Wyrok SA w Białymstoku z 18 września 2014 r. w sprawie o uchylenie uchwały.

Sygn. akt I ACa 309/14

WYROK

Dnia 18 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Jarosław Marek Kamiński

Sędziowie

:

SA Elżbieta Borowska

SA Beata Wojtasiak (spr.)

Protokolant

:

Izabela Lach

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2014 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa W. M.

przeciwko (...) w O.

o uchylenie uchwały

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 11 lutego 2014 r. sygn. akt I C 405/13

I. oddala apelację;

II. zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 135 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Powódka W. M. po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa wniosła o uchylenie uchwały Rady Nadzorczej (...) w O. nr (...) z dnia 30 stycznia 2012 r. dotyczącej wykluczenia jej z członkostwa w (...)oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwana (...) w O. wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 11 lutego 2014 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie uchylił uchwałę Rady Nadzorczej nr (...) z dnia 30 stycznia 2012 r. dotyczącą wykluczenia powódki z członkostwa w (...)w O. i orzekł o kosztach procesu.

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne:

W dniu 1 lutego 2011 r. powódka została powołana na nieetatowego członka Zarządu (...) jako osoba odpowiedzialna za dział handlowy. Jedynym warunkiem postawionym przez powódkę przed objęciem przez nią powyższej funkcji było odbywanie posiedzeń Zarządu w godzinach popołudniowych, tak aby nie kolidowały one z jej pracą zawodową w szkole. Rada Nadzorcza (...) zaakceptowała ten warunek.

W dniu 29 sierpnia 2011 r. Zarząd pozwanej (...)sporządził wniosek w przedmiocie wykluczenia powódki z członkostwa w (...), zarzucając jej dezorganizowanie obrad Walnego Zgromadzenia, nieuczestnictwo w obradach organów (...), podejmowanie działań mających na celu zdyskredytowanie pracy członków Zarządu i pracowników (...) - wywierających negatywny wpływ na wynik finansowo-gospodarczy (...).

Natomiast w dniu 10 października 2011 r. 32 członków pozwanej (...)wystosowało do Rady Nadzorczej pismo, w którym domagało się podjęcia uchwały o wykluczeniu z członkostwa trzech osób, w tym powódki. W uzasadnieniu wniosku wskazano, że powódka wprowadza zamęt i dezorganizuje zebrania, zgłasza wnioski niezgodne z prawem, nie uczestniczy w posiedzeniach Zarządu, jest autorką pism wysyłanych do różnych instytucji ciągle kontrolujących organy (...), uczestniczy w nielegalnych zebraniach organizowanych przez nieliczną grupę członków i bierze w nich czynny udział.

Pismem z dnia 12 grudnia 2011 r. Prezydium Rady Nadzorczej poinformowało powódkę, że w dniu 28 grudnia 2011 r. odbędzie się plenarne posiedzenie Rady Nadzorczej, na którym będzie rozpatrywany wniosek o jej wykluczenie z członkostwa w (...)i na którym ma prawo złożyć wyjaśnienia. W dniu 20 grudnia 2011 r. powódka wystosowała do Rady Nadzorczej pismo, w którym odniosła się do stawianych jej zarzutów, natomiast podczas wspomnianego posiedzenia złożyła ustne wyjaśnienia. Na posiedzeniu odczytano jej wniosek o wykluczenie z dnia 10 października 2011 r. pochodzący od członków pozwanej (...). Nie dokonano natomiast odczytania wniosku Zarządu (...) z dnia 29 sierpnia 2011 r., wobec czego powódka nie ustosunkowała się do zarzutów w tym wniosku wskazanych. O tym, że złożono dwa wnioski (Zarządu i członków (...)) o jej wykluczenie, dowiedziała się dopiero z treści uchwały nr (...). Z uwagi na brak zawiadomienia o terminie posiedzenia Rady Nadzorczej jednego z członków, ostatecznie zdecydowano, że decyzja w przedmiocie wykluczenia powódki z członkostwa (...) zostanie podjęta na najbliższym posiedzeniu, którego terminu nie ustalono.

W protokole z posiedzenia Rady Nadzorczej w dniu 28 grudnia 2011 r. wpisano, że powódce odczytano wniosek Zarządu dotyczący wykluczenia jej ze (...).

Uchwałą nr (...) podjętą w dniu 30 stycznia 2012 r. Rada Nadzorcza pozwanej (...) - po rozpoznaniu wniosku Zarządu z dnia 29 sierpnia 2011 r. i wniosku członków (...) z dnia 10 października 2011 r. - wykluczyła powódkę z członkostwa. W uzasadnieniu uchwały podniesiono, że powódka nie podejmuje żadnych działań zmierzających do poprawy wyników(...). Wszczynała awantury w miejscach publicznych ( (...) w dniu 16 kwietnia 2011 r. i w piekarni w lutym 2011 r.) i bez jakichkolwiek przyczyn, nie bierze udziału w posiedzeniach Zarządu. Podczas obrad Walnego Zgromadzenia w kwietniu 2011 r. publicznie postawiła głównej księgowej zarzut sfałszowania bilansu, mimo że wcześniej go własnoręcznie podpisała. Jako członek Zarządu wprowadziła w błąd Przewodniczącego Walnego Zgromadzenia w dniu 28 kwietnia 2011 r. w sprawie udzielenia absolutorium oraz brała aktywny udział w nielegalnym zebraniu po ogłoszeniu przerwy. Nadto, powódka jest autorką i inicjatorką nieuzasadnionych wręcz oszczerczych pism do członków (...) oraz organów ścigania. Wielokrotnie podważała autorytet organów (...), w tym Walnego Zgromadzenia, czynnie uczestniczy i wspiera innych członków w sporządzaniu i wnoszeniu do organów ścigania i organów kontrolnych zawiadomień o nieprawdziwych zdarzeniach, w wyniku czego przeprowadzono szereg kontroli, co spowodowało, że (...) zamiast prowadzić działalność gospodarczą musiała tłumaczyć się z niezasadnych zawiadomień.

Pod uchwałą zawarto pouczenie o możliwości złożenia odwołania w trybie postępowania wewnątrzspółdzielczego do Walnego Zgromadzenia w formie pisemnej w terminie dwóch tygodni od daty doręczenia uchwały wraz z uzasadnieniem. Mimo zapisu § 22 ust. 2 Statutu (...) nie wskazano, jakie są skutki niedochowania powyższego terminu.

W przepisanym terminie, tj. dnia 22 lutego 2012 r., powódka złożyła do Walnego Zgromadzenia Członków (...) odwołanie od powyższej uchwały.

Na dzień 16 marca 2012 r. zwołano Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Członków (...), porządek zebrania miał obejmować m.in. rozpatrzenie odwołań od uchwał o wykluczeniu z członkostwa w (...). Na ten dzień członków uprawnionych do głosowania było 69, a w Walnym Zgromadzeniu uczestniczyło 61 członków. W wyniku zgłoszonego przez powódkę wniosku w przedmiocie zmiany porządku obrad, ostatecznie Prezes Zarządu opuścił salę obrad, a za nim jeszcze kilku członków, w tym główna księgowa.

Na sali obrad pozostało 32 członków i Walne Zgromadzenie nie było władne podejmować ważnych decyzji z powodu braku kworum. Mimo tego przystąpiono do głosowania w sprawie odwołań członków od uchwał Rady Nadzorczej o wykluczeniu z grona spółdzielców. Przeciw wykluczeniu powódki ze (...)głosowało 32 członków, a za jej wykluczeniem nie był nikt z obecnych na zebraniu, w następstwie czego podjęto uchwałę nr 1 o uznaniu za uzasadnione odwołania od uchwały Rady Nadzorczej nr (...).

Uchwałą Rady Nadzorczej (...) z dnia 26 marca 2012 r. powódka została odwołana z funkcji członka Zarządu.

Na dzień 29 czerwca 2012 r. wyznaczono kolejne posiedzenie Walnego Zgromadzenia Członków (...). Porządkiem obrad objęto m.in. zatwierdzenie sprawozdania Zarządu i udzielenie absolutorium członkom Zarządu, zatwierdzenie sprawozdania finansowego za 2011 r., rozpatrzenie odwołań od wykluczenia z członkostwa w (...).

W dniu 5 kwietnia 2013 r. powódka wystosowała do Zarządu pozwanej (...)pismo, w którym zarzuciła, iż nie otrzymała zaproszenia na Walne Zgromadzenie Członków(...), które prawdopodobnie ma się odbyć w dniu 16 kwietnia 2013 r. Wskazała także, że Prezes Zarządu nie dopilnował, aby Walne Zgromadzenie odbyło się i rozpatrzyło odwołanie od decyzji Rady Nadzorczej, a jego obowiązkiem było poinformowanie wykluczonych członków o możliwości złożenia odwołania od uchwał Rady Nadzorczej do sądu w związku z tym, że Walne Zgromadzenie nie rozpatrzyło odwołań zgodnie z prawem spółdzielczym.

W dniu 16 kwietnia 2013 r. odbyło się Walne Zgromadzenie Członków (...), na którym przyjęto bilans oraz sprawozdanie finansowe za 2010, 2011 oraz 2012 r. Walne Zgromadzenie zostało przeprowadzone do momentu przystąpienia do głosowania nad odwołaniami członków od decyzji Rady Nadzorczej o wykluczeniu z członkostwa. Wówczas zaczęło się zamieszanie i część spółdzielców opuściła salę obrad. Z powodu braku kworum zebranie zostało przerwane. Uczestniczący w walnym zgromadzeniu przedstawiciel Krajowego Związku Rewizyjnego (...) zabrał głos w sprawie łamania praw w związku z opuszczeniem sali podczas obrad. Stwierdził, że jest to już piąte zebranie, na którym doszło do podobnego zachowania, a salę opuściły także osoby, które podpisały wniosek o wykluczenie z członkostwa.

W świetle tak ustalonych okoliczności faktycznych sprawy, zdaniem Sądu I instancji powództwo o uchylenie uchwały zasługiwało na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu strony pozwanej w kwestii wygaśnięcia roszczenia powódki o uchylenie uchwały wykluczającej ją z członkostwa, z uwagi na upływ terminu do jej zaskarżenia w trybie sądowym, Sąd Okręgowy w oparciu o treść przepisów art. 24 § 1, § 6 i § 7 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (zwanej dalej: pr. sp.) oraz § 52 ust. 6 i § 53 ust. 2 Statutu (...)w O. skonkludował, że w przypadku braku podjęcia decyzji w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym w przedmiocie odwołania - przewidziany termin 6 tygodni do zaskarżenia uchwały do sądu rozpoczyna bieg dopiero od dnia, w którym mija termin jednego roku od daty złożenia odwołania. Wskazał przy tym, że terminy do zaskarżenia uchwał w przedmiocie wykluczenia lub wykreślenia członka ze spółdzielni mają charakter materialnoprawny i tym samym podlegają uwzględnieniu przez sąd z urzędu, niezależnie od podniesionego w tym zakresie zarzutu. Bezskuteczny upływ terminu powoduje utratę prawa do zaskarżenia uchwały w trybie powództwa o jej uchylenie.

W toku procesu strona pozwana stała na stanowisku, że termin do zaskarżenia do sądu uchwały Rady Nadzorczej z dnia 30 stycznia 2012 r. upłynął (pozew w niniejszej sprawie został złożony dopiero w czerwcu 2013 r., a termin rozpoczął biec od dnia następnego po dniu 22 lutego 2013 r.), co powinno skutkować oddaleniem powództwa bez potrzeby jego merytorycznej oceny. Z tym poglądem Sąd rozpoznający sprawę się nie zgodził. Zauważył, iż Rada Nadzorcza, która podejmuje uchwały w sprawie wykreślenia albo wykluczenia członka, ma obowiązek zawiadomić go o tym na piśmie wraz z uzasadnieniem w terminie dwóch tygodni od dnia podjęcia uchwały. Zawiadomienie powinno zawierać pouczenie o prawie odwołania się w określonym w Statucie terminie oraz o skutkach jego niezachowania (postępowanie wewnątrzspółdzielcze). W ocenie Sądu I instancji - pouczenie to, aby było prawidłowe, powinno zawierać te dwa elementy, bowiem poprzez użycie zwrotu „oraz” wprowadzono wymóg kumulatywnego spełnienia przesłanek właściwego zawiadomienia. Brak któregokolwiek z tych elementów - zdaniem Sądu - powoduje, że pouczenie jest nieprawidłowe. Sąd I instancji stanął zatem na stanowisku, że termin do zaskarżenia uchwały może rozpocząć biec tylko wtedy, gdy członek otrzymujący uchwałę o wykluczeniu z członkostwa zostanie pouczony zgodnie z uregulowaniami statutowymi.

W ocenie Sądu, istotne jest również to, że pouczenie - stosownie do treści art. 24 ust. 6 pr. sp. - powinno informować nie tylko o możliwości wszczęcia procedury wewnątrzspółdzielczej, ale o dwóch sposobach zaskarżenia uchwały o wykluczeniu, które zostały przewidziane w ustawie Prawo spółdzielcze, tj. o prawie złożenia odwołania do Walnego Zgromadzenia oraz o prawie bezpośredniego zaskarżenia uchwały Rady Nadzorczej do sądu w terminie sześciu tygodni od daty doręczenia członkowi uchwały o wykluczeniu wraz z uzasadnieniem. Pouczenie to - zdaniem Sądu Okręgowego - jeśli już wskazuje na możliwość złożenia odwołania do Walnego Zgromadzenia - powinno wyraźnie wskazywać, że w sytuacji, gdy Walne Zgromadzenie nie wypowie się w przedmiocie odwołania członka od uchwały Rady Nadzorczej w terminie roku od daty jego wniesienia, wykluczony członek ma prawo zaskarżyć uchwałę do sądu w terminie 6 tygodni, licząc od dnia, kiedy upłynął w/w roczny termin. Statut (...) wprowadza termin roku do rozpatrzenia przez Walne Zgromadzenie odwołania od uchwały Rady Nadzorczej i wniesienie w terminie odwołania powoduje, że bieg terminu zawitego jest zawieszony do czasu ukończenia postępowania wewnątrzspółdzielczego. Zdaniem Sądu I instancji - z uwagi na doniosłość tych zapisów dla skorzystania przez członka (...) z prawa zaskarżenia uchwały Rady Nadzorczej do sądu - w sytuacji pasywnej postawy Walnego Zgromadzenia powinny one znaleźć się w treści pouczenia. Dopiero takie pełne pouczenie pozwala uznać, że jest ono właściwe i daje wykluczonemu członkowi możliwość podjęcia stosownych działań w zależności od tego, jak zachowa się Walne Zgromadzenie w sprawie jego odwołania.

Zdaniem Sądu meriti, nie jest wystarczające samo wskazanie, w jakim terminie należy wnieść odwołanie do Walnego Zgromadzenia, ale konieczne jest także określenie skutku związanego z niedochowaniem tego terminu, a tego drugiego elementu niewątpliwie uchwała o wykluczeniu powódki z członkostwa w (...) nie zawierała. Ponadto pouczenie zawarte w uchwale o wykluczeniu powódki nie zawierało wszystkich wymaganych elementów - informuje jedynie o tym, że wykluczonemu członkowi przysługuje prawo do wniesienia odwołania w trybie wewnątrzspółdzielczym do Walnego Zgromadzenia. Pomimo, iż pouczenie zawiera oznaczenie terminu, jaki obowiązuje w przypadku złożenia odwołania do Walnego Zgromadzenia, to nie podaje już, jaki jest skutek jego niezachowania (skuteczność uchwały o wykluczeniu członka). Pouczenie nie podaje też, że istnieją inne dopuszczalne prawem sposoby zaskarżenia uchwały, wskazując tylko na jeden związany z wniesieniem odwołania do Walnego Zgromadzenia.

Sąd I instancji w swych rozważaniach powołał się na uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2000 r. w sprawie o sygn. akt I CKN 387/98, w którym Sąd Najwyższy stwierdza, że jeżeli członkowi nie doręczono zawiadomienia o wykluczeniu wraz z uzasadnieniem (art. 24 § 3 pr. sp.), to przewidziany w art. 42 § 3 pr. sp. termin do wniesienia powództwa o uchylenie uchwały nie rozpoczyna swego biegu. Zasadę wyrażoną w tym wyroku Sąd Okręgowy odniósł do realiów niniejszej sprawy stwierdzając, że zarówno w przypadku braku doręczenia zawiadomienia o wykluczeniu z członkostwa wraz z uzasadnieniem, jak i braku właściwego pouczenia dokonywanego łącznie z zawiadomieniem, występują poważne uchybienia natury formalnej, które rzutują na prawidłowość zawiadomienia członka o podjęciu wobec niego decyzji o wykluczeniu. Zdaniem Sądu Okręgowego, wyłącznie prawidłowe pouczenie ma przełożenie na sposób dochodzenia obrony praw przez wykluczonego członka. Świadomość istnienia zapisów Statutu wskazujących na możliwość wytoczenia przed sądem powództwa o uchylenie uchwały - w ocenie Sądu - nie ma żadnego znaczenia i nie zwalnia Rady Nadzorczej z podstawowego obowiązku w zakresie właściwego pouczenia o trybie oraz terminie zaskarżenia uchwały.

Sąd I instancji zauważył, że w realiach rozpatrywanej sprawy, powódka wniosła pozew do Sądu w dniu 25 czerwca 2013 r. - a więc już po upływie 6 tygodni liczonych od dnia 22 lutego 2013 r. - jednakże okoliczność ta pozostaje bez wpływu na rozpoczęcie biegu terminu do zaskarżenia uchwały. Zdaniem Sądu, z uwagi na nieprawidłowość pouczenia o sposobie zaskarżenia uchwały, nie można mówić o rozpoczęciu biegu terminu do zaskarżenia uchwały do sądu.

Sąd Okręgowy, zwrócił także uwagę na naganne zachowanie organów(...)polegające na niezwoływaniu Walnych Zgromadzeń Członków(...) lub uniemożliwianiu ich przeprowadzenia, zgodnie ze zgłaszanymi żądaniami członków. Zachowanie się części członków(...)na Walnym Zgromadzeniu zwołanym na dzień 16 marca 2012 r. wyrażające się w opuszczeniu prze nich sali obrad przed przystąpieniem do rozpoznawania odwołań od uchwał Rady Nadzorczej - zdaniem Sądu - było celowym działaniem zmierzającym do uniemożliwienia głosowania w tej kwestii. Tym bardziej, że osoby te nie opuściły sali obrad przed przystąpieniem do głosowania w przedmiocie zmiany porządku obrad, ale dopiero przed tym, jak planowano przejść do głosowania w sprawie rozpatrzenia odwołań od decyzji Rady Nadzorczej. Wyjście z sali obrad przez część członków spowodowało, że w zebraniu uczestniczyły jedynie 32 osoby, a Walne Zgromadzenie nie było władne podejmować uchwał z uwagi na brak kworum, co zostało potwierdzone postanowieniem Referendarza Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Olsztynie z dnia 24 kwietnia 2012 r.

Natomiast Walne Zgromadzenie zwołane na dzień 29 czerwca 2012 r. nie odbyło się, bowiem w jego trakcie powstał spór odnośnie tego, czy proponowany przez spółdzielców K. W. może pełnić funkcję Przewodniczącego zebrania. Kolejne Walne Zgromadzenie zostało zwołane dopiero na dzień 16 kwietnia 2013 r., a na tym zebraniu nie przystąpiono już do głosowania nad punktem obrad obejmującym rozpatrzenie odwołań od uchwał Rady Nadzorczej, bowiem z nieznanych powodów część członków opuściła salę obrad i z braku kworum nie można było podjąć ważnych prawnie uchwał.

W efekcie powyższego, Sąd I instancji uznał, że termin do zaskarżenia uchwały Rady Nadzorczej z dnia 30 stycznia 2012 r. - wskutek wadliwości związanych z pouczeniem - nie mógł rozpocząć biegu, a tym samym - zarzut upływu terminu prekluzyjnego jako niesłuszny - nie mógł stanowić przeszkody do merytorycznego zbadania zgłoszonego żądania.

Sąd Okręgowy odniósł się również do stanowiska powódki, że podczas posiedzenia Rady Nadzorczej w dniu 28 grudnia 2011 r. odczytano jej wyłącznie wniosek członków (...) z dnia 10 października 2011 r., choć w treści zaskarżonej uchwały wskazano, że decyzję o wykluczeniu z członkostwa w (...) podjęto na podstawie dwóch wniosków, tj. Zarządu oraz członków(...). W ocenie Sądu meriti, podniesioną przez powódkę okoliczność potwierdzają dołączone do akt sprawy dokumenty, które wskazują na istnienie rozbieżności w tym zakresie, m.in. zawiadomienie H. M. oraz protokół nr (...) sporządzony z przebiegu posiedzenia Rady Nadzorczej w dniu 28 grudnia 2011 r.

W ocenie Sądu I instancji, zarzut dotyczący nieuczestnictwa w posiedzeniach Zarządu okazał się bezzasadny. Ów zarzut mógłby stanowić podstawę podjęcia uchwały o wykluczeniu z członkostwa wyłącznie w sytuacji, gdyby powódka w sposób lekceważący podchodziła do obowiązku brania udziału w posiedzeniach Zarządu i z nieznanych przyczyn nie uczestniczyła w posiedzeniach tego organu. Tymczasem, istniała obiektywnie możliwość organizacji posiedzeń Zarządu tak, aby umożliwić powódce uczestnictwo w nich po godz. 15, zwłaszcza że były one zwoływane tylko raz na miesiąc, a powódka deklarowała, że po godz. 15 może poświęcić czas na bieżące sprawy związane z działalnością Zarządu aż do późnych godzin wieczornych. Z zeznań świadka J. P. wynikało, że posiedzenia Zarządu najczęściej były wyznaczane do południa i na te posiedzenia powódka się nie stawiała.

W ocenie Sądu Okręgowego, również pozostałe zarzuty zgłoszone pod adresem powódki w uzasadnieniu uchwały Rady Nadzorczej nr (...) z dnia 30 stycznia 2012 r. okazały się bezpodstawne, co Sąd szczegółowo uzasadnił, podjąć wnikliwej analizie zgromadzony materiał dowodowy. W efekcie Sąd uznał, że w stosunku do W. M. nie zachodziły podstawy do wykluczenia jej z członkostwa w (...), a przyczyny określone w uzasadnieniu uchwały nr (...)z dnia 30 stycznia 2012 r. nie były rzeczywiste i nie odpowiadały prawdzie, przez co w sposób niewątpliwy doszło do pokrzywdzenia powódki jako członka pozwanej (...).

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 42 § 3 pr. sp. Sąd I instancji uchylił wskazaną wyżej uchwałę, o czym orzekł jak w pkt. I sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzekł zaś stosownie do art. 98 § 1 i 3 k.p.c. mając na względzie wynik sprawy.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana (...)zaskarżając go w całości i zarzucając Sądowi I instancji:

1)  naruszenie art. 24 § 6 i 7 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze, poprzez błędne zastosowanie i nieuwzględnienie z urzędu wygaśnięcia materialnoprawnego terminu do zaskarżenia przez powódkę uchwały o wykluczeniu z członków (...);

2)  naruszenie § 22 ust. 3 Statutu (...), poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że:

- brak pouczenia spółdzielcy - o tym, że jeśli Walne Zgromadzenie nie wypowie się w przedmiocie odwołania członka od uchwały Rady Nadzorczej w terminie roku od daty jego wniesienia, wykluczony członek ma prawo zaskarżyć uchwałę do sądu w terminie 6 tygodni, licząc od dnia, kiedy upłynął termin jednego roku - powoduje nieważność uchwały, podczas gdy Rada Nadzorcza nie ma obowiązku pouczać spółdzielców o dalszych możliwościach postępowania w sytuacji kiedy Walne Zgromadzenie dopuści się zwłoki w rozpoznaniu odwołania spółdzielcy;

- brak pouczenia spółdzielcy o skutkach niezachowania terminu do złożenia odwołania od wykluczenia powoduje nieważność uchwały, podczas gdy pouczenie zgodnie z § 22 ust. 3 Statutu dotyczy wyłącznie postępowania wewnątrzspółdzielczego i powinno zawierać wyłącznie skutki w tym postepowaniu przewidziane;

3)  naruszenie § 22 ust. 2 Statutu (...) oraz art. 24 § 4 Prawa spółdzielczego, poprzez błędne zastosowanie - Rada Nadzorcza w dniu 30 stycznia 2012 r. podjęła decyzję o wykluczeniu powódki z członka (...), po uprzednim zapewnieniu powódce możliwości wypowiedzenia się co do stawianych zarzutów zarówno przez Zarząd, jak i grupę 31 spółdzielców i skorzystania przez powódkę z tego prawa poprzez złożenie ustnych wyjaśnień na posiedzeniu Rady Nadzorczej w dniu 28 grudnia 2011 r. oraz złożeniu pisemnych wyjaśnień z dnia 20 grudnia 2011 r.

W oparciu o powyższe, wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie na swą rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego za obie instancje.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny aprobuje i uznaje za własne ustalenia faktyczne Sądu I instancji i wywiedzioną przez ten Sąd ocenę co do braku merytorycznych podstaw do wykluczenia powódki z grona członków pozwanej (...). Podkreślenia przy tym wymaga, że pozwana w apelacji nie podjęła polemiki z tą oceną, lecz eksponowała fakt niedopuszczalności badania prawidłowości uchwały z uwagi na upływ ustawowego terminu do jej zaskarżenia. Zdaniem Sadu Apelacyjnego nie były tu pozbawione słuszności zarzuty skarżącej odnośnie przyjętego przez Sąd I instancji założenia, że brak pouczenia powódki o sposobie zaskarżenia uchwały tamuje otwarcie terminu do jej zaskarżenia. Podzielając co do zasady stanowisko pozwanej, że powództwo w sprawie niniejszej było spóźnione, Sąd Apelacyjny uznał jednak, iż jego rozpoznanie było dopuszczalne w trybie art. 42 § 8 prawa spółdzielczego, a ocena merytoryczna okazał się zbieżna z wyrażoną przez Sąd Okręgowy. W efekcie zatem zaskarżone orzeczenie odpowiada prawu.

Stosownie do art. 24 § 6 pr. spółdzielczego, jeżeli według treści statutu organem właściwym w sprawie wykluczenia albo wykreślenia członka spółdzielni jest rada nadzorcza, członek spółdzielni ma prawo odwołania się od tej uchwały do walnego zgromadzenia (w terminie określonym w statucie) bądź też zaskarżyć uchwałę do sądu w terminie sześciu tygodni od dnia doręczenia członkowi uchwały z uzasadnieniem. Podkreślenia przy tym wymaga, iż wskazany przepis nie nakłada wymogu wyczerpania w pierwszej kolejności postępowania wewnątrzspółdzielczego, ale przyznaje członkowi spółdzielni prawo wyboru przedłożenia swej sprawy organowi spółdzielni, albo od razu skierowania sprawy do sądu. W sytuacji gdy członek spółdzielni zdecyduje się na zainicjowanie postępowania wewnątrzspółdzielczego, a wniesione przez niego odwołanie nie zostanie rozpoznane w statutowo przewidzianym terminie, wówczas sześciotygodniowy termin do zaskarżenia do sądu uchwały rady nadzorczej, o którym mowa w art. 24 § 6 pkt. 2 pr. sp. - biegnie od dnia, w którym odwołanie powinno być najpóźniej rozpatrzone (art. 24 § 7 pr. sp.). W myśl § 52 ust. 6 Statutu (...) odwołanie w sprawie wykluczenia lub wykreślenia członka spółdzielni winno być rozpatrzone na najbliższym walnym zgromadzeniu, jednakże w każdym razie, termin rozpatrzenia nie może być dłuższy niż rok od dnia wniesienia odwołania. W razie bezskutecznego upływu owego rocznego terminu, członkowi przysługuje prawo wniesienia powództwa do sądu w ciągu sześciu tygodni, a zatem - roszczenie o rozpoznanie sprawy w postępowaniu sądowym wygasa po upływie roku i sześciu tygodni od dnia wniesienia odwołania do walnego zgromadzenia.

Powyższy termin jest terminem ustawowym, a co za tym idzie - nie może on zostać skrócony ani wydłużony na podstawie decyzji organu procesowego lub w drodze czynności strony. Wbrew stanowisku Sądu I instancji, na bieg powyższego terminu nie ma również wpływu wadliwe pouczenie przez Radę Nadzorczą o sposobie zaskarżenia uchwały. Interpretacja Sądu I instancji dokonana w oparciu o treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2000 r. w sprawie o sygn. akt I CKN 387/98 jest zbyt daleko idąca. We wskazanym orzeczeniu jest bowiem mowa o niedoręczeniu zawiadomienia w przedmiocie wykluczenia wraz z uzasadnieniem. Uchybienie tego typu jest na tyle poważne, że skutkuje, iż terminu do wniesienia powództwa o uchylenie uchwały „nie otwiera się” i to niezależnie od tego, czy członek spółdzielni wiedział o treści podjętej uchwały. Nie ma natomiast żadnych uzasadnionych podstaw, aby powyższe stosować odpowiednio - na zasadzie analogii - do konsekwencji nieudzielenia stosownego pouczenia przez organ spółdzielni. Wniosek niniejszy jest tym bardziej uprawniony, gdy zważy się na fakt, iż żaden przepis prawa spółdzielczego czy też postanowień statutowych, a nawet przepisów postępowania cywilnego - nie przewiduje tego typu skutków prawnych w przypadku wadliwego pouczenia bądź też jego braku.

Według dominującego stanowiska judykatury - dotyczącego co prawda rozważań w zakresie środków zaskarżenia, ale zdaniem Sądu Apelacyjnego nie ma żadnych przeciwskazań by poniższe rozważania odnieść także do skutków wadliwego pouczenia w przedmiocie odwołania od uchwały organu spółdzielni - brak pouczenia bądź też błędne pouczenie strony (działającej bez fachowego pełnomocnika) o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia nie ma wpływu na rozpoczęcie biegu terminu do wniesienia tego środka, a może jedynie uzasadniać wniosek o przywrócenie uchybionego terminu do wniesienia stosownego środka zaskarżenia. Wyraźne brzmienie przepisów regulujących bieg terminów do wniesienia środka zaskarżenia, uzależnia bowiem rozpoczęcie biegu tego terminu od określonego zdarzenia, którym jest doręczenie stronie orzeczenia, a nie pouczenia (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2011 r., III CZP 38/11 oraz z dnia 16 maja 2007 r., III CZP 34/07, a także postanowienia z dnia 30 września 1998 r., I CKN 375/98 - nie publ.; z dnia 21 grudnia 2001 r., I PZ 94/01 - nie publ.; z dnia 23 czerwca 2004 r., V CZ 55/04 - nie publ.).

Także w doktrynie podkreśla się, że doręczenie orzeczenia bez stosownego pouczenia nie oznacza wadliwości doręczenia orzeczenia, ponieważ doręczenie orzeczenia i doręczenie pouczenia stanowią odrębne czynności procesowe. O wadliwym doręczeniu można mówić tylko w przypadku naruszenia przepisów o doręczeniach (art. 131 -147 k.p.c.) a nie gdy doręczono orzeczenie bez odpowiedniego pouczenia (zob. orzeczenie SN z dnia 13 stycznia 1960 r., I CZ 3/59, OSPiKA 1960, nr 1, poz. 9). Niepouczenie strony o sposobie zaskarżenia może zatem uzasadniać jedynie wniosek o przywrócenie uchybionego terminu do zaskarżenia orzeczenia.

W świetle powyższego, brak jest zatem podstaw do twierdzenia, że doręczenie uchwały Rady Nadzorczej bez odpowiedniego pouczenia nie stanowi skutecznego doręczenia - rozpoczynającego bieg terminu do wniesienia powództwa do sądu. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę również na treść art. 42 § 7 pr. sp., który - na mocy art. 24 § 6 pkt. 2 pr. sp. - znajduje odpowiednie zastosowanie. Przepis ten stanowi, iż w sytuacji, gdy ustawa lub statut wymagają zawiadomienia członka o uchwale, termin sześciotygodniowy biegnie od dnia tego zawiadomienia dokonanego w sposób wskazany w statucie. A contrario należy przez to rozumieć, że jeśli organ spółdzielni nie doręczył członkowi uchwały na piśmie albo uchwała nie zawiera uzasadnienia (które z racji art. 24 § 6 pkt. 2 pr. sp. stanowi wymóg ustawowy), termin do zaskarżenia uchwały biegnie dopiero od momentu właściwego doręczenia. Wniosek taki należy też wysnuć z brzmienia § 22 ust. 3 statutu spółdzielni, który nakłada na Radę Nadzorczą obowiązek zawiadomienia członka o podjęciu uchwały o wykluczeniu w terminie 2 tygodni od jej podjęcia, wraz z uzasadnieniem. Wprawdzie w kolejnym zdaniu tego ustępu zaznaczono, ze zawiadomienie powinno zawierać pouczenie o prawie odwołania się i o skutkach nieodwołania, jednakże ten zapis nie powinien być zdaniem Sądu Apelacyjnego odczytywany jako bezwzględny warunek skuteczności doręczenia uchwały. Wynika to choćby z zestawienia zwrotów o obowiązku Rady (w przedmiocie doręczenia uchwały wraz z jej uzasadnieniem) i o powinności (pouczenia o sposobie zaskarżenia uchwały). O ile zatem uchybienie kategorycznemu nakazowi zawiadomienia o treści uchwały wraz z uzasadnieniem będzie miało ten skutek, że nie zamknie się termin do wniesienia stosownego powództwa do sądu, o tyle uchybienie powinności pouczenia winno być rozpatrywane w kategoriach braku zawinienia członka spółdzielni w uchybieniu terminowi do zaskarżenia uchwały.

W realiach niniejszej sprawy uznać zatem należało, że doszło do skutecznego doręczenia powódce uchwały Rady Nadzorczej nr (...) z dnia 30 stycznia 2012 r. w przedmiocie wykluczenia jej z członkostwa w (...). Powódka wniosła odwołanie do Walnego Zgromadzenia w dniu 22 lutego 2012 r. więc po bezskutecznym upływie rocznego terminu na jego rozpatrzenie, miała jeszcze 6 tygodni by złożyć pozew do sądu. Termin ten upłynął 6 kwietnia 2013 r., a pozew w niniejszej sprawie wpłynął dopiero w dniu 25 czerwca 2013 r., a zatem z ponad dwumiesięcznym opóźnieniem.

Jednakże w ramach niniejszego postępowania zasadnym było skorzystanie z dobrodziejstwa art. 42 § 8 pr. sp. (mającego zastosowanie z mocy art. 24 § 6 pkt 2 pr. sp. również do zaskarżonych uchwał Rady Nadzorczej), który stwarza sądowi możliwość nieuwzględniania upływu terminu, jeżeli utrzymanie w mocy uchwały organu spółdzielni wywołałoby dla członka szczególnie dotkliwe skutki, a opóźnienie w zaskarżeniu tej uchwały jest usprawiedliwione wyjątkowymi okolicznościami i nie jest nadmierne. Podkreślenia przy tym wymaga, że zastosowanie powyższego przepisu pozostawione jest w całości uznaniu sądu i zależy od wykazania okoliczności przewidzianych tą regulacją.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w sprawie niniejszej występują podstawy do zastosowania wskazanego przepisu, zachodzą bowiem wyjątkowe okoliczności uzasadniające nieuwzględnienie upływu terminu do zaskarżenia uchwały Rady Nadzorczej nr (...) z dnia 30 stycznia 2012 r., a co za tym idzie - merytorycznego rozpoznania sprawy.

Nie budzi wątpliwości fakt, że uchwała skutkująca pozbawieniem członkostwa jest najdalej idąca i wywołuje wyjątkowo dotkliwe konsekwencje dla każdego członka spółdzielni. Kwestia ta jest na tyle oczywista, że nie wymaga szerszego komentarza. Sąd Apelacyjny uznał, że szczególnymi okoliczności usprawiedliwiającymi przekroczenie przez powódkę ustawowego terminu, jest właśnie wadliwe pouczenie w/w przez organ Spółdzielni oraz wyraźnie naganne postepowanie członków organów Spółdzielni, które spowodowało, że - wbrew oczekiwaniom - odwołanie powódki nie zostało rozpatrzone w ciągu roku od dnia wniesienia go do Walnego Zgromadzenia. Brak pouczenia powódki o skutkach nierozpoznania w ciągu roku jej odwołania od wskazanej uchwały, jak również niezwoływanie lub uniemożliwianie przeprowadzenia Walnych Zgromadzeń, niewątpliwie miały wpływ na sposób dochodzenia przez powódkę swoich praw. W sytuacji gdy W. M. zgodnie z doręczonym jej pouczeniem, zaskarżyła niekorzystną dla niej uchwałę do Walnego Zgromadzenia, trudno jest obciążać ją negatywnymi konsekwencjami rozmyślnego działania organów Spółdzielni, które nie wywiązywały się z obowiązku skutecznego zwołania Walnego Zgromadzenia.

Storna skarżąca, co prawda podnosi w apelacji, że powódka nawet bez stosownego pouczenia była świadoma prawa odwołania się do sądu, bowiem w piśmie z dnia 5 kwietnia 2013 r. skierowanym do Prezesa Zarządu pozwanej Spółdzielni sama wskazuje na braki pouczenia w tym zakresie, jednakże w ocenie Sądu Apelacyjnego - okoliczność ta nie niweczy zasadności zastosowania art. 42 § 8 pr. sp. w zw. z art. 24 § 6 pkt. 2 pr. sp. Zauważyć bowiem należy, że uchybienie terminu nie jest na tyle znaczące aby tamowało możliwość skorzystania z dobrodziejstwa powyższego przepisu. Biorąc pod uwagę specyfikę procedowania w sprawie odwołań od uchwał Rady Nadzorczej oraz zestawienie dat kwietniowej i czerwcowej (niecałe 3 miesiące) - stwierdzić należy, że opóźnienie we wniesieniu pozwu do sądu nie jest nadmierne.

W efekcie nieuwzględnienia przez Sąd Apelacyjny upływu terminu, niniejszą sprawę należało zbadać merytorycznie. W tym względzie Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia Sądu Okręgowego zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i przyjął za Sądem, że uchwała Rady Nadzorczej nr (...) z dnia 30 stycznia 2012 r. nie była merytorycznie zasadna. Stanowisko to jest tym bardziej usprawiedliwione, że - jak to wskazano na wstępie - strona pozwana nie podjęła polemiki z ustaleniami Sądu I instancji odnośnie braku podstaw do wykluczenia powódki z członkostwa.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu w instancji odwoławczej orzekł zaś na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. oraz art. 108 § 1 k.p.c. Koszty zastępstwa procesowego ustalono na podstawie § 11 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.