Wyrok SA w Białymstoku z 21 czerwca 2012 r. w sprawie o zapłatę.

Sygn. akt I ACa 720/11

WYROK

Dnia 21 czerwca 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący

:

SSA Magdalena Pankowiec (spr.)

Sędziowie

:

SSA Jarosław Marek Kamiński

SSA Elżbieta Bieńkowska

Protokolant

:

Sylwia Radek - Łuksza

po rozpoznaniu w dniu 21 czerwca 2012 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) S.A. w W.

przeciwko W. R., M. R. i K. R.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego W. R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 19 maja 2011 r. sygn. akt I C 2067/09

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie I o tyle, że w miejsce kwoty 252.629,96 franków szwajcarskich zasądza kwotę 1.939,60 (jeden tysiąc dziewięćset trzydzieści dziewięć 60/100) franków szwajcarskich i oddala powództwo w pozostałej części;

b)  w punkcie II w ten sposób, że zasądza od powoda na rzecz pozwanego W. R. 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego W. R. 1.700 zł tytułem zwrot kosztów instancji odwoławczej;

IV.  nakazuje ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Białymstoku 35.133 zł brakujących kosztów sądowych.

UZASADNIENIE

Bank (...) S.A. w W., będący następcą prawnym Banku (...) S.A., wniósł o zasądzenie od W. R., M. R. i K. R. solidarnie kwoty 252.629,96 CHF wraz z umownymi odsetkami w wysokości 4 - krotności stopy kredytu lombardowego (20%) w stosunku rocznym, liczonymi od kwoty 252.629,96 CHF od dnia 1 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty, z ograniczeniem odpowiedzialności M. R. i K. R. do udziału w nieruchomościach położonych w miejscowości O., gmina J., powiat (...), objętych księgami wieczystymi prowadzonymi przez Sąd Rejonowy w Białymstoku IX Wydział Ksiąg Wieczystych: KW nr (...) oraz KW nr (...). W uzasadnieniu żądania powód wskazał na fakt wypowiedzenia pozwanemu umowy kredytowej i wynikający z tego obowiązek zwrotu części udzielonego kredytu wraz z umownymi odsetkami naliczonymi w związku z brakiem terminowej spłaty rat kredytowych, tj. odpowiednio kwoty 223.565,08 CHF i 29.064,88 CHF.

W. R. wniósł o oddalenie powództwa w całości. Kwestionował skuteczność wypowiedzenia umowy kredytu, wysokość zadłużenia oraz podstawę i fakt dokonania na jego rzecz wpłaty jednej transzy kredytu w wysokości 96.677,29 zł.

K. R. i M. R. nie zajęli stanowiska w sprawie.

Wyrokiem z 19 maja 2011 r. (częściowo zaocznym w stosunku do K. R. i M. R.) Sąd Okręgowy w Białymstoku zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 252.629,96 CHF wraz z umownymi odsetkami w wysokości 4 - krotności stopy kredytu lombardowego ustalonego przez Narodowy Bank Polski, które na dzień wytoczenia powództwa wynoszą 20% w stosunku rocznym, liczonymi od kwoty 252.629,96 CHF od dnia 1 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty z tym, że odpowiedzialność M. R. i K. R. ograniczył do przysługującego im udziału w nieruchomościach położonych w miejscowości O., gmina J., powiat (...), objętych księgami wieczystymi prowadzonymi przez Sąd Rejonowy w Białymstoku IX Wydział Ksiąg Wieczystych: KW nr (...) oraz KW nr (...).

Po rozpoznaniu sprzeciwów M. R. i K. R. Sąd Okręgowy, wyrokiem z 8 grudnia 2011 r., utrzymał w całości w mocy wyrok zaoczny z 19 maja 2011 r.

Sąd I instancji ustalił, że 1 września 2006 r. Bank (...) S.A., Oddział w S. zawarł z W. R. umowę kredytu hipotecznego, na mocy której udzielił pozwanemu kredytu w wysokości 266.050,92 CHF, z przeznaczeniem na spłatę przez pozwanego dwóch innych kredytów hipotecznych oraz na dokończenie budowy domu. Spłata kredytu miała następować w okresach miesięcznych do 30 kwietnia 2035 r. Tytułem zabezpieczenia spłaty kredytu, ustanowiono na rzecz banku, na nieruchomościach stanowiących współwłasność pozwanych, hipotekę umowną łączną w wysokości 266.050,92 CHF - zabezpieczającą kwotę udzielonego kredytu oraz hipotekę umowną łączną - kaucyjną w wysokości 143.700 CHF – zabezpieczającą spłatę odsetek i kosztów kredytu.

W związku z zaprzestaniem przez W. R. spłaty kredytu, pismem z 21 stycznia 2009 r., powód wypowiedział mu umowę. Następnie powód sporządził wyciąg z ksiąg bankowych, który jako mający moc dokumentu urzędowego, stosownie do treści art. 95 ust. 1 Prawa bankowego, przesądzał zdaniem Sądu Okręgowego o wysokości zadłużenia pozwanego. Z przedstawionego wyciągu wynikało, że na kwotę zadłużenia składa się kapitał w wysokości 223.565,08 CHF oraz odsetki naliczone do dnia 30 listopada 2009 r. - w wysokości 29.064,88 CHF.

Sąd I instancji nie dał wiary twierdzeniom W. R., według którego nie otrzymał on od banku kwoty 96.677,29 zł. Sąd wskazał na dokument potwierdzający realizację przelewu spornej kwoty z rachunku kredytowego na rachunek (...) pozwanego w dniu 8 września 2006 r. W oparciu o załączoną fakturę VAT nr (...), oświadczenie pozwanego oraz potwierdzenia podjęcia stosownych kwot z jego rachunku bankowego, Sąd zważył też, że pozwany wydatkował pochodzące z kredytu środki na zastrzeżony w umowie cel związany z dokończeniem budowy domu, a w toku postępowania zmienił swoje stanowisko i ostatecznie przyznał, że sporna kwota rzeczywiście została mu wypłacona.

W rezultacie Sąd I instancji uznał wypowiedzenie umowy za prawidłowe i skuteczne, a sumę zadłużenia kredytowego za udowodnioną. Wobec powyższego uwzględnił powództwo dostosowując rozstrzygnięcie do charakteru odpowiedzialności pozwanych, tj. odpowiedzialności osobistej W. R. i odpowiedzialności rzeczowej M. R. i K. R..

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucił:

1.  naruszenie postanowień umowy kredytu poprzez przyjęcie, że zaistniały podstawy do jej wypowiedzenia, w sytuacji gdy takich podstaw nie było bowiem zadłużenie kredytowe, wskutek niezasadnego, dokonanego bez wniosku pozwanego, wypłacenia kwoty 96.677,29 zł, zostało ustalone w sposób niezgodny z umową,

2.  naruszenie postanowień umowy kredytu przez przyjęcie, że istniała podstawa do wypłaty pozwanemu kwoty 96.677,29 zł w ramach transzy kredytu, w sytuacji gdy wymagany w tym zakresie był uprzedni wniosek kredytobiorcy,

3.  naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów poprzez przyjęcie istnienia podstawy do wypłaty kwoty 96.677,29 zł, w sytuacji gdy z twierdzeń strony powodowej wynikało, że wypłata związana była z różnicami kursowymi, a żadne różnice kursowe nie uzasadniały wypłaty kwoty w takiej wysokości,

4.  naruszenie art. 95 Prawa bankowego poprzez przyjęcie, że wyciąg z ksiąg bankowych przesądza o wysokości i prawidłowości naliczenia zadłużenia kredytowego podczas, gdy w trakcie postępowania domniemanie wynikające z tego przepisu zostało obalone,

5.  naruszenie art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji nieuznanie, że wypowiedzenie przez bank umowy kredytu było nadużyciem prawa i pozostawało w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Mając na uwadze powyższe pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości; ewentualnie o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja w przeważającym zakresie zasługiwała na uwzględnienie.

Podstawą żądania pozwu jest postawienie udzielonego pozwanemu kredytu w stan wymagalności w związku z wypowiedzeniem umowy kredytowej, którego skuteczność kwestionuje skarżący.

Na podstawie upoważnienia ustawowego, zawartego w art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 po zmianie wprowadzonej od 1 maja 2004 r. – Dz.U. z 2004 r. Nr 91. 870 – dalej powoływana jako Pr.bank.) bank może wypowiedzieć umowę kredytu w razie niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu lub w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej. W umowie z 1 września 2006 r., odsyłającej w zakresie warunków jej wypowiedzenia do Regulaminu kredytowania osób fizycznych (§ 15 umowy), bank zastrzegł możliwość wypowiedzenia umowy na wypadek stwierdzenia, że warunki udzielenia kredytu nie zostały dotrzymane lub na wypadek stwierdzenia zagrożenia terminowej spłaty kredytu z powodu złego stanu majątkowego kredytobiorcy (§ 12 pkt 1 Regulaminu). Unormowanie regulaminowe stanowi zatem w istocie recepcję obowiązującej regulacji ustawowej, a ściśle rzecz ujmując stanowi ono wierne przeniesienie treści art. 75 ust. 1 Pr.bank. w pierwotnym brzmieniu (Dz.U. z 1997 r. Nr 140, poz. 939 – do 30 kwietnia 2004 r.).

Wypowiedzenie umowy kredytowej pozwanemu nastąpiło w związku z brakiem spłaty zadłużenia przeterminowanego, które na datę złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu zostało wyliczone na kwotę 1.939,60 CHF (k. 59). Należało zatem zbadać, czy wskazana przyczyna wypowiedzenia mieści się w podstawie normatywnej do złożenia takiego oświadczenia woli. Kluczowa w tym zakresie jest wykładnia sformułowania „niedotrzymanie warunków udzielenia kredytu”. W doktrynie wskazuje się przede wszystkim na brak tożsamości zakresowej pojęcia "warunków udzielenia kredytu" i "warunków korzystania z kredytu" (ew. „warunków wykonywania umowy kredytowej”). Zwraca się także uwagę na trzy kierunki interpretacji tego wyrażenia. W pierwszym, „warunki udzielenia kredytu” to tylko te wymogi, które kredytobiorca musi spełniać, aby otrzymać kredyt. W drugim to tylko te warunki, na jakich została zawarta umowa kredytowa. W trzecim zaś, „warunki udzielenia kredytu” to zarówno wymogi, które kredytobiorca musi spełniać, aby otrzymać kredyt, jak i warunki, na jakich została zawarta umowa kredytu. W rezultacie porównania przywołanych wariantów interpretacyjnych stwierdzono, że określenie "warunki udzielenia kredytu" jest pojęciem zbiorczym, pod którym kryją się wypadki niedotrzymania wymogów, od których było uzależnione udzielenie kredytu, a także wszelkie wypadki naruszenia umowy kredytu. Jednym z warunków udzielenia kredytu jest bowiem przestrzeganie postanowień umowy kredytowej (por. J. Molis. Komentarz do art. 75 ustawy Prawo bankowe. System Informacji Prawnej Lex Omega i wskazane tam piśmiennictwo). W ocenie Sądu Apelacyjnego brak jest uzasadnionych podstaw do przyjęcia tak szerokiej wykładni. Sformułowanie - „warunki udzielenia kredytu” dotyczy wyraźnie warunków, po spełnieniu których bank decyduje się na udzielenie i w dalszej części na uruchomienie (wypłatę) kredytu, co w praktyce sprowadza się przede wszystkim do ustanowienia przez kredytobiorcę stosownego zabezpieczenia spłaty zobowiązania. Innymi słowy przez „warunki udzielenia kredytu” należy rozumieć warunki zawarcia umowy kredytowej. Warunków tych nie można utożsamiać z kwestią późniejszej realizacji umowy, od prawidłowości której nie zależy przyznanie kredytu, lecz ostateczna wysokość zobowiązania kredytobiorcy (powiększona o ewentualne odsetki za nieterminowe regulowanie rat kredytowych) oraz dalsze trwanie umowy. Przepis ustawowy (analogicznie § 12 pkt 1 Regulaminu) zabezpiecza zatem uprawnienie banku do wypowiedzenia umowy, z jednej strony na wypadek niespełnienia warunków otrzymania określonej kwoty pieniężnej, a z drugiej strony - na wypadek późniejszej utraty możliwości wywiązania się z zobowiązania pieniężnego w ustalonej pierwotnie wysokości. Uchybienie warunkom wykonywania umowy, do których należy w istocie wyłącznie terminowa spłata rat kredytowych, pociąga za sobą sankcję w postaci sygnalizowanego wcześniej wzrostu zadłużenia kredytobiorcy o odsetki karne (§ 13 umowy) oraz inne konsekwencje określone w przepisach ogólnych kodeksu cywilnego, regulujących skutki niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych, w szczególności odpowiedzialność odszkodowawczą kontraktową oraz odstąpienie od umowy.

W świetle powyższego należy stwierdzić, że podstawa wypowiedzenia umowy wskazana przez bank, w piśmie z 21 stycznia 2009 r., nie mieści się w umownym katalogu przyczyn uprawniających do skorzystania z tego uprawnienia kształtującego. Samodzielnej podstawy do wypowiedzenia nie stanowi z kolei § 10 pkt 5 Regulaminu, zgodnie z którym powstanie zadłużenia przeterminowanego nie wyklucza możliwości wypowiedzenia umowy kredytu. Sformułowanie to oznacza jedynie, że maże to nastąpić w przypadku równoczesnego zaistnienia pozytywnych przesłanek do wypowiedzenia umowy (§ 12 pkt 1).

Niezależnie od powyższego, aprobując nawet opisaną wyżej koncepcję zbiorczego określenia "warunków udzielenia kredytu", na gruncie niniejszej sprawy, zgodzić się należy ze skarżącym, że oświadczenie o wypowiedzeniu umowy stanowi nadużycie uprawnienia banku w rozumieniu art. 5 k.c. W momencie jego złożenia kredytobiorca pozostawał w opóźnieniu przez nieznaczny okres, a jego zadłużenie opiewało na kwotę 1.132,68 CHF i 804,92 odsetek, co stanowiło równowartość około 1,5 miesięcznej raty kredytowej (niezaprzeczone). Tymczasem kredyt został udzielony na okres 35 lat. Istniejąca w momencie składania oświadczenia zaległość w stosunku do kwoty udzielonego kredytu była niewielka i jej wystąpienie nie mogło jeszcze świadczyć o zagrożeniu spłaty kredytu. Powód nie zaoferował w tym postępowaniu żadnych dowodów pozwalających stwierdzić, że przed wypowiedzeniem umowy podjął jakiekolwiek działania w celu wyjaśnienia sytuacji kredytobiorcy i przyczyny zaistniałego opóźnienia. Jakkolwiek umowa nie nakładała na niego wprost tego rodzaju obowiązku, wyprowadzić go należy z ogólnych zasad lojalności kontraktowej, o czym mowa w art. 354 k.c. i wynikającym z tej regulacji nakazem stosowania się przez obie strony przy wykonywaniu zobowiązania do ogólnie przyjętych reguł staranności, specyficznych dla Banku jako profesjonalisty (art. 355 § 2 k.c.) i przyzwoitości. Kredyt został udzielony w wysokości około 230 CHF na okres wieloletni. Powodowi znany był cel jego zaciągnięcia – sfinansowanie budowy domu. Jest oczywiste, że natychmiastowa spłata kredytu po wypowiedzeniu umowy nie byłaby w tym przypadku możliwa. Wiązałoby się to z ruiną finansową kredytobiorcy. W tych okolicznościach wypowiedzenie umowy w powinno być poprzedzone sprawdzeniem, czy pojawienie się zaległości świadczy o zagrożeniu spłaty kredytu, a to dopiero naruszałoby interes Banku. Umowa przewidywała bowiem tryb postępowania w razie powstania zadłużenia przeterminowanego, co wystarczająco chroni interes instytucji kredytowej w przypadku przejściowych trudności w spłacie kredytu. Nie ma natomiast żadnych danych pozwalających przyjąć, że przed wypowiedzeniem umowy w dniu 21 stycznia 2009 r. Bank podjął próbę ustalenia, czy możliwa była dalsza spłata kredytu na warunkach w niej określonych. Z dołączonych do akt sprawy dokumentów z sierpnia 2009 r., dotyczących późniejszych już pertraktacji, wynikało jedynie, że pozwany proponował wówczas spłatę zadłużenia w ratach po 2.500 zł, na co Bank nie przystał. Powyższe nie dowodzi nawet tego, że jego sytuacja w styczniu 2009 r. przedstawiała się podobnie lub gorzej. Podsumowując zatem ten watek należy stwierdzić, że wypowiedzenie wieloletniej umowy kredytowej tylko z powodu powstania nieznacznego opóźnienia w opłacaniu bieżących rat kredytu, w okolicznościach sprawy należy ocenić jako niewspółmierną w stosunku do zaistniałego uchybienia reakcję, co pozwala pozwanemu na skorzystanie z ochrony, jaka daje przepis art. 5 k.c. (zob. też SN w wyroku z dnia 20lipca 1987 r., IV CK 196/87 i w postanowieniu z dnia 27 listopada 2003 r., III CZP 78/03).

Bezspornie w związku z brakiem terminowej spłaty rat kredytowych pozwany ma dług wobec banku. Ustaleniu podlegała zatem wysokość należnej powodowi kwoty. Pozwany wprawdzie przyznał, że jest dłużny powodowi około 185.000 – 190.000 CHF (k. 170), jednak nie uznał długu w tym zakresie, wskazując na bezzasadność wypłaty kolejnej transzy kredytu, w kwocie 96.677,29 zł (tj. 39.341,29 CHF), która powiększyła jego zobowiązanie kredytowe uniemożliwiając w rezultacie terminową spłatę wyższych rat kredytu. Skoro zaś kwestionował skuteczność wypowiedzenia umowy, tym bardziej nie oznacza to, że w tym przyznaniu wskazywał na kwotę wymagalnego długu.

Podnieść w tym miejscy należy, że argumentacja pozwanego odnośnie kwoty 96.677,29 zł nie zasługuje na aprobatę. Stosownie do § 6 pkt 1 umowy, wypłata kredytu lub kolejnej jego transzy uzależniona była od wniosku kredytobiorcy. We wniosku złożonym 4 września 2006 r. pozwany zwrócił się do banku o wypłatę I transzy kredytu w wysokości 278.687,40 zł oraz o przekazanie ewentualnej nadwyżki, wynikającej z różnic kursowych, na rachunek o nr (...) (k. 15). Owa nadwyżka, właśnie w kwocie 96.677,29 zł, została przekazana na podany we wniosku rachunek 8 września 2006 r. (k. 232) i następnie została podjęta w dniach 8, 11 i 12 września (k. 292-294). Pozwany wprawdzie przeczył temu, że kwota ta trafiła do jego rąk, jednak w świetle argumentacji Sądu I instancji oraz wyników przeprowadzonej w toku postępowania karnego opinii grafologicznej, stwierdzającej zgodność wzoru podpisu pozwanego pod potwierdzeniem wykonania dyspozycji z przedstawionym materiałem porównawczym, twierdzenia pozwanego nie zasługiwały na uwzględnienie. Po wtóre, w razie bezzasadności wypłaty spornej kwoty kredytu, pozwany powinien podjąć działania mające na celu jej zwrot, zwłaszcza że wpłata została dokonana ze wskazaniem kwestionowanego przez niego tytułu - rozliczenia różnic kursowych. Pozwany nie uczynił tego, wręcz przeciwnie uzyskane środki wykorzystał zgodnie z przeznaczeniem umowy kredytowej, tj. na zapłatę za prace związane z dokończeniem budowy domu (por. k. 161, 162).

W tych okolicznościach konieczne było jedynie wykazanie przez bank wysokości zadłużenia kredytowego pozwanego. W tym zakresie powód ograniczył się do przedłożenia wyciągu z ksiąg bankowych (k. 58). Zgodnie z art. 95 ust. 1 Pr.bank. księgi rachunkowe banków i sporządzone na ich podstawie wyciągi oraz inne oświadczenia podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banków i opatrzone pieczęcią banku, mają moc prawną dokumentów urzędowych w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych. Umknęło jednak uwadze strony powodowej oraz Sądu I instancji, że powołany wyżej przepis, w zakresie dotyczącym nadania mocy prawnej dokumentów urzędowych wyciągom sporządzonym na podstawie ksiąg rachunkowych banków, w sporach z konsumentami (którym na gruncie umowy z 1 września 2006 r. był również pozwany), został uznany za niezgodny z art. 2 , art. 32 ust. 1 zdanie pierwsze i art. 76 Konstytucji RP (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 marca 2011 r., P 7/09, OTK-A 2011/2/12). U podstaw rozstrzygnięcia Trybunału legło zapatrywanie, że nadanie mocy prawnej dokumentów urzędowych księgom rachunkowym banków i wyciągom z tych ksiąg, skutkujące modyfikacją ogólnych zasad rozkładu ciężaru dowodu, w sporze z konsumentem stanowi wyraz nie znajdującego uzasadnienia w zasadach sprawiedliwości społecznej naruszenia równowagi procesowej stron i pogarsza w istotny sposób pozycję prawną konsumenta, będącego i tak słabszym uczestnikiem rynku. Mając powyższe na względzie, należało uznać, że wyciąg z ksiąg bankowych z 1 grudnia 2009 r. nie posiada mocy dowodowej przesądzającej o prawidłowości wyliczenia kwoty żądanej w pozwie. Nie może być do tego przydatny także i z tego względu, że opiewa na całość zadłużenia, podczas gdy w związku ze stwierdzeniem bezskuteczności wypowiedzenia umowy dług wymagalny opiewać może wyłącznie na zaległe raty kredytowe i odsetki. W aktach sprawy brak jest dokumentów, które pozwoliłyby na obliczenie należnej sumy, zaś z uwagi na rodzaj dochodzonego roszczenia Sąd nie ma uprawnienia do skorzystania z kompetencji przyznanej treścią art. 322 k.p.c. Jedynie w nieznacznej części żądania, którego pozwany nie zakwestionował, tj. co do wskazanej w piśmie z 21 stycznia 2009 r. kwoty 1.939,60 CHF, powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt Ia wyroku. W pozostałym zakresie, na podstawie art. 385 k.p.c., apelacja podlegała oddaleniu (pkt II).

W granicach zaskarżenia, na zasadzie art. 378 § 2 k.p.c., Sąd Apelacyjny rozpoznał sprawę także na rzecz pozostałych pozwanych.

O kosztach procesu, Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. uznając, że pozwany uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania, którego przedmiotem było oddalenie pozwu. Na koszty procesu pozwanego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym złożyło się wynagrodzenie jego pełnomocnika ustalone w wysokości minimalnej – 7.200 zł, zgodnie z w § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.). Na koszty procesu pozwanego w postępowaniu odwoławczym złożyła się opłata stosunkowa od apelacji obliczona z uwzględnieniem zasądzonej na rzecz powoda kwoty. Stosownie do treści art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych, Sąd Apelacyjny obciążył powoda częścią opłaty sądowej od apelacji, od której pozwany był zwolniony.