Wyrok SA we Wrocławiu z 31 lipca 2013 r. w sprawie o zapłatę.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy we Wrocławiu wyrokiem z dnia 14 marca 2013 r. oddalił powództwo (...) Związku Organizacji (...) we W. przeciwko (...) S.A. w S. o zapłatę kwoty 76.576,05 zł z odsetkami tytułem wyrównania szkody zalaniowej.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 15 lutego 2010 r. powód zawarł z pozwanym umowę ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych. Zgodnie z polisą, okres ubezpieczenia rozpoczynał się w dniu 16 lutego 2010 r. i kończył 15 lutego 2011 r. Składka ubezpieczeniowa, wynosząca 1.143 zł, miała być zapłacona jednorazowo do dnia 24 lutego 2010 r. W piśmie z 16 marca 2010 r. strona pozwana zawiadomiła powoda, że nie odnotowała wpłaty składki ubezpieczeniowe i wezwała do jej zapłaty w terminie 7 dni, informując jednocześnie, że brak zapłaty we wskazanym terminie spowoduje wypowiedzenie umowy przez ubezpieczyciela ze skutkiem na dzień doręczenia pisma, co oznaczać miało ustanie z tym dniem odpowiedzialności ubezpieczyciela i dochodzenie zapłaty składki za okres, przez który ubezpieczyciel ponosił odpowiedzialność.

Zgodnie z Ogólnymi Warunkami Ubezpieczenia (...), w przypadku gdy ubezpieczyciel ponosił odpowiedzialność przed zapłaceniem składki lub jej pierwszej raty, a składka nie została zapłacona w terminie, ubezpieczyciel mógł wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym i żądać zapłaty za okres, przez który udzielał ochrony ubezpieczeniowej. W razie braku wypowiedzenia umowa miała wygasać z końcem okresu, na który przypadała niezapłacona składka (§ 90 ust. 2 OWU).

W dniu 5 lipca 2010 r. powód zapłacił pozwanej składkę w kwocie 1.143 zł.

W dniu 27 grudnia 2010 r. powód zgłosił stronie pozwanej szkodę spowodowaną zalaniem zajmowanego przez niego pomieszczenia w dniu 12 grudnia 2010 r., przy czym określił koszt napraw na kwotę 76.576,05 zł. Pozwana pismem z 17 stycznia 2011 r. powiadomiła powoda, że nie może zakończyć postępowania likwidacyjnego w terminie przewidzianym w umowie ubezpieczenia w związku z trwającym wyliczeniem wysokości szkody przez rzeczoznawcę majątkowego. W piśmie z 29 kwietnia 2011 r. pozwana zawiadomiła powoda, że nie znajduje podstaw do wypłaty odszkodowania, ponieważ szkoda nastąpiła „poza okresem wypowiedzenia”. W związku odmową wypłaty odszkodowania, powód zwrócił się do pozwanej z prośbą o przedstawienie kopii wypowiedzenia umowy i potwierdzenia odbioru oraz dowodu zwrotu wpłaconej składki w wysokości 1.143 zł. W dniu 2 sierpnia 2011 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 76.576,05 zł lub do przystąpienia do czynności zmierzających do oszacowania szkody i wypłaty odszkodowania. Pozwana potrzymała swoje stanowisko, podając, że jej odpowiedzialność ustała na podstawie § 90 ust. 3 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia.

Sąd Okręgowy przy tych ustaleniach uznał, że pismo strony pozwanej z 16 marca 2010 r. nie było tylko wezwaniem do zapłaty pod rygorem wypowiedzenia umowy, lecz samo w sobie stanowiło już wypowiedzenie, aczkolwiek zawierało „pewne elementy warunku zawieszającego”, ponieważ wskazano w nim, że brak zapłaty zaległej składki spowoduje wypowiedzenie umowy ze skutkiem na dzień doręczenia pisma. Sąd Okręgowy stwierdził również, że brak było podstaw do ustalenia, że doszło do przedłużenia powodowi terminu uiszczenia składki, a umowa trwała nadal pomimo tego, że składka została zapłacona dopiero w dniu 5 lipca 2010 r. W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że łącząca strony umowa ubezpieczenia uległa rozwiązaniu z dniem 24 marca 2010 r. na skutek wypowiedzenia dokonanego w piśmie pozwanej z 16 marca 2010r. i pozwana nie jest zobowiązana do zapłaty odszkodowania za szkodę będącą następstwem wypadku ubezpieczeniowego powstałego w dniu 12 grudnia 2010 r., wobec czego powództwo podlega oddaleniu jako bezzasadne.

Powód zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając mu błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na pominięciu faktu wpłacenia przez powoda na rzecz pozwanej w dniu 5 lipca 2010 r. składki ubezpieczeniowej w kwocie 1.143 zł oraz akceptowania tej wpłaty przez pozwaną do dnia 31.05.2011 r., co doprowadziło Sąd l instancji do mylnego wniosku, iż w chwili wystąpienia szkody (w dniu 12.12.2012 r. stron nie łączyła umowa ubezpieczenia. Zarzucił też naruszenie art. 60 k.c. oraz art. 809 § 1 k.c. przez ich niezastosowanie jako podstawy prawnej umowy ubezpieczenia pomiędzy stronami. Nadto zarzucił naruszenie art. 814 § 2 k.c. oraz § 90 ust. 3 OWU (...) przez błędną wykładnię oświadczenia woli pozwanej, zawartego w piśmie z dnia 16.03.2010 r., wyrażającą się w przyjęciu, iż pozwana miała prawo złożyć powodowi oświadczenie woli zawierające warunkowe wypowiedzenie umowy ze skutkiem wstecznym ( ex tunc) na wypadek spełnienia się warunku, podczas gdy w myśl art. 814 § 2 k.c. prawo pozwanej ograniczało się do możliwości złożenia wypowiedzenia ze skutkiem natychmiastowym ( ex nunc), co doprowadziło Sąd l instancji do nieprawidłowego wniosku, iż umowa z dnia 15.02.2010 r. została skutecznie wypowiedziana przez stronę pozwaną. Wskazując na te zarzuty powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a na wypadek nieuwzględnienia tego wniosku zgłosił wniosek o wydanie wyroku reformatoryjnego uwzględniającego żądania pozwu. Niezależnie od tego wniósł o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie, przy czym podniosła, że wobec braku zapłaty składki wolą pozwanej było wypowiedzenie umowy ze skutkiem natychmiastowym, w związku z czym nie sposób uznać, że jej pismo z 17 marca 2010 r. zawierało wypowiedzenie umowy pod warunkiem zawieszającym ze skutkiem wstecznym (w tym miejscu należy zauważyć, że pozwana miała tu niewątpliwie na myśli pismo z dnia 16 marca 2010 r. – k.13 i k.89).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Trafnie Sąd I instancji zauważył, że spór między stronami koncentrował się wokół kwestii skuteczności wypowiedzenia umowy w piśmie pozwanej z 16 marca 2010 r. Ustalenia Sądu I instancji co do treści tego pisma oraz faktu doręczenia go powodowi nie budzą zastrzeżeń i Sąd Apelacyjny, uznając je za prawidłowe, przyjął je za podstawę swojego rozstrzygnięcia. Sąd Apelacyjny nie zgodził się jednak z oceną prawną Sądu Okręgowego, który uznał, że pozwana pismem tym skutecznie wypowiedziała łączącą strony umowę. Przyjęta przez Sąd I instancji interpretacja tego pisma nie znajduje oparcia w jego treści, nie zawiera ono bowiem oświadczenia o wypowiedzeniu umowy, lecz tylko zapowiedź, że brak zapłaty spowoduje wypowiedzenie. Użycie w powyższym zwrocie czasu przyszłego jednoznacznie wskazuje, że wypowiedzenie miało nastąpić dopiero w przyszłości, w sytuacji gdyby powód nie zapłacił zaległej składki w terminie 7 dni od doręczenia mu omawianego pisma. Uszło uwadze Sądu I instancji, że w analizowanym piśmie strona pozwana sama wyraźnie wskazała na różnice skutków braku zapłaty zaległej składki w odniesieniu do ubezpieczeń dobrowolnych majątkowych i osobowych, podając, że w przypadku ubezpieczeń osobowych brak zapłaty składki w terminie wskazanym w wezwaniu do zapłaty spowoduje uznanie umowy za wypowiedzianą (przez ubezpieczającego), natomiast w przypadku ubezpieczeń majątkowych spowoduje wypowiedzenie umowy (przez ubezpieczyciela). W tym miejscu należy dodać, iż pozwana zaznaczyła jednocześnie, że wypowiedzenie przez nią umowy w przypadku braku zapłaty składki miałoby odnieść skutek na dzień doręczenia powodowi pisma wzywającego do zapłaty tej składki, w związku z tym trzeba jednak zauważyć, że takie określenie skutków wypowiedzenia pozostaje w sprzeczności z art. 814 § 2 k.c., który daje ubezpieczycielowi możliwość wypowiedzenia umowy tylko ze skutkiem natychmiastowym ( ex nunc), nie zaś ze skutkiem wstecznym ( ex tunc). Zatem gdyby nawet przyjąć – jak to uczynił Sąd I instancji – że pismo pozwanej z dnia 16 marca 2010 r. stanowiło wypowiedzenie umowy, to wypowiedzenie takie, zgodnie z art. 58 § 1 k.c., należałoby uznać za nieważne. Koncepcja Sądu I instancji, że wolą pozwanej było wypowiedzenie umowy ze skutkiem natychmiastowym pod warunkiem zawieszającym, została obalona przez samą stronę pozwaną, która w odpowiedzi na apelację stwierdziła wyraźnie, że jej wolą było wypowiedzenie umowy ze skutkiem natychmiastowym, i że nie sposób uznać, iż jej pismo zawierało wypowiedzenie umowy pod warunkiem zawieszającym.

Przekonanie Sądu I instancji, iż oczywistym jest, że wobec braku zapłaty składki wolą pozwanej było wypowiedzenie umowy ze skutkiem natychmiastowym, nie znajduje też racjonalnego oparcia. W literaturze przedmiotu wskazano, że regulacja zawarta w art. 814 § 2 zd. 2 k.c. nie ma znaczenia, jeżeli niezapłacona składka była składką jednorazową, przypadającą za cały okres ubezpieczenia, bowiem w takim wypadku stosunek ubezpieczenia i tak wygasa wraz z końcem okresu, na który przypadała niezapłacona składka, a ubezpieczyciel może dochodzić zapłaty składki, odsetek za opóźnienie oraz ewentualnie dalszych roszczeń związanych ze zwłoką dłużnika ( vide: Z. Gawlik: Komentarz do art. 814 k.c. [w:] A. Kidyba (red.), Z. Gawlik, A. Janiak, K. Kopaczyńska-Pieczniak, G. Kozieł, E. Niezbecka, T. Sokołowski: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część szczególna, LEX 2010, z odesłaniem do: M. Krajewski, Umowa ubezpieczenia..., s. 122; A. Chruścicki, Umowa..., s. 85). W obowiązującym stanie prawnym strona pozwana nie musiała zatem wypowiadać umowy i nie miała w tym żadnego interesu.

Wobec uznania, że łącząca strony umowa ubezpieczenia nie została skutecznie wypowiedziana, odpadła potrzeba odniesienia się do alternatywnej argumentacji powoda, wskazującej na możliwość odnowienia umowy lub zawarcia kolejnej umowy na dotychczasowych warunkach per facta concludentia.

Oddalenie powództwa przez Sąd Okręgowy na skutek błędnego przyjęcia, że stron nie łączył stosunek obligacyjny, oznacza, że nie doszło do zbadania materialnej podstawy żądania pozwu oraz merytorycznych zarzutów strony pozwanej, odnoszących się do wysokości spornej szkody, a zatem nie doszło do rozpoznanie istoty sprawy. Rodzi to konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, w przeciwnym bowiem razie strony byłyby pozbawione jednej merytorycznej instancji (por. T. Ereciński: Kodeks postępowania cywilnego – Komentarz, Wyd. Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2007, t. 2, s.147).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji powinien przeprowadzić postępowanie dowodowe w zakresie koniecznym do ustalenia wysokości szkody poniesionej przez powoda w następstwie opisanego w pozwie zalania.

Z powyższych względów, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

bp