Wyrok SA we Wrocławiu z 27 marca 2013 r. w sprawie o przestępstwo przeciwko mieniu.

Sygn. akt II AKa 72/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący:

SSA Ryszard Ponikowski (spr.)

Sędziowie:

SSA Andrzej Krawiec

SSA Edward Stelmasik

Protokolant:

Anna Dziurzyńska

przy udziale prokuratora Prokuratury Apelacyjnej Marka Szczęsnego

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2013 r.

sprawy A. P.

oskarżonej z art. 286 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

z powodu apelacji wniesionej przez prokuratora i oskarżoną

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu

z dnia 12 grudnia 2012 r. sygn. akt III K 63/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że z podstawy skazania eliminuje przepis art. 11 § 2 k.k., przyjmując za podstawę skazania i wymiaru kary przepisy art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. oraz art. 12 k.k.;

II.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy, uznając apelację oskarżonej A. P. za oczywiście bezzasadną;

III.  obciąża oskarżoną kosztami sądowymi za II instancję w tym wymierza jej opłatę w kwocie 300 zł.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy we Wrocławiu po rozpoznaniu sprawy A. P. oskarżonej o to, że:

w okresie od 20 października 2009r. do 24 czerwca 2010r. we W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wprowadzając T. W. i G. C. w błąd co do posiadanych znajomości i wpływów wśród urzędników Urzędu Miejskiego W., a także co do możliwości przejęcia (...) we W. oraz co do własnej bardzo dobrej sytuacji materialnej, wynikającej z otrzymania 16 milionów złotych spadku i co do złego stanu swojego zdrowia, doprowadziła do niekorzystnego rozporządzenia mieniem T. W. w kwocie 195.000 zł i G. C. w kwocie 245.000 zł tj. w łącznej kwocie 440.000 zł, w ten sposób, że:

- w dniu 20 października 2009r. pobrała od T. W. i G. C. kwotę 8.000 zł na poczet załatwienia formalności związanych z przyspieszeniem rzekomego przetargu na prowadzenie (...) lub jego obejścia,

- w listopadzie 2009r. pożyczyła od T. W. i G. C. pieniądze w kwocie 150.000 zł na rzekomy zakup pakietu większościowego we własności (...),

- w listopadzie 2009r. pożyczyła od T. W. i G. C. pieniądze w kwocie 8.000 zł na rzekome uiszczenie kosztów ochrony,

- w listopadzie 2009r. pożyczyła od T. W. i G. C. pieniądze w kwocie 60.000 zł na rzekome uiszczenie zaległości podatkowych,

- w dniu 30 grudnia 2009r. pożyczyła od T. W. i G. C. pieniądze w kwocie 100.000 zł na rzecz sfinalizowania nabycia pakietu większościowego dotyczącego własności (...) we W.,

- w styczniu 2010 r. pożyczyła od T. W. i G. C. kwotę 12.000 zł na rzekome koszty leczenia oraz kwotę 10.000 zł na koszty związane z ochroną jej osoby;

- w maju 2010 r. pożyczyła od T. W. i G. C. pieniądze w kwocie 60.000 zł na spłacenie rzekomych zaległości komorniczych;

- w dniu 24 czerwca 2010 r. pożyczyła od T. W. i G. C. pieniądze w kwocie 22.000 zł na rzekome koszty opłat notarialnych dotyczących otrzymania należnej jej masy spadkowej,

a następnie pobranych pieniędzy nie oddała, przy czym już w momencie otrzymania kolejnych w/w kwot nie miała zamiaru pieniędzy oddać i wiedziała, że nie będzie mogła ich oddać, tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

- wyrokiem z dnia 12 grudnia 2012r. podjął rozstrzygnięcia dotyczące wskazanej oskarżonej o następującej treści:

I. uznał oskarżoną A. P. za winną popełnienia opisanego czynu z tym, że przyjął, iż w listopadzie 2009r. pożyczyła od T. W. i G. C. na rzekome uiszczenie kosztów ochrony pieniądze w kwocie 18.000 zł a nie 8.000 zł, oraz że nie miała zamiaru zwrotu pieniędzy i wiedziała, że nie będzie mogła ich oddać w momencie otrzymania każdej z pobranych kwot i za to na podstawie art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. i w zw. z art. 12 k.k. wymierzył jej karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

II. na podstawie art. 46 § 1 k.k. zobowiązał oskarżoną do naprawienia w całości wyrządzonej szkody przez uiszczenie kwoty 195.000 zł na rzecz oskarżycielki posiłkowej T. W. i przez uiszczenie kwoty 245.000 zł na rzecz oskarżyciela posiłkowego G. C.;

III. zasądził od oskarżonej na rzecz oskarżycieli posiłkowych T. W. i G. C. kwoty po 1.980 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

IV. zasądził od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa zwrot kosztów sądowych, w tym wymierzył jej opłatę w kwocie 300 zł.

Powyższy wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył obrońca oskarżonej oraz prokurator.

Obrońca oskarżonej zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w całości i wyrokowi temu zarzucił na podstawie art. 427 § 2 i art. 438 pkt 2 i 4 k.p.k. „obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 4 , art. 410 i art. 424 § 1 pkt 1 i § 2 k.p.k., która miła wpływ na treść wyroku, a wynika z oparcia orzeczenia o winie oskarżonej tylko na dowodach obciążających z pominięciem dowodów korzystnych dla oskarżonej i odmówieniu oskarżonej warunkowego zawieszenia wymierzonej jej kary pozbawienia wolności bez należytego uzasadnienia takiego stanowiska”.

Wskazując na powyższe apelujący obrońca na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. oraz art. 437 § 2 k.p.k. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Natomiast prokurator zarzucił zaskarżonemu wyrokowi obrazę przepisów prawa materialnego – art. 11 § 1 k.k. poprzez niesłuszne zastosowanie i błędne przyjęcie, że przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. pozostaje w zbiegu kumulatywnym z art. 294 § 1 k.k., podczas gdy literalna wykładnia przytoczonego przepisu wskazuje na niemożność jego zastosowania wobec powyższych czynów przestępczych.

W związku z powyższym prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej oskarżonej A. P. poprzez wyeliminowanie z podstawy skazania art. 11 § 2 k.k. a z podstawy wymiaru kary art. 11 § 3 k.k.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje

Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację prokuratora jako oczywiście zasadną.

Słusznie oskarżyciel publiczny twierdzi, że przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. nie pozostaje w zbiegu kumulatywnym z art. 294 § 1 k.k. Zresztą przekonanie o nieprawidłowości rozstrzygnięcia w tym względzie wyraził także Sąd meriti, który dał temu wyraz w pisemnych motywach uzasadnienia pisząc: „Sąd zaś przez przeoczenie nie poprawił w powyższym zakresie błędnej kwalifikacji prawnej czynu, przyjmującej kumulatywny zabieg tychże przestępstw” (str. 11 uzasadnienia). W związku z tym, że ów niewątpliwy błąd, został dostrzeżony przez Sąd dopiero po ogłoszeniu wyroku, jego skorygowanie mogło nastąpić wyłącznie w drodze kontroli instancyjnej.

Uwzględniając fakt, że uzasadnienie wyroku adresowane jest nie tylko do podmiotu skarżącego, warto w największym skrócie wyjaśnić, że znaczenie artykułu 294 § 1 k.k. dla przestępstwa oszustwa polega na tym, że przewiduje on zaostrzenie karalności tego przestępstwa, jeśli jego przedmiotem jest mienie znacznej wartości. Przyjęta przez ustawodawcę technika legislacyjna sprowadza się do tego, że opis typu kwalifikowanego przestępstwa oszustwa, zawarty jest w dwóch przepisach tj. w art. 286 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k., które należy łącznie uwzględniać dokonując wykładni jego znamion. W przypadku przyjęcia typu kwalifikowanego konieczna jest więc złożona kwalifikacja prawna, oparta na przepisie określającym typ podstawowy danego przestępstwa oraz art. 294 k.k. (wyrok SA w Katowicach w wyroku z 29 czerwca 1999 r., II Aka 179/99, OSA 2000, z. 7-8, poz. 52).

Skoro więc przepis art. 294 § 1 k.k. nie określa samodzielnie znamion typu czynu zabronionego, wyklucza to tym samym zastosowanie w przypadku popełnienia oszustwa w typie kwalifikowanym konstrukcji kumulatywnego zbiegu przepisów ustawy określonego w art. 11 § 2 k.k.

Trafnie ujęli to zagadnienie M. D. - K. i P. K. pisząc „Kumulatywny zbieg przepisów ustawy odnosi się bowiem jedynie do tych wypadków, co wynika wprost z treści art. 11 § 2 k.k., gdy ten sam czyn sprawcy wyczerpuje znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach ustawy, co oczywiście zakłada, że każdy z przepisów, których znamiona wyczerpuje ten sam czyn, określa samoistnie lub w powiązaniu z innym przepisem, znamiona czynu zabronionego, tak iż każdy ze zbiegających się przepisów mógłby samoistnie stanowić podstawę kwalifikacji prawnej. Kumulatywna kwalifikacja nigdy nie może odnosić się do przypadków kwalifikacji złożonej, gdy znamiona jednego typu czynu zabronionego określone są w dwóch lub więcej przepisach. Przepis art. 294 k.k. nie określa samoistnie znamion żadnego typu czynu zabronionego, wysławia jedynie ich część, co przesądza, że nie można przestępstwa kwalifikować wyłącznie na podstawie art. 294 § 1 k.k. bez powiązania tego przepisu z określonym typem podstawowym przestępstwa przeciwko mieniu (por. wyrok SN z 23 stycznia 202 r., V KKN 497/99, LEX nr 53022)” (Kodeks karny. Cześć szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278 -363. Zakamycze 2006, Komentarz do art. 294 k.k. - teza 4).

Natomiast apelację oskarżonej A. P. uznano za oczywiście bezzasadną, co wobec braku wniosku oskarżonej o uzasadnienie wyroku, w istocie rzeczy zwalniało Sąd Apelacyjny od obowiązku sporządzenia uzasadnienia wyroku odnośnie bezzasadności zarzutów objętych apelacją obrońcy oskarżonej.

Mimo powyższego, Sąd Apelacyjny uznał za celowe wyrażenie swojego stanowiska w ograniczeniu do kwestii o charakterze zasadniczym z punktu widzenie motywów orzeczenia odwoławczego, w kontekście zarzutów apelacyjnych podniesionych w apelacji oskarżonej.

Należy podkreślić, że wyrok Sądu I instancji oparty został na kompleksowo zebranym materiale dowodowym, a ocena dowodów przeprowadzona przez Sąd meriti została przeprowadzona nienagannie. W pisemnym uzasadnieniu wyroku, Sąd w sposób w pełni przekonujący oraz zgodny ze wskazaniami wiedzy i życiowego doświadczenia, przedstawił na jakich przesłankach faktycznych i prawnych oparł swoje własne przekonanie o sprawstwie i winie oskarżonej, kwalifikacji prawnej czynu jakiego dopuściła się, rodzaju i stopnia winy, a także co do pozostałych okoliczności, istotnych z punktu widzenia wymiary kary. Wnioski ocenne Sądu pierwszej instancji wyprowadzone zostały z całokształtu okoliczności ujawnionych podczas przewodu sądowego (art. 410 k.p.k.), zgodnie z dyrektywami prawdy (art. 2 § 2 k.p.k.) i bezstronności (art. 4 k.p.k.), a tym samym nie wykraczają one poza granice ocen zakreślonych dyspozycją art. 7 k.p.k.

Czyn udowodniony oskarżonej A. P. w kontekście całościowej oceny zachowania się sprawcy stanowi klasyczny wręcz przykład przestępstwa oszustwa. Całkowicie przy tym chybione są argumenty obrony, jakoby „oskarżoną i pokrzywdzonych łączyły cywilne umowy o charakterze zobowiązaniowym, a po stronie oskarżonej można mówić jedynie o nie wykonaniu zobowiązania umownego zwrotu udzielonych jej pożyczek”. Gołosłowne są twierdzenia oskarżonej o posiadaniu 16 milionowego spadku jak i wyjaśnienia, w których wskazała jakoby zawarła z pokrzywdzonymi notarialne umowy pożyczki i nigdy nie otrzymała wymienionych w nich kwot. Powyższe twierdzenia pozostają w sprzeczności z treścią uznanych za wiarygodne zeznań pokrzywdzonych oraz treścią umów pożyczek, z których ekspressis verbis wynika, że oskarżona otrzymała przedmiot umowy.

Ustalenia faktyczne poczynione w sprawie dobitnie wskazują na to, że oskarżona działając ze z góry powziętym zamiarem bezpośrednim wprowadziła pokrzywdzonych w błąd co do znajomości i wpływów jakie posiadała, co do możliwości przejęcia (...), a wreszcie co do własnej dobrej sytuacji majątkowej (rzekomego otrzymania 16-milionowego spadku) i złego stanu zdrowia. Bezspornie udowodniono oskarżonej także to, że nie miała ona zamiaru zwrotu otrzymanych pieniędzy i wiedziała już w momencie otrzymania każdej z pobranych kwot, że nie będzie mogła ich oddać.

Wobec takiej oceny przebiegu postępowania pierwszoinstacyjnego, uznania kompletności zgromadzonego przez Sąd meriti materiału dowodowego, poprawności jego oceny oraz trafności opartych na tym materiale ustaleń Sądu Okręgowego tak co zamiaru sprawczego, jak też zachowań przez oskarżoną zrealizowanych, a wreszcie wobec całkowicie nieprzekonujących zarzutów skargi apelacyjnej oraz popierającej je argumentacji, apelację oskarżonej uznać należało za oczywiście bezzasadną.

Z tych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w części dyspozytywnej wyroku.