Wyrok SA we Wrocławiu z 25 stycznia 2013 r. w sprawie o skład sądu.

Sygn. akt II AKa 12/13

WYROK

Dnia 25 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący:

SSA Wojciech Kociubiński (spr.)

Sędziowie:

SSA Robert Wróblewski

SSA Wiesław Pędziwiatr

Protokolant:

Aldona Zięta

przy udziale prokuratora Prokuratury Apelacyjnej Ludwika Uciurkiewicza

po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2013 r.

sprawy M. O.

oskarżonego z art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii; art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii

z powodu apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Świdnicy

z dnia 8 listopada 2012 r. sygn. akt III K 117/12

na podstawie art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. zaskarżony wyrok uchyla i sprawę osk. M. O. przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Ząbkowicach Śląskich

UZASADNIENIE

Prokurator skierował do Sądu Okręgowego w Świdnicy akt oskarżenia przeciwko M. D., oskarżonemu o czyny z art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii i art. 59 ust. 2 oraz 58 ust 2 tej ustawy w zw. z art. 12 k.k. i M. O., oskarżonemu o czyny z art. 63 ust.1 i art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 12 k.k.

Na rozprawie w dniu 8 listopada 2012 r., sygn. akt: III K 117/12 Sąd Okręgowy w Świdnicy, w składzie jeden sędzia i dwóch ławników, właściwym w związku z oskarżeniem M. D. o zbrodnię z art. 59 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (art. 28 § 2 k.p.k.), w związku z niestawiennictwem tego oskarżonego i podejrzeniem, że ukrywa się on przed wymiarem sprawiedliwości, na podstawie art. 34 § 3 k.p.k. postanowił wyłączyć jego sprawę i rozpoznać ją odrębnie, pod nową sygn. akt III K 157/12.

Sąd Okręgowy w niezmienionym składzie, na tej samej rozprawie rozpoznał natomiast rozprawę przeciwko osk. M. O..

Wyrokiem z dnia 8 listopada 2012 r., sygn. akt: III K 117/12 uznał go winnym zarzucanych mu czynów z art. 63 § ust. 1 i z art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 12 k.k. i wymierzył łącznie karę 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Apelację od tego wyroku wniósł prokurator, wskazując na zaistnienie bezwzględnego powodu odwoławczego z art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. Prokurator zarzucił obrazę art. 28 § 1 k.p.k. mającą – jak pisze się w apelacji - wpływ na treść orzeczenia, polegającą na tym, że w niniejszym postępowaniu dotyczącym M. O., oskarżonego o popełnienie występków z art. 63 ust. 1 i art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 12 k.k., Sąd orzekał w nienależytej obsadzie, to jest w składzie jednego sędziego i dwóch ławników, zamiast w składzie jednego sędziego, co stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą.

Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacji prokuratora nie można odmówić słuszności. Niepotrzebne jest jednak dodanie przez prokuratora, że zarzucana obraza art. 28 § 1 k.p.k., skutkująca uchybieniem o randze bezwzględnego powodu odwoławczego z art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. „(…) miała wpływ na treść wyroku”. W ten sposób treść zarzutu może sugerować, że apelujący prokurator nie dostrzega wagi uchybień z art. 439 § 1 k.p.k. i ich konsekwencji. Zdanie pierwsze tego przepisu jednoznacznie rozstrzyga, że zaistnienie wskazanego w nim uchybienia obliguje sąd odwoławczy do uchylenia zaskarżonego orzeczenia na posiedzeniu, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia (art. 439 § 1 k.p.k.). I taki przypadek stwierdza się w sprawie osk. M. O..

Nienależyta obsada sądu, jako bezwzględna przyczyna odwoławcza z art. 439 § 1 pkt 2 in principio k.p.k., ze względu na doniosłe skutki procesowe popełnionego na tym polu uchybienia, należy do tych zagadnień, które powinny być bardzo precyzyjnie i jednoznacznie rozumiane w praktyce. Na potrzebę taką wyraźnie wskazywał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20.11.1997 r. (I KZP 30/97). Dotychczasowa praktyka postulatu tego jednak nie spełniała. Na gruncie Kodeksu postępowania karnego z 1969 r., który także przyjmował nienależytą obsadę sądu jako uchybienie o randze bezwzględnego powodu odwoławczego (art. 388 pkt 2), zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie, niejednolicie przedstawiono problem nienależytej obsady sądu. Dyskusyjne było zwłaszcza to, czy nienależyta obsada to każda nieodpowiadająca przepisom dla danego wypadku obsada sądu, tak szersza, jak i węższa, czy jedynie obsada węższa. Jednoznacznie rygorystyczne stanowisko w tym zakresie zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7.09.1971 r., V KK 295/71 stwierdzając, że brzmienie art. 388 pkt 2 k.p.k. (z 1969 r. – przyp. SA), nie pozwala na jakąkolwiek wątpliwość co do tego, że każda obsada sądu niezgodna z przepisami ustawy pociąga za sobą konieczność uchylenia wyroku, niezależnie od tego czy chodzi o skład poszerzony zamiast zwykłego, czy też odwrotnie ( OSNPG 1972 r, nr 3, poz. 53; zob. też krytyczną glosę do tego wyroku J. Pozorskiego, OSPiKA 1973 r., nr 2, 3.80-86). Bardziej przekonujące jest jednak stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20.11.1997 r. (I KZP 30/97), że przewidziana w art. 388 pkt 2 k.p.k. bezwzględna przyczyna odwoławcza polegająca na tym, że sąd był „nienależycie obsadzony”, zachodzi wówczas, gdy skład sądu orzekającego w konkretnej sprawie jest różny od tego, który przewidziany jest w ustawie jako wyłączny do rozpoznania określonej kategorii spraw, w sądzie danego szczebla i w określonym trybie. Sytuacja taka nie zachodzi, gdy ustawa przewiduje możliwość rozpoznania sprawy w różnych składach sądu, uzależniając drugą z nich od wydania przez prezesa sądu stosownego zarządzenia ( OSP 1998 r., z. 4, poz. 71 z aprobującą glosą W. Grzeszczyka). Z uchwały tej wynika, że tam gdzie ustawa stwarza możliwość (np. z uwagi na szczególną zawiłość sprawy – art. 28 § 3 k.k.) rozpoznania sprawy w składzie kwalifikowanym w porównaniu z obsadą uznawaną za podstawową, ale wymaga ku temu zarządzenia prezesa sądu, to rozpoznania takiego, mimo braku decyzji prezesa, nie można uznać za nienależytą obsadę. Stanowisko takie aprobowano w doktrynie ( zob. T. Grzegorczyk Kodeks postępowania karnego (...) 5 wydanie, Warszawa 2008 r., s. 941 i cyt. tam wypowiedzi doktryny na gruncie K.p.k. z 1969 r.).

Kodeks postępowania karnego z 1997 r., po nowelizacji wprowadzonej ustawą z 15 marca 1997 r., (Dz.U. nr 112, poz. 766) stanowi w art. 28 § 1-3, że na rozprawie głównej sąd okręgowy orzeka w składzie jeden sędzia i dwóch ławników tylko w sprawach o zbrodnie, przy czym, jeżeli ustawa przewiduje karę dożywotniego pozbawienia wolności, składem wyłącznie właściwym jest skład dwóch sędziów i trzech ławników (art. 28 § 4 k.p.k.). W sprawach o występki sąd okręgowy, tak samo jak sąd rejonowy, orzeka w składzie jednego sędziego (art. 28 § 1 k.p.k.), a możliwość poszerzenia tego składu, ze względu na szczególną zawiłość sprawy, obejmuje wyłącznie skład trzech sędziów (art. 28 § 3 k.p.k.). W aktualnym stanie prawnym nie ma więc możliwości orzekania w sprawach o występki, w składzie jeden sędzia i dwóch ławników. Taka obsada sądu, dla tej kategorii spraw jest zawsze nienależyta, w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.

W sprawie oskarżonego M. O. zarządzenie o rozprawie głównej i wyznaczeniu składu z art. 28 § 2 k.p.k. (jeden sędzia i dwóch ławników) było prawidłowe. Sprawa tego oskarżonego zgodnie z art. 34 § 1 prowadzona była wspólnie ze sprawą oskarżonego M. D., któremu zarzucono popełnienie zbrodni z art. 59 ust 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i przeciwko obu tym oskarżonym prokurator wniósł jeden akt oskarżenia. Oczywistym jest zatem, że skoro oskarżony M. D. został oskarżony o zbrodnię, to Sąd Okręgowy w składzie jednego sędziego i dwóch ławników zobowiązany był rozpoznać także sprawę oskarżonego M. O. ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21.04.1971 r., II KR 14/71, OSNKW 1971/11/176). Rzecz jednak w tym, że już na pierwszym terminie rozprawy, zaraz po jej wywołaniu, Sąd Okręgowy wyłączył sprawę oskarżonego M. D. do odrębnego rozpoznania i nie zmieniając składu rozpoznał na rozprawie głównej sprawę oskarżonego M. O., odpowiadającego wyłącznie za występki. Sąd Okręgowy orzekał zatem w sprawie tego oskarżonego w składzie w ogóle nie przewidzianym przez ustawę dla tej kategorii spraw, także w trybie zarządzenia prezesa.

Jak podnosi się w orzecznictwie, w wypadku gdy określony skład sądu zależy od rodzaju sprawy poddanej osądowi, decydujące znaczenie dla oceny czy sąd był „nienależycie obsadzony” (art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.) ma czyn przestępny, na którego popełnienie wskazuje akt oskarżenia z tym jednak zastrzeżeniem, że ani opis czynu, ani kwalifikacja prawna zaproponowana w akcie oskarżenia – podobnie jak przy orzekaniu o właściwości – nie wiąże sądu. W sytuacji, gdy zachodzi potencjalna możliwość zmiany kwalifikacji prawnej czynu w taki sposób, że skład orzekający staje się nieprawidłowy, to sąd powinien uprzedzić strony o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej, a następnie odroczyć rozprawę i wystąpić do prezesa sądu (przewodniczącego wydziału) o zarządzenie składu odpowiadającego wymogom ustawy ( zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16.11.2000 r., I KZP 35/12, OSNKW 2000/11-12/92; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4.11.2003 r., III KK 137/02, OSNwSK 2003/1/2323). W sprawie oskarżonego M. O., decyzja Sądu Okręgowego o wyłączeniu do odrębnego rozpoznania sprawy oskarżonego o zbrodnię M. D. spowodowała, że składem wyłącznie właściwym do orzekania stał się skład jednego sędziego. Jednocześnie Sąd Okręgowy w żaden sposób nie wyraził wątpliwości co do propozycji kwalifikacji prawnej czynów zarzucanych osk. M. O., przedstawionej w akcie oskarżenia, jako występków. Nie wchodziła w grę potencjalna nawet możliwość zakwalifikowania czynów zarzucanych temu oskarżonemu jako zbrodni, co dopiero uzasadniałoby rozpoznanie jego sprawy w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.

Jak już to podniesiono, taki skład sądu dla orzekania o występki jest nieznany w obowiązującej ustawie. Nie może być zatem wątpliwości, że Sąd Okręgowy w Świdnicy wyrokując w sprawie osk. M. O. o występki z art. 63 ust 1 i 58 ust 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w składzie jednego sędziego i dwóch ławników był nienależycie obsadzony, czym dopuścił się uchybienia z art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. Powyższe obliguje do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy osk. M. O. do ponownego rozpoznania. Sądem do tego właściwym jest obecnie Sąd Rejonowy w Ząbkowicach Śląskich