w uzasadnieniu wyroku stwierdził, że „ w tej sytuacji zbyteczne było jednak orzekanie grzywny. W ocenie Sądu już samo wymierzenie E. M. kary nawet nie podlegającej efektywnemu wykonaniu spłni tak prewencyjne, jak i wychowawcze cele i wpoi świadomość konieczności przestrzegania porządku prawnego. Ekonomiczna dlań dolegliwość, jaką jest grzywna miałaby racjonalne uzasadnienie w przypadku, gdyby istotnie E. M. choćby pośrednio osiągnął jakikolwiek korzyści, na co jednak nie ma dowodów” (str. 20 uzasadnienia S.O.).

Widać zatem oczywistą sprzeczność pomiędzy treścią rozstrzygnięcia, a jego uzasadnieniem. W tym stanie rzeczy rozstrzygnięcie zawarte w pkt.III zaskarżonego wyroku, w części dotyczącej orzeczenie o grzywnie, nie mogło się ostać.

Rację ma również adw. J. G. podnosząc, że w przypadku przestępstwa oszustwa (art. 286 §1 k.k.) wymagane jest, aby zachowana została tożsamość podmiotu wprowadzanego w błąd oraz dokonującego niekorzystnego rozporządzenia mieniem.

Zważyć jednak należy, iż zasada ta nie została przełamana na gruncie rozpoznawanej sprawy. Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że „ w dniu 19.05.2004 r. oskarżony E. M. zgłosił do masy upadłości PPHU wierzytelność z owego weksla [wystawionego przez A. S. (1)] , zapewniając tym samym syndyka o autentyczności przedłożonych dokumentów. Należność ta została ujęta w planie podziału masy upadłościowej. W efekcie doszło do wypłacania M. M. (1) kwoty 796.528 zł na szkodę wierzycieli ” (str. 4 uzasadnienia S.O.).

Z powyższego wynika zatem po pierwsze, że to oskarżony wprowadził w błąd syndyk masy upadłości PPHU (...) A. S. (1), co do autentyczności zgłoszonych w toku postępowania upadłościowego dokumentów (umowy o współpracy gospodarczej oraz wydanego do niej weksla). Po drugie zaś, że wierzytelność wykazana tymi dokumentami została ujęta na sporządzonej przez syndyka liście wierzytelności.

Zważyć należy, ze lista wierzytelności stanowi podstawę wypłaty środków uzyskanych z likwidacji majątku upadłego. To na jej podstawie zaspokajani są wierzyciele upadłego. Dokonuje tego syndyk na podstawie listy wierzytelności zatwierdzonej przez sędziego komisarza.

Wypłata środków na zaspokojenie wierzytelności zgłoszonej przez oskarżonego w toku postępowania upadłościowego, została wstrzymana decyzją prokuratora o ustanowieniu na niej zabezpieczenia majątkowego. W następstwie upadku tego zabezpieczenia (spowodowanego uniewinnieniem M. M. (1)), środki nim objęte zostały wypłacone córce oskarżonego (osobie uprawnionej). Dokonał tego wiceprezes Sądu Rejonowego w Zgorzelcu. Dodać należy, iż był on do tego zobowiązany jednoznacznie brzmiącymi przepisami Kodeksu postępowania karnego.

Z powyższego wynika zatem, że oskarżony uczynił wszystko, by zgłoszona przez niego wierzytelność została przez syndyka masy upadłości zaspokojona, lecz zostało to udaremnione decyzją prokuratora o zabezpieczeniu majątkowym. To, że w następstwie uniewinnienia córki oskarżonego zabezpieczenie to upadło, a objęta nim kwota - decyzją wiceprezesa Sądu Rejonowego w Zgorzelcu - została jej wypłacona, nie oznacza, że to oskarżonemu można przypisać skutek w postaci zwrotu zwolnionej spod zabezpieczenia kwoty 796.528,78 zł. Skutek ten stanowił bowiem następstwo upadku zabezpieczenia. Zważyć należy, że gdyby od samego początku obejmowało ono również oskarżonego (co nastąpiło 14 września 2010 r. - k.7444), to objęta nim wierzytelność nadal byłaby zabezpieczona. Widać zatem, że przypisany oskarżonemu skutek nie mógłby się ziścić. Przyjąć zatem należy, że z chwilą zajęcia wierzytelności, zamierzony przez oskarżonego skutek został udaremniony, stąd też może on odpowiadać jedynie za jego usiłowanie. Jest to kolejny powód, dla którego zaskarżone rozstrzygnięcie nie mogło się ostać w formie przyjętej przez Sąd Okręgowy.

Wprawdzie wytknięte wyżej uchybienia nie pozwalają przypisać oskarżonemu odpowiedzialności karnej za czyn z art.286§1 k.k. w zw. z art. 294 §1 k.k., to jednak zgromadzony w sprawie materiał dowodowy oraz poczynione w sprawie ustalenia faktyczne, pozwalają na przyjęcie, że oskarżony swym zachowaniem wypełnił znamiona przestępstwa z art. 18 §2 k.k. w zw. z art. 300 §2 k.k.

2. Kluczowe w tej kwestii jest ustalenie, że wierzytelność zgłoszona przez oskarżonego w toku postępowania upadłościowego w rzeczywistości nie powstała, lecz została „fikcyjnie” stworzona, po to, aby pozornie obciążyć majątek upadłego (A. S. (1)).

Ustalenie to zostało zakwestionowane przez obu skarżących.

Na wstępie zważyć należy, że w aktach sprawy brak jest bezpośredniego dowodu na to, że zawarta pomiędzy A. S. (1) a M. M. (1) (reprezentowaną przez oskarżonego) umowa o współpracy gospodarczej oraz wydany w związku z jej zawarciem weksel, zostały „antydatowane”. Niemniej jednak Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że taki fakt miał miejsce.

Na wstępie tej części rozważań wskazać należy, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego „ przekonanie sądu o wiarygodności lub niewiarygodności określonych dowodów pozostaje pod ochroną zasady wyrażonej w art. 7 k.p.k. wtedy tylko, kiedy spełnione są warunki: ujawnienia całokształtu okoliczności sprawy (art. 410 k.p.k.) w granicach respektujących zasadę prawdy obiektywnej (art.2§2 k.p.k.), rozważenia wszystkich okoliczności zgodnie z zasadą określoną w art. 4 k.p.k. oraz wyczerpującego i logicznego - z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego - uzasadnienia przekonania sądu (art.424§1 pkt.1 k.p.k.)” (zob. wyrok SN z dnia 22.03.2007 r., II KK 68/06, OSNwSK 2007/1/6). Dodać należy, że „ w przypadku, gdy ze zgromadzonych dowodów wynikają różne wersje zdarzenia, sąd ma prawo wyboru wersji zdarzenia, celu i motywu działania oskarżonego, przy czym wersję tę powinien drobiazgowo uzasadnić podając dowody, które wskazują na konieczność jej uwzględnienia i odrzucenia wersji przeciwnej” (zob. wyrok SN z dnia 28.08.2008 r., V KK 37/08, Lex nr 457958).

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, Sąd Okręgowy przekonująco wykazał, że wersja podawana przez oskarżonego nie jest prawdziwa (zob. str.16-19 uzasadnienia). Wskazał szereg tworzących zamknięty łańcuch poszlak wskazujących na to, że zarówno umowa o współpracy gospodarczej, jak i wydany przy jej zawarciu weksel, zostały „antydatowane” i miały na celu jedynie pozorne obciążenie majątku A. S. (1). Nie chcąc w tym miejscu powielać argumentacji przytoczonej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, stwierdzić należy, iż wbrew zarzutom podnoszonym przez obu skarżących nie jest dowolna ocena wyjaśnień obu oskarżonych oraz zeznań K. N..

Przede wszystkim Sąd Okręgowy trafnie wskazał, że „ fakt zależności służbowej świadka od oskarżonego nakazuje dużą ostrożność w ocenie jej zeznań” zastrzegając jednocześnie, ze „ sam przez się nie wyłącza ich wiarygodności”. Powyższe stwierdzenie nie wskazuje wcale, że wyrokujący w przedmiotowej sprawie Sąd, „ stanął (…) na gruncie nieobecnej we współczesnym polskim systemie prawa formalnej teorii dowodów, przydając zeznaniom pracownika w jakiejś mierze słabszą moc przekonywania - niezależnie jeszcze od spójności, logiczności czy szczegółowości samych wywodów świadka”.

Istnienie zależności służbowej pomiędzy świadkiem a oskarżonym może stanowić okoliczność mającą znaczenie dla oceny zeznań tego świadka. Uwzględnienie tej okoliczności przez organ procesowy nie oznacza wcale, by hołdował on zasadzie legalnej teorii dowodów. Wszechstronne rozważenie materiału dowodowego jest bowiem obowiązkiem organu procesowego. W obowiązku tym mieści się powinność rozważenia okoliczności mających znaczenie dla oceny konkretnego dowodu (np. zeznań świadka). Wśród okoliczności tych wymienić można: rodzaj istniejących pomiędzy świadkiem a oskarżonym relacji, interes świadka w składaniu określonej treści zeznań (korzystnych lub niekorzystnych dla oskarżonego), a nawet sposób, w jak są one przez niego składane (ich szczegółowość, spójność itp.).

Ocena zeznania K. N. czynni zadość wymaganiom wynikającym z art. 7 k.p.k. Sąd Okręgowy szczegółowo wyłożył powody dla których odmówił im wiary (wyrazem tego są zważania zawarte na str. 16 uzasadniania S.O.). Argumentacja ta w pełni przekonuje. Dodać jedynie należy, iż zeznaniom tym dodatkowo przeczy treść opinii biegłego z dziedziny kryminalistycznych analiz autentyczności podpisów, pisma i dokumentów J. Ł. (k. 8890). Wynika z niej bowiem, że umowa o współpracy zawarta według treści w dniu 20 listopada 2002 r. pomiędzy A. S. (1), a M. M. (1) prawdopodobnie została wyedytowana przy użyciu elektronicznej maszyny do pisania wyposażonej w jednorazową taśmę węglową. Tymczasem świadek zeznała, że przygotowywała umowę na komputerze, a następnie drukowała ją na drukarce. Zeznania jej zatem pozostają w sprzeczności z treścią ww. opinii, co dodatkowo utwierdza w przekonaniu o trafności ich oceny dokonanej przez Sąd Okręgowy.

Prawdą jest, że w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy nie poświęcił zbyt wiele uwagi wyjaśnieniom oskarżonego E. M.. Nie jest to jednak uchybienie, które uzasadniałoby konieczność zmiany lub uchylenia zaskarżonego wyroku oraz przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku jasno wynika, że Sąd ten odmówił wiary wyjaśnieniom oskarżonego w części, w której podawał, że sporna umowa oraz weksel zostały sporządzone w dacie widniejącej w ich treści.

Ustalając, że umowa oraz weksel zostały „antydatowane”, Sąd Okręgowy trafnie wskazał, że umowa ta - w części dotyczącej obowiązków A. S. (1) - nie mogła być wykonana w terminach w niej wskazanych. Potwierdza to treść pisma Burmistrza Miasta Z. z dnia 15 marca 2005 r., z którego wynika, że z przyczyn proceduralnych objęta umową inwestycja nie mogła być zrealizowana (nie możliwie było uzyskanie pozwolenia na budowę), w terminie wskazanym w umowie.

Podobną ocenę postanowień omawianej umowy przedstawił A. C.. Świadek ten stwierdził, że w praktyce nie było możliwie wykonania obowiązków wynikających z tej umowy.

Wbrew zarzutom podnoszonym w apelacji wniesionej przez adw. B. K. (1), Sąd Okręgowy nie pominą zeznań w/w świadka (A. C.), odwołując się do nich wprost w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (zob. str.17 uzasadnienia wyroku).

Wprawdzie rację ma skarżący podnosząc, że świadek ten podał, iż „ nazwisko M. w kontekście tej inwestycji [objętej sporną umową] pojawiło się dopiero w październiku 2003 r.”, co wskazywać by mogło, że w październiku 2003 r., oskarżeni planowali wspólne przedsięwzięcie, to jednak zeznania te nie potwierdzają wersji oskarżonego, że umowa o współpracy została zawarta listopadzie 2002 r. Wersji tej sprzeciwia się to, że przez niemal rok, A. S. (1) nie podejmował żadnych działań zmierzających do wykonania umowy, przez co w sposób oczywisty narażał się na bardzo poważne konsekwencje. Nie bez znaczenia jest również to, że jeszcze przed zawarciem umowy z M. M. (1) (reprezentowaną przez oskarżonego), w zamian za zwolnienie z długu, zobowiązał się przenieść własności spornej nieruchomości na rzecz spółki (...). Żaden rozsądnie rzecz oceniający przedsiębiorca nie zawarłby tej treści umowy. Dla każdego jasne jest bowiem, że nie dość, że była ona obarczona bardzo wysokim ryzykiem, to jeszcze rodziła poważne konsekwencje na wypadek jej nie wykonania. A. S. (1) musiał mieć tego pełną świadomość, albowiem realizował w przeszłości podobne inwestycje. Nie dość, że była ona obarczona bardzo wysokim ryzykiem niewykonania, to jeszcze rodziła bardzo poważne konsekwencje na wypadek jej niewykonania, z czego A. S. (1) musiał doskonale zdawać sobie z tego sprawę. Realizował bowiem w przeszłości podobne inwestycje.

Wymowna jest również postawa A. S. (1) w toku postępowania upadłościowego. Otóż, wbrew swemu oczywistemu interesowi, domagał się oddalenia sprzeciwu Spółki (...) dotyczącego zgłaszanej przez oskarżonego wierzytelności z weksla i umowy o współpracy.

Ważne jest również to, że ani weksel wzajemny (wydany przez M. M. (1)), ani sporna umowa, nie zostały ujawnione w dokumentacji księgowej (...). Tymczasem grunt, na którym miała być realizowana objęta umową inwestycja stanowił środek trwały tego przedsiębiorstwa. Jeśli zatem miał być on wykorzystany gospodarczo w sposób objęty porozumieniem, to dokumenty tego dotyczące, powinny być ujawnione w dokumentacji przedsiębiorstwa. Tymczasem ani weksel, ani rzeczona umowa nie zostały w niej zaewidencjonowane.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, iż brak jest podstaw do skutecznego kwestionowania ustań Sądu Okręgowego. Wprawdzie nie jest możliwe precyzyjne ustalenie tego kiedy sporne dokumenty powstały, to jednak ważne jest to, że zostały „antydatowe”, po to, aby pozornie obciążyć majątek upadłego. Oskarżony aktywnie uczestniczył zarówno w ich wytworzeniu, jak i w zgłoszeniu do masy upadłości wierzytelności nimi udokumentowanej. W ocenie Sądu Apelacyjnego zachowanie to wyczerpało znamiona przestępstwa z art.18§3 k.k. w zw. z art. 300 §2 k.k.

Zważyć należy, że jest to przestępstwo indywidualne, którego sprawcą może być wyłącznie dłużnik. Istota przestępczego zachowania w przypadku tego przestępstwa polega na udaremnieniu lub uszczupleniu zaspokojenia wierzyciela poprzez usuwanie, ukrywanie, zbywanie, darowanie, nieszczelnie, rzeczywiste lub pozorne obciążanie albo uszkadzanie składników majątku zajętych lub zagrożonych zajęciem. Celem działanie sprawcy ma być udaremnienie wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego.

Przez pozorność obciążenia składników majątku należy rozumieć zachowanie polegające na stworzeniu okoliczności mających przekonać osoby trzecie, że wywołane zostały oznaczone skutki prawne, podczas gdy w istocie skutki takie nie miały nastąpić. Pozorne obciążenie majątku może przybrać najróżniejsze formy, w szczególności może polegać na zaciąganiu zobowiązań.

Taki właśnie charakter miała umowa o współpracy oraz wydany w związku z jej zawarciem weksel. Trafnie Sąd Okręgowy wskazał, że weksel ten miał jedynie pozornie obciążyć składniki majątku A. S. (1). Poza sporem pozostaje, że w okresie od listopad 2002 r. do maja 2004 r. (a więc w okresie, w którym sporządzono rzeczoną umowę oraz weksel) A. S. (1) był dłużnikiem wielu wierzycieli (w tym również spółki (...)).

W dniu 5 kwietnia 2004 r. sąd upadłościowy ogłosił upadłość A. S. (1) (a dokładnie upadłość prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa pod nazwą PPHU (...)). Przyjąć należy, iż od tej daty mienie stanowiące składniki jego majątku znalazło się w stanie zagrożonym zajęciem. Wprawdzie w doktrynie przyjmuje się, że już z chwilą ogłoszenie upadłości mienie upadłego uważa się za zajęte (tak np. J. Majewski, Kodeks karny. Część szczególna. T.3, wyd. Zakamycze 1999 r., str. 385) to jednak Sąd Apelacyjny nie podziela tego poglądu.

Analogicznie jak ma to miejsce w przypadku egzekucji z ruchomości (zob. art. 847 §1 k.p.c.), zajęcie mienie w toku postępowania upadłościowego wymaga zamanifestowania. Przyjąć zatem należy, iż następuje on z chwilą ujęcia określonego składnika mienia upadłego w dokonywanym przez syndyka spisie z inwentarza. Do tego momentu mienie upadłego należy uważać za jedynie zagrożone zajęciem.

Z powyższego wynika zatem, że w chwili, w której oskarżony zgłaszał do masy upadłości wierzytelność z weksla, mienie upadłego znajdowało się w stanie zagrożenia zajęciem.

Cel działania A. S. (1) był oczywisty, zmierzał do udaremnienia wykonania orzeczenia sądu upadłościowego, poprzez pozorne obciążenie składników swojego majątku.

Oskarżony udzielił mu pomocy w realizacji tego zamierzanie. Zgłosił bowiem do masy upadłości wierzytelności, zwiększając tym samym pulę obciążających upadłego zobowiązań, a przez to uszczuplił możliwość zaspokojenia jego wierzycieli.

Niewątpliwie zatem jego zachowanie ułatwiło A. S. (1) osiągnięcie tego celu.

Wprawdzie A. S. (1) nie zarzucono popełnienia czynu z art. 300 §2 k.k. (obejmującego zachowanie polegające na pozornym obciążeniu majątku kwotą 800.000 zł), to jednak nie stanowi przeszkody do przypisania oskarżonemu czynu polegającego na udzieleniu mu pomocy do jego popełnienia. Odpowiedzialność pomocnika jest niezależna od odpowiedzialności głównego sprawcy. Tak więc to, że bezpośredni sprawca nie został oskarżony za ten czyn, nie stanowi przeszkody do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej osoby udzielającej mu w tym pomocy.

Nie stanowi ku temu przeszkody również to, że w równolegle toczącym się postępowaniu, sąd upadłościowy nie zakwestionował istnienia zgłaszanej przez oskarżonego wierzytelności. Zważyć bowiem należy, że sąd karny rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu (art. 8 §1 k.p.k.). Sąd meriti mógł zatem ustalić, że zarówno umowa o współpracy, jak i wydany w związku z jej zawarciem weksel, były fikcyjne (miały jedynie pozornie obciążać majątek upadłego).

Z tych względów Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonego E. M. w sposób wskazany w pkt.I wyroku.

Wymierzając oskarżonemu karę pozbawienia wolności Sąd kierował się tymi samymi względami, jakie legły u podstaw rozstrzygnięcia Sądu I instancji . Sąd nie znalazł podstaw do wymierzenia oskarżonemu kary grzywny na podstawie art. 33 §2 k.k. (brak jest bowiem podstaw do przyjęcia, że oskarżony działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, ani, że korzyść taką osiągnął), niemniej jednak uznał, że cele wychowawcze kary wymagają, wymierzenie mu kary grzywny w oparciu o przepis art. 71 §1 k.k. (a więc w zawiązku z warunkowym zawieszeniem wykonania orzeczonej mu kary pozbawienia wolności).

3. Z kolei odnoszą się do pozostałych podnoszonych przez skarżących zarzutów, w szczególności zaś zarzutów dotyczących obrazy przepisów postępowania, to żaden z nich nie zasługiwał na uwzględnienie.

Przede wszystkim nietrafny okazał się zarzut obrazy art. 399 §1 k.p.k. w zw. z art. 413 §1 k.p.k. podnoszony w apelacji adw. B. K. (2). Wprawdzie rację ma skarżący podnosząc, że w protokole rozprawy z dnia 14 grudnia 2011 r. widnieje zapis o uprzedzeniu stron o możliwości zakwalifikowania czynu zarzucanego oskarżonemu E. M. z art. 286 §1 k.k. w zw. z art. 284 §1 k.k., to jednak uznać należy, że stanowi to oczywistą omyłkę pisarską, gdyż nie powinno być jakichkolwiek wątpliwości, że chodzi w nim o obostrzenie odpowiedzialności z art. 294 §1 k.k. (z powodu wartości mienia będącej przedmiotem tego przestępstwa), nie zaś przestępstwa z art. 284 §1 k.k., z ze znamionami którego nie ma zawiązku żadna z okoliczności przedmiotowej sprawy.

Ponadto nie jest prawdą, że w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku brak jest wskazania dowodów, na których oparte zostało rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego. Zważyć należy, że Sąd Okręgowy wskazał dowody stanowiące podstawę jego rozstrzygnięcia (zob. str.1-4 uzasadniania S.O.). Wyjaśnił również przyczyny, dla których odmówił wiary istotny w sprawie dowodom (np. zeznaniom K. N.). Prawdą jest, że nie poddał szczegółowej analizie wyjaśnień oskarżonego E. M., niemniej jednak przekonująco wyjaśnił dlaczego uznał, że podawana przez niego wersja wydarzeń nie jest prawdziwa. Prawdą jest również, że nie odniósł się bezpośrednio do wszystkich przeprowadzonych na rozprawie dowodów, to jednak zważyć należy, że art. 424 §1 k.p.k. nie wkłada na sąd takiego obowiązku. Zgodnie z tym przepisem uzasadnienie powinno zawierać wskazanie, jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nie udowodnione, na jakiej w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych, a także wskazanie podstawy prawnej wyroku. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku warunki te spełnia, stąd też nie może być mowy o obrazie tego przepisu. Dodać należy, iż prawdą jest, że Sąd Okręgowy.

Na koniec zważyć należy, iż Sąd Okręgowy nie pominął „ ustaleń wynikłych w postępowaniu prowadzonym przez Sąd Rejonowy w Jeleniej Górze sygn. akt VIII GUp 5/04/Zw 12/II”. Niezależnie od tego, że sąd karny nie jest związany ustaleniami innego sądu lub organu, zważyć należy, iż w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, Sąd Okręgowy szczegółowo wyjaśnił powody, dla których przyjął (odmienne niż sąd gospodarczy), że zarówno umowa o współpracy, jak i weksel, zostały stworzone po to, aby pozornie obciążyć składnik majątku A. S. (1). Stanowisko swe przekonująco wyłożył w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, stąd też brak jest powodu do zakwestionowania wyroku z tego powodu.

Mając to wszystko na względzie orzeczono jak na wstępie.

II. Odnośnie apelacji obrońcy oskarżonego A. S. (1).

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie. Wbrew zarzutom w niej podniesionym, Sąd Okręgowy nie uchybił żadnemu ze wskazanych w skardze przepisów postępowania. Nie dopuścił się również błędu w ustaleniach faktycznych.

Nie jest dowolna ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Zważyć należy, że została poprzedzona ujawnieniem całokształtu okoliczności sprawy. Stanowi wyraz rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego, a przy tym jest zgodna ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, a nadto została logicznie uargumentowana w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Brak jest zatem podstaw do jej kwestionowania.

Sąd Okręgowy prawidłowo wskazał, że „ ustalenia faktyczne w zakresie zarzutu II są bezsporne i wynikają z dokumentacji, wyjaśnień oskarżonego, relacji biegłej M. i syndyka masy upadłości”.

Przez „ dokumentację” o jakiej mowa w przytoczonym fragmencie uzasadnienia zaskarżonego wyroku, należy rozumieć dowody wymienione w podstawie dowodowej ustaleń Sądu Okręgowego, które zostały wskazane na str.1-4 uzasadnienia. Wśród tych dowodów wymienić należy: umowę spółki (k.4024-4028), protokoły zgromadzeń wspólników (k.4029-4030), umowę o pracę (k.4031), umowę z dnia 11.08.1993 r. (k.3675-3677), umowę z dnia 15.09.1993 r. (k.3678), uchwałę z dnia 20.10.1997 r., k.3857, porozumienie z dnia 20.10.1997 r. (k. 3764), opinię biegłej J. M. (k.4798-4917), opinię biegłej C. F. ( (...)- (...)), umów pożyczkowych (k.36-329), dokumentacji kredytowej (k.387-399), postanowienia SR w Jeleniej Górze (k.12), zestawienia (k.5888).

Niewątpliwie dowodem kluczowym w sprawie dotyczącej oskarżonego jest opinia biegłej J. M.. Dowód ten wskazuje na istnienie podstawowej przesłanki odpowiedzialności karnej oskarżonego za czyn z art. 300 §1 i 3 k.k.

Odpowiedzialności przewidzianej w tym przepisie podlega ten, kto w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości udaremnia lub utrudnia zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszczupla składniki swojego majątku.

Przez niewypłacalność w rozumieniu art.300§1 i 3 k.k. należy rozumieć taki stan, w którym majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie długów (tj. gdy dłużnik nie jest w stanie uczynić zadość swoim zobowiązaniom względem wierzyciela z powodu braku majątku). Objawem niewypłacalności dłużnika może być w szczególności bezskuteczność prowadzonej przeciwko niemu egzekucji czy też ogłoszenie jego upadłości.

Ustawa wymaga aby dłużnik (sprawca) „ znajdował się w stanie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości”. Przyjmuje się, że chodzi tu o wszelkie sytuacje, w których istnieje obiektywnie konkretne, realne niebezpieczeństwo nadejścia niewypłacalności lub upadłości, niebezpieczeństwo, z którym należy się liczyć. Ustalając czy dłużnik znajdował się w sytuacji grożącej mu upadłości lub niewypłacalności, należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności konkretnej sprawy. W szczególności należy mieć na względzie istniejące zobowiązania dłużnika, wymagalne ale także jeszcze niewymagalne, wartość jego majątku ze szczególnym uwzględnieniem środków płynnych i łatwych do spieniężenia, jego zdolność kredytową, jak również ogólny stan jego interesów (tak J. Majewski, Kodeks karny. Komentarz, t.3, wyd. Zakamycze 1999 r., str.398).

Z opinii biegłej J. M. wynika, że oskarżony już w roku 2000 zaprzestał w sposób trwały płacenia swych wymagalnych zobowiązań (k.4825). Biegła stwierdziła, że już wówczas istniał stan uzasadniający ogłoszenie jego upadłości. Dodać należy, że w roku 2002 stan zobowiązań oskarżonego przewyższał wartość posiadanego przez niego majątku (k.4827).

Prawdą jest, że majątek oskarżonego był znaczny (ustaliła to również opiniująca w sprawie biegła). Zważyć jednak należy, że biegła w swej opinii w sposób przekonujący dowiodła, że począwszy od końca roku 2000, oskarżony znajdował się w stanie uzasadniającym wszczęcie postępowania upadłościowego. Prawidłowo zatem Sąd Okręgowy przyjął, że już wówczas oskarżony znajdował się w stawnie grożącej mu niewypłacalności.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, iż w sprawie spełniony jest podstawy warunek odpowiedzialności z art. 300 §1 i 3 k.k., albowiem w okresie objętym zarzutem oskarżony znajdował się w stawnie grożącej mu niewypłacalności.

Przestępcze zachowanie sprawcy przestępstwa stypizowanego w art. 300 §1 i 3 k.k. powinno polegać na udaremnieniu lub uszczupleniu zaspokojenia wierzyciela.

Wyjaśnić należy, że przez udaremnienie zaspokojenia wierzyciela należy rozumieć całkowite uniemożliwienie zaspokojenia jego roszczenia (chodzi tu o stan, w którym wierzyciel nie znajdzie zaspokojenia nawet w części). Z kolei przez uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela należy rozumieć uniemożliwienie zaspokojenia jego roszczenia w jakiejkolwiek części (ale nie w całości).

Udaremnienie lub uszczuplenie ma być następstwem usuwania, ukrywania, zbywania, darowania, niszczenia, rzeczywistego lub pozornego obciążenia lub uszkodzenia składników majątku dłużnika.

Uznać należy, iż także w kontekście realizacji znamion sprawczych przestępstwa z art. 300 §1 k.k. ustalenia Sądu Okręgowy są bezsporne.

Zważyć należy, że oskarżony w swych wyjaśnieniach wprost przyznał, że „ potwierdzam sprzedaż nieruchomości w J. za kwotę 35.000 zł na rzecz mojej córki D. S., obecnie S.. Potwierdzam tą sprzedaż w związku z tym, że na tej działce znajdowały się kurhany, które uniemożliwiały mi tam prowadzenie działalności gospodarczej. Potwierdzam też darowiznę na rzecz córki A. S. (2) tj. 5/9 udziałów w zabudowanej domem mieszkalnym nieruchomości usytuowanej w Z.. Potwierdzam darowiznę 4/7 udziałów w nieruchomościach na rzecz żony B. S.. Potwierdzam 3/7 udziałów na rzecz J. R.. To była odrębna darowizna, nie mająca nic wspólnego z kwotę 40.000 zł, którą ona mi pożyczyła. Potwierdzam, że te wszystkie umowy zostały sądownie unieważnione. Potwierdzam., że na samochodach F. (...), T., A. zostały ustanowione zabezpieczenia kredytu udzielonego przez Bank (...) w Z..” (k.8732). Widać zatem, że potwierdził okoliczności przeniesienia i obciążenia składników swojego majątku. Okoliczności te zatem uznać należy za bezsporne.

Za bezsporne uznać również należy, że w okresie od 28 listopada 2000 r. do 27 lutego 2004 r. oskarżony udzielił szeregu pożyczek spółce (...). Okoliczność ta bowiem wynika wprost z załączonych do akt sprawy umów oraz deklaracji podatkowych.

Niewątpliwie trafnie Sądu Okręgowy przyjął, że opisane w zarzucie zachowanie, miały na celu uszczuplenie zaspokojenia wierzycieli oskarżonego (jest to nad wyraz oczywiste w odniesieniu do składników majątku przenoszonych na rzecz najbliższych członków rodziny oskarżonego). Nie można nie dostrzec, że w okresie, w którym oskarżony przenosił składnik swojego majątku, na członków swej najbliższej rodziny, jego wierzyciele zaczęli lawinowo dochodzić od niego swych należności (w szczególności istotna jest tu rola spółki (...), która była największym wierzycielem oskarżonego, i która w tym okresie wystąpiła przeciwko niemu z żądaniem zaspokojenia jej należności).

Także pożyczki udzielane spółce (...) uznać należy za działania skierowane na uszczuplenia zaspokojenia wierzycieli. Zważyć należy, iż pierwsza pożyczka została przez oskarżonego udzielona pod koniec listopada 2000 r. Jak wynika to z opinii J. M., oskarżony już wówczas znajdował się w stanie grożącej mu niewypłacalności. Pożyczki te były udzielane przez niemal cztery lata. Żadna z nich nie została zwrócona. Trafnie zatem Sąd Okręgowy przyjął, że było to zachowanie zmierzające do uszczuplenia zaspokojenia wierzycieli oskarżonego.

W świetle okoliczności przedmiotowej sprawy, trudno jest się zgodzić z oceną skarżącego, że udzielanie pożyczek stanowiło „dywersyfikację kapitału”. Skarżący wydaję się pomijać istotny w sprawie fakt, że pożyczone spółce środki, nigdy nie zostały oskarżonemu zwrócone. Nie chodzi tu zatem o „dywersyfikację kapitału” lecz wyprowadzenie składników majątku oskarżonego, którego celem było uszczuplenie zaspokojenia należności wierzycieli oskarżonego.

Przestępstwo z art. 300 §1 k.k. jest przestępstwem skutkowym. Do jego znamion należy udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela sprawcy.

W następstwie ubezskutecznienia umów zawartych z członkami najbliższej rodziny, objęte nimi składniki majątku oskarżonego powróciły do masy upadłości. Trafnie zatem Sąd Okręgowy przyjął, że nie spowodowały one uszczuplenia zaspokojenia wierzycieli oskarżonego, a tym samym, że w powyższym zakresie oskarżony swym zachowaniem wypełnił jedynie znamiona usiłowania przestępstwa z art. 300 §1 i 3 k.k.

Z kolei pożyczki udzielone spółce (...) nigdy nie zostały mu zwrócone. Na tym polu doszło zatem do realizacji kompletu znamion przestępstwa z art. 300 §1 i 3 k.k. Trafnie zatem w kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu, Sąd Okręgowy wskazał art.300§1 i 3 k.

Dodać należy, iż podobnie rzecz się przedstawia w odniesieniu do zastawów udzielonych na samochodach marki F., A. i T.. Także i w tym przypadku składniki majątku oskarżonego nie powrócił do masy upadłości, przez co doszło do uszczuplenia zaspokojenie jego wierzycieli.

Wprawdzie oskarżony zmierzał przede wszystkim do uszczuplania zaspokojenia swego głównego wierzyciela - spółki (...) -, to jednak równocześnie uszczuplił (lub usiłował uszczuplić) zaspokojenie swych innych wierzycieli (wymienionych w opisie przypisanego mu czynu), przez co swym zachowaniem zrealizował również znamię kwalifikujące z art. 300 §3 k.k. (wyrządzenie szkody wielu wierzycielom).

Wprawdzie rację ma skarżący podnosząc, że w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku brak jest szerszych rozważań dotyczących ustaleń znamion strony podmiotowej przypisanego oskarżonemu czynu, to jednak mając na względzie sposób zachowania oskarżonego, jego bogate doświadczenie zawodowe oraz wiedzę wynikającą z osobistego zaangażowania w prowadzoną działalność gospodarczą, stwierdzić należy, że miał on pełną świadomość zarówno znaczenia podejmowanych działań, jak i ich konsekwencji. Nie powinno być zatem wątpliwości, że swym zachowaniem wypełnił również znamiona strony podmiotowej przestępstwa z art. 300 §1 i 3 k.k.

Ponadto rację ma skarżący podnosząc, że Sąd I instancji nie odniósł się szczegółowo do wyjaśnień oskarżonego, w których podawał powodu, dla których udzielał pożyczek spółce (...). Zaważyć jednak należy, że w sprawie istotne jest, że pożyczone tej spółce środki nie zostały zwrócone (także po likwidacji tej spółki). Wprawdzie oskarżony tłumaczył się, że z powodu ogłoszenia upadłości, spółka nie mogła podjąć działalności i zwrócić mu środków, to jednak po ogłoszeniu jej likwidacji, spółka ta zaspokajała swoich wierzycieli, z pominięciem zwrotu środków otrzymanych od oskarżonego. Gdyby środki te zostały oskarżonemu zwrócone, to jego wierzyciele mogliby dochodzić z nich zaspokojenia swych roszczeń. Oskarżony pozbawił ich jednak tej możliwości.

Na koniec wskazać należy, iż nietrafny jest podnoszony przez skarżącego zarzut obrazy art. 442 §2 k.p.k. Sąd Okręgowy wypełnił zalecania zawarte w wyroku tut. Sądu Apelacyjnego z dnia 18 maja 2010 r. (sygn. akt II AKa 106/10).

Po pierwsze, ustalił listę niezaspokojonych wierzycieli oskarżonego (k.7468-7474),

Po drugie, skonkretyzował okres przestępczej działalności oskarżonego, przyjmując, że obejmował on okres od końca 2000 do marca 2004 r. (a więc do momentu podjęcia ostatniej czynności obciążającej majątek oskarżonego przed ogłoszeniem jego upadłości);

Po trzecie, wykazał w sposób nie budzący wątpliwości, że oskarżony działał w warunkach czynu ciągłego (art.12 k.k.), na co wskazuje przede wszystkim sposób jego działania oraz warunki w jakich podejmowane były przez niego kwestionowane działania gospodarcze;

Po czwarte, sąd ustalił również, że postępowanie upadłościowe nadal trwa, tak więc nadal istnieje możliwość dalszego zaspokojenia wierzycieli;

Po piąte, sąd ustalił również sposób w jaki doszło do uszczuplenia zaspokojenia wierzycieli oskarżonego.

Nie znajdując zatem podstaw do uwzględnienia apelacji obrońcy oskarżonego, orzeczono jak na wstępie.

III. Odnośnie apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego.

Apelacja w części zasługiwała na uwzględnienie.

1. Rację ma skarżący podnosząc, że wśród podmiotów pokrzywdzonych czynem oskarżonego A. S. (1) nie wskazano spółki (...) mimo, że była ona największym wierzycielem oskarżonego. Zwracał na to uwagę tut. Sąd Apelacyjny w swym poprzednim wyroku. Z tych względów należało uzupełnić opis przypisanego oskarżonemu A. S. (1) czynu o wskazanie, że wśród podmiotów pokrzywdzony jego czynem znajduje się również spółka (...) z R..

2. Natomiast nietrafny jest zarzut obrazy art. 72 §2 k.k. Brak jest bowiem podstaw do włożenia na oskarżonego obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej spółce (...) (także mimo tego, że Sąd Okręgowy wymierzył mu karę z warunkowym jej zawieszeniem). Sprzeciwia się temu art. 415 §5 zd.2 k.p.k. Zgodnie z tym przepisem „obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie orzeka się, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono”. Roszczenie spółki objęte jest postępowaniem upadłościowym (zostało ujęte na liście wierzytelności), tak więc sąd karny nie mógł orzec o nim w wyroku.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji.

3. Ponadto na podstawie art. 105 § 2 k.p.k. sprostowano oczywistą omyłkę pisarską w zaskarżonym wyroku w ten sposób, że w pkt III części wstępnej wyroku, dotyczącej oskarżonego A. S. (1), w ten sposób, że po słowach (...) dopisano „ oraz na współpracowników i członków rodziny własność ruchomości stanowiących środki trwałe firmy ‘T.’ o łącznej wartości nie mniejszej jak 108.100,- zł”. Zostało to bowiem omyłkowo pominięte przy komparycji wyroku.

4. O kosztach postępowania rozstrzygnięto na zasadzie art. 634 k.p.k., zaś o opłatach na podstawie art. 8 w zw. z art. 2 ust.1 pkt.3 i art. 3 ust.1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz.U. z 2003 r., Nr 229, poz. 2272).