Wyrok SA we Wrocławiu z 26 listopada 2014 r. w sprawie o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikającą z zatrzymania.

UZASADNIENIE

Wnioskodawca T. B. , 13 kwietnia 2014 roku, wniósł do Sądu Okręgowego w Opolu o zadośćuczynienie (5000 złotych) za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie w dniu 8 lutego 2014 roku.

Sąd Okręgowy w Opolu, wyrokiem z dnia 8 września 2014 roku (sygnatura akt III Ko 167/14) oddalił wniosek, a kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Z wyrokiem tym nie pogodził się wnioskodawca T. B., w którego imieniu apelację wniósł pełnomocnik. Pełnomocnik zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:

1. naruszenie prawa procesowego, tj. art. 177 kpk polegające na oddaleniu przez Sąd wniosku dowodowego o przesłuchanie świadków U. B., S. S. (2) oraz J. S. na okoliczność ustalenia, iż zatrzymanie T. B. było niewątpliwie niesłuszne;

2. naruszenie prawa procesowego, tj. art. 193 § 1 kpk polegające na oddaleniu przez Sąd wniosku dowodowego z opinii biegłego psychologa na okoliczność destruktywnego wpływu zdarzenia na psychikę pokrzywdzonego;

3. błędne ustalenia faktyczne polegające na przyjęciu przez Sąd, iż w niniejszej sprawie nie zachodzą okoliczności uzasadniające stwierdzenie, iż zatrzymanie pokrzywdzonego było niewątpliwie niesłuszne, w sytuacji, gdy takie okoliczności zachodziły, a nie zostały w zupełności uwzględnione przez Sąd I instancji – w szczególności dotyczy to braku postawienia pokrzywdzonemu zrzutów dotyczących kierowania gróźb karalnych w dniu zatrzymania;

4. naruszenie przepisu art. 552 § 4 kpk polegające na błędnym przyjęciu przez Sąd I instancji, iż zatrzymanie T. B. w dniu 08 lutego 2014 r. nie było niewątpliwie niesłuszne, a w konsekwencji nieuwzględnieniu wniosku o wypłatę odszkodowania.

Podnosząc te zarzuty pełnomocnik wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie na rzecz T. B. kwoty 5.000,00 zł. tytułem zadośćuczynienia za powstałą krzywdę związaną z jego zatrzymaniem przez policję w dniu 8.02.2014 r.

ewentualnie wniósł o:

2. uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pełnomocnika wnioskodawcy T. B. jest zasadna, choć nie z powodów w niej wskazanych.

I

Z akt Sądu Rejonowego w Prudniku (sygnatura akt II K 267/14), ujawnionych podczas rozprawy odwoławczej, wiadomo, że T. B. został w tej – toczącej się wciąż sprawie – oskarżony o dwa czyny z art. 190 § 1 k.k. (popełnione 6 lutego 2014 roku) oraz o dwa kolejne z art. 226 § 1 k.k. (popełnione 8 lutego 2014 roku). Jednocześnie, z niekwestionowanych ustaleń Sądu Okręgowego – poczynionych in concreto, wynika, że zatrzymanie T. B. nastąpiło 8 lutego 2014 roku. Nie ulega przy tym wątpliwości, że zatrzymanie to miało związek z dwoma pierwszymi, ww. czynami, a dwa następne zarzucone czyny miały zostać popełnione przez oskarżonego podczas zatrzymania.

Do czasu zatem ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy zawisłej przed Sądem Rejonowym w Prudniku nie można jednoznacznie określić prawnomaterialnych podstaw roszczenia o zadośćuczynienie, co sprawia, że obecnie każde rozstrzygnięcie w przedmiocie wniosku T. B. musi być uznane za przedwczesne.

W obecnym układzie procesowym wciąż bowiem możliwe są przynajmniej dwie ewentualności z tym związane.

Z chwilą wydania w sprawie karnej wyroku skazującego następuje transformacja zatrzymania w orzeczoną karę (według zasad określonych w art. 63 k.k.), i tym samym zmieniają się podstawy prawne osób zainteresowanych dochodzeniem swoich roszczeń z tytułu niesłusznego zatrzymania. W takim bowiem wypadku w grę wchodzi zasada z art. 552 § 1 k.p.k., a nie § 4 tego przepisu.

W drugiej natomiast – jeżeli dojdzie do uniewinnienia T. B., w wyniku innej niż określona w art. 552 § 1 k.p.k. sytuacji procesowej, to dopiero wówczas w grę wchodzić może roszczenie o zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie oparte na art. 552 § 4 k.p.k.

Łatwo dostrzec, że określenie prawnomaterialnych podstaw roszczenia o zadośćuczynienie ma w tej sprawie kapitalne znaczenie. W każdym razie pominięte być nie może.

Podkreślić przy tym należy, że skoro roszczenie o odszkodowanie i zadośćuczynienie w wypadku niewątpliwie niesłusznego zatrzymania przedawnia się po upływie roku od daty zwolnienia (art. 555 k.p.k.), to terminu tego wnioskodawca niewątpliwe dochował, skoro wniosek tego dotyczący wpłynął do Sądu Okręgowego w Opolu już 24 kwietnia 2014 roku.

W takim stanie rzeczy konieczne było uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Opolu do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy zechce Sąd Okręgowy rozważyć, czy – mając na uwadze stopień zaawansowania postępowania przed Sądem Rejonowym – nie byłoby zasadne zawieszenie postępowania w przekazanej do ponownego rozpoznania sprawie, do czasu prawomocnego zakończenia postępowania karnego w sprawie Sądu Rejonowego w Prudniku. A następnie, po podjęciu zawieszonego postępowania, mając na uwadze to prawomocne rozstrzygnięcie – rozpoznanie niniejszej sprawy.

Pamiętać przy tym należy o treści przepisu art. 554 § 2 k.p.k., w którym ustawodawca zawarł postulat (wyraził intencję), że sprawy o odszkodowanie powinny być rozpoznawane w pierwszej kolejności.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu udzielonej wnioskodawcy w tej sprawie orzeczono na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188) oraz na podstawie § 2 ust. 3 i § 14 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.).

II

Uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, w następstwie stwierdzenia uchybień innych niż te, które stanowiły treść zarzutów zawartych w środku odwoławczym, stwarza możliwość (art. 436 k.p.k.) ograniczenia przez sąd odwoławczy rozpoznawanych uchybień i wynikających z nich wniosków wskazanych w środku odwoławczym.

In concreto nie od rzeczy jest jednak odniesienie się do zarzutów zawartych w apelacji, gdyż może to mieć znaczenie w przyszłości.

I tak w apelacji pełnomocnika wnioskodawcy sformułowano zarzuty obrazy przepisów art. 177 k.p.k. i art. 193 § 1 k.p.k. (punkty 1 i 2 apelacji).

Gdyby istotnie przyjąć, że skarżąca zarzuca naruszenie art. 177 k.p.k. (punkt 1 apelacji), to zarzut ten byłby zupełnie niezrozumiały. Jeśli natomiast skarżąca de facto zarzuca obrazę art. 170 k.p.k. i art. 193 § 1 k.p.k., to na zarzut ten należy odpowiedzieć następująco.

Rzeczywiście na rozprawie w dniu 8 września 2014 roku Sąd Okręgowy – działając na podstawie art. 170 § 1 pkt 3 k.p.k. – oddalił wnioski dowodowe pełnomocnika zmierzające do przesłuchania w charakterze świadków osób, które miałyby stwierdzić, że zatrzymanie wnioskodawcy było niewątpliwie niesłuszne. Zasadnie Sąd Okręgowy podkreślił w postanowieniu, że dokonanie ustaleń w tej mierze jest wyłączną domeną sądu, tym samym zeznania na tę okoliczność stanowiłyby w istocie sprawdzenie jak to oceniają świadkowie. Podkreślić przy tym należy, że dowody, w tym i zeznania świadków, dopuszcza się celem udowodnienia konkretnej okoliczności, która przyczyni się do ustalenia prawdy, a nie celem sprawdzenia, jakie oceny świadkowie wypowiedzą przed sądem.

In concreto, wobec rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w zaskarżonym wyroku, nie ma znaczenia opinia biegłego psychologa dotycząca „oceny negatywnego wpływu na psychikę pokrzywdzonego samego faktu zatrzymania jak i sposobu jego przeprowadzenia”, skoro wiadomo, że Sąd Okręgowy uznał, że zatrzymanie wnioskodawcy było zasadne i tym samym wniosek o zadośćuczynienie oddalił.

Skarżąca postawiła także w apelacji zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na treść tego orzeczenia (punkt 3 apelacji) oraz w istocie z nim związany zarzut naruszenia art. 552 § 4 k.p.k. (punk 4 apelacji).

Tymczasem, jak wynika z akt sprawy Sądu Rejonowego w Prudniku o sygnaturze II K 267/14, w dniu 6 lutego 2014 roku M. B. zgłosił funkcjonariuszom policji, że T. B. (zamieszkały w Niemczech), będąc w stanie nietrzeźwym, bez powodu wszczął awanturę, podczas której groził siekierą swojej teściowej G. B. i szwagrowi M. B. pozbawieniem życia. T. B. opuścił mieszkanie zanim przyjechali tam interweniujący funkcjonariusze P.. Poszukiwania T. P. prowadziła (bez efektu) do 8 lutego 2014 roku, kiedy to na wezwanie U. B. (żony T. B.) znowu interweniował patrol policyjny. Wówczas to T. B. próbował sforsować zamknięte drzwi do mieszkania. Wewnątrz płakały dzieci. Był przy tym bardzo pobudzony. Podczas tej interwencji funkcjonariusze P. dostrzegli wystającą z lewej kieszeni kurtki T. B. kolbę pistoletu. Po przeszukaniu odnaleziono przy nim m.in. pistolet Z. kalibru (...) mm załadowany 6 sztukami amunicji, złożony scyzoryk i gaz łzawiący. W takich właśnie okolicznościach doszło do zatrzymania T. B. w dniu 8 lutego 2014 roku. Zatrzymanego przewieziono do Komisariatu Policji w G., gdzie po wyjaśnieniu sprawy i doręczeniu wezwania na przesłuchanie – został on niezwłocznie zwolniony.

Niczego w tej sprawie nie przesądzając, to jednak w sytuacjach – takich jak ujawnione w tej sprawie – interweniujący funkcjonariusze P. nie mogą pozostawać bezradni. Do podstawowych przecież zadań P. należą m.in.: ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra, a także wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców (art. 1 ust. 2 pkt 1 i 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, Dz. U. z 29 grudnia 2011 Nr 287, poz. 1687 – tekst jednolity).

III

Mając to wszystko na względzie rozstrzygnięto jak w wyroku.