Wyrok SO w Zielonej Górze z 7 lutego 2014 r. w sprawie o ustalenie nieistnienia ubezpieczenia.

Sygn. akt IVU 2138/13

WYROK

Dnia 07 lutego 2014r.

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący SSO Robert Macholak

Protokolant: st. sek. sądowy Grażyna Kluj

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2014r. w Zielonej Górze

odwołania J. B. Bar (...) R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 22 lutego 2013r. znak (...)

w sprawie J. B. Bar (...) R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o ustalenie nieistnienia ubezpieczenia

przy udziale zainteresowanego S. B.

I.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 22 lutego 2013r. znak (...) w ten sposób, że S. B. nie podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu w okresie od 01.03.2008r. do 14.04.2010r. i od 01.05.2011r. do 30.09.2012r. jako osoba współpracująca u płatnika składek J. B. Bar (...) R.;

II.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz odwołującej i zainteresowanego po 120 złotych ( sto dwadzieścia) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

sygn. akt IVU 2138/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22.02.2013r. znak: (...)pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. stwierdził, że S. B.jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność u płatnika składek (...) J. B.podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 01.03.2008r. do 14.04.2010r. oraz od 01.05.2011r. do 30.09.2012r. Zakład bowiem uznał, że S. B.współpracował przy prowadzeniu działalności gospodarczej z J. B.. Praca wykonywana na rzecz małżonki miała charakter stały i systematyczny, wymagała codziennego zaangażowania. Charakter wykonywanych czynności: regularne uczestnictwo w zamawianiu i odbiór towaru wskazuje, że praca ta miała znaczenie ekonomiczne dla J. B.i nie wynikała z wzajemnych obowiązków małżonków określonych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Od decyzji tej odwołanie złożyli płatnik składek J. B. oraz zainteresowany S. B. i wnieśli o zmianę zaskarżonej decyzji w całości poprzez ustalenie, iż S. B. nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu współpracy w prowadzeniu działalności gospodarczej z J. B. oraz o zasądzenie na rzecz skarżących kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych.

Zaskarżonej decyzji zarzucili:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego niewłaściwe zastosowanie wyrażające się w przyjęciu przez organ rentowy, iż S. B. jest osobą współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą – J. B., w sytuacji gdy za współpracę w działalności gospodarczej można uznać jedynie taką pomoc udzieloną przedsiębiorcy przez jego małżonka, która ma charakter trwały, zorganizowany, stabilny oraz istotny dla działalności gospodarczej, co w przedmiotowej sprawie nie miało miejsca,

2.  niedokładne ustalenie stanu faktycznego sprawy wyrażające się w błędnym i nie znajdującym podstaw w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym ustaleniu, iż S. B. wykonywał na rzecz małżonki pracę o charakterze stałym i systematycznym, wymagającym codziennego zaangażowania, mającej znaczenie ekonomiczne dla J. B. oraz, że nie wynikała ona z wzajemnych obowiązków małżonków.

Odwołujący nie zgodzili się z ustaleniami organu rentowego podnosząc, że zainteresowany w okresie objętym kontrolą organu rentowego, a nieobjętym zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych, nie wykonywał pracy na rzecz płatnika składek. W tym okresie zainteresowany, w związku z wyrejestrowaniem prowadzonej działalności gospodarczej i zarejestrowaniem przez płatnika składek – żonę zainteresowanego, działalności gospodarczej, przejął wszystkie obowiązki związane z prowadzeniem tzw. gospodarstwu domowego oraz wychowywaniem najpierw jednego dziecka, a potem drugiego. Po przywiezieniu żony do pracy, zainteresowany z racji tego, że wcześniej to on prowadził ten sam lokal gastronomiczny, czasami wchodził do środka żeby zobaczyć co tam się dzieje. Gdy przywieziono ciężki towar do wniesienia, lub w lokalu była podłoga do sprzątnięcia, lub naczynia do umycia, zainteresowany chętnie pomagał w tym żonie, co nie było związane z jakimkolwiek świadczeniem na rzecz płatnika składek pracy, ale było przejawem zwyczajnej pomocy na rzecz - nie pracodawcy - ale na rzecz żony. Jakakolwiek pomoc zainteresowanego na rzecz żony była pomocą sporadyczną i świadczoną nieregularnie ze względu na obowiązki i podjęte przez zainteresowanego prace. W pierwszym kwartale 2010 r., zainteresowany podjął współpracę z płatniczką składek w związku z czym zgłoszony został w dniu 15.04.2010 r. do ubezpieczeń społecznych. Podjęcie współpracy przez zainteresowanego z płatniczką składek wiązało się z coraz bardziej zaawansowaną ciążą tej ostatniej, która utrudniała jej osobiste prowadzenie baru. Współpraca zainteresowanego ustała z dniem 30.04.2011 r. toteż w pierwszym kwartale 2011 r, zainteresowany podjął się przeprowadzenia kolejnej inwestycji związanej z dobudowaniem zaplecza kuchennego do budynku, w którym znajduje się lokal gastronomiczny. Inwestorem był sam zainteresowany. Natomiast nieruchomość jest współwłasnością rodziców płatniczki składek. Prace związane z przedmiotową inwestycją zainteresowany również przeprowadził w całości sam. Polegały one na robotach ogólnobudowlanych przeprowadzanych systemem gospodarczym. Zostały one zakończone z upływem listopada 2011 r. Po zakończeniu inwestycji zainteresowany zajął się wyłącznie opieką nad dziećmi oraz prowadzeniem gospodarstwa domowego. Za faktem, iż zainteresowany w okresie nieobjętym zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych (tj. od dnia 15.04.2010 r. do dnia 30.04.2011 r.) nie mógł współpracować z płatnikiem składek, przemawia udokumentowany zakres obowiązków zainteresowanego.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych wnosił o jego oddalenie wywodząc, że biorąc pod uwagę zakres czynności wykonywanych przez zainteresowanego, m.in kontakt z dostawcami, ustalanie cen oraz ilości dostarczanych towarów, zamawianie i odbiór towaru, podpisywanie faktur, obsługa baru, jego zamykanie (akta kontroli, protokół przesłuchania J. B. i S. B.- k. 71-84) oraz treść pełnomocnictwa z dnia 18.02.2008 r., uprawniającego małżonka płatnika składek do reprezentowania firmy przed urzędami, dostawcami, jak również do podpisywania wszelkich dokumentów związanych z prowadzoną działalnością oraz do zaciągania zobowiązań i regulowania należności (akta kontroli- k, 160), nie ulega wątpliwości, że pomoc świadczona przez S. B. na rzecz jego małżonki, płatnika składek J. B. ma charakter współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej tj. ciągły (co nie jest jednoznaczne z pracą przez 8 godzin dziennie, ponieważ przy współpracy nie jest określony jakiś minimalny czas wykonywania czynności), zorganizowany, trwały i niewątpliwie powodujący przysporzenie dla działalności żony. Pomocy tej z całą pewnością nie można uznać za pomoc incydentalną.

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze ustalił następujący stan faktyczny:

J. B. i S. B. pozostają w związku małżeńskim i wspólnie prowadzą gospodarstwo domowe.

Zainteresowany S. B. w okresie od 15.12.2005r. do 29.02.2008r. prowadził działalność gospodarczą pod nazwą Usługi gastronomiczne” Z. z siedzibą w R. 102, N.. Był to budynek obok domu rodziców odwołującej J. B. przy drodze N. - K.. Bar był parterowy. Był to budynek wolnostojący, około 49 m 2 z toaletą, pomieszczeniem gospodarczym z aneksem kuchennym, gdzie była mikrofalówka. Na zewnątrz znajdowały się 2 grille.

Bar w okresie letnim tj. od czerwca do sierpnia był otwarty w godzinach od 8.00 do 19.00 lub 20.00. W sobotę od 8.00 – 9.00 do 17.00, a w pozostałym okresie i w niedzielę był nieczynny. W barze nie zawsze był ruch. Ruch był w porze obiadowej.

Zainteresowany sam prowadził bar. Nie wywiązywał się z obowiązków związanych z prowadzeniem baru. Dwa razy nie opłacił koncesji na alkohol, nie radził sobie z porządkiem i czystością w barze.

Z dniem 18.02.2008r. działalność gospodarczą pod nazwą Bar (...) pod tym samym adresem zaczęła prowadzić J. B..

Odwołująca w 2008r. zatrudniała 3 – 4 osoby. Od marca 2008r. w barze pracował J. H., który pomagał przy grillu, w barze, dbał o teren, sprzątał. Od marca 2008r. na podstawie umowy zlecenia pracowała w barze również M. K.. W okresie wakacji na podstawie umowy zlecenia pracowała także M. O.. Od sierpnia/września 2008r. w barze pracował D. K. (1).

W okresie od 2008r. do 2010r. zainteresowany nie pomagał w barze. Po przekazaniu baru prowadził dom, zajmował się synem. Zarejestrował się w PUP jako osoba bezrobotna. Pomagał jedynie żonie przy wypisywaniu faktur, co mogło być raz na 4 miesiące. Towaru nie przyjmował i nie zamawiał. Przywoził i odbierał żonę z baru samochodem. W tym okresie remontował dom.

W okresie od 15.04.2010r. do 30.04.2011r S. B. był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jako osoba współpracująca w prowadzeniu działalności gospodarczej. Odwołująca była wówczas w ciąży i nie mogła wykonywać tej pracy. O ciąży wiedziała od lutego 2010r. Odwołujący, kiedy od kwietnia 2010r. był zatrudniony jako osoba współpracująca nikogo nie zatrudniał. Zajmował się wówczas zamawianiem towaru z hurtowni, chował stoliki do środka, itp. W dniu 09.05.2011r. zarejestrował się w Państwowym Urzędzie Pracy w N. jako osoba bezrobotna.

Od kwietnia 2011r. odwołująca wróciła do pracy. Była w pracy codziennie od otwarcia do zamknięcia lokalu. Rozpalała grilla, obsługiwała klientów, przygotowywała mięso, wykonywała ogólne prace porządkowe. Zainteresowany zakończył natomiast współpracę i zajął się rozbudową baru tj. dobudowywał kuchnię. We własnym zakresie wylewał ławy, fundamenty, budował ścianki. Wtedy w barze nie pracował. Budowa nie odbywała się codziennie, tylko w pewnych okresach. Córkę zostawiał wówczas u teściów.

W dniu 29.03.2012r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat w N. wpłynęła dokumentacja w sprawie wypadku przy prowadzeniu działalności gospodarczej, któremu uległa J. B. w dniu 21.03.2012r. Odwołująca uderzyła się w palec i w związku z tym była na zwolnieniu lekarskim około 30 dni. Wówczas zainteresowany pomagał jej w prowadzeniu baru tj. przyjeżdżał rano do pracownika i mówił mu co ten ma robić. Po obiedzie zamykał bar i otwierał go rano, kiedy przychodził pracownik.

dowód: - zeznania świadka M. K. k. 35v-36 akt sąd.,

- zeznania świadka J. T. k. 36v akt sąd.,

- zeznania świadka D. K. (1) k. 36v-37 akt sąd.,

- zeznania świadka P. W. k. 37-37v akt sąd.,

- zeznania świadka J. H. k. 37v akt sąd.,

- zeznania odwołującej J. B. k. 43v-44v akt sąd.,

- zeznania odwołującego S. B. k. 44v-45 akt sąd.,

- dokumenty z PUP w N., w załączeniu

- faktury, zaświadczenia, decyzje, świadectwa pracy, w załączeniu

- akta kontroli ZUS

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zeznania świadków, stron i zgromadzonej dokumentacji.

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się zasadne.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie było ustalenie czy zainteresowany współpracował przy prowadzeniu działalności gospodarczej z odwołującą i w konsekwencji powinien w spornym okresie podlegać ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu.

Zgodnie z art. 6 ust. 5 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2013r., poz. 1442) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9 tej ustawy, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Według art. 8 ust. 2 w/w ustawy jeżeli pracownik, o którym mowa w ust. 1 tego przepisu spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, wskazane w ust. 11 - dla celów ubezpieczeń społecznych – jest traktowany jako osoba współpracująca. Jak wskazuje art. 8 ust. 11 w/w ustawy za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz zleceniobiorcami, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób. Nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Chociaż cytowana ustawa nie zawiera legalnej definicji „współpracy przy prowadzeniu działalności”, jednakże definicja ta została wypracowana przez orzecznictwo Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia06.01.2009r. (II UK 134/08, OSNP 2010/13-14/170) uznał, iż cechami konstytutywnymi pojęcia „współpraca przy działalności gospodarczej”, o której mowa w 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są występujące łącznie: a) istotny ciężar gatunkowy działań współpracownika, które nie mogą mieć charakteru wtórnego, b) bezpośredni związek z przedmiotem działalności gospodarczej, c) stabilność i zorganizowanie oraz d) znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót.

Za współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczą powodującą obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych uznać należy taką pomoc udzieloną przedsiębiorcy przez jego małżonka, która ma charakter stały i bez której stanowiące majątek wspólny małżonków dochody z tej działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki zapewnia ich współdziałanie przy tym przedsięwzięciu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.05.2008r., II UK 286/07, OSNP 2009/17-18/241).

Warunkiem przy tym, jaki jest konieczny do uznania danej osoby za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą jest zaliczenie tej osoby do kręgu osób najbliższych dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą. Za osobę tę może być uznana tylko osoba, która poza łączącym ją z prowadzącym działalność gospodarczą pokrewieństwem, pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. Tym samym przyjąć należy, iż współpracujący to członkowie najbliższej rodziny, pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą prowadzącą działalność gospodarczą, przyczyniający się do prowadzenia działalności, działający na rzecz i w imieniu osoby prowadzącej działalność, zaangażowani w prowadzenie tej działalności.

W niniejszej sprawie okolicznością bezsporną jest fakt, iż odwołująca oraz zainteresowany od momentu zawarcia związku małżeńskiego pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym, razem wychowują dzieci i dysponują środkami pieniężnymi.

Z uwagi na bezsporność pozostawania małżonków we wspólnym gospodarstwie domowym kwestią sporną, poddaną ocenie Sądu Okręgowego, była więc jedynie ocena czy rozmiar prac zainteresowanego, ich rodzaj, zorganizowanie i częstotliwość miały wymiar ekonomiczny i organizacyjny na tyle istotny, by można było uznać go za współpracę w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej.

Sąd miał przy tym na uwadze, że nie każda sytuacja wykonywania określonego zadania (pracy) przez małżonka, na rzecz małżonka – przedsiębiorcy, dla celów prowadzonej przez niego działalności – winna być kwalifikowana jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności. W uzasadnieniu wyroku z dnia 06.01.2009r., (II UK 134/08, OSNP 2010/13-14/170, OSP 2011/4/37) Sąd Najwyższy jednoznacznie określił, że słownikowe pojęcie „współpraca” oznacza pracę wykonywaną wspólnie z kimś innym; działalność prowadzoną wspólnie; działanie wraz z innymi w ramach jednego przedsięwzięcia; branie udziału w zbiorowej pracy i tym samym już literalna wykładnia terminu współpraca przy prowadzeniu działalności, którym operuje art. 8 ust. 11 ustawy systemowej zakłada, że współpracujący ma istotny wpływ na tę działalność, przy czym wartość działania w ramach współpracy winna być odniesiona do zysku przedsięwzięcia gospodarczego, prowadzonego przez małżonka, a sama udzielana pomoc winna cechować się stałością w sensie stabilności ekonomiczno - zawodowej osoby zainteresowanej istnieniem pewnego związania z pracą wykonywaną w ramach współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej jak też zorganizowaniem i pewną ciągłością.

Nie mogą więc stanowić – w sensie prawnym współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej – działania sporadyczne, podejmowane okazjonalnie, zajmujące nikłą ilość czasu, ponieważ znaczenie gospodarcze, organizacyjne i stabilność takich działań są znikome i nie kwalifikują się do oceny, że w sensie prawnym dochodzi do współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

W niniejszej sprawie, zdaniem Sądu, nie ulega wątpliwości, iż pomoc zainteresowanego nie wypełnia kryteriów współpracy określone wyżej.

Materiał dowodowy wykazał bowiem, że pomoc S. B. w spornym okresie nie była stałym, istotnym wkładem w prowadzeniu działalności gospodarczej przez J. B.. Niewątpliwie pomoc udzielona odwołującej przez jej męża w spornym okresie nie była takiego rodzaju, że w sposób znaczący przyczyniała się do uzyskania dochodu z tej działalności.

Zeznania świadków M. K., J. T., D. K. (1), P. W. i J. H. jednoznacznie potwierdziły, że działania zainteresowanego w spornym okresie były jedynie sporadyczne, podejmowane okazjonalnie, zajmujące nikłą ilość czasu. Świadkowie ci tj. pracownicy baru: świadkowie M. K., D. K. (2), J. H., pracownik hurtowni zaopatrującej bar w materiały jednorazowe niezbędne do prowadzenia baru: świadek J. T., klient baru: świadek P. W. jednoznacznie potwierdzili, że zainteresowany jedynie przyjeżdżał do teściów (których dom znajdował się tuż obok baru) z dziećmi, czasami przywoził obiad dla żony, przywoził ją do pracy, czasami rozpalał grilla, wnosił stoliki do środka. Odwołująca natomiast w barze pracowała codziennie, od rana aż do zamknięcia baru, zamawiała towar, wydawała polecenia pracownikom, rozpalała grilla, obsługiwała klientów, przygotowywała mięso czy wykonywała różne prace porządkowe. Świadek M. K. wskazała, że jedynie w okresie zwolnienia chorobowego odwołującej, co trwało około miesiąca, zainteresowany przyjeżdżał rano, otwierał bar, wydawał ewentualne polecenia pracownikowi i zostawiał pracownika samego w barze. Świadkowie potwierdzili również, że zainteresowany zajmował się budową kuchni przy barze. Sam wykonywał instalacje, murował. Trwało to około roku.

Zeznania ww. świadków były, w ocenie Sądu, w pełni wiarygodne. Świadkowie zeznawali w sposób logiczny, jednoznaczny, a ich zeznania znalazły pełne potwierdzenie w zgromadzone dokumentacji w postaci decyzji, zaświadczeń, świadectw pracy świadków. Pochodzą ponadto od osób bezstronnych, nie zainteresowanych wynikiem procesu.

Zeznania te były zbieżne w swej treści ze stanowiskiem odwołującej i zainteresowanego wyrażonym w odwołaniu oraz ich zeznaniami. Odwołująca i zainteresowany bowiem zgodnie podali, że jakkolwiek zainteresowany S. B. w okresie od 15.12.2005r. do 29.02.2008r. prowadził działalność gospodarczą pod nazwą Usługi gastronomiczne” Z. z siedzibą w R. 102, o tyle z powodu tego, że nie wywiązywał się z obowiązków związanych z prowadzeniem baru, z dniem 18.02.2008r. działalność gospodarczą pod nazwą Bar (...) pod tym samym adresem zaczęła prowadzić J. B.. Zainteresowany zajął się natomiast obowiązkami domowymi oraz remontem poniemieckiego domu, który otrzymali od rodziców. Do baru przyjeżdżał natomiast sporadycznie, z synem do rodziców odwołującej. W okresie ciąży odwołującej zainteresowany faktycznie pracował w barze jako osoba współpracująca, natomiast od kwietnia 2012r. odwołująca ponownie zajęła się samodzielnie prowadzeniem baru.

W konsekwencji powyższych ustaleń oraz rozważań za w pełni uzasadnione należy uznać przyjęcie, że pomoc odwołującej przez zainteresowanego, będącego jej małżonkiem, nie miała charakteru stałego i bez którego stanowiące majątek wspólny małżonków dochody z tej działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki zapewnia współdziałanie przy tym przedsięwzięciu.

Reasumując, Sąd uznał, że w okresie od 01.03.2008r. do 14.04.2010r. oraz od 01.05.2011r. do 30.09.2012r. S. B. nie współpracował z żoną J. B., z którą jednocześnie pozostawał we wspólnym gospodarstwie domowym. Nie spełnił więc kryteriów, o których mowa w art. 8 ust. 11 w/w ustawy, stąd też nie powinien być traktowany, zgodnie z art. 8 ust. 2 w/w ustawy, jako osoba współpracująca i podlegać w w/w okresie ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu z tego tytułu.

Mając to wszystko na względzie, na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c. orzeczono jak w pkt I wyroku.

O kosztach procesu, Sąd orzekł w oparciu o art. 108 kpc, art. 98 k.p.c. w zw. z § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 461). Sąd uznał, iż nakład pracy pełnomocnika procesowego stron (sporządzenie pism procesowych, czynny udział w rozprawach) uzasadniał zwiększenie wynagrodzenia ponad minimalne (2 razy 60zł).