Wyrok SA we Wrocławiu z 13 marca 2015 r. w sprawie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 09.09.2014 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu, uwzględniając powództwo strony powodowej Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w O. skierowane przeciwko pozwanej A. K., uznał za bezskuteczne wobec strony powodowej dwie umowy sprzedaży, tj. umowę sprzedaży prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w G. wraz z prawem własności posadowionych na tej nieruchomości budynków, opisanej w Kw nr (...), zawartą w dniu 08.01.2013 r. pomiędzy dłużnikiem (...) sp.j. z siedzibą w G. a pozwaną A. K. oraz zawartą pomiędzy tymi samymi stronami w dniu 26.03.2013 r. umowę przeniesienia prawa własności opisanej nieruchomości położonej w G., dla której w Sądzie Rejonowym w O. prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...). Uznanie bezskuteczności obu umów nastąpiło celem ochrony wierzytelności strony powodowej wobec dłużników – zbywców wynikającej z zaległości podatkowych w podatku od towarów i usług za miesiące czerwiec 2011, październik 2012 r. i listopad 2012 roku wraz z odsetkami i kosztami egzekucji, stwierdzonej administracyjnymi tytułami wykonawczymi (...), (...), (...) i (...).

W ramach ustalonego stanu faktycznego sprawy Sąd Okręgowy wskazał, że strona powodowa wykazała istnienie wierzytelności wobec dłużnika oraz, że dopuszczona jest ochrona pauliańska wierzyciela w przypadku niewypłacalności dłużnika jeżeli wierzytelność Skarbu Państwa wynika z decyzji organu podatkowego ustalającego zobowiązanie podatkowe dłużnika. Stwierdził, że strona powodowa wykazała w toku procesu, iż dłużnik dokonując rozpoznania opisanych nieruchomości w ramach zaskarżonych umów, w sytuacji braku posiadania innego majątku, działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela uniemożliwiając skuteczne wyegzekwowanie należności stwierdzonych administracyjnymi tytułami wykonawczymi. Zawarte w odstępie trzech miesięcy umowy przeniesienia praw majątkowych na rzecz pozwanej – osoby trzeciej, w ocenie Sądu pogłębiły istniejącą już niewypłacalność dłużnika. Stwierdził również, że pozwana, będąca żoną M. K. (2) oraz siostrą M. N., działających w (...) spółki jawnej (...), nie obaliła skutecznie domniemania z art. 527 § 2 kc co do posiadania wiedzy, że dłużnicy działali ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, jak też, będąc od 02.01.2013 r. wspólnikiem (...) spółki jawnej, która od 2012 r. pozostawała w kontaktach handlowych ze spółka dłużną, nie obaliła także domniemania z art. 527 § 4 kc, co ostatecznie skutkowało uwzględnieniem skargi pauliańskiej strony powodowej.

Powyższy wyrok zaskarżyła apelacją pozwana. Zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 527 §§ 1, 2, 3 kc oraz naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, tj. art. 227 kpc w zw. z art. 232 § 1 kpc i z art. 6 kc. Wnosiła o zmianę wyroku przez oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania, alternatywnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wnosiła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna. Wbrew zawartym w niej twierdzeniom Sąd Okręgowy nie dopuścił się zarzucanych uchybień, a rozstrzygnięcie jest trafne i odpowiada zarówno prawidłowo poczynionym ustaleniom faktycznym, jak i wymogom prawa materialnego.

Odnosząc się do pierwszego z zarzutów apelacji, tj. naruszenia normy art. 527 § 1 kc, które według skarżącego nastąpiło poprzez objęcie ochroną pauliańska należności publicznoprawnej wskazać należy, że powództwo przewidziane w tym przepisie jest elementem cywilnoprawnej ochrony wierzytelności. Rzeczywiście w przyszłości, tak jak wskazuje apelujący prezentowane było w orzecznictwie stanowisko, zgodnie z którym powództwo tego rodzaju nie może służyć ochronie należności publicznoprawnych, w tym podatkowych. W późniejszym jednak orzecznictwie wypracowane zostało odmienne stanowisko, aktualnie już jednolite, dopuszczające możliwość wykorzystania konstrukcji cywilistycznej skargi pauliańskiej do ochrony wierzytelności publicznoprawnych przez zastosowanie przepisów art. 527 i n. kc na zasadzie analogia legis (wyrok SN z 16.04.2002 r., V CSK 41/02; wyrok SN z 11.04.2003 r., III CZP 15/03; Uchwała Składu 7 Sędziów SN z 12.03.2003 r., III CZP 85/02; wyrok SN z 13.05.2005 r., I CK 677/04; wyrok SN z 27.07.2006 t., III CSK 57/06’ wyrok SN z 28.10.2010 r., II CSK 227/10; wyrok SN z dnia 01.06.2011 r., II CSK 513/10). W orzeczeniach ww. wskazano m.in., że sprawami cywilnymi są także sprawy, w których przedmiotem sporu są cywilnoprawne skutki zdarzeń, niemających charakteru cywilnoprawnego. Za prawidłowością rak szerokiej interpretacji drogi sądowej wypowiedział się również Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 10.07.2000 r. (SK 12/99, OTK 2000/9/143), w którym stwierdził, że choć w doktrynie prawa cywilnego nie osiągnięto zgodności poglądów co do katalogu i podziału zdarzeń cywilnoprawnych, nigdy nie było wątpliwości co do tego, że akty administracyjnoprawne mogą stanowić źródła stosunków cywilnoprawnych.

W świetle wskazanego wyżej utrwalonego już orzecznictwa, zarzuty apelacji w zakresie niedopuszczalności drogi sądowej w rozpoznawanej sprawie, nie zasługiwały na uwzględnienie.

Za niezasadną uznać należało także kolejną grupę zarzutów (naruszenia przepisów prawa procesowego oraz normy art. 527 § 2 kc) zmierzających do braku wykazania pokrzywdzenia wierzyciela na skutek zaskarżonych czynności prawnych, a to wobec podnoszenia przez pozwaną okoliczności, iż obie nieruchomości obciążone były hipotekami na rzecz innych podmiotów, których wartość, przy równoczesnym uwzględnieniu zasad kolejności zaspokajania wierzycieli w postępowaniu egzekucyjnym, wykluczałoby w istocie możliwość zaspokojenia wierzytelności strony powodowej.

W tym zakresie wskazać należy, w ślad za stroną powodową, że formułując owe zarzuty pozwana pomija fakt, iż rzeczywista wysokość wierzytelności zabezpieczonych hipotekami, na prawach których dłużnik się wyzbył z pokrzywdzeniem wierzyciela oraz niższa niż wartość nieruchomości. Z treści aktu notarialnego z dnia 08.01.2013 r. Rep. (...) obejmującego pierwszą z zarejestrowanych umów, wynika m.in., że hipoteka łączna zwykła w kwocie 700.000 zł ustanowiona na rzecz Banku (...). wygasła na skutek kredytu. W chwili dokonywania zaskarżonej czynności rzeczywiste zadłużenie hipoteczne wynosiło zatem 456.697 zł, zaś wartość samej nieruchomości określiły na kwotę 984.000 zł. W akcie notarialnym z dnia 26.03.2013 r., obejmującym także druga z zaskarżonych czynności, wskazano, że ujawniona w księdze wieczystej hipoteka umowna do kwoty 188.259,92 zł zabezpieczała wierzytelność w kwocie 150.000 zł (§ 1 pkt 3 i 13 aktu), a cenę nieruchomości strony określiły na kwotę wyższa, bo 246.000 zł. Zawarte w obu umowach ceny nabycia nieruchomości jak i wysokość obciążających je hipotek, nie były przez pozwana kwestionowane w toku procesu. W tym stanie rzeczy uznać należy, że istniejące obciążenia hipotekami obu nieruchomości, stanowiących przedmioty zaskarżonych w ramach akcji pauliańskiej czynności prawnych nie wykluczały możliwości zaspokojenia roszczeń strony powodowej w przypadku skierowania egzekucji do owych nieruchomości dłużnika, a tym samym, że istnieje związek przyczynowy pomiędzy dokonanymi czynnościami a stanem niewypłacalności dłużnika.

W końcu nie sposób, też podzielnic zarzutu skarżącej, aby skutecznie obaliła ona domniemanie z art. 527 § 1 kpc. Niewątpliwie ujęte w przywołanym przepisie pojęcie stosunku bliskości, uzasadniające przyjęcie domniemania wiedzy o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, obejmuje osoby połączone więzami rodzinnymi, co w rozpoznawanej sprawie miało miejsce. Trudno jest uznać, za wiarygodne, szczególnie przy uwzględnieniu zbiegu zaskarżonych czynności z datą powstania wierzytelności strony powodowej, twierdzenia pozwanej będącej żoną M. k. i siostrą M. N. (wspólników dłużnej Spółki), by nie posiadała ona wiedzy o działaniu dłużnika z pokrzywdzeniem strony powodowej. Ponadto przypomnieć należy, iż Sąd Okręgowy wskazał nadto na zastosowanie w sprawie domniemania z art. 527 § 4 kc, jako, że czynności prawne objęte skargą pauliańską zdziałane zostały po tym, jak pozwana została wspólnikiem (wraz z N., K.) spółki jawnej (...), która od grudnia 2012 r. pozostawała w stosunkach handlowych z dłużną spółką (...), dokonując m.in. zakupu od tej spółki szeregu ruchomości, przy czym dodać należy, iż obie spółki mają siedzibę w G. pod tym samym adresem. Całość powiązań rodzinnych pozwanej z dłużnikiem oraz istnienie niewątpliwych powiązań w zakresie stosunków gospodarczych w świetle zasad doświadczenia życiowego i logiki w pełni uzasadnia poprawność zastosowania przez Sąd domniemań z art. 527 §§ 3 i 4 kc, których jak wyżej wskazano, pozwana w toku procesu nie obaliła, nie oferując w istocie poza własnymi twierdzeniami, dowodów które owe domniemania mogłyby obalić.

Z tych przyczyn apelacja nie mogła odnieść pożądanego rezultatu i na podstawie art. 385 kpc podlegała oddaleniu.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosownie do wyniku apelacji, na podstawie art. 98 kpc.

bp