Wyrok SA we Wrocławiu z 5 grudnia 2018 r. w sprawie o ochronę dóbr osobistych i zapłatę.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 5 grudnia 2018 r., sygn. akt IC 683/16, Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny w pkt I oddalił powództwo; w pkt II nakazał powodowi uiścić na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1.983,63 zł tytułem wynagrodzenia tłumacza powołanego w sprawie; w pkt III nakazuje powodowi uiścić na rzecz Skarbu Państwa kwotę 602,05 zł tytułem opłaty za dostarczenie pism poza granicami Polski; w pkt IV zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej (...) (L.) S.A. z siedzibą w L. kwotę 3.617,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; w pkt V zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej (...) S.A. z siedziba we W. kwotę 3.617,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; w pkt VI odstępuje od obciążania powoda dalszymi kosztami procesu.

Sąd ustalił stan faktyczny: Powód K. R. posiadał wymagalne zobowiązanie wynikające z umowy kredytowej zawartej z (...) Bank (...) S.A.

W dniu 29 grudnia 2000 r. wierzytelność obejmująca to zobowiązanie została nabyta przez (...) sp. z o.o.

W dniu 27 kwietnia 2001 r. powód zawarł z (...) sp. z o.o., reprezentowaną przez pracownika (...) sp. z o.o., ugodę obejmującą ww. zadłużenie. Zadłużenie powoda na dzień zawarcia ugody wynosiło 3.888,61 zł, na którą składały się 2.527,26 zł tytułem należności głównej oraz 1.361,35 zł tytułem odsetek. Mocą ugody powód zobowiązał się spłacić to zadłużenie w 10 ratach płatnych następująco: pierwsza rata w kwocie 1.166,58 zł w terminie do 27 kwietnia 2001 r., druga rata w kwocie 306,03 zł płatna do 20 maja 2001 r., zaś kolejne 8 rat w kwocie 302 zł każda płatne były do 20 dnia każdego kolejnego miesiąca począwszy od czerwca 2001 r. Termin płatności ostatniej raty przypadał na 20 stycznia 2001 r. Zgodnie z § 3 ugody uchybienie w wysokości i terminach zapłaty którejkolwiek z rat czyniło ugodę nieważną a cała kwota zadłużenia powiększona o dalsze odsetki stawała się natychmiast wymagalna. W § 4 zastrzeżono prawo wierzyciela do dochodzenia kwot wynikających z ewentualnego powiększenia zadłużenia o należne odsetki, inne niż ujęte w kwocie zadłużenia objętej ugodą.

Powód nie spłacił w terminie rat określonych ugodą, w szczególności nie zapłacił w terminie ostatniej raty. Całość zadłużenia określonego ugodą powód zapłacił dopiero po wezwaniu go przez wierzyciela pismem z dnia 18 kwietnia 2002 r., którym został wezwany przez firmę (...) do zapłaty kwoty 2.122,03 zł tytułem zaległych rat wynikających z zawartej ugody w terminie do 30 kwietnia 2002 r. Powód zapłacił należność wynikającą z tego wezwania w dniu 2 maja 2002 r.

W piśmie z dnia 24 czerwca 2002 r. (...) sp. z o.o. poinformowała powoda, iż pismo wzywające do zapłaty należności wobec (...) sp. z o.o. z dnia 18 czerwca 2002 r. wygenerowane i wysłane zostało w wyniku błędu, „pomimo wyjaśnienia sprawy i wyłączenia jej z windykacji firmy (...)”.

Pismem z dnia 5 marca 2003 r. (...) sp. z o.o. wezwała powoda do natychmiastowej spłaty całości zadłużenia w kwocie 512,78 zł tytułem odsetek karnych.

W dniu 28 maja 2003 r. (...) sp. z o.o. przesłała do powoda kolejne pismo z ponowną prośbą o kontakt telefoniczny pod wskazanym numerem telefonu. Pismo to zawierało informację o możliwości przekazania danych do Biura Informacji Gospodarczej o zadłużeniu konsumenta. Kolejnymi pismami z dnia 30 lipca 2003 r., z dnia 7 czerwca 2004 r., z dnia 23 marca 2005 r., z dnia 13 września 2005 r., z dnia 24 października 2005 r., z dnia 12 stycznia 2006 r., z dnia 26 stycznia 2006 r., z dnia 14 marca 2006 r., z dnia 18 marca 2006 r., z dnia 6 lipca 2006 r., z dnia 7 grudnia 2006 r., z dnia 5 lutego 2007 r., z dnia 13 marca 2007 r., z dnia 13 czerwca 2007 r., z dnia 10 lipca 2007 r., z dnia 6 sierpnia 2007 r., z dnia 11 września 2007 r., z dnia 9 października 2007 r., z dnia 12 listopada 2007 r., a także w wezwaniu przed skierowaniem do egzekucji komorniczej powód był ponownie poinformowany o zadłużeniu w kwocie 512,78 zł tytułem odsetek karnych.

Powód w okresie od października 2005 r. do lutego 2006 r. informował pisemnie o spłacie zadłużenia i zwracał się do (...) sp. z o.o. z prośbą o udzielenie informacji czy (...) sp. z o.o. oraz p. M. K. reprezentowali ją w sprawie spłaty wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki.

Pismem z dnia 22 kwietnia 2008 r. (...) sp. z o.o. poinformowała powoda o przekazaniu wierzytelności do obsługi firmie windykacyjnej (...) sp. z o.o.

W dniu 6 sierpnia 2009 r. przedmiotowa wierzytelność została zakupiona przez (...) (L.) S.A. (...) wierzytelność została przekazana do (...) sp. z o.o.

(...) sp. z o.o. kontaktowała się w formie pisemnej z powodem w sprawie zadłużenia z następującą częstotliwością:

- w 2011 r. jedynie raz - pismem z dnia 31 stycznia 2011 r.

- w 2014 r.: pismami z dnia 26 sierpnia 2014 r., 20 września 2014 r., 17 października 2014 r., 20 grudnia 2014 r.,

- w 2015 r. pismami z dnia: 26 stycznia 2015 r., 24 lutego 2015 r., 23 marca 2015 r., 28 kwietnia 2015 r., 28 maja 2015 r., 15 czerwca 2015 r., 24 lipca 2015 r., 27 lipca 2015 r., 16 grudnia 2015 r.,

- w 2016 r. pismami z dnia: 22 stycznia 2016 r. i 23 lutego 2016 r.

Strona pozwana (...) S.A. jest następcą prawnym (...) sp. z o.o. w wyniku jej przekształcenia w trybie art. 551 i nast. k.s.h.

Na podstawie powyższych ustaleń Sąd I instancji uznał, w odpowiedzi na zarzut braku legitymacji biernej pozwanej ad.1 – (...) (L.) S.A., że powództwo względem tego podmiotu podlegało oddaleniu, ponieważ nie ponosi ona odpowiedzialności za działania podmiotu, któremu powierzyła czynności windykacyjne w swoim imieniu. Potwierdza to art. 429 k.c., zgodnie z którym kto powierzył wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności. W ocenie sądu (...) S.A. jest podmiotem profesjonalnie zajmującym się windykacją należności, a (...) (L.) S.A. nie ponosi winy w wyborze podmiotu działającego na jego rzecz. W związku z tym powództwo w stosunku do (...) (L.) S.A podlegało oddaleniu.

Sąd I instancji uznał za bezsporne, iż powód posiadał wymagalne zobowiązanie z umowy pożyczki w (...) Bank (...) S.A., a w dniu 29 grudnia 2000 r. wierzytelność z tego tytułu została nabyta przez (...) sp. z o.o., z którą powód zawarł ugodę dotyczącą spłaty.

Sąd wskazał, że zgodnie z ugodą z dnia 27 kwietnia 2001 r., w której podmiot zobowiązał się do zapłaty określonej kwoty w 10 ratach płatnych w ściśle określonym terminie. W ugodzie (§3) zastrzeżono, że uchybienie w wysokości i terminach zapłaty którejkolwiek z rat czyniło ugodę nieważną, a cała kwota zadłużenia powiększona o dalsze odsetki, stawała się natychmiast wymagalna, a także w (§4) zastrzeżono prawo wierzyciela do dochodzenia kwot wynikających z ewentualnego powiększenia zadłużenia o należne odsetki, inne niż ujęte w kwocie zadłużenia objętej ugodą. W związku z tym, że powód w kwietniu 2002 r., czyli 2 miesiące po terminie płatności ostatniej raty wynikającej z ugody zalegał z wpłatą 2.122,03 zł, a uiścił ją 2 maja 2002 r. cała ugoda stała się nieważna, cała kwota zadłużenia stała się wymagalna, a ówczesny wierzyciel miał prawo do naliczenia odsetek karnych i dochodzenia ich. Wierzytelność została zbyta następnie na rzecz pozwanej ad.1.

W ocenie Sądu I instancji, powód błędnie twierdził, że treść pisma z dnia 24 czerwca 2002 r. wystosowanego przez (...) sp. z o.o. wskazuje na wygaśnięcie zobowiązania. Sąd Okręgowy wskazał, że informacja o wyjaśnieniu sprawy i „wyłączeniu jej z windykacji firmy (...)” może jedynie wskazywać na wygaśnięcie umocowania tej firmy do działania w imieniu wierzyciela. Nieprawdziwym więc było twierdzenie, że powód nie posiada żadnego zadłużenia, które mogło być egzekwowane, a działania podejmowane w imieniu i na rzecz pozwanej ad.1, przez pozwaną spółkę ad.2 nie były bezprawne, gdyż powód pozostawał i dalej pozostaje dłużnikiem w tym zakresie.

Jednocześnie Sąd I instancji uznał, że powód nie wykazał iż zachowanie pozwanej ad.2 było nadmierne i uporczywe, w szczególności miało znamiona nękania. W ocenie Sądu częstotliwość pism ani forma windykacji nie pozwala na przyjęcie, by zachowanie pisemne wezwania do zapłaty stanowiły formę nękania i naruszały dobra osobiste powoda. Zadłużenie faktyczne istniało, w dopuszczalnych granicach tych działań mieściło się także wpisanie powoda do Rejestru Dłużników.

Ostatecznie Sąd Okręgowy stwierdził, że w procesie nie wykazano, by doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda przez pozwana ad.2, a wobec braku postaw prawnych i faktycznych, żądanie zadośćuczynienia na rzecz powoda i żądanie zaprzestania naruszeń podlegało oddaleniu.

Jednocześnie Sąd I instancji rozstrzygnął o kosztach postępowania w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. obciążając nimi pozwanego jako stronę przegrywającą. Na podstawie §2 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych Sąd jako koszty ustalił wydatki w sprawie związane z koniecznością dokonywania tłumaczeń i doręczeń pism procesowych pozwanej ad.1 za granicę i wynagrodzenie pełnomocników w wysokości po 3.617 zł na rzecz każdej ze stron.

Powód wniósł od powyższego wyroku apelację, zaskarżając go w całości i wnosząc o:

1.  uchylenie zaskarżonego wyroku i zasądzenie według zadania pozwu

2.  zasądzenie kosztów postępowania od pozwanych na rzecz powoda, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje

ewentualnie wnosząc o :

1.  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania

2.  zasądzenie kosztów postępowania od pozwanych na rzecz powoda, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje

W obu przypadkach wnosząc o:

1.  przeprowadzenie sprawy pod nieobecność powoda i jego pełnomocnika; niekierowanie sprawy na posiedzenie niejawne

2.  zwolnienie pozwanego od obowiązku ponoszenia kosztów postępowania odwoławczego w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi powód zarzucił:

I.  naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść wyroku

w postaci:

1.  naruszenia art. 233 k.p.c. tj. przekroczenie przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu granic swobodnej oceny dowodów i brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego poprzez:

- uznanie iż smsy kierowane na nr tel. Powoda nie były kierowane do niego imiennie podczas, gdy z zebranego materiału dowodowego jednoznacznie wynika iż było odwrotnie. W konsekwencji Sąd I instancji nie wziął pod uwagę tych dowodów- wiadomości sms, jako dowody nękania powoda,

- uznanie iż z zebranego materiału dowodowego wynika iż roszczenie istnieje i jest należne, podczas gdy żadna z pozwanych tego faktu nie wykazała.

II. naruszenie prawa materialnego, które miało istotny wpływ na treść wyroku:

Tj. art. 448 k.c., poprzez uznanie iż działania pozwanych nie miały charakter uporczywy i nadmierny.

W uzasadnieniu powód zarzucił, że postępowanie pozwanych wbrew ocenie Sądu I instancji godzi w dobro osobiste powoda, nie próbowały one bowiem wyjaśnić wątpliwości z powodem, jedynie prowadziły automatyczne działania windykacyjne. Pozwana i działający na jej zlecenie pełnomocnik, przez blisko 15 lat, nie skorzystali z prawa i nie skierowali sprawę o zapłatę do sądu. Sądowi Okręgowemu zarzucono także, że uznał za legalne i dopuszczalne, aby osobę fizyczną przez kilkanaście lat wzywać do zapłaty, nękać telefonami, smsami, wpisami do KRD o kwotę nieproporcjonalnie niską.

W ocenie powoda smsy wysyłane na jego nr. tel, którym towarzyszyły kontakty telefoniczne jak i pisemne w znacznej ilości, a także wpis do KRD jednocześnie świadczą o tym, iż nękanie było umyślne. Powód nie zgodził się z Sądem Okręgowym i przyjęciem takiego postępowania za prawidłowe, a stanowisko poparł art. 448 k.c., art.23 k.c., 24 k.c.

Powód wskazał, że praktyki windykacyjne są w jego ocenie bezprawne, albowiem wkraczają w sferę jego dóbr osobistych i godzą w wartości takie jak: prywatność, mir domowy i wolność jednostki. Działania te polegają m.in. na nękaniu go wielokrotnie tzw. głuchymi telefonami na nr komórkowy, zakłócaniu mir domowego poprzez wielokrotne połączenia na nr stacjonarny, który nie został udostępniony ani bankowi udzielającemu pożyczki, ani tym bardziej pozwanej, kontaktowanie się za pomocą środków porozumiewania się na odległość z członkami rodziny powoda oraz kontaktowaniu się telefonicznemu z jego sąsiadami, pomimo odbierania połączeń przez powoda kierowanych na jego numer komórkowy, a także smsy z sugestywnymi pogróżkami, dzwonienie do miejsca pracy oraz podejmowanie próby z współpracownikami powoda. W ocenie powoda działanie te można zakwalifikować jako nękanie ze względu na intensywne i różnorodne działania wkraczające w sferę dóbr osobistych, co przesądza o winie sprawcy szkody. Mimo, że powód wielokrotnie kontaktował się z pracownikami celem wyjaśnienia i aby pracownicy przestali go nękać.

Należało zatem uznać, że prowadzone wobec powoda działania windykacyjne naruszyły jego dobra osobiste - przede wszystkim godność oraz prawo do prywatności, miru domowego i wolności. Postepowanie pozwanego miało znamiona nękania tj. uporczywego i niechcianego niepokojenia, co stanowiło naruszenie w/w dóbr osobistych powoda poprzez pozbawienie go spokoju i bezpieczeństwa. Uznać je należy także za bezprawne.

Pozwany ad. 2, czyli (...) S.A. we W. wniósł o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany ad. 1, czyli (...) (L.) S.A. z siedzibą w L. wniósł o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny oparł rozstrzygnięcie niniejszej sprawy na ustaleniach faktycznych dokonanych przez Sąd I instancji przy czym dokonał odmiennej oceny dowodów zgromadzonych w sprawie zgodnie z regułami art. 233 §1 i §2 k.p.c. uznając, że częstotliwość kontaktów pozwanego ad.2 z powodem oraz ich skala była duża.

W tej sytuacji Sąd Apelacyjny uznał za zasadne zarzuty powoda co do naruszenia swobodnej oceny dowodów i braku wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i uznał, że smsy kierowane na nr tel. powoda mimo, że nie zawsze były kierowane do niego imiennie stanowią dowód na nadużywanie prawa podmiotowego, które przysługiwało pozwanemu ad.2 do dochodzenia swojej wierzytelności. Wskazuje na to ilość wysyłanych smsów, a także kontakty telefoniczne w tym samym okresie, dlatego stanowią one dowód nękania w sprawie.

Sąd Apelacyjny uznał, że w niniejszej sprawie z ugody z dnia 27 kwietnia 2001 r. wynikało, że powód ma spłacić kwotę 2.122,03 zł do dnia 20.01.2002 r. i jeżeli ten warunek zostanie spełniony to wierzyciel zrzeka się pozostałych należności wobec powoda. Powód dokonał spłaty kwoty wskazanej w ugodzie z 3-miesięcznym opóźnieniem, co dało podstawę wierzycielowi do uznania tej ugody za bezskuteczną. Z § 3 bowiem wynika, że brak zapłaty lub nieterminowa spłata zawarta w ugodzie spowoduje bezskuteczność całej ugody i przez to wymagalność wszystkich należności przysługujących wierzycielowi. W ocenie Sądu Apelacyjnego zatem wobec opóźnienia w spłacie należności przez powoda i bezskuteczności ugody pozwanemu przysługiwała wierzytelność w kwocie 512,11 zł.

W związku z tym działania windykacyjne (...) S.A. z siedzibą we W. miały na celu wyegzekwowanie właśnie tych odsetek, które pozostały po zapłacie kwoty należności głównej objętej ugodą między pierwotnym wierzycielem, a powodem w sprawie, czyli dłużnikiem. Mimo, że powód nie dotrzymał warunków ugody zapłacił należność w stosunkowo krótkim okresie od terminu płatności ostatniej raty, bo 2 maja 2002 r. Tym samym spełnił się warunek przewidziany w ugodzie, że uchybienie w wysokości i terminach zapłaty którejkolwiek z rat czyniło ugodę nieważną, a cała kwota powiększona o dalsze odsetki stawała się natychmiast wymagalna.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny uznał, że pozwany dokonując czynności windykacyjnych w formie przedsądowej mógł przewidywać, że nie przyniosą one skutku winien wystąpić na drogę sądową. Co prawda wierzyciel ma prawo wyboru czy domaga się zaspokojenia wierzytelności dobrowolnie, czy w drodze sądowej to jednak w tej konkretnej sprawie zaniechał tych czynności z uwagi na fakt, że była to nieduża kwota mogąca rodzić większe koszty, a także roszczenie o zapłatę zaległych odsetek było już przedawnione, co mogło mieć wpływ na skuteczność dochodzenia sądowego tego roszczenia.

Stąd też Sąd Apelacyjny uznał, że uzasadnione jest roszczenie powoda, z tytułu naruszenia jego dóbr osobistych. I rzeczywiście czynności windykacyjne pozwanego względem powoda były już zachowaniem sprzecznym z zasadami współżycia społecznego. Naruszenie dóbr osobistych, szczególnie w postaci naruszenia miru domowego przejawiało się w intensywnych i w różnorodnych czynnościach, które zostały podjęte : telefonach, smsach, pismach ze względu na kwotę 512 zł 11 gr, która jako stosunkowo niska była niewspółmierna do prowadzonych działań. Jednocześnie Sąd Apelacyjny uznał, że działania pozwanego miały charakter uporczywy i nadmierny. Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że (...) (L.) S.A. z siedzibą w L. posługując się w tej sprawie podmiotem (...) S.A. z siedzibą we W. jest wyłączony od odpowiedzialności w tej sprawie. Zadośćuczynienie należy się ale nie w kwocie 15 tys. zł., a 5 tys. zł i ocenił, że kwota ta będzie adekwatnym zadośćuczynieniem za krzywdę doznaną przez powoda, wskutek działań windykacyjnych podjętych przez wierzyciela. Stąd też zaskarżony wyrok należało zmienić, na podstawie art. 386 par. 1 k.p.c. i zasądzić od pozwanego ad. 2 na rzecz powoda 5.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wezwania do zapłaty, czyli od dnia 7 listopada 2016 r. do dnia zapłaty. Konsekwencją tego rozstrzygnięcia jest orzeczenie o kosztach postępowania, zarówno w I jak i II instancji zgodnie z art. 100 k.p.c. Sąd Apelacyjny stosunkowo rozdzielił koszty postępowania, uwzględniając również poniesione w związku z udziałem w sprawie podmiotu, który ma siedzibę w L..

Rozdzielając koszty Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że (...) (L.) S.A. z siedzibą w L. posługując się w tej sprawie podmiotem (...) S.A. z siedzibą we W. jest wyłączony od odpowiedzialności. Sąd Apelacyjny rozstrzygnął koszty w ten sposób, ze w pkt 2 i 3 nakazał powodowi żeby uiścił na rzecz Skarbu Państwa 1811 zł tytułem wydatków poniesionych w sprawie oraz nakazał pozwanemu (...) S.A. we W. aby uiścił na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego we Wrocławiu kwotę 776 zł tytułem wydatków poniesionych w sprawie, a w pkt 5 zmienił wyrok w ten sposób, że zasądził od powoda na rzecz (...) S.A. we W. 2520 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. W I instancji powód wygrał bowiem sprawę w 30 % stąd też Sąd Apelacyjny zasądził od powoda na rzecz pozwanego (...) S.A. we W. 2520 zł (koszty zastępstwa prawnego w kwocie 3600 zł pomniejszone o 30%). Sąd rozstrzygnął również koszty postępowania apelacyjnego uwzględniając to ze powód wygrał w 30 %, czyli zasądził od powoda na rzecz pozwanego (...) S.A. we W. kwotę 1890 zł na którą składają się koszty zastępstwa prawnego pozwanego za II instancję (2700 zł); natomiast w przypadku (...) (L.) S.A. z siedzibą w L. wobec tego ze apelacja wobec niego została oddalona Sad zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2700 zł, czyli pełne koszty zastępstwa prawnego za II instancję.

DK