Postanowienie SA we Wrocławiu z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie o skargę na przewlekłość.

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 7 kwietnia 2016 r. pełnomocnik sp. K. – F. wniósł do Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu skargę na naruszenie prawa do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez Prokuraturę Okręgową we Wrocławiu sprawy VI Ds. 75/15, wnosząc o stwierdzenie przewlekłości wymienionego postępowania i zlecenie prokuraturze prowadzącej postępowanie odpowiednich czynności w wyznaczonych terminach.

Pismem z dnia 13 kwietnia 2016 r. Prokurator Okręgowy we Wrocławiu wniósł o nieuwzględnienie skargi.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Skarga jest zasadna. Na taką ocenę wpływ mają następujące okoliczności.

W dniu 4 września 2014 r. sp. K. – F. złożyła zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa wraz z licznymi dokumentami uzasadniającymi podejrzenie popełnienia przestępstwa z art. 296 KK (T. I). W dniu 3.10.2014 r. przesłuchano w charakterze świadka R. B., a następnie w dniu 20.10.2014 r. wszczęto śledztwo w sprawie podejrzenia nadużycia uprawnień przez członków zarządu wymienionej spółki, poprzez zawarcie umów, które doprowadziły do przeniesienia działalności produkcyjnej i zaplecza produkcyjnego wraz z częścią wsparcia administracyjnego niezbędnego do prowadzenia działalności produkcyjnej na rzecz Fabryki (...) w Z. i wyrządzenie szkody w wysokości 100.000.000 zł, tj. o przestępstwo z art. 296 §2 i 3 KK w zw. z art. 12 KK, powierzając prowadzenie śledztwa KWP we W.. W dniu 2.12.2014 r. przesłuchano w charakterze świadka J. W. (1) i A. M. (T. II), 9.12.2014 r. J. W. (2), 12.12.2014 r. i 5.01.2015 r. J. W. (3), 15.12.2014 r. M. S., 5.02.2015 r. P. J., a 10.02.2015 r. J. Ś. (T. V). W lutym 2015 r. przesłuchano kolejnych trzech świadków, a marcu 2015 r. pięciu (T. VI). W maju 2015 r. przesłuchano jednego świadka, w czerwcu i lipcu 2015 r. po trzech świadków (T. XX). Kolejne osoby przesłuchano: w październiku 2015 r. – trzy, w listopadzie 2015 r. – trzy i w grudniu 2015 r. jedną (T. XVII), w styczniu 2016 r. jedną (T. XXIX). Poza tym, powołano biegłego z zakresu informatyki i komputerów (T. XXVIII) oraz zasięgnięto opinii Laboratorium Kryminalistycznego KWP we W. (T. XXVII). W aktach sprawy znajduje się opinia biegłego rewidenta (T. X), materiały sprawy cywilnej V GC 659/14 SR w Jeleniej Górze; V GU 41/14 SR w Jeleniej Górze; X GNc 30/15 SO we Wrocławiu; V Guk 11/15 SR w Jeleniej Górze; V GUp 10/14 SR w Jeleniej Górze; VIII GU SR dla Wrocławia Fabryczna, sprawozdanie z kontroli w sp. K. – F. (T. XIV), raport handlowy (T. XI) oraz kserokopie wielu dokumentów. W dniu 11 kwietnia 2016 r. powołano biegłego z zakresu ekonomii.

Dla oceny, czy doszło do naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, stosownie do art. 2 ustawy z dnia 17.06.2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, należy mieć na uwadze następujące kryteria przewlekłości postępowania:

1.  terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego,

2.  charakter sprawy,

3.  stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości,

4.  znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz

5.  zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

Wymienione kryteria nie stanowią zamkniętego katalogu. Mają jednak charakter kierunkowy, określając podstawowy sposób oceny przewlekłości postępowania i podstaw jej wystąpienia (Zob. P.Górecki, S.Stachowiak, P.Wiliński, Skarga na przewlekłość postępowania sądowego. Komentarz, Wolters Kluwer 2007, s. 32).

Dla oceny, czy doszło do naruszenia prawa strony do rozpoznania jej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki miarodajne jest również orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC) dotyczące wykładni pojęcia „rozsądny termin zakończenia sprawy”, będącego elementem rzetelnego postępowania karnego, o którym stanowi art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.). ETPCz w wielu orzeczeniach wskazał kryteria, które powinny być brane pod uwagę przy ocenie, czy postępowanie przeprowadzono w rozsądnym terminie. Do kryteriów tych zaliczył: stopień skomplikowania sprawy (wyr. ETPCz z 27.02.1992 r. w sprawie 12955/87 A. przeciwko Włochom), zachowanie się oskarżonego w toku postępowania (wyr. ETPCz z 15.07.1982 r. w sprawie 8130/78 E. przeciwko Niemcom), sposób prowadzenia postępowania przez organy procesowe (wyroki ETPCz z 28.07.1999 r. w sprawie 34884/97 B. przeciwko Włochom; z 28.07.1999 r. w sprawie 35265/97 A.P. przeciwko Włochom; z 28.07.1999 r. w sprawie 34256/96 (...) M. przeciwko Włochom; z 28.07.1999 r. w sprawie 33440/96 F. przeciwko Włochom), stopień uciążliwości postępowania dla oskarżonego (wyr. ETPCz z 30.10.1998 r. w sprawie 28616/95 S. przeciwko Polsce; wyr. ETPCz z 15.10.1999 r. w sprawie 2661/95 H. przeciwko Polsce; wyr. ETPCz z 15.06.2000 r. w sprawie 3561/97 S. przeciwko Polsce; wyr. ETPCz z 26.10.2000 r. w sprawie 25693/94 S. przeciwko Polsce; wyr. ETPCz z 30.04.2002 r. w sprawie J. przeciwko Polsce; wyr. ETPCz z 30.01.2003 r. w sprawie 37437/97 K. przeciwko Polsce; wyr. ETPCz z 6.05.2003 r. w sprawie 39619/98 A.P. i B.P. przeciwko Polsce, wyr. ETPCz z 4.10.2005 r. w sprawie 64207/01 S. przeciwko Polsce).

ETPCz podkreśla, że kwestia, czy postępowanie zostało przeprowadzone w rozsądnym terminie musi być oceniona w świetle wszystkich okoliczności danej sprawy (wyr. ETPCz z 31.05.2005 r. w sprawie 57237/00 H. przeciwko Słowacji). Czas trwania postępowania, sam przez się nie przesądza wszak o jego przewlekłości, która wchodzi w grę wówczas, gdy okoliczności sprawy, stopień jej skomplikowania i zachowanie się uczestników postępowania, oceniane łącznie, prowadzą do przyjęcia, że czas ten nie może być uznany za rozsądny w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji (wyr. ETPCz z 19.02.1991 r. w sprawie 13978/88, 14236/88, 14237/88 A. i inni przeciwko Włochom).

Dla oceny zasadności rozpoznawanej skargi należy mieć także na uwadze, że przewlekłość jest pojęciem wskazującym, że jakieś zdarzenie czy stany są nadmiernie rozciągnięte w czasie, rozwleczone i przedłużają się (zob. P.Górecki, S.Stachowiak, P.Wiliński, Skarga na przewlekłość postępowania sądowego. Komentarz, Wolters Kluwer 2007, s. 31 i cytowane tam orzecznictwo). Względność i ocenność omawianego pojęcia wymaga więc jego odniesienia do realiów rozpoznawanej sprawy i sposobu procedowania prokuratora. Za tworzące stan nieuzasadnionej zwłoki (przewlekłości) należy zatem uznać jedynie nadmierne odstępstwa od czasu zwyczajowo koniecznego do wykonania określonych czynności.

W końcu, należy mieć na względzie, że ustawowo określonym celem postępowania karnego jest rozstrzygnięcie sprawy w rozsądnym terminie (art. 2 §1 pkt 4 KPK). Dla zrealizowania tego celu, postanowienie o wszczęciu śledztwa bądź o odmowie wszczęcia śledztwa powinno być wydane niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie (art. 305 §1 KPK), śledztwo powinno być ukończone w ciągu 3 miesięcy (310§1 KPK), chyba że zachodzą uzasadnione wypadki pozwalające na przedłużenie śledztwa na dalszy czas oznaczony (art. 310 §2 KPK).

Określone w art. 297 §1 KPK cele postępowania przygotowawczego nakładają na organy ścigania obowiązek sprawnego działania (Zob. K.Witkowska, Znaczenie szybkości postępowania karnego oraz koncentracji czynności procesowych dla realizacji celów i zadań procesu karnego, Prok. i Pr. 2009/3/75). Stosownie do art. 298 §1 KPK, prokurator prowadzi lub nadzoruje postępowanie przygotowawcze, co czyni go odpowiedzialnym za realizację celów tego etapu procesu karnego.

Przyjmuje się, że organy postępowania przygotowawczego powinny wykazać się szczególną aktywnością, zważywszy na fakt, że na nich spoczywa obowiązek wszczęcia postępowania karnego w razie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa. Stąd, wymienione organy powinny niezwłocznie podjąć decyzję o wszczęciu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia. Organy postępowania przygotowawczego mają obowiązek podjęcia maksymalnego wysiłku, zarówno na etapie czynności sprawdzających, jaki w dalszych etapach postępowania przygotowawczego, wykonania w możliwie najkrótszym czasie niezbędnych czynności pozwalających na usunięcie wszelkich wątpliwości związanych z zaistnieniem czynu zabronionego. Pozwala to na uniknięcie błędów w procesie gromadzenia dowodów, właściwy dobór środków dowodowych, które w istotny sposób przyczynią się do pozyskania obiektywnej wiedzy o zdarzeniu (Zob. K.Witkowska, op. cit., s. 76).

Oceniając sposób i terminowość prowadzenia postępowania przygotowawczego w sprawie VI Ds 75/15 należy mieć na względzie, że dopiero po miesiącu od złożenia przez pokrzywdzoną spółkę zawiadomienia o przestępstwie, przesłuchano w charakterze świadka zawiadamiającego, a po upływie kolejnych trzech tygodni wszczęto śledztwo

Czynności dowodowe polegające na przesłuchaniu świadków wykonywane były w następujących terminach:

w grudniu 2014 r. - 4 osoby,

w styczniu - 1 osoba,

w lutym 2015 r. - 5 osób,

w marcu 2015 r. - 5 osób,

w maju 2015 r. - 1 osoba,

w czerwcu 2015 r. - 3 osoby,

w lipcu 2015 r. - 3 osoby,

w październiku 2015 r. - 3 osoby,

w listopadzie 2015 r. - 3 osoby,

w grudniu 2015 r. - 1 osoba,

w styczniu 2016 r. - 1 osoba.

Poza tym, uzyskano dwie opinie biegłych oraz powołano biegłego z zakresu ekonomii.

Należy zauważyć, że w okresie od września 2014 r. do stycznia 2016 r., a więc przez okres 17 miesięcy, w sprawie przesłuchano 30 świadków. Oznacza to przesłuchanie mniej niż 2 świadków w ciągu miesiąca. W kwietniu i sierpniu 2015 r. nie wykonywano żadnych czynności dowodowych.

W sprawie nie ujawniły się okoliczności wskazujące na zawinione przewlekanie postępowania przez skarżącą spółkę. Co prawda, w odpowiedzi na skargę prokurator dopatruje się instrumentalnego podejścia pokrzywdzonego do sprawy poprzez wykorzystywanie materiałów postępowania w sporze cywilnym prowadzonym ze sp. F., lecz ta okoliczność nie ma żadnego znaczenia dla oceny sprawnego przebiegu postępowania w sprawie VI Ds. 75/15.

Prokurator wskazuje również na skomplikowany charakter sprawy, nie wyjaśniając powodów takiej oceny, poza licznymi dokumentami, które znajdują się w aktach sprawy. Miarą oceny zawiłości sprawy nie jest zaś ilość zgromadzonych dokumentów, ale rzeczywiste skomplikowanie sprawy, wyrażające się m.in. w konieczności zasięgania opinii biegłych z wielu dyscyplin naukowych, wykonywania czynności dowodowych o różnym charakterze i poza granicami kraju. Argumenty przedstawione w odpowiedzi na skargę nie uzasadniają zatem stanowiska, co do zawiłego charakteru sprawy. W sprawie nie wykonywano czynności dowodowych w ramach tzw. krajowej bądź zagranicznej pomocy prawnej, ani czynności poza granicami kraju, nie sprowadzano dowodów z zagranicy, nie zabezpieczano mienia za granicą. Powołano biegłego z zakresu ekonomii. Konieczność stwierdzenia wielu okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy za pomocą wiedzy specjalnej, jest w tej sprawie oczywista. Niemniej ta okoliczność nie uzasadnia twierdzenia o skomplikowanym pod względem faktycznym i prawnym charakterze sprawy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, w sprawie VI Ds 75/15 Prokuratury Okręgowej we Wrocławiu doszło do nieuzasadnionego przewlekania postępowania. Przewlekłość postępowania spowodowana jest przede wszystkim uchybieniem terminowi wszczęcia śledztwa w sprawie oraz brakiem terminowości dalszych czynności.

Ustalony wyżej nieprawidłowy sposób prowadzenia postępowania przygotowawczego stanowi uzasadnioną podstawę do stwierdzenia, że w toku postępowania Prokuratury Okręgowej we Wrocławiu o sygn. VI Ds 75/15 doszło do naruszenia prawa sp. z o.o. (...) we W. do rozpoznania wymienionej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (w rozsądnym terminie).

W rozpoznawanej sprawie należy ustalić osoby obowiązane do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą sp. K. – F., ustalić zakres udzielonych ich uprawnień oraz ciążących na nich obowiązków. Należy ustalić, czy dokonując czynności rozporządzających mieniem tej spółki wymienione osoby nadużyły udzielonych im uprawnień lub niedopełniły ciążących na nich obowiązków. W dalszej kolejności należy ustalić, czy skutkiem opisanych zachowań było wyrządzenie spółce szkody majątkowej, mając na uwadze, że szkoda musi wynikać nie tylko z powiązań kauzalnych, ale zwłaszcza powiązania normatywnego z określonym zachowaniem zarządców spółki (...). Przede wszystkim, należy zaś przeczytać akta sprawy i ocenić dowody już przeprowadzone, co pozwoli na rzeczową ocenę opinii biegłego z zakresu ekonomii i jej krytyczną weryfikację.

Mając na względzie uregulowanie zawarte w art. 17 ust. 3 cytowanej ustawy, skarżącej spółce należało zwrócić wniesioną opłatę od skargi w wysokości po 100 zł.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu orzekł, jak na wstępie.

SSA Witold Franckiewicz SSA Jerzy Skorupka SSA Edward Stelmasik